ธ.ค.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ห้วยยางโทน อ.ปากท่อ จ.ราชบุรี

๑

คานา ภูมิปญั ญา คอื ความรู้ ความเชือ่ ความสามารถของคนในท้องถิน่ ท่ีได้จากการสง่ั สมประสบการณ์ และการเรียนรูม้ าเปน็ ระยะเวลายาวนาน โดยอาศัยความสมั พันธ์ระหว่างคนกับคน คนกบั ธรรมชาติ ผา่ น กระบวนการทางจารตี ประเพณี วิถชี วี ติ การทามาหากนิ และพิธีกรรมตา่ ง ๆ เพื่อใหเ้ กิดความสมดลุ ระหว่าง ความสมั พนั ธ์เหลา่ นี้ และมีคุณค่าทางวัฒนธรรม ตลอดจนเป็นเอกลักษณป์ ระจาทอ้ งถนิ่ กศน.ตาบลห้วยยางโทน จึงไดเ้ ลง็ เหน็ ถงึ ความสาคญั ของผทู้ ท่ี าคุณประโยชน์ เสียสละ และปฏิบตั ิ ตนเปน็ แบบอย่างที่ดตี อ่ คนในชมุ ชน จึงไดจ้ ัดทาทา เนยี บ ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ ขึ้นเพือ่ ยกยอ่ ง อนุรกั ษ์และ เผยแพร่ภูมิปญั ญาในตาบลห้วยยางโทนให้ชนรุน่ หลงั ได้ถือเปน็ แบบอย่างท่ดี ใี นการดารงชีวิตตอ่ ไป ในการน้ี กศน.ตาบลห้วยยางโทน ขอขอบคุณเจา้ ของภมู ิปัญญา ผู้นาชุมชน ภาคีเครอื ขา่ ย และ นกั ศกึ ษา ท่ใี ห้การช่วยเหลอื สนบั สนุนและแนะนาขอ้ มูลเกยี่ วกับการจัดทาทาเนยี บภมู ิปัญญาของตาบลจน ประสบผลสาเรจ็ หวังเปน็ อย่างยิ่งกว่าทาเนยี บภมู ปิ ัญญาฉบบั นี้จะมปี ระโยชนไ์ ม่มากน็ อ้ ยสาหรับผู้ทต่ี ้องการ ศึกษาหาความรูเ้ พ่ือการพัฒนาตนเอง กศน.ตาบลหว้ ยยางโทน ธันวาคม 2562

สารบญั หนา้ เรอ่ื ง 1 คานา 4 ภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่น นายชานาญ เมี้ยนวงศ์ 7 ภูมปิ ัญญาท้องถิ่น นางปณติ า ทรพั ย์ธนกิจ ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ิน นางนวล ออ้ มแก้ว คณะผ้จู ดั ทา

1 แบบบันทกึ ขอ้ มลู คลงั ปญั ญา-ภมู ิ ตาบลหว้ ยยางโทน อาเภอปากทอ่ จังหวัดราชบุรี ช่อื ภมู ิปญั ญา การเล้ยี งไกช่ น สาขาของภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น สาขาเกษตรกรรม ชื่อ นายชานาญ นามสกุล เม้ียนวงศ์ วนั เดือนปเี กิด - ท่ีอยปู่ จั จุบนั (ทสี่ ามารถติดต่อได้) บา้ นเลขที่ 43 หมู่ท่ี 4 ตาบลหว้ ยยางโทน อาเภอปากทอ่ จงั หวัดราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70140 โทรศัพท์ 0898855502 ความเป็นมาของบคุ คลคลงั ปญั ญา นายชานาญ เมยี้ นวงศ์ เดิมได้เลย้ี งไกพ่ นื้ เมืองไว้บริโภคในครวั เรอื น ต่อมากฬี าไก่ชนไดร้ บั ความนยิ มเปน็ อยา่ งมาก เลยหนั มาเพาะพนั ธุ์ไก่พน้ื เมอื งเพอ่ื ขายเป็นพอ่ พนั ธุ์และแม่พนั ธ์ุ ใหก้ บั กลุ่มกฬี าไก่ ชน โดยใชก้ ระบวนการเลย้ี งตามแบบพ้ืนบา้ นไมพ่ ง่ึ พาสารเคมีไกท่ ีส่ มบูรณ์แขง็ แรงกจ็ ะเก็บได้เลน่ ชนไก่เอง ไก่ของนายชานาญ เม้ยี นวงศ์ ไดช้ นะเลศิ มาหลายสนาม จึงทาให้เหล่าบรรดานักชนไก่มักจะมาถาม เคลด็ ลับการเล้ยี งไก่เสมอ จุดเด่นของภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่น ไกช่ นพันธุ์พื้นเมืองเลีย้ งดว้ ยอาหารจากธรรมชาติ ลาตวั ใหญ่ ขนเงางาม ปาก และ เดอื ย คอื อาวุธในการต่อสู้ ปากของไก่จะชว่ ยในจิกไก่ฝ่ายตรงขา้ ม ซงึ่ มลี ักษณะของปากไก่ 5 แบบที่บง่ บอกว่าไก่ ตัวน้นั มดี ซี อ่ นอยู่ และหากเจอลักษณะไกแ่ บบน้เี ห็นทวี ่ามโี อกาสชนะ ดังน้ี ไกท่ ่มี ีปากแบบสกลุ ร่องน้า ปากที่มโี คนท่ใี หญ่ โดยสีของปากควรจะเป็นสเี ดยี วตลอด รวมไปถงึ แข้ง เลบ็ และเดอื ยของไก่ ลักษณะเดน่ คอื มีร่องน้าไปตามแนวยาวต้ังแต่โคนไปจนถงึ ปลาย โดยที่ตรงปลายปาก จะต้องมีลกั ษณะง้มุ ลงเพียงเล็กนอ้ ยเท่านัน้ ซ่งึ มักเจอไกป่ ากสกลุ รอ่ งน้า ในสายพันธ์ของไกเ่ หลืองหางขาว ไก่ทม่ี ปี ากแบบมังกรคาบแก้ว ปากจะมลี กั ษณะใกลเ้ คียงกับปากแบบสกุลร่องน้า ต่างกนั เพยี งแค่สี ปากของไก่จะมสี ีดาปะปน หรอื แดงและขาวแซมบา้ ง ซึ่งจะไมเ่ ป็นสีเดียวทงั้ ปากเหมอื นกบั สกลุ ร่องนา้ โดย ไก่ท่มี ปี ากมังกรคาบแกว้ มักจะจิกคตู่ ่อสู้ไดด้ ี ทาใหค้ ่ตู อ่ สู้เกิดบาดแผลไดง้ ่าย เรยี กว่าเป็นไกเ่ ชิงรุกที่เกง่ ไก่ที่มีปากปดั ตลอด มลี กั ษณะคล้ายกบั สกลุ รอ่ งน้า แต่ทวา่ สีของปากจะไม่เทา่ เทยี มกันจะมีสีอื่นๆ มาปะปนอยู่ ส่วนขอ้ แตกต่างคอื จะไมม่ ีรางน้าบรเิ วณตรงขา้ งปาก แตถ่ า้ หากว่าพบเจอไกป่ ากปัดตลอดมสี ี เสมอกนั ท้งั ปาก แขง้ เลบ็ และเดอื ยเปน็ สีเดยี วจะบ่งบอกว่าไกต่ ัวนน้ั คอื ไก่ทเ่ี กง่ และโจมตฝี ่ายตรงข้ามไดอ้ ย่าง มชี ั้นเชงิ เรียกวา่ ใครไดไ้ ก่ลักษณะน้รี ับรองสบาย ไกท่ ีม่ ปี ากแบบนกแก้ว มีลักษณะสัน้ แต่มคี วามแข็งแกร่ง ปลายปากแหลมและหกั ง้มุ ลงเลก็ นอ้ ย สว่ นโคนปากจะกว้าง ลักษณะเด่นคอื จะจกิ เก่งทาให้คตู่ ่อส้เู กดิ แผลงา่ ย แต่ก็มขี อ้ เสยี คอื ไมส่ ามารถจิกงบั ได้ นานเน่อื งจากว่าปากส้ันไม่สามารถอา้ กว้างได้ ไกท่ ี่มลี กั ษณะปากใหญ่ มีลักษณะคลา้ ยกับปากอีกา แตต่ รงปลายปากจะไมง่ องุ้มลงเท่าไหร่ ขอ้ เด่น ของไกล่ กั ษณะนจ้ี ะจกิ เกง่ จกิ โหดเพราะปากใหญๆ่ จะสรา้ งรอยแผลใหแ้ กค่ แู่ ขง่ ได้งา่ ย ทาให้มโี อกาสชนะสูง

2 วัตถุดิบทีใ่ ช้ประโยชนใ์ นผลิตภัณฑเ์ กดิ จากภูมปิ ัญญา ซึ่งพน้ื ทีอ่ ่ืนไมม่ ไี ดแ้ ก่ - กลว้ ยน้าวา้ สกุ - ยอดชะอม - ข้าวโพด - เถาบอระเพ็ด - เหงา้ กระชาย - หัวไพล - ตะไคร้ตน้ - ใบมะกรูด - ใบมะนาว - ใบฟา้ ทะลายโจร รายละเอียดของภมู ิปัญญาทอ้ งถนิ่ (ลักษณะภมู ปิ ญั ญา/รูปแบบ/วธิ ีการ/เทคนิคทใี่ ช้/ภาพถ่ายหรือ ภาพวาดประกอบ/พัฒนาการของผลิตภณั ฑห์ รอื ผลงาน/กระบวนการสร้างภมู ิปัญญา/ลักษณะการใช้ ประโยชนจ์ ากภมู ิปญั ญาท่เี กดิ ขนึ้ ฯลฯ) การเพาะพันธุ์ไกพ่ ื้นเมือง เพ่อื ขายเป็นพ่อพนั ธุ์และแมพ่ นั ธ์ุ ใหก้ บั กล่มุ กีฬาไก่ชน โดยใช้กระบวนการ เลยี้ งตามแบบพน้ื บา้ นไมพ่ ่งึ พาสารเคมี ไก่ทส่ี มบูรณ์แขง็ แรง รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพรภ่ ูมิปญั ญาทอ้ งถิ่น  ยังไมม่ ีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบคุ คล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน  มกี ารเผยแพร่ผา่ นสือ่ มวลชนและสื่ออื่นอยา่ งแพร่หลาย  มีการดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน - คร้งั จานวน - คน คน  มีการนาไปใช้ ในพนื้ ท่ี 10 คน นอกพ้นื ท่ี -  อ่นื ๆ (ระบ)ุ ลกั ษณะของภูมปิ ัญญาทอ้ งถิน่ การพัฒนาตอ่ ยอดภมู ิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คณุ คา่ (มลู คา่ ) และ ความภาคภูมใิ จ  ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ /นวัตกรรมที่คดิ ขึน้ มาใหม่  ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ดั้งเดมิ ไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก  ภมู ิปัญญาท้องถิ่นที่ได้รับการพัฒนาและต่อยอด แบบเดิม คอื การเลี้ยงไก่ชน เป็นกจิ กรรมยามว่างหลังจากการทาการเกษตร โดยชาวบ้านจะมาร่วม ตวั กันและนาไกช่ นของตน้ เองมาตอ่ สู้กนั เปน็ เกมกีฬาและการพนัน และเล้ียงไวเ้ พือ่ บริโภค เนือ้ และไข่ไกใ่ น ครวั เรือน การพัฒนาต่อยอด คือ เลี้ยงไก่ชนเป็นอาชพี ส่งขายตา่ งพืน้ ที่ สร้างรายได้ พฒั นาสตู รอาหารท่ใี ช้ ในการเลยี้ งไก่ชนเพือ่ จาหน่ายในกลมุ่ ผเู้ ลี้ยงไก่ชุนในพนื้ ท่ี และพื้นทใ่ี กลเ้ คยี ง ตลอดจนต่างจงั หวัด โดยการ ผลติ สูตรอาหารในการบารุง ดูแล และรักษาอาการ จากการสังเกตพฤติกรรมการกนิ ในตา่ งละชว่ งเวลา และ การแสดงอาการตา่ ง ๆ ของไก่ชน และผสมพันธไ์ กช่ น เพอ่ื จาหนา่ ยเปน็ พ่อพนั ธ์ สง่ ประกวด สง่ เขา้ แข่งขันใน เกมกีฬาตามสนามไก่ชนต่างๆ และเลีย้ งเพอ่ื จาหน่ายเน้ือและไข่ในการบริโภค ทาให้สามารถสร้างเครอื ขา่ ย และอนุรักษไ์ กช่ นได้

3 รปู ภาพเจา้ ของภมู ิปญั ญา นายชานาญ เม้ยี นวงศ์ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ทไ่ี กช่ น การดแู ลไก่ชน

แบบบันทึกข้อมลู คลังปัญญา-ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถ่นิ ตาบลหว้ ยยางโทน อาเภอปากท่อ จงั หวดั ราชบุรี ชื่อภมู ิปญั ญา การทารองเท้ายาง สาขาคลงั ปญั ญา ดา้ นอุตสาหกรรมและหตั ถกรรม ชื่อ นางปณิตา นามสกุล ทรพั ยธ์ นกิจ วนั เดอื นปีเกดิ - ทอี่ ย่ปู ัจจบุ ัน (ที่สามารถติดตอ่ ได้) บ้านเลขท่ี 14 หมูท่ ี่ 5 ตาบลห้วยยางโทน อาเภอปากท่อ จงั หวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70140 โทรศัพท์ 0822905547 ความเป็นมาของบคุ คลคลงั ปญั ญา นางปณิตา ทรพั ยธ์ นกิจ เดิมมีมอี าชพี ทาไร่ แต่ต้องการที่จะมรี ายได้เสริมจึงไดไ้ ปเรยี นร้กู ารทา รองเทา้ จากแผน่ ยาง เพราะคดิ วา่ ใคร ๆก็ตอ้ งใส่รองเทา้ กัน เพอ่ื จะสง่ ขายในรา้ นค้าแถวบา้ น ปัจจุบนั นางปณติ า ทรัพย์ธนกิจ สามารถทารองเท้าจากแผน่ ยางได้หลายแบบเป็นท่นี ิยมเป็นอย่างมาก ทาให้ ตอนนี้ไม่ต้องนารองเท้าไปขายเอง แต่จะมีพอ่ ค้ามารบั รองเทา้ ถึงบ้าน จุดเด่นของภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น เปน็ รองเทา้ จากแผ่นยาง ท่มี หี ลายหลายรปู แบบตามความนยิ ม วัตถุดบิ ท่ใี ช้ประโยชน์ในผลติ ภณั ฑ์เกิดจากภมู ิปญั ญา ซง่ึ พ้ืนที่อื่นไมม่ ีได้แก่ แผ่นยาง ผ้า กาว ฯลฯ รายละเอียดของภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่น (ลกั ษณะภมู ิปญั ญา/รปู แบบ/วธิ กี าร/เทคนคิ ทใ่ี ช้/ภาพถา่ ยหรือ ภาพวาดประกอบ/พัฒนาการของผลติ ภณั ฑ์หรอื ผลงาน/กระบวนการสรา้ งภมู ิปัญญา/ลักษณะการใช้ ประโยชน์จากภูมปิ ัญญาทีเ่ กิดข้ึน ฯลฯ) เปน็ รองเทา้ จากแผ่นยาง ที่มหี ลายหลายรปู แบบตามความนยิ มโดยทีน่ างปณิตา ทรพั ยธ์ นกิจ จะค่อยดูความตอ้ งการของตลาดแลว้ คอ่ ยทาช้นิ งาน สว่ นหนึ่งกต็ ามความตอ้ งการของลกู คา้ ท่มี าสงั่ ทา รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิน่  ยังไม่มีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบคุ คล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน  มกี ารเผยแพรผ่ า่ นสือ่ มวลชนและสือ่ อนื่ อยา่ งแพร่หลาย  มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน - ครั้ง จานวน - คน คน  มกี ารนาไปใช้ ในพ้ืนท่ี 10 คน นอกพ้นื ท่ี 100  อนื่ ๆ (ระบ)ุ

5 ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถนิ่ การพฒั นาต่อยอดภมู ิปญั ญาใหเ้ ป็นนวตั กรรม คุณคา่ (มลู คา่ ) และ ความภาคภูมใิ จ  ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ /นวตั กรรมที่คิดขน้ึ มาใหม่  ภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ ดงั้ เดิมได้รับการถา่ ยทอดมาจาก  ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ ที่ไดร้ บั การพฒั นาและตอ่ ยอด

6 รปู ภาพเจ้าของภูมิปัญญา ปณติ า ทรพั ย์ธนกจิ ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ ที่การทารองเทา้ ยาง การทารองเทา้ ยางเปน็ รองเทา้ จากแผ่นยาง ทม่ี ีหลายๆ รปู แบบตามความนยิ ม ความตอ้ งการของ ตลาดแลว้ คอ่ ยทาชิน้ งาน สว่ นหนึง่ ก็ตามความตอ้ งการของลกู คา้ ท่ีมาส่งั ทา

แบบบนั ทกึ ขอ้ มลู คลังปญั ญา-ภมู ิปัญญาท้องถ่นิ ตาบลหว้ ยยางโทน อาเภอปากทอ่ จงั หวดั ราชบุรี ช่อื ภูมปิ ญั ญา การปลกู เหด็ ฝาง สาขาของภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ิน ดา้ นการเกษตร ชอื่ นางนวล นามสกุล ออ้ มแก้ว วันเดอื นปีเกดิ 12 กุมภาพันธ์ 2510 ที่อยู่ปจั จบุ ัน (ทสี่ ามารถติดต่อได้) บา้ นเลขที่ 24/3 หมู่ที่ 5 ตาบล/แขวง หว้ ยยางโทน อาเภอ/เขต ปากทอ่ จังหวัด ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70140 โทรศัพท์: 099-1061225 ความเป็นมาของบุคคลคลงั ปญั ญา นางนวล อ้อมแก้ว อยบู่ ้านเลขท่ี 24/3หมูท่ ี่ 5 ตาบลห้วยยางโทน อาเภอปากท่อ จงั หวดั ราชบรุ ี เกดิ วันท่ี 12 เดือน กุมภาพนั ธ์ พ.ศ. 2510 เป็นผู้มีความรใู้ นเรื่องการปลูกเหด็ ฝาง สบื เนอ่ื งจากพ้นื ที่ตาบล ห้วยยางโทน เป็นพนื้ ที่เสย่ี งภัยไมม่ นี า้ ในการทาการเกษตร ถ้าตอ้ งการทานาจะต้องรอช่วงฝนตกทานา ได้ แคป่ ลี ะครงั้ ทาใหค้ รอบครวั มีรายได้น้อย เพอื่ เปน็ การเพมิ่ รายไดใ้ หก้ บั ครอบครัว นางนวล ออ้ มแก้ว จึงได้ ศกึ ษาการปลูกเหด็ ฝาก จากแหลง่ ความรูต้ า่ งๆ ฝึกฝนลองผิดลองถกู จนสามารถปลกู เหด็ ฝางท่ีมีคุณภาพ และเปน็ ท่ตี อ้ งการของตลาด จนกลายเป็นอาชีพหลกั ของครอบครัว จดุ เดน่ ของภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น - เปน็ อาชีพท่ใี ชว้ ัสดทุ ี่มใี นพ้ืนที่ ตอ้ งอาศยั การสงั เกต และทดลองจนได้ผลผลติ ทม่ี ีความตอ้ งการ ของตลาด รายละเอยี ดของภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ (ลกั ษณะภมู ิปัญญา/รูปแบบ/วธิ กี าร/เทคนิคทีใ่ ช้/ภาพถ่ายหรือ ภาพวาดประกอบ/พฒั นาการของผลติ ภัณฑห์ รือผลงาน/กระบวนการสร้างภูมปิ ัญญา/ลักษณะการใช้ ประโยชน์จากภมู ปิ ญั ญาทเ่ี กิดขึน้ ฯลฯ) - เป็นการนาภมู ปิ ัญญามาใช้ในชุมชน รปู แบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ิปญั ญาท้องถนิ่  ยงั ไม่มกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบคุ คล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน  มกี ารเผยแพรผ่ ่านสือ่ มวลชนและส่ืออนื่ อยา่ งแพร่หลาย  มีการดงู านจากบคุ คลภายนอก จานวน - คร้ัง จานวน - คน  มกี ารนาไปใช้ ในพ้ืนที่ - คน นอกพืน้ ที่ - คน  อนื่ ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่น การพฒั นาตอ่ ยอดภูมปิ ญั ญาให้เป็นนวตั กรรม คุณค่า (มลู ค่า) และ ความภาคภมู ิใจ  ภมู ิปญั ญาท้องถ่ิน/นวัตกรรมที่คิดขึน้ มาใหม่  ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นดงั้ เดมิ ได้รบั การถ่ายทอดมาจาก  ภูมิปัญญาท้องถ่นิ ท่ไี ด้รบั การพฒั นาและต่อยอด

8 รปู ภาพเจา้ ของภมู ปิ ญั ญา นางนวล อ้อมแกว้ ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่น ด้านการเกษตร การปลกู เหด็ ฝาง

คณะผจู้ ัดทา ที่ปรึกษา ผู้อานวยการสานักงาน กศน. จังหวดั ราชบรุ ี 1. นางสาวดารัตน์ กาญจนาภา ผ้อู านวยการ กศน. อาเภอปากท่อ 2. นางศริ เิ พ็ญ สงั ขบรู ณ์ 3. นางสาวชาลนิ ี ดารา ครู ผจู้ ดั ทา ห้วยยางโทน นายเอกชัย แซเ่ ตียว ครู กศน.ตาบล บรรณาธกิ าร/จัดทารูปเลม่ ห้วยยางโทน นายเอกชยั แซเ่ ตียว ครู กศน.ตาบล