งานเบียร์

หนังสือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม รายวชิ า การพฒั นาตนเอง ชมุ ชน สงั คม (สค11003) ระดบั ประถมศกึ ษา หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน พุทธศักราช 2551 สาํ นกั งานสงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร หามจาํ หนาย หนงั สอื เรยี นเลมน้ีจัดพิมพดวยเงนิ งบประมาณแผนดินเพ่ือการศึกษาตลอดชวี ิตสาํ หรับประชาชน ลขิ สิทธเ์ิ ปนของ สาํ นักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวิชาการลําดับที่ 34/2554

หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม รายวิชา การพฒั นาตนเอง ชุมชน สงั คม (สค11003) ระดับประถมศึกษา ลิขสทิ ธเิ์ ปนของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวิชาการลําดับที่ 34/2554 2

คํานํา สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดดําเนินการจัดทํา หนังสือเรียน ชุดใหมนี้ขึน้ เพื่อสําหรับใชในการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 ทีม่ ีวัตถุประสงคในการพัฒนาผูเรียนใหมีคุณธรรม จริยธรรม มีสติปญญาและศักยภาพในการประกอบอาชีพ การศึกษาตอ และสามารถดํารงชีวิตอยูใน ครอบครัว ชุมชน สังคมไดอยางมีความสุข โดยผูเรียนสามารถนําหนังสือเรียนไปใช ดวยวิธีการศึกษา คนควาดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรมรวมท้ังแบบฝกหัดเพ่ือทดสอบความรูความเขาใจในสาระเนื้อหา โดยเมื่อศึกษาแลวยังไมเขาใจ สามารถกลับไปศึกษาใหมได ผเู รียนอาจจะสามารถเพ่มิ พูนความรูหลังจาก ศึกษาหนังสือเรียนน้ี โดยนําความรูไปแลกเปลี่ยนกับเพื่อนในช้ันเรียน ศึกษาจากภูมิปญญาทองถิ่น จากแหลงเรียนรแู ละจากสอื่ อ่นื ๆ ในการดําเนินการจัดทําหนังสือเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา ขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 ไดรับความรวมมือที่ดีจากผูทรงคุณวุฒิและผูเกี่ยวของหลายทานที่คนควา และเรียบเรียงเน้ือหาสาระจากสื่อตางๆ เพื่อใหไดสื่อท่ีสอดคลองกับหลักสูตร และเปนประโยชน ตอผูเรียนทีอ่ ยูนอกระบบอยางแทจริง สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณคณะท่ีปรึกษา คณะผูเรียบเรียง ตลอดจนคณะผูจัดทําทุกทานที่ไดใหความรวมมือดวยดี ไว ณ โอกาสนี้ สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย หวังวาหนังสือเรียน ชุดนีจ้ ะเปนประโยชนในการจัดการเรียนการสอนตามสมควร หากมีขอเสนอแนะประการใด สํานักงาน สงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอนอมรับไวดวยความขอบคุณยิ่ง สํานักงาน กศน. 3

สารบญั หนา คาํ นํา 5 คาํ แนะนําการใชหนังสือเรยี น 6 โครงสรางรายวชิ า 7 บทที่ 1 การพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม 8 14 ความหมาย ความสําคัญและหลักการพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม 15 ประโยชนท่ีมีตอตนเอง ชมุ ชน สงั คม 15 บทที่ 2 การจัดเก็บและวิเคราะหขอมลู 19 ความสําคัญ และคุณสมบัติขอมูลที่ดี 31 วิธกี ารจัดเก็บขอมูล 34 เทคนิคการวิเคราะหขอมลู 35 บทที่ 3 การวางแผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม และการนําไปใชในชีวิตประจําวัน 37 การใชขอมูลจากการวิเคราะหเพื่อวางแผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม 38 การนาํ แผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สงั คม ไปใชในชวี ติ ประจาํ วนั 41 การมสี วนรวมผลกั ดนั แผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคมใหเปนทย่ี อมรับ บรรณานกุ รม 4

คาํ แนะนาํ การใชหนังสือเรยี น หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาการพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม ระดับ ประถมศึกษา เปนหนงั สอื เรยี นท่จี ดั ทําข้ึน สําหรับผเู รียนที่เปนนักศึกษาการศึกษานอกระบบ ในการศกึ ษาหนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาการพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม ผเู รียนควรปฏิบัติดังน้ี 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาและทําความเขาใจในหัวขอสาระสําคัญ ผลการเรียนรูที่ คาดหวังและขอบขายเนื้อหา 2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียดและฝกปฏิบัติตามกิจกรรมที่ กําหนด ถายังไมมั่นใจวาปฏิบัติตามกิจกรรมไดอยางเหมาะสม ควรยอนกลับไปทําความเขาใจเนื้อหานั้น อกี ครง้ั กอนศกึ ษาเรื่องตอไป 3. ทํากจิ กรรมทายเรอื่ งใหครบทุกเร่อื ง เพ่อื เปนการสรุปความรูทไี่ ดรับ ผเู รียนสามารถ ตรวจสอบและทบทวนกับครู เพื่อน และผูรู 4. หนงั สือเรยี นเลมน้มี ี 3 บท คือ บทที่ 1 การพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม บทที่ 2 การจดั เกบ็ และวเิ คราะหขอมลู บทที่ 3 การวางแผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม และการนําไปใชในชีวิตประจําวัน 5

โครงสรางรายวิชาการพฒั นาตนเอง ชุมชน สงั คม (สค11003) ระดบั ประถมศกึ ษา สาระสําคัญ 1. ความหมาย ความสําคัญ หลักการและประโยชนของการพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม 2. ความสําคัญของขอมูล วิธีการจัดเก็บและวิเคราะหอยางงาย 3. การมีสวนรวมในการวางแผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม ไปใชในชีวิตประจําวัน ผลการเรียนรูทค่ี าดหวัง 1. อธิบายสาระสําคัญที่เกี่ยวของกับการพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม 2. จัดเก็บและวิเคราะหขอมูลอยางงาย 3. มีสวนรวมและนําผลจากการวางแผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม ไปใชในชีวิตประจําวัน ขอบขายเน้ือหา บทที่ 1 การพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม บทที่ 2 การจดั เกบ็ และวิเคราะหขอมูล บทที่ 3 การวางแผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม และการนําไป ใชในชีวิตประจําวัน 6

บทท่ี 1 การพัฒนาตนเอง ชมุ ชน สงั คม การพัฒนาตนเองเปนเรือ่ งสําคัญและจําเปนอยางมาก การพัฒนาไมไดเนนเฉพาะทาง กาย แตตองพฒั นาจติ ใจควบคกู นั ไป ทุกคนสามารถพัฒนาตนเองดวยการสรางนิสัยทีด่ ีซึง่ เปนประโยชน แกตนเอง ใหผูคนพึง่ พาอาศัยกันได และเปนพืน้ ฐานทีด่ ีในการพัฒนาชุมชน สังคมตอไป ชวยใหชุมชน แข็งแกรงและสรางสังคมที่เปนสุข เราสามารถพัฒนาตนเองเปนอยางแรก โดยดูแลรางกายใหแข็งแรง มีสุขภาพอนามัยที่ดี เพอ่ื ปองกันไมใหเกดิ อปุ สรรคในการดาํ เนนิ ชีวิต สามารถทํางานไดอยางเต็มที่ เมือ่ รางกายแข็งแรง ยอม มีจิตใจมุงมัน่ ทํางานเพือ่ ชวยเหลือตนเองและเพือ่ นมนุษยได อยางไมยอทอ ทั้งนี้ตองรวมไปถึงการพัฒนาบุคลิกภาพ ตนเอง พัฒนาความรูและความคิด รวมทัง้ ความจํา ความ เขาใจ ความมีเหตุมีผล รูจักมองและประเมินสถานการณ ตาง ๆ ทีผ่ านเขามาในชีวิต ตลอดจนตัดสิน ดวยความเปน ธรรม ไมลําเอียงหรือมีอคติ พูดงาย ๆ คือ รูจักคิดนั่นเอง คิด โดยอาศัยความรู มองจากตัวเราและไกลออกไปสูครอบครัว ชุมชน สังคม โดยคิดใหอยูภายในกรอบของคุณธรรม จะทําใหความคิดและการตัดสินใจของเรา เหมาะสมกับสถานการณทีเ่ กิดขึน้ ไมเบียดเบียนตัวเราเองและผูอืน่ ในสังคม อยางนีจ้ ึงเรียกไดวา “คดิ เปน” 7

กิจกรรม อานเร่ืองราว แลวคิดตาม หวานหนาตาสวย เปนลูกคนสุดทอง พอแมทั้งหวงและเปนหวง หวานจบ ม. 6 พอมี อาชีพเก็บของเกาขาย แมรับจางซักผา พี่ชายคนโตอยูวนิ มอเตอรไซค พี่ชายคนทีส่ องอาศัยอยูกับหลวงตา ทีว่ ัดใกลบาน สวนพีส่ าวทํางานโรงงานปลากระปอง พักอยูหองเชาใกลโรงงาน หวานชอบทํากับขาว และขนมไทย รสมือในการทําอาหารเปนเยี่ยม จนพอและแมออกปากชม ถาคุณเปนหวาน มีลูทางจะคิดทําอะไรใหมีเงินเก็บพอทีจ่ ะเรียนตอ โดยไมตองขอเงิน จากครอบครัว ลองคิดใหรอบคอบทุกดาน แลวเขียนสรุปสั้น ๆ ในสมุดหรือกระดาษ จากนัน้ เลาให เพือ่ น ๆ ฟงแนวคิดของคุณ อยาลืมวาทุกปญหายอมมีทางออก ไมมีคําวาผิดหรือถูก แตละคนมองหา คาํ ตอบโดยใชเหตผุ ลของตนเอง แลวมองขอจํากดั ท่ีมีอยรู อบดาน ทุกการตัดสินใจตองอธิบายไดดวยเหตุ และผล เกบ็ ขอสรุปไวใหครผู ูสอนตรวจสอบ ความหมาย ความสําคญั และหลักการพัฒนาตนเอง ชุมชน สงั คม ภาพหลินปงนอนอยูบนอกหลินฮยุ ภาพหลินปงปนตนไม มือ 2 ขางเกาะกิง่ ไม ตอนเกดิ ไดไมกสี่ ัปดาห เทาหอยอยู แมหลินฮยุ ยืนมองอยูโคนตน การพัฒนา คือการปรบั ปรงุ เปลี่ยนแปลงใหสิ่งท่ีเปนอยู มอี ยู ดีขน้ึ และกาวหนาไปกวาเดิมจากท่เี คย เปนอยู 8

กิจกรรม ลองถามเพ่ือนหรอื คนทอ่ี ยใู กลตวั วา เขาเคยเหน็ อะไรที่พัฒนาไปจากเดิมบาง และ เปลย่ี นแปลงไปจากเดมิ อยางไร ไดคาํ ตอบแลวบันทกึ ยอไวในสมุดหรือกระดาษ เก็บบันทึกยอไวใหครูผสู อนตรวจสอบ การพัฒนาตนเอง เปนการปรับปรุง เปลีย่ นแปลงตนเองใหดีขึน้ กวาเดิม โดยตองคิดให รอบดานวา เดิมตัวตนของเราเปนอยางไร ทงั้ สุขภาพกายและสุขภาพใจ เมื่อปรับปรุงตนเองแลว สามารถ มีชีวิตที่เปนไปตามความตั้งใจที่หวังไวหรือไม ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นทําใหตัวเรามีจิตใจเบิกบาน มี อารมณแจมใสขึน้ กวาเดิมใชหรือไม นอกจากนีย้ ังสามารถคิดหาเหตุผลมารองรับใหเกิดความกาวหนา ทางสติปญญาของตนเองได เมื่อพึง่ พาสติปญญาตนเองได ก็ยอมมีโอกาสใหผูอืน่ พึ่งพาสติปญญาตัวเรา ไดเชนกนั คนทพ่ี ฒั นาตนเองไดดี ตองมคี วามมุงม่ัน มีจติ ใจแนวแนและตง้ั ใจจริง การคิดทางบวกที่ชวยพัฒนาตนเองไดดี : มนุษยทุกคนมีคุณคาในตนเอง สามารถพัฒนาตนเองไดแทบทุกเรื่อง ไมมีมนษุ ยคนใดทดี่ ีพรอมทุกอยางจนไมตองพัฒนาตนเองอกี แมมนษุ ยจะรูตัวตนอยางดี แตไมสามารถปรับเปลีย่ นตนเอง ตองอาศัยผูอ่ืนชวยดวย การควบคุมความคิด ความรูสึก และการกระทํา มนุษยบางรายติดยึดกับความรูสึกนึกคิด และการกระทําของตนเอง ตองอาศัยคน ใกลชิดชวยมองแลวยอมรับที่จะสรางนิสัยใหม มนุษยสามารถพัฒนาตนเองไดอยางตอเนื่อง ตลอดเวลาเมื่อพบขอบกพรองของตน กจิ กรรม ใหเวลาตนเองคิดทบทวนวา ตนมีปญหาและขอบกพรองใดบาง ยกมาเพียง 1 ตัวอยาง แลวพิจารณาวาคุณจะพัฒนาตนเองไดดวยวิธีใด โดยเขียนสรุปยอในสมุดหรือกระดาษ จากนั้นจับคูกับ เพือ่ น เพือ่ แลกเปลี่ยนประสบการณระหวางกัน เพือ่ หาแนวคิดทีแ่ ตกตางกัน หรือมีวิธีอืน่ ที่จะชวยเหลือ เพ่ือนเพือ่ พัฒนาตนเองอยางไร บันทึกเพิ่มเติมไว อยาลืมวาทุกคนมีสิทธิ์ทีจ่ ะคิดดวยเหตุและผลของตนเอง ความคิดเห็นทีแ่ ตกตาง ไม ตองการคําตอบทีถ่ ูกตองทีส่ ุดเพียงขอเดียว ใครคิดเห็นอยางไรขอใหมีเหตุผลสนับสนุน เรากําลังฝก ความคิดแบบประชาธิปไตย ฝกการมีสวนรวม และฝกการยอมรับความแตกตางของมนุษย เก็บสรุปยอไวใหครูผสู อนตรวจสอบ 9

การพฒั นาตนเองดานบุคลิกภาพ ไมไดเนนเฉพาะสิง่ ทีม่ องเห็นดวยตาเทานัน้ แตยังรวมถึงสิง่ ที่ ตองอาศยั การรูไดดวยใจ ภาพการตนู ผูหญิง 25 ป แจงความรอยเวร ทโ่ี รงพักวาเก็บกระเปาสตางคไดมคี าํ พูด ความซอ่ื สตั ยตอตนเองและผูอน่ื ทง้ั ตอหนา “ดิฉันพบกระเปาสตางคหลนอยูที่ปายรถเมลคะ” และลบั หลัง เปนตัวอยางท่ีดใี นสงั คม ภาพการตูน ชาย 30 ป สงถุงขาวสารใหหญิงชรา ความเอ้ือเฟอเผ่ือแผ รจู กั การให การแบงปน 70 ป ท่ีอยูรัว้ ติดกนั มีคาํ พดู “ผมกลับบานตาง ตามโอกาสอันควรโดยไมหวังสิ่งตอบแทน จงั หวดั ไดขาวสารมาฝากคุณยายครับ” ภาพการตนู หญงิ 50 ป กําลังพูดโทรศพั ท รักของสวนรวม เมื่อพบความเสียหายในที่ มคี ําพดู “ดิฉันพบทอประปาแตกที่ปากซอย สาธารณะ รบี แจงผูรบั ผิดชอบดวน เพ่ือลด สนั ติภาพคะ” การสูญเสียทรัพยากร ภาพการตนู นักศกึ ษาสาว 22 ป ทกั ทายเพ่อื นหญิง การตรงตอเวลาเปนการสรางนสิ ัยทีด่ ใี ห วยั เดยี วกันมคี าํ พดู “มาแตเชาเชียว ตรงเวลาอยางนี้ เกดิ ขน้ึ ในสงั คม นบั วาเปนแบบอยางทีด่ ีที่ จะไดเรยี นกันอยางเต็มท่ี” ควรปฏิบัติตาม นอกจากส่งิ เหลาน้แี ลว ยังควรยกยองผทู าํ ความดี รจู ักเสียสละในทางทีถ่ กู ท่ีควร ทางดานอารมณ ควรพัฒนาตนเองใหมองโลกในแงดี มีสติอยูเสมอ และสรางความ เช่ือม่นั ใหเกิดขนึ้ ในตนเอง ดานสติปญญา ควรพัฒนาความรอู ยางสมาํ่ เสมอไมหยดุ นิ่ง เพราะคนเราเรยี นรูกันไดไม มีวันจบ พัฒนาทักษะทางวิชาชีพเมื่อมีโอกาส รวมทั้งพัฒนาความคิดใหกวางไกลยิ่งขึ้น ดานสังคม ควรฝกการมีมนุษยสัมพันธที่ดีกับคนรอบขางกับคนทุกเพศทุกวัยให เหมาะสม รูจักออนนอมถอมตน สามารถทํางานและอยูรวมกับผูอื่นไดและยังเปนไดทั้งผูนําและผูตาม ทดี่ ี 10

กิจกรรม รวมกลมุ กับเพอ่ื น 6 คน ทบทวนเรอื่ งราวตาง ๆ อกี ครั้งหนึ่ง แลวชวยกันคิดวาทุกคนใน กลมุ ยังมีเร่อื งใดท่ตี องพฒั นาตนเองอีกบาง พูดกันในกลมุ ดวยความจริงใจและปรารถนาดตี อกนั อยามอง กนั ดวยการจับผิด แลวชวยกันหาแนวทางการพฒั นา ระบุชอ่ื เพอ่ื นท่จี ะชวยเพ่ือนพฒั นาตนเอง แตละคน ใหมผี ชู วยพฒั นาตนเอง 1 คน สรปุ ในสมดุ หรือกระดาษ ขอใหนึกไวเสมอวา สังคมจะดีได ตองมาจากคนในสังคม “หนง่ึ คน หนง่ึ ความดี” เพียงเทานส้ี ังคมก็จะมีหลากหลายความดี กจิ กรรมนี้เพ่ือสรางความรูสึกที่ดขี ณะกลมุ ทาํ งานรวมกนั ฝก การยอมรับซึ่งกันและกัน การเปนผูนาํ และผตู ามที่ดี การฝกคดิ ดวยเหตแุ ละผล รวมท้ังการตัดสินใจ ภายใตเง่ือนไขและขอจาํ กัดที่มีอยู เมอื่ ไดผลสรุปของกลุมมอบผูสรุปยอและ มอบผแู ทนกลุมรายงาน สรุปผลใหเพ่ือน กลมุ อื่นฟง เก็บสรุปยอไวใหครูผูสอนตรวจสอบ การพัฒนาตนเองมีความสําคัญยิ่ง ทุกคนตองการมีชิวิตอยูในสังคมดวยความสุข ดําเนิน ชีวิตไปตามที่ตองการและคาดหวังไว สามารถพัฒนาตนเองไดทันกับสังคมที่เปลี่ยนไป ความสําคัญในการพัฒนาตนเอง พรอมรบั สถานการณท่ีเกดิ ข้ึน ปรับพฤติกรรมใหเหมาะสม ตรงตามที่สังคมตองการ นําไปสูเปาหมายชวี ติ ทก่ี ําหนดไว เหน็ คุณคาของตนเองและทําหนาทีไ่ ดอยางเตม็ ท่ี ความสําคัญทีม่ ีตอการพัฒนาตนเองยังเกีย่ วของและสัมพันธกับผูอืน่ ทั้งคนใน ครอบครัวดานชีวิตสวนตัว และผูคนในชุมชนดานชีวิตความเปนอยูรวมกัน ทําใหอยูรวมกันไดดวย ความสุข สงผลใหชุมชนเขมแข็งและมีการพัฒนาอยางตอเนื่อง สังคมมัน่ คงอยูไดดวยมนุษยทีพ่ ัฒนาตนเอง รูจักคิดคนแนวทางการทํางาน การใช เทคโนโลยี มีวิธีคิดและปรับปรุงทักษะทีเ่ พิ่มคุณภาพผลผลิต สามารถแขงขันกับสังคมอืน่ และสงผลให เศรษฐกิจของประเทศมั่นคง 11

กิจกรรม เลือกเพื่อน 1 คนมาชวยกันคิดวา การพัฒนาตนเองสําคัญตอตัวทาน ตอชุมชนและตอ สังคมอยางไร เขียนสรุป ในสมุดหรือกระดาษ จากนัน้ ชวยกันเลาใหเพือ่ น ๆ ไดฟงแนวคิดของคุณ อยา ลืมเพิม่ เติมสงิ่ ท่พี บเหน็ จากสภาพแวดลอมทเ่ี ปนอยูนอกเหนอื จากเรื่องราวในหนังสือเรยี นน้ี พูดคุยกันให ชัดเจน ทุกเหตุผลมีคา คุณจะรูวาการเคารพความคิดซึง่ กันและกัน ชวยใหมีแนวคิดทีก่ วางขวางและรอบ รูกวางไกลมากกวาการคิดเพียงคนเดียว ภาพการตูน เก็บสรปุ ยอไวใหครผู สู อนตรวจสอบ การพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม อาศัยหลักการมีสวนรวม การประสานความรวมมือ การ ประชาสัมพันธ การใหความรูทั้งทางตรงและทางออม ฯลฯ ภาพการตูนชายหนุมวยั ชายหนุมคนเดิมกาํ ลงั จับ 1. หญงิ วยั กลางคนถือโทร มอื กบั หญงิ และชายทยี่ ืน โขงกําลังพดู กลางคนยืนอยูคนเดียว อยูทางซายและทางขวา 2. ชายหนมุ ช้ีท่หี นงั สือ และอธิบายใหผูชายอกี คน ฟง 12

กิจกรรม อยูคนเดียวเงียบ ๆ นกึ ถงึ การพฒั นาตนเองท่ีเคยทาํ มากอนวาใชวิธีการอยางไร ไดผลแค ไหน เขยี นสรุปสน้ั ๆ ในสมุดหรือกระดาษ แลวหาเพื่อนอกี 3 คน รวมท้ังตวั ทานเปน 4 คน แยกจบั คู ผลดั กันเลาประสบการณพฒั นาตนเองทีส่ รปุ ไว ผฟู งแนะนําเพ่ิมเติมใหกับคูของตน จากนน้ั ทัง้ 4 คน รวมกลมุ อกี คร้งั เพอ่ื สรุปแนวทางจากประสบการณการพัฒนาตนเองของกลุม อยาลืมเลาใหกลุมอ่ืนฟง กิจกรรมนี้ฝกการเลาเรอื่ งราว การฟง การคดิ การใชเหตุและผล การตดั สินใจเลอื ก เรื่องราวท่ีจะสรุปใหกลุมอ่นื รับฟง ที่สําคัญชวยใหทกุ คนในกลมุ รูจักการมสี วนรวม การรวมแรงรวมใจ ใหเกิดผลงานกลุมและการใชความสามารถที่ทุกคนในกลุมมีอยู เก็บสรุปสน้ั ๆ ไวใหครูผูสอนตรวจสอบ พักสกั ครูหน่ึงกอน หายเหนื่อยแลว เริม่ ทํากิจกรรมตอไป กจิ กรรม หาอาสาสมัครและผูชวย รวม 2 คน เพื่อนํากลุมใหญใหเพือ่ น ๆ ทุกคนชวยกันระดม ความคดิ วานอกจากหลกั การมีสวนรวม การรวมมือกัน การประชาสัมพันธ และการใหความรูท้ังทางตรงและ ทางออมแลวยงั มีเรือ่ งใดอีกบางที่เปนหลักการสาํ คัญในการพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม ผนู าํ กลุมใหญพยายามรวบรวมแนวคิดจากเพ่ือน ๆ โดยมีผูชวยบันทึกแนวคิดอยางยอไวให ทุกคนไดอานทบทวน อยาลืมวาผูนํากลุมตองถามเพื่อใหไดรายละเอียดมากที่สุด สําหรับผูชวยใหบันทึก สรุปอยางยอ ดวยภาษาท่ีเขาใจงายและชัดเจน อาจเพ่ิมคําถามโดยถามถึงแนวทางการใหความรูทางตรงและ ทางออมวาเปนอยางไรบาง เชน การบอกโดยตรง หรือการใหคําปรึกษาแนะนํา ผูชวยสรุปความคิดไวบน กระดาษ ทุกคนมีโอกาสแสดงภาวะผูนําและผูตาม รูจักการคิดหาเหตุผล มีการตัดสินใจ มีสวนรวม มีการ ยอมรบั และเรียนรซู ึ่งกันและกนั ภายในกลมุ ทกุ คนไดรับโอกาสในการแสดงออกตามความถนดั เกบ็ บนั ทึกสรุปยอไวใหครูผูสอนตรวจสอบ กจิ กรรมเสนอแนะ ศึกษาหาความรูเพมิ่ เตมิ จากเว็บไซตตาง ๆ ที่เกย่ี วของ พดู คยุ ปรึกษาหารอื เรื่องราวทเ่ี ปนประโยชนตอการเรียนรูเรอื่ งการพฒั นาตนเอง ชุมชน สังคม ฝกการแสดงแนวคิดกอนตดั สนิ ใจทง้ั เรื่องการเรียนการทาํ งาน และเร่อื งสวนตัว โดยใชหลกั “คดิ เปน” ท่เี คยรจู ักกันมาแลว 13

ประโยชนทมี ตี อตนเอง ชมุ ชน สงั คม ภาพการตูน มีคําพดู สัน้ ๆ กระจายอยใู นภาพ : ความสุข มเี ปาหมาย ใจเบิกบาน รวดเรว็ มีระเบียบ สงบ มีความหวัง ไมกลัวความยากลําบาก ตรงตอเวลา มานะบากบัน่ ชนะใจตนเอง มีความรู คิดเปน มี ปฏิภาณ รูจักสังเกต ไมโกหกหลอกลวง กลาหาญ มีสมาธิ รูจักเหตุผล มีสวนรวม เสมอตนเสมอปลาย รูจักไตรตรอง ขยัน ประหยัด ซื่อตรง มีสติ รูจกฝกฝนตนเอง ไมลดละความพยายาม รูจักกาลเทศะ ระมัดระวัง ทําตนใหนาเชื่อถือ พึ่งพาตนเอง ชวยเหลือผูอืน่ รูจักเสียสละ เอื้อเฟอเผือ่ แผ คิดเชิงบวก คดิ ดีทําดี มีเมตตา กตัญ ูรคู ณุ สามัคคี หมายเหตุ : ตวั อกั ษรสวยงาม เอียงซายขวา โดยไมตองจัดเปนหมวดหมู กจิ กรรม รวมกลุมเพือ่ น 4 คน คนหาขอความจากภาพ แลวสรปุ ในสมดุ หรอื กระดาษ ดงั น้ี ประโยชนใดเกิดขึ้นจากการพัฒนาตนเองบาง ขอความใดสรางประโยชนใหเกิดกับชุมชน สังคม กลุมสามารถคนหาขอความที่อยู ในภาพ รวมทง้ั รวมกนั คิดภายในกลมุ เพื่อเพิ่มเติมคุณลกั ษณะตาง ๆ ทีเ่ ปนประโยชนตอตนเอง ชมุ ชน สังคม ไดตามตองการ ขอใหคิดอยเู สมอวา ทกุ คําตอบผานกระบวนการคดิ ดวยเหตุและผลมาแลว การ ตดั สินใจเลือกคณุ สมบัตใิ ดก็ตามยอมมเี หตผุ ลรองรับและอธิบายได คณุ สมบตั บิ างประการอาจเกดิ ประโยชนตอทั้งกับตนเอง ชุมชน และสังคม ทุกคนกําลังฝกการใชความรู ประสบการณ การรูจักเคารพ ความคิดเห็นของเพื่อนรวมกลุม การรับฟงเหตุและผลดวยการไตรตรองอยางรอบคอบ รวมทั้งการ ตัดสนิ ใจเลือกคณุ สมบัติทีท่ ุกคนในกลมุ ยอมรับได หลังจากสรุปในสมุดและกระดาษเรียบรอยแลว ทบทวนอีกครั้งภายในกลุมใหโอกาส เพ่ือนรวมกลมุ เพิ่มเติมส่ิงที่ตองการซง่ึ ทกุ คนในกลุมพจิ ารณาแลววาเหมาะสม เก็บคาํ ตอบไวใหครูผสู อนตรวจสอบ 14

บทท่ี 2 การจัดเกบ็ และวเิ คราะหขอมูล ขอมูล คอื สภาพเปนจรงิ ที่ปรากฏในรูปตัวอกั ษร สญั ลกั ษณ ตัวเลข คาํ บอกเลาจากผรู ู สถานการณทเี่ กดิ ขึน้ รวมทงั้ การบันทกึ และการถายทอดผานสอ่ื ตาง ๆ ทงั้ เอกสาร บคุ คล วทิ ยุ โทรทศั น อนิ เทอรเน็ต ฯลฯ กจิ กรรม ทบทวนเหตุการณที่ผานมาวาคุณไดรับขอมูลจากที่ใดบาง และใชประโยชนไดจริงมาก นอยแคไหน บันทกึ ยอในสมุดหรือกระดาษ จากน้ันเลาใหเพอ่ื นฟง และบนั ทกึ ความเห็นของเพ่ือนท่ี เพ่มิ เตมิ ไว เกบ็ บนั ทึกยอไวใหครผู ูสอนตรวจสอบ กจิ กรรมเสนอแนะ หาโอกาสพดู คยุ กบั เพ่ือน ๆ เก่ียวกับเรือ่ งขอมลู วาการเสาะหาขอมูลเปนเรอื่ งยาก หรอื งายเพยี งใด ขอมูลเหลานีเ้ ชื่อไดแคไหน เคยไดรับขอมูลทผี่ ดิ พลาดอยางไร ความสําคัญและคุณสมบตั ิขอมูลท่ีดี การทํางานใดก็ตามตองใชขอมูลมาประกอบเพื่อเปนแนวทางในการคิด พิจารณาและ ตดั สนิ ใจ ขอมูลจะมีความสําคัญไดก็ตอเมื่อเปนขอมูลที่มีความถูกตองและเชื่อถือได ตรงตาม ความตองการของผูใช และเปนขอมลู ลาสดุ ที่ทันสมัย กจิ กรรม รวมกลมุ เพือ่ น 6 คน เลือกหัวหนากลมุ และผูชวยหัวหนากลุม สอบถามเพอ่ื น ๆ ให ออกความเห็นวาขอมูลมีความสําคัญอยางไร เหตุใดจึงตองใชขอมูลมาประกอบ ผูชวยรวบรวมแนวคิด และบันทกึ สรปุ ในสมดุ หรือกระดาษ แลวแลกเปลีย่ นขอสรปุ ของกลุมกับเพ่อื น ๆ กลุมอื่น เก็บบันทกึ สรปุ ไวใหครูผสู อนตรวจสอบ 15

ขอมูลทดี่ ีตองมลี กั ษณะตอไปนี้ 1. ถูกตองและเชือ่ ถือได ตองรวบรวมผลของขอมูล ภาพการตนู ความม่นั ใจวาถูกตองและเชอ่ื ถือไดโดยใหผานการ ตรวจสอบโดยละเอยี ด ขอมลู อาจตองแปลงใหอยู ดวยเจานายนั่งทโ่ี ตะทํางานหนาตาโกรธจ ในรูปแบบท่ีเครอ่ื งคอมพิวเตอรเขาใจไดอยางถกู ตอง ชน้ี ว้ิ ที่กระดาษ ลกู นองน่งั อยูหนาโตะ บางครั้งขอมูลผิดพลาดเพราะใชโปรแกรม เจานาย มคี ําพูดของเจานาย “ผมวาขอมูล หรือสูตรคาํ นวณผิดพลาด จงึ ตองกําหนดวิธีการ ทค่ี ุณหามาเช่ือไมไดมัง้ ” รวบรวมผลดวยความละเอยี ดรอบคอบ ภาพการตูน ภาพเดมิ 2. ตรงตามความตองการของผใู ช เมอ่ื จะเกบ็ ขอมลู แตมองจากคนละมุมมคี ําพดู ของ เจานาย “ผมไมไดอยากรหู รอกนะ ใหเลอื กเก็บขอมลู เฉพาะทีผ่ ใู ชตองการเทานัน้ ตอง วาเธอสนใจชายหนุมหนาตาดี ไมเกบ็ ขอมลู อน่ื ๆ ท่ีไมตรงกับการใชงาน แตให แคไหน” ม่ันใจวา ขอมลู ที่ตองการเกบ็ นั้น เกบ็ ไดอยาง ครบถวนและสมบูรณ ภาพการตนู ภาพเดิม 3. เปนขอมลู ลาสดุ ทีม่ ีความทันสมัย ผใู ชขอมูล จะใชตัวเลขนตี้ ้ังแตเดอื นท่ีแลว” นําไปใชไดทันเวลา เพราะเก็บขอมูลมาดวยความ รวดเรว็ ทันความตองการของผูใช 16

กจิ กรรม ชวนเพือ่ นทบทวนลักษณะท่ดี ีของขอมูล แลวสรปุ เน้ือหารวมกนั เขียนลงในสมดุ หรือ กระดาษใหชดั เจน จากน้ันเลาสิง่ ท่ีสรุปใหเพอื่ นคนอืน่ ฟง เพ่ือแลกเปลยี่ นแนวคิด ขอสังเกต และ ความเหน็ เพิม่ เติมโดยบันทกึ ยอในสมดุ หรือกระดาษอีกครง้ั หนงึ่ กิจกรรมลกั ษณะเชนน้ี เปนการชวยฝกฝนใหมกี ารคดิ พจิ ารณา ไตรตรอง และตัดสนิ ใจ เลือกขอสรปุ ท่ีดสี าํ หรบั กลมุ การฝกฝนจะชวยเพิ่มความสามารถทางความคิด มีการพัฒนาตนเองในทางที่ดีใหเกิดขึ้น ซึง่ เปนรากฐานทด่ี ที ี่นาํ ไปสูการพัฒนาชุมชนและสงั คมตอไป เพราะชุมชนและสังคมจะดีไดตองเริ่มจาก คนซงึ่ เปนหนวยเลก็ ท่ีสุด เม่ือมกี ารพัฒนาเกิดขึ้นทุกระดับ ทายทสี่ ดุ จะสงผลทด่ี ีไปสปู ระเทศชาตใิ หเปน ปกแผนและมนั่ คง เกบ็ บันทึกยอไวใหครูผูสอนตรวจสอบ คณุ สมบัติของขอมลู ท่ีดี ภาพการตนู หญงิ ชาย 6 คน ลักษณะรูปรางหนาตาตางกนั มองดูนารกั ถอื ปายหรอื ยกปายดวย 2 มอื ชขู ึ้น ฯลฯ ใหมีวิธียกปายตางกนั มีขอความทั้ง 6 ปาย 1. ถูกตอง 4. กะทดั รัด 2. ทนั เวลา 5. ตรงตามตองการ 3. สมบูรณ 6. ตอเน่อื ง ยกภาพการตูนทีถ่ อื ปายท่ี 1 1. ขอมูลทด่ี ีมีความถูกตองแมนยํา อาจมีความคลาดเคลอ่ื น อยบู าง แตกค็ วรควบคมุ ใหเกิดความคลาดเคล่อื น นอยทสี่ ดุ 2. ขอมูลทันสมัย ทันเวลาที่ตองการใช ขอมูลที่ ถูกตองแมนยาํ แตไดผลมาอยางลาชา จะไมมีคุณคา แมแตนอย และไมสามารถนาํ ไปใชประโยชนไดเลย 17

ยกภาพการตูนที่ถอื ปายที่ 3 3. ขอมูลมคี วามสมบูรณครบถวน ใหทงั้ ขอเท็จจริง หรือให “สมบูรณ” มาไวตรงน้ี ขาวสารอยางครบถวนทุกประการ ขอมูลที่ไดมาไมครบทํา ใหใชการไมได ยกภาพการตนู ที่ถอื ปายที่ 4 4. ขอมูลทไ่ี ดรับควรจัดระบบใหอยใู นรูปแบบท่กี ะทัดรดั ไมเยิน่ เยอ หรือกระจัดกระจาย จึงจะสะดวกเมอ่ื ตองการใช “ตรงตามตองการ” มาไวตรงน้ี และคนหา ผใู ชเขาใจขอมลู ไดทันที ยกภาพการตนู ที่ถือปายที่ 6 “ตอเนอื่ ง” มาไวตรงน้ี 5. ขอมูลที่จัดทาํ ตรงกับความตองการของผูใชและจําเปนตอง รู เพ่อื ใหเกดิ ประโยชนตอการทํางานตอไป ท้ังการจดั ทําแผน การตัดสินปญหาที่ตองการหาแนวทางคําตอบ ขอมูลมากมาย ที่ไมตรงตามความตองการของผูใช จะไมมีประโยชนใดเลย 6. ขอมลู ตองเกบ็ รวบรวมอยางสมํา่ เสมอ และตอเนอื่ ง เพ่ือนาํ ไปใชประโยชนในการวิเคราะห วิจัย หรือหาแนวโนมทีจ่ ะ เกดิ ขน้ึ ในอนาคต กจิ กรรม รวมกลมุ เพอ่ื น 6 คน ชวยกนั ทบทวนเรอ่ื งคุณสมบัติของขอมูลที่ดี โดยใหมีผูอาสาเปน หัวหนากลุม และผูชวย หัวหนากลุมพยายามใหเพอ่ื น ๆ ชวยกนั คิดผลสรุปจากกลุมใหผูชวยเขยี นในสมดุ หรอื กระดาษแลวรายงานใหกลมุ อน่ื ทราบ กิจกรรมนี้ชวยใหทกุ คนฝกการทํางานรวมกัน ไดรับฟงควมคิดเห็นของเพ่ือน รูจักลาํ ดับ ความคิด การใชเหตผุ ล การยอมรับ และฝกตัดสินใจ ซึ่งการทาํ เชนน้ไี ดอาศัยหลกั การ “คดิ เปน” ซึ่งเปน พน้ื ฐานทีด่ ีของมนุษย ใหไดพัฒนาตนเอง และขยายขีดการพัฒนาไปสูวงกวางตอไป เก็บคําตอบไวใหครูผูสอนตรวจสอบ 18

วิธกี ารจดั เกบ็ ขอมลู เมือ่ ตองการจัดเก็บขอมูล สิง่ แรกที่ตองคิดและตัดสินใจ คือ จะเก็บขอมูลดวยวิธีการใด แตตองนึกดวยวา วิธีที่เหมาะสมนัน้ ขึ้นอยูกับสภาพความเปนไปไดและความตัง้ ใจวา จะใชประโยชน เพือ่ อะไร เมือ่ ตอบคําถามนีไ้ ดแลว จึงเลือกวิธีการจัดเก็บขอมูลทีต่ องการซึ่งมีอยูหลายวิธี วิธีแรกคือ การสงั เกต ถาตองการรวู าพระอาทิตยตกโดยเฉล่ยี แลว ภาพการตูนผชู ายอวนใสแวนกันแดด มองไปที่ ตรงกบั ชวงเวลาใด กส็ ังเกตชวงเวลา ดวงอาทติ ยซง่ึ เกือบจะลับขอบฟา พระอาทติ ยตกในแตละวนั ภาพชายคนเดิมไมใสแวน (ครงึ่ ตวั ) แลวจดเวลาท่ีพระอาทติ ยตกไวทุกวนั กาํ ลงั จดขอมลู ในสมดุ ตอเนอ่ื งกนั ไปเปนสปั ดาหหรือเปนเดือน กไ็ ด ภาพลูกตาสีขาว 1 คู จากนั้นนาํ ขอมูลเวลาท่ีบันทึกไวแตละครง้ั มองไปทต่ี วั เลข มารวมกัน ไดตัวเลขเทาใดก็นํามาหารดวย จํานวนครง้ั ทจี่ ดบันทึกเวลา ก็จะได 18.05 +18.07+18.09+18.10+18.13+18.15+18.16 น. “คาเฉล่ยี ” วาพระอาทิตยตกโดยเฉลี่ยแลว หารดวย 7 = ? ตรงกับเวลาใด กจิ กรรม ชวนเพอ่ื น 1 คนมาทบทวนวา วิธีการเก็บขอมูลแบบแรกเรียกวาอะไร ชวยกัน ยกตวั อยางอ่ืนเพอื่ ใหเห็นวาจะเก็บขอมลู ไดอยางไร และจะหาคาเฉล่ยี ดวยวธิ ีใด เมอ่ื ไดขอตกลงรวมกันแลว สรปุ ยอลงในสมดุ หรือกระดาษ อยาลืมวาตองชวยกันคิด และยอมรบั ขอเสนอแนะจากเพื่อนโดยตางฝายตางฟงเหตุผล ซงึ่ กันและกนั ถายงั ไมเขาใจขอใหถามครผู ูสอนหรอื ผูรู เก็บสรปุ ยอไวใหครผู สู อนตรวจสอบ 19

การเก็บขอมลู ดวยการสังเกตแมวาจะดูเหมือนงายและสะดวก แตถาใหไดขอมูลท่ี ชัดเจนและคลาดเคลื่อนนอยที่สุด ตองเฝาดดู วยความเอาใจใสโดยการสังเกตและรบั รดู วยตา หู และ การสมั ผัส วิธีการเก็บขอมูลโดยการสังเกต จึงจาํ เปนตองมขี อกาํ หนดตาง ๆ ดงั นี้ กาํ หนดจุดมงุ หมายทแี่ นนอนและชดั เจนวาตองการรูเรื่องใด วางแผนอยางเปนระบบ กําหนดกรอบการสังเกตและระยะเวลาใหชัดเจน บันทึกเหตุการณและเรื่องราวที่ตรงตามความตองการ สามารถทดสอบเพื่อความถูกตองและนาเชื่อถือได การเก็บขอมูลโดยการสังเกต แบงออกเปนขน้ั ตาง ๆ ท่สี ําคัญ 4 ขน้ั ดวยกนั คอื 1. ข้นั เตรียมการสังเกต : เลือกพื้นท่ี เตรยี มวสั ดุอุปกรณสําหรับเก็บขอมลู ทงั้ ภาพและเสยี ง กาํ หนดวนั เวลา สถานท่ี และนดั หมายผูท่จี ะไปทําการสังเกต 2. ขนั้ การสังเกต : แนะนาํ ตนเองและทาํ ความรจู กั กับหวั หนากลุมผทู จี่ ะไปศึกษาซ่งึ เรยี กกันวากลมุ ประชากรศึกษา สรางสัมพนั ธท่ดี ีภายในกลมุ สังเกตและเก็บขอมูลตามประเด็นหรือกรอบที่กําหนดไว 3. ขน้ั การบนั ทึกขอมลู : เขียนบรรยายรายละเอยี ดใหไดมากท่สี ุด 4. ข้ันเสร็จสนิ้ การสงั เกต : กลาวขอบคุณผใู หความรวมมอื ซึง่ ใหขอมลู ทเี่ ปนประโยชน กจิ กรรม รวมกลมุ เพื่อน 4-6 คน ทบทวนเรอ่ื งราวเกยี่ วกบั ขน้ั ตอนตาง ๆ ท่สี ําคัญในการเกบ็ ขอมลู โดยการสงั เกต จากนัน้ เลือกตัวแทน 1 คน สรปุ ใหเพือ่ นท่ีอยูในกลมุ ฟง แตละคนบนั ทึกยอไวเพ่ือ เตือนความจําในสมุดหรือกระดาษ ขอใหทุกคนชวยกันคดิ และชวยกันสรปุ เพ่ือบันทึกยอไวเตือนความจาํ การมีสวนรวม ในกลุมถอื เปนกติกาสาํ คัญท่ีทุกคนควรปฏิบัติ เก็บบนั ทกึ ยอไวใหครผู ูสอนตรวจสอบ 20

วธิ เี กบ็ ขอมลู โดยการสัมภาษณ กาพการตนู หญิงสาวหุนสวยนั่งอยูท่ีโตะฝงหนงึ่ มอื ขวาถอื ดนิ สอ มอื ซายแตะ กระดาษบนโตะ กําลังมองหนาชายหนุมผมฟูซ่ึงจองหญิงสาวจนตาโต และย้มิ ปากกวาง ทาทางปล้ืมคนสวยอยางมาก การสัมภาษณ เปนการเก็บรวบรวมขอมูลทีผ่ สู ัมภาษณและผูใหสมั ภาษณไดเผชญิ หนา กัน โดยมกี ารพูดคุยซักถามกันตอหนา แตตองไมลืมวาการพูดคุยกนั ตองมีจดุ มุงหมายทชี่ ดั เจน ขณะ พูดคยุ ผเู กบ็ ขอมูลหรือผสู มั ภาษณ จะใชเคร่ืองมือเพ่ือเก็บขอมูล ซึง่ ก็คอื แบบสมั ภาษณ แบบสัมภาษณ คืออะไร............... แบบสัมภาษณ คอื เครื่องมือท่ีใชในการเกบ็ รวบรวมขอมูล ซึง่ ในแบบสัมภาษณจะมี ขอคาํ ถาม ท่ีผูเกบ็ รวบรวมขอมูลหรือผูสัมภาษณใชเปนแนวทางในการซกั ถามและพดู คุยกับผใู หสมั ภาษณ พดู ใหงายก็คือ การสัมภาษณตองมีคนถามและคนตอบ คนถามใชแบบสัมภาษณที่เขียน คําถามไวแลว ขณะสัมภาษณ อาจถามและตอบกันแบบปากเปลา คนตอบเลาใหฟง สวนคนถามก็จดไว เปนหลักฐานกนั ลืม หรอื อาจใชการบนั ทกึ เสียงดวยวธิ ีการตาง ๆ ทที่ าํ ไดโดยมีการขออนุญาตบันทึกเสียง ในขณะพดู คุย จดตามไป แลวเขียนอกี ครง้ั หนึ่งหลงั การซักถามพดู คุยจบลง กจิ กรรม ลองทบทวนวาวิธีการเก็บขอมูลโดยการสมั ภาษณเปนอยางไร แลวบนั ทึกยอเฉพาะเร่ือง สาํ คญั ที่ควรจดจาํ ไวในสมุดหรอื กระดาษ มโี อกาสเมอ่ื ใดใหเลาสง่ิ ทีเ่ รียนรูใหกับเพ่ือน ๆ ฟงบาง จง เชื่อมั่นวา ใครก็ตามเม่ือรูอะไรแลว สามารถบอกคนอน่ื ได จะยิง่ ชวยใหเขาใจและจดจําไดตลอดไป เพราะเมื่อเราเผื่อแผความรูใหกับเพ่อื น เพอ่ื นก็จะใหสิ่งเหลานี้กลบั คนื มาแกเราเชนกัน เก็บบันทึกยอไวใหครูผูสอนตรวจสอบ 21

การเกบ็ ขอมลู โดยการสมั ภาษณจําแนกไดตามความเหมาะสมกับงานที่ตองการศึกษา ดังนี้ ภาพการตนู ชายวยั กลางคนกําลังจดขอความ สัมภาษณเปนรายบุคคล ผถู ูกเลอื กถอื วา ลงบนกระดาษ สวนหญิงสูงวัยใสแวนรูปรางอวน เปนกลุมตวั อยางที่เปนตัวแทนของ กาํ ลงั เลาเรอ่ื งราว ตามองผูชายทกี่ าํ ลงั เขยี นขอความ ประชากรที่จะศึกษาหรือเรียกใหงายวา เปนตัวแทนของเรือ่ งที่ตองการรู ภาพการตนู ชายคนเดิมกาํ ลังพูดกบั ผูชายอายุ สัมภาษณผรู ทู ีใ่ หขอมลู หลกั หรือขอมูล 50 ป แตงกายภมู ิฐานท่นี ่ังอยูในหองทาํ งานที่ สาํ คัญซึ่งคนอ่นื ไมรู เปนบุคคลที่แตกตาง มชี ้นั หนงั สือและกองเอกสาร จากคนอน่ื มีความรอบรูขอมูลตาง ๆ ใน เร่ืองที่ผสู ัมภาษณตองการ เพราะเปนการ สมั ภาษณทีเ่ จาะลกึ ไดแก ปราชญชาวบาน นกั วชิ าการ นกั ธุรกิจ ผูนําทองถ่นิ ฯลฯ ภาพการตนู ชายคนเดมิ นั่งลอมวงกับชาวบาน สมั ภาษณเปนกลมุ เพ่ือหาขอมลู จากกลุม ท้งั หญิงและชาย 8 คน ชาวบานคนหน่ึงกําลงั บคุ คลทีใ่ หขอมูลเกีย่ วกับเรื่องทต่ี องการ พูด ชายคนเดิมกมหนาจดบันทึก ศึกษา วิธกี ารแบบนอ้ี าจเรียกวา ซกั ถาม หรอื สนทนากลมุ ทกุ คนออกความเหน็ และ ซักถามไดอยางเสรี กจิ กรรม รวมกลมุ โดยชวนเพ่อื นอีก 2 คน มาพดู คุยเกย่ี วกับการเก็บขอมูล 3 แบบ คอื สัมภาษณ เปนรายบุคคล สัมภาษณผูรทู ่ีใหขอมลู หลัก และสัมภาษณเปนกลุม เมื่อทบทวนจนเขาใจแลว แตละคน เลือกวธิ กี ารสมั ภาษณคนละแบบ แลวทดลองหมนุ เวียนกนั เลาใหเพือ่ นในกลุมฟงจนครบทั้ง 3 แบบ 22

ข้ันตอนเตรียมการเก็บขอมูลโดยการสัมภาษณ 1. เตรยี มตวั ผูสัมภาษณ นัดประชุมชี้แจงให เขาใจแบบสัมภาษณ และทส่ี ําคญั ตอง เขาใจทั้งดานภาษา วัฒนธรรมและ ประเพณขี องทองถิน่ รวมถงึ ผูให สัมภาษณ และสถานที่ทําการสมั ภาษณ 2. ทําหนังสือขอความรวมมือ กาํ หนดวนั เวลา และสถานท่ี ซ่ึงจดั เตรียมไวเพือ่ การสมั ภาษณและอยาลมื ตรวจสอบให แนชดั วาตดิ ตอประสานงานครบถวนแลว ภาพการตูน 3. เตรยี มวัสดอุ ปุ กรณทต่ี องใชในการสมั ภาษณให ดนิ สอแหลมใสไวในแกวน้ํา พรอมใชงาน เชน ดินสอ ปากกา กระดาษ ปากกาอยูในแกว เปนตน กระดาษวางเปนปก 4. ขนั้ สงแบบสัมภาษณใหผใู หขอมลู ไดทําความ ฯลฯ เขาใจและเตรียมตวั ใหพรอมกอนการสัมภาษณ 23

ภาพการตนู ผชู ายอายุ 30 ป (ภาพคร่งึ ตวั ) 5. ข้นั การสัมภาษณ แสดงทาแนะนําตนเอง ผูหญิงอายุ 25 ป ชี้แจงวัตถุประสงคในการเก็บขอมูล คนเดิมฟงอยางตง้ั ใจ บอกความสาํ คญั ของตวั ผูใหสัมภาษณ เพอ่ื กระตุนใหไดขอมลู ทเี่ ปนจรงิ บอกประโยชนจากการเก็บขอมูลและผลกระทบ ทจ่ี ะเกิดขน้ึ เพ่ือจะไดขอมูลทถี่ ูกตองและ ครบถวน พยายามใหผใู หสัมภาษณบอกขอมูลมากที่สุด โดยใชภาษาสภุ าพ ไมถามนํา แตพยายามให ไดคําตอบตามประเด็นที่ตองการ ข้ันบนั ทกึ ผลการสัมภาษณ ภาพการตูน หญิงสาวอายุ 25 กาํ ลงั นง่ั บนั ทกึ ผล การสมั ภาษณมกี ระดาษบนั ทกึ หลายแผนอยบู น โตะ มอื ขวาถอื ปากกา เหนอื ศรี ษะภาพแสดง เหตุการณตอนสมั ภาษณ มือซายทาวคาง ทาทางครนุ คดิ ขณะสัมภาษณอาจบนั ทกึ ไดไมครบถวน จงึ ตองทบทวนผลการสัมภาษณอีกครง้ั หลัก ปฏิบัตใิ นการทบทวนผลการสัมภาษณทตี่ องจดจํานาํ ไปใช มีดงั นี้ ควรบนั ทึกผลทันทีระหวางการสัมภาษณ หรือหลังจากสมั ภาษณผานไปไดไมนาน เพราะจะไดไมหลงลืม หรือไดขอมลู ท่คี ลาดเคลื่อนไปจากความเปนจรงิ ควรบันทึกผลตามจริงเทานั้น และตองไมเพิ่มความคิดเห็นของผูสัมภาษณเขาไป 24

ข้นั สิน้ สุดการสมั ภาษณ ดูความถูกตองของขอมูล ขอบคณุ ผใู หสัมภาษณทชี่ วยใหขอมลู ท่ีเปนประโยชน กจิ กรรม ชวนเพอ่ื น 1 คน ชวยกนั ทบทวนและพูดคุยเกย่ี วกบั ขน้ั ตอนการเกบ็ ขอมูลโดยการ สัมภาษณ จากนน้ั สรปุ ยอลงในสมดุ หรือกระดาษ พยายามหาโอกาสเลาผลสรุปเร่ืองนี้ใหเพือ่ นคนอื่นฟง เก็บสรปุ ยอไวใหครผู ูสอนตรวจสอบ อยาลมื วาการเรยี นรูเรื่องใดก็ตาม ถาไดทบทวนบอยครั้ง และพูดคุยแลกเปลี่ยนความรูและประสบการณ กบั ผอู น่ื ยอมเปนการเพม่ิ พูนความรูใหมากยงิ่ ขึน้ วิธีการจัดเกบ็ ขอมลู นอกจากการสังเกตและการสัมภาษณ กย็ งั เกบ็ ขอมลู ไดโดยการ สํารวจ การสอบถาม และการรวบรวมขอมูลที่ผูอื่นรวบรวมไวแลว 25

การเกบ็ ขอมูลโดยการสํารวจ ภาพการตูน ชายอายุ การสํารวจเปนการออกไปเก็บขอมูลจาก 40 ป ผอมแหง สถานท่จี ริง เชน ถาตองการรูขอมลู เกย่ี วกบั ใสแวน ใสหมวก แมลงที่ทําลายตนขาวในนา ก็ตองสํารวจไป ทีละแพต้นื งทตี่ แวั ลเทวนถาํ ขอื อแมวู นขยาย ทลี ะพน้ื ท่ี แลวนําขอมูลทีไ่ ดมาปรับปรงุ วธิ ี มอื ขวา กมลงมองด การกําจัดแมลงที่ทําลายตนขาว ขณะสํารวจก็ตองบันทึกขอมูลไวใหชัดเจน เพราะขอมูลที่ไดมาจากนาขาวแตละแปลง ตองรวบรวมไวเพ่ือวิเคราะหวธิ ใี นการกําจดั และทําลายแมลงที่เปนศัตรูขาว กจิ กรรม หาเวลาวาง มองไปรอบ ๆ ตัว แลวลองคิดวาจะสํารวจอะไรบาง และมวี ิธีการสาํ รวจ อยางไร คงเดาไดวา เราตองมีแบบสํารวจ โดยเขียนประเด็นที่จะสํารวจไวลวงหนา และบันทึกสภาพที่ พบเห็นขณะทาํ การสํารวจ ขอมูลเหลานี้จะใชเพื่อการวิเคราะหตอไป หาโอกาสเลาเรอ่ื งการสาํ รวจใหเพอ่ื น ๆ ฟง และลองสอบถามวาเพื่อนเคยสาํ รวจอะไร มาบาง เพือ่ เปนการแลกเปลี่ยนประสบการณกัน 26

การเกบ็ ขอมลู โดยการสอบถาม การเก็บรวบรวมขอมูลโดยการสอบถาม เปนการเก็บขอมูลจากประชากร หรือกลุม ตัวอยางที่ศึกษาโดยใชแบบสอบถาม ซึ่งหมายความวา เรามีแบบสอบถามใหคนที่เราตองการรูขอมูลตอบ กลับมา การเก็บขอมูลอยางนี้ ทําได 4 วธิ ี ดงั น้ี ภาพการตนู ผชู ายอวนเข็น สงแบบสอบถามทางไปรษณีย และ รถเข็นสงของทม่ี ซี องจดหมาย และกําหนดระยะเวลาสงแบบสอบถาม เปนมดั ๆ มาทตี่ ไู ปรษณยี ทต่ี อบแลวกลับคืน ใชวิธีนี้ถาผตู อบอยู แสดงทาทางเขน็ ดวยความ หางไกล คนหาหรือติดตามไมสะดวก เหนอ่ื ยมเี หงื่อกระเด็นจาก ใบหนา ภาพการตนู ผชู ายอวนคนเดิม สงแบบสอบถามใหกับมือผูตอบ และ กอดแบบสอบถามท่พี บั ไว กาํ หนดวธิ กี ารรวบรวมเพ่ือสงคนื หรือ ดานซาย สวนมอื ขวาถือแบบ ใหเวลาผูตอบแลวสงคนื ทางไปรษณยี สงออกไปมภี าพมือคนยืน่ มา ขอรบั โดยรอบมากมาย เหงื่อตก 27

ภาพการตนู ผชู ายอวนคนเดมิ ฝากผนู ําทองถิ่น ไปแจกจายใหถงึ มอื น่งั อยบู นแครไมไผทางขวา ผูตอบแบบสอบถามแลวรวบรวมสงคนื ผใู หญบานมีผาขาวมาคาดพุงนั่ง หรือใหเวลาผตู อบแลวสงคืนทางไปรษณีย อยูทางซายตรงกลางแคร มีกอง จดหมาย ผชู ายอวนยกมือไหว ขอบคุณ ภาพการตนู ผชู ายอวนคนเดมิ ขอความรวมมือเจาหนาที่ในพื้นที่แจกแบบ ยกมดั แบบสอบถามสงให สอบถาม และรวบรวมสงกลับคืน หรือ เจาหนาท่อี นามยั ผูหญงิ หนวยงานเจาของแบบสอบถามไปเก็บแบบ เจาหนาทีเ่ ออ้ื มมอื ไปรบั ในภาพ สอบถามจากเจาหนาท่ใี นพนื้ ทซี่ ึ่งรวบรวม มีปายเขียนวา “อนามยั ” ไวแลว กจิ กรรม ขอใหทบทวนวิธีเก็บขอมูลโดยใชแบบสอบถามดวยการชวนเพื่อนอีก 1 คน มาจบั คูกนั แตละคนเลือกทบทวนวิธเี กบ็ ขอมูลคนละ 2 วธิ ี เมอื่ เขาใจดีแลว ผลัดกันเลาใหเพื่อนฟง ขอใหนกึ เสมอวา ย่ิงเลาใหเพือ่ นฟงหลายคร้งั เทาไหรคนเลากจ็ ะจําไดแมนยง่ิ ขึน้ เทาน้นั ถายังไมเหน่อื ยจนเกินไป มารจู กั วิธกี ารจัดเก็บขอมูลทีจ่ ะฝากไวเปนวิธีสดุ ทายกนั เลย 28

การรวมรวบขอมูลที่ผูอื่นรวบรวมไวแลว ภาพการตูน ผหู ญงิ ผอมบาง 25 ป ใสแวน ผมช้เี หมือน ขนหวั ลุก นง่ั อานหนังสอื มกี องหนังสืออยบู นโตะสงู ทวมหวั บางสวนวางบนโตะขาง ๆ การรวบรวมขอมูลทีผ่ ูอื่นรวบรวมไวแลว เปนการรวบรวมขอมูลที่เสียคาใชจายนอย เพราะคนอืน่ ลงทุนทั้งสมอง เวลา และเงินแลว เชน อยากรูขอมูลเกี่ยวกับสมุนไพร ก็หาขอมูลโดยการ อานหนังสือที่เกีย่ วกับสมุนไพรที่มีผูเขียนไวหรือรวบรวมไวแลว นอกจากนี้ยังหาอานไดจากวารสาร นติ ยสาร และแหลงขอมูลทีม่ ีผนู ิยมใชคนหาขอมลู มากท่สี ุด คือการ คนหาจากอินเทอรเนต็ เพราะสะดวก รวดเร็ว มขี อมลู ทหี่ ลากหลาย และเสียคาใชจายไมมาก ภาพการตนู ชาย หนมุ 30 ป เหน็ เฉพาะใบหนาและ ขอควรระวงั : ขอมูลจากอินเทอรเน็ตอาจมีผิดพลาดบาง ควรตรวจสอบกบั แหลงขอมลู อ่ืน ๆ ดวย 29

กจิ กรรม อานทบทวนเรื่องการรวบรวมขอมูลที่ผูอ่นื รวบรวมไวแลวอกี ครง้ั หน่งึ แลวเลาใหเพอ่ื น ฟง จากน้ันคุยกนั เรอื่ งผลดีและผลเสียทอี าจเกดิ ขนึ้ ได จากการคนหาขอมูลทางอินเทอรเนต็ แลวสรปุ ยอ ลงในสมดุ หรอื กระดาษ เก็บสรุปยอไวใหครูผูสอนตรวจสอบ 30

เรอื่ งทนี่ าสนใจอีกเรื่องหนึ่ง คอื เทคนคิ การวิเคราะหขอมูล ขอมูลที่เก็บรวบรวมมาไดเปนจํานวนมากและหลากหลายกันไปนั้น จําเปนตองนํามา วเิ คราะหกอนใช เมื่อพูดถึงคําวา “วเิ คราะห” ก็คงตองดูที่ความหมายกันกอน “การวเิ คราะห” หมายถึง การศึกษา คนควา ดวยความละเอียดและรอบคอบในเรื่อง ตาง ๆ ที่เกิดขน้ึ ตรงตามความตองการท่ีจะนาํ ไปใช โดยลกั ษณะของขอมูลและสถิติตาง ๆ เปนการเรยี นรู ดวยการเก็บรวบรวมขอมูล การจัดหมวดหมูขอมูล การวิเคราะหขอมูล และการแปลความหมายของ ขอมูล ขอใหนกึ อยเู สมอวา “การวเิ คราะหขอมูล” หมายถึง การดําเนินการเพื่อสรปุ ความสําคัญของขอมูลที่จะนําไปใช ใหตรงตามความเปนจริงตรงตามความตองการ จากนั้นจึงจะ นําไปใชได 31

กิจกรรม รวมกลุมเพื่อน 4-5 คน เพื่อทบทวนคําวา “การวเิ คราะห” และ “การวิเคราะหขอมูล” หมายถึงการดําเนินการเพื่อสรุปความสําคัญของขอมูลที่จะนําไปใช ใหตรงตามความเปนจริงตรงตาม ความตองการ จากนั้นจึงจะนําไปใชได กจิ กรรม รวมกลมุ เพือ่ น 4-5 คน เพื่อทบทวนคําวา “การวเิ คราะห” และ “การวิเคราะหขอมูล” ถาตองการเรยี นรูเพิม่ เติม อาจพูดคุยกบั ผูรู หาหนงั สอื มาอาน หรือคนหาความรูเพ่มิ เตมิ จากอนิ เทอรเน็ต ชวยกันสรุปยอเพ่ือเตือนความจาํ จากน้ัน เลอื กตวั แทนจากกลุมเพอ่ื น 1 คน เพื่อเลาถึงสรุปความรู เพิ่มเติมทห่ี ามาได เพื่อนในกลุมคนอืน่ อาจซกั ถามขอสงสยั หรอื อธิบายเพิ่มเติมก็ได การแลกเปลีย่ น ความรูกัน จะชวยใหความรูแตกฉานมากขึ้น ขอใหทุกคนในกลมุ มสี วนรวมและกลาแสดงออก เกบ็ สรุปยอไวใหครผู สู อนตรวจสอบ เทคนิคการวิเคราะหขอมลู นั้น จําเปนตองมีหลกั เกณฑในการเลอื กหวั ขอเพื่อการ วิเคราะหซึ่งตองนึกถึงองคประกอบ 5 ประการท่สี าํ คัญดงั นี้ ความสําคัญของปญหา ปญหาบางเรื่องที่เกิดขึ้นอาจเปนขอมูลสวนนอยเทานั้น ไมไดมีความสําคัญมาก พอที่จะนํามาวิเคราะห ความเปนไปได ขอมูลบางเรื่องที่เก็บรวบรวมมาไดอาจเปนแคความคิดที่เลื่อนลอย จะคิดหา หนทางอยางไรก็เปนไปไมได ความนาสนใจและทนั ตอเหตกุ ารณ ขอมูลบางเรื่องไมไดเปนที่สนใจของผูคนทั่วไป อาจนาสนใจเฉพาะสําหรับคน บางกลุม นอกจากนี้ขอมูลบางเรื่องก็ไมควรเลือกมาวิเคราะห เพราะชาเกินไปและไมทันใชงานแลว ความนาสนใจของผูวิเคราะห ผูที่จะทาํ การวเิ คราะหอาจไมสนใจขอมลู บางเรื่องที่เก็บรวบรวมมา เปนธรรมดา ทวี่ า ใครก็ตามไมสนใจเร่อื งใด ยอมไมคอยมคี วามรูลึกซ้งึ ในเร่ืองน้ัน จงึ ไมนาจะเลือกหวั ขอน้ัน ๆ มา วเิ คราะห 32

ความสามารถที่จะทําใหบรรลุผล ขอมูลที่เก็บรวบรวมมา อาจเปนเรื่องที่วิเคราะหออกมาแลว มองไมเห็น ความสาํ เร็จซ่ึงคาดวาจะเกดิ ข้ึน อาจเปนปญหาหรือเปนเรื่องท่ยี ากเกนิ กวาจะแกไขใหสาํ เร็จได หลักเกณฑทไี่ ดรจู ักกนั ไปแลวน้ี ตองนํามาคิดพิจารณาใหรอบคอบ กอนที่จะเลือก หัวขอมาวิเคราะห เพราะสิ่งเหลานค้ี อื เทคนคิ สําคัญกอนที่จะเลือกวิเคราะหขอมูล กิจกรรม ชวนเพื่อนสักคนมาทบทวนเรื่องราวเกีย่ วกับเทคนิคการวิเคราะหขอมูลดวยกัน คอย ๆ พยายามคิดตามและทําความเขาใจไปพรอมกัน ขอใหทองไวในใจวา “ไมมีอะไรทีย่ ากเกินเรียนรู” เร่ืองท่ี คิดวายาก ก็ควรใชเวลาทบทวนซ้ําหลายครั้ง ถาครั้งนี้ยังไมเขาใจ ตอไปก็คงเขาใจได ความตัง้ ใจจริงเปน สิง่ สําคัญที่สุด เมือ่ เขาใจแลว หาความรูเพิ่มเติมจากผูรู อานจากหนังสือ ตํารา หรือคนควา จาก อินเทอรเน็ต จากนัน้ ชวยกนั สรุปยอเฉพาะเร่ืองสําคญั เก็บสรุปยอไวใหครผู ูสอนตรวจสอบ ถาเหนอื่ ยหรือรสู ึกสมองลา หยดุ พกั แลวคอยกลบั มาเรียนรู บทท่ี 3 ตอไป 33

บทที่ 3 การวางแผนพัฒนาตนเอง ชุมชน สังคม และการนาํ ไปใชในชวี ติ ประจาํ วนั การพฒั นาตนเอง ชุมชน และสงั คมเพอ่ื ใหเกิดประโยชนในชวี ติ ประจาํ วันจาํ เปนตองมี การวางแผนท่ีดี ภาพการตนู ภาพการตูน ภาพการตูน ใบหนาชายหนมุ 25 ป กาํ ลัง ใบหนาชายคนเดมิ คดิ ถึง ใบหนาชายคนเดิมคดิ ถงึ คิดถงึ ตนเองในอนาคตท่ีลอย ชุมชนในอนาคต (ภาพเขา สังคมในอนาคต (ภาพ อยูเหนอื ศรี ษะ (ภาพครงึ่ ตวั กําลงั ตรวจคนไขทีอ่ นามัย มี โรงพยาบาลมีรถพยาบาล ใสเสื้อกาวนและมีหฟู งแสดง คนไขรอตรวจอกี 2-3 คน) จอดอยู มีปายช้ีไปฉุกเฉนิ ) วาเปนหมอ) กอนอื่น มารจู ักแผนพัฒนาตนเองกันเปนอยางแรก แผนพัฒนาตนเอง เปนแผนทค่ี นใดคนหนึง่ หรอื กลุม คนหลายคนกาํ หนดข้ึนมา เพื่อเปนแนวทางปฏบิ ัติในการเสรมิ สรางและเพ่มิ พนู ลักษณะทีจ่ าํ เปน ใหเกดิ ประสทิ ธภิ าพและเพิม่ คณุ ภาพจนไปสูจุดหมายที่ตองการ กิจกรรม ลองนึกดวู า ทานเคยคิดวางแผนพัฒนาตนเองอยางไรแลวเลาใหเพือ่ นสนิทฟง หลงั จาก เลาไปแลวยอนกลบั มาตอบตัวทานเองวา เริ่มทําตามแผนหรอื ยงั และดําเนนิ การตามแผนไปเพยี งใด กจิ กรรมนี้ชวยกระตนุ ใหมกี ารพัฒนาตนเองอยูเสมอ ไมลาหลัง สามารถกาวไปขางหนา อยางมั่นคงและตอเนื่องตลอดเวลา ควรมองภาพอนาคตไดวา การวางแผนพัฒนาตนเอง จะเปนรากฐานที่ดีที่จะนําไปสูการ วางแผนพัฒนาชุมชนและการวางแผนพัฒนาสังคมในที่สุด 34

การใชขอมูลจากการวเิ คราะหเพอื่ วางแผนพฒั นาตนเอง ชมุ ชน สังคม การวางแผนพัฒนาตนเอง ชุมชน และสังคม จําเปนตองใชขอมูลจากการวิเคราะหมา ชวยตดั สินใจเลือกเรื่องท่จี ะพัฒนา เราอาจตองการพัฒนาหลายเร่อื ง แตขอมูลจากการวเิ คราะหจะชวยใน การจัดลําดับความจําเปนวาเรื่องใดควรเลือกมาพัฒนากอน และเรื่องใดควรรอไวพัฒนาภายหลงั ได รวมทัง้ ตองดูความเปนไปไดที่จะพัฒนา ภาพการตูน ชายหนมุ 25 ป (ครึง่ ตวั ) กอดอก แผนพฒั นาตนเองกาํ หนดไดจากเหตุและผล เหน็ มือขางหนึง่ ยกหัวแมโปง เหนอื ศรี ษะ ในการพัฒนา มีการกําหนดเปาหมายที่จะ กําลงั คิดมขี อความ : พฒั นา และมองภาพในอนาคตวาจะไดรบั ความสําเร็จไดอยางไร หลังจากนั้นจึงคิดหา แผนท่พี ัฒนาตนเอง วธิ กี ารพัฒนารวมไปถงึ ปจจยั หรือส่ิงตาง ๆ 1. ...................................................... ที่ชวยใหประสบความสําเร็จ 2. ..................................................... 3. .................................................... กจิ กรรม ชวนเพอ่ื น 2 คน มารวมพูดคุยและทบทวนเรื่องการใชขอมูลจากการวิเคราะหเพื่อ วางแผนพัฒนาตนเอง ชมุ ชน และสังคม วาตองทําอยางไรบาง ไดขอสรปุ รวมกนั แลว เลือกผูแทน 1 คน พูดสรุปใหฟงอกี ครั้ง สวนอีก 2 คน ถามแี นวคิดเพิ่มเติมขอใหพดู ไดอยางอิสระ กิจกรรมน้ีชวยใหทกุ คนในกลุมไดฝกคิด ฝกการมีสวนรวม รจู ักการแสดงออก และใจ กวาง ยอมรับความคิดเห็นของสมาชิกในกลุม 35

ภาพการตูน ผชู าย 30 ป (ครึ่งตัว) อยกู ลางภาพ กําลังโอบไหลเทวดา มปี กและ รศั มเี หนือศีรษะ สวนแขนอีกขางหนงึ่ เหยียดไปผลกั ซาตาน มีเขา ถอื จน เซไปไกลจากผชู ายกลางภาพ การพัฒนาเปนการกําจัดขอบกพรองใหหมดสิ้นไป ซึ่งตองใชความพยายามเปน อยางมาก รวมทั้งตองเอาใจใสอยางจริงจัง จึงจะสามารถพัฒนาตนเอง สังคม และชุมชนไดตามแผน ทก่ี าํ หนด กิจกรรม รวมกลมุ เพอื่ น 6 คน เลือกเพ่ือนคนหนงึ่ เปนตัวแทนกลุมทีจ่ ะเปนผูกาํ หนดแผนพัฒนา ตนเอง ตัดสนิ ใจวาจะเลือกพฒั นาเรอ่ื งใดกอน คาดวาจะมีปญหาอะไรเกิดขึ้นบาง และควรทําอยางไรให ประสบผลสําเรจ็ เมื่อชวยกนั คิดจนไดผลสรุป ใหเลือกผูท่ีจะสรปุ เร่ืองราวเลาใหสมาชกิ ในกลมุ ฟง ขาด ตกบกพรองตรงไหน เพ่ือนในกลุมชวยเพิม่ เติมให กิจกรรมนี้ ชวยใหสมาชิกกลมุ ไดฝกคดิ อยางเปนระบบ รูจักแบงปนประสบการณให แกกัน ฝกความกลาคิด กลาแสดงออก และการยอมรบั เหตุและผลของสมาชกิ ในกลมุ 36

การนาํ แผนพัฒนาตนเอง ชมุ ชน สงั คม ไปใชในชวี ติ ประจาํ วนั มนุษยทุกคนที่อยูในชุมชนและสังคม สามารถนําแผนพัฒนาตนเองไปใชใน ชีวิตประจาํ วนั ได ไมวาจะมีอาชีพใดหรือฐานะเปนอยางไร ขอสําคัญเมือ่ ใชชีวิตประจําวันตามแผนพัฒนาตนเองแลว ตองมีการติดตามผล ประเมินผลดูวาตนเองกําจัดสิง่ ไมดี สิง่ ที่ไมตองการออกไปจากชีวิตไดหรือไม เพราะทุกคนกําหนดไว แลววาจะทําอะไร ใหไดผลเมื่อไหร อีกกีว่ ัน กีเ่ ดือนขางหนา ยังมีอะไรทีเ่ ปนปญหาและอุปสรรคอีกบาง จะแกไขหรือปรับตนเองอยางไรใหกาวพนขอจํากัดเหลานน้ั ไปได กิจกรรม แตละคนลองคิดดูวา ขณะนีไ้ ดใชชวี ิตประจาํ วนั ไปตามแผนพัฒนาบคุ คลไดแคไหน อยางไร จากน้ันเลอื กเพ่ือน 1 คน เพอ่ื ผลดั กันเลาเร่ืองราวที่เกิดข้นึ อยาลมื วา การทาํ แผนพัฒนาตนเอง อาจเปนเร่ืองงายสําหรับบางคน แตสําหรับอีกหลาย คนอาจเปนเรื่องยาก ซึ่งตองใชความพยายามเพิ่มมากขึ้น ฝกวินัยในตนเองอีกนิด เพิ่มความอดทนและมี ความเสมอตนเสมอปลายอีกหนอย การชื่นชมเพื่อนจะเปนการใหกําลังใจ ชวยใหคนที่กําลังพยายามทํา ตามแผนพัฒนาตนเองหายเหนอ่ื ยไปไดบาง ในขณะที่ทุกคนทําตามแผนพัฒนาตนเอง ยอมสงผลดีตอแผนพัฒนาชุมชน และสงั คม ตามไปดวย เกิดผลกระทบในทางทด่ี ีตอชมุ ชนและตอสงั คมโดยรวม นอกจากนี้ยงั เปนตัวอยางทดี่ ีใหกบั ผูคนรอบขางในชุมชนและสังคม 37

จงเช่ือเสมอวา ธรรมชาติของมนุษยทุกผทู กุ นามเปนผทู ใ่ี ฝดี และทุกคนจะคิดแตส่งิ ดี ใหกับตนเอง มีความพรอมที่จะพัฒนาตนเองใหเปนไปในทางที่ถูกที่ควร ประสบการณเปนสิ่งที่สอน มนษุ ยใหรูจักปรับตัว และสนใจทจ่ี ะเรียนรูและพฒั นาตนเองตอไปไมมีวนั ส้นิ สุด การมีสวนรวมผลกั ดันแผนพัฒนาตนเอง ชมุ ชน สงั คม ใหเปนที่ยอมรบั แผนพฒั นาตนเอง ชมุ ชนและสังคมจะเปนทย่ี อมรบั ไดถาทุกคนมีสวนรวมผลักดนั ให เกดิ ขน้ึ การมสี วนรวม เปนคาํ ทย่ี ิ่งใหญท่ีจะชวยใหเรอ่ื งยากกลายเปนเร่ืองงาย แตกอนอื่นควรดูวาแผนพัฒนา ตนเองมีประโยชนอยางไร ประโยชนของแผนพัฒนาตนเองคอื รูขอดีและขอบกพรองของตนเอง หรอื รูจุดเดน จุดดอย ของตนเอง แผนพฒั นาตนเองเกิดขน้ึ จากความตองการและความพรอมของผูจดั ทาํ แผนโดยตรง มีแนวทางปฏิบัติที่ชัดเจน มีเปาหมายในการพัฒนาตนเอง มีการพัฒนาตนเองอยางเปนระบบ เม่ือผูคนยอมรับและเขาใจถึงประโยชนของแผนพัฒนาตนเองก็จะนําไปสูการผลักดันใหมีการใชแผน เหลานี้ ซึง่ แผนพัฒนาชุมชนจะเปนแนวทางการพัฒนาและแกไขปญหาทีเ่ กิดขึ้นในชุมชน โดยผาน กระบวนการคิด การตัดสินใจโดยชุมชนเอง ตางคนตางรวมกนั คนหา รวมกนั เรยี นรู มีการสาํ รวจและ วิเคราะหขอมูลภายในชุมชน จัดทําแนวทางพัฒนาชุมชนใหสอดคลองกับความพรอมของชุมชนอยาง ชัดเจน ซง่ึ แผนพัฒนาชุมชนมกั เนนที่ การสรางรายไดใหกับชุมชน การยกระดับคุณภาพชีวิตของผูคนใน ชุมชน และการฟนฟูดูแลทรัพยากรธรรมชาติ รวมทั้งสิ่งแวดลอมภายในชุมชน 38

กิจกรรม ใชเวลาเพ่อื คดิ ดวู า ตัวทานเองมีสวนรวมผลักดันแผนพัฒนาตนเอง ชมุ ชนและสังคมให เปนที่ยอมรับภายในชุมชนและสังคมของทานเพียงใด จากนั้นรวมกลุมเพื่อน 6 คน ชวยกันคิดทบทวนวา ในชุมชนท่ีทานอาศัยอยูนั้น ผูคนใหความรวมมือในการผลักดันใหเกิดการพฒั นาเร่ืองใดในชุมชนบาง ขออาสาสมัครภายในกลุม 1 คน ชวยเลาเรื่องราวที่สรุปไดภายในกลุมอกี ครั้งหนง่ึ กิจกรรม ชวนเพื่อนมาพูดคุยเกี่ยวกับหลักการพัฒนาชุมชนในเรื่องความคิดริเริ่มใหมาจาก ประชาชน เรื่องการมีสวนรวมของประชาชน และเรื่องการพึ่งพาตนเอง พยายามพูดขยายความใหได รายละเอียดตามที่เขาใจมากที่สุด เรื่องบางเรื่องถาเขาใจสภาพที่เปนอยูอยางถองแท อาจอธิบายรายละเอียดตาง ๆ ไดเอง ตามความเขาใจ และถาตองการรูเพมิ่ เตมิ ก็อาจพูดคยุ แลกเปล่ยี นประสบการณกบั ผสู ูงอายุในทองถน่ิ ทม่ี ัก มสี วนรวมในการพฒั นาทองถน่ิ และชุมชนในดานตาง ๆ หรอื อาจพูดคุยกับเจาหนาทซี่ ่ึงทําหนาที่พัฒนา ชุมชนก็จะไดรายละเอยี ดตางๆ เพม่ิ เติมเปนอยางดี การมีสวนรวมของประชาชน หลักการสรางการมีสวนรวมของประชาชน แบงไดเปน 5 ระดับ คอื ใหขอมูลขาวสาร เปนการเปดโอกาสใหประชาชนเขามามีสวนรวม รับฟงความคิดเห็น ผานการสาํ รวจความคิดเห็น การรับฟงความคิดเห็น การจัดเวที สาธารณะ และการแสดงความคิดเห็นผานเว็บไซต ฯลฯ ความเกี่ยวของ เปดโอกาสใหประชาชนรวมปฏิบัติงานชุมชน รวมเสนอแนะ แนวทางเพ่ือการตัดสนิ ใจ ความรวมมือ ใหประชาชนไดเปนผูแทนหรือเปนกรรมการในคณะกรรมการของ ชุมชน เสริมอาํ นาจใหประชาชน โดยใหประชาชนเปนผตู ดั สินใจ เชน ใหมีการลง ประชามติเรื่องที่เปนประเด็นสาธารณะตาง ๆ ในชุมชน รวมทั้งเรื่องโครงการกองทุนหมูบานที่ใหอํานาจ ประชาชนในพื้นทเ่ี ปนผตู ัดสินใจท้ังหมด 39

กิจกรรม ชวนเพอ่ื น 3 คน มารวมกลุมเพื่อทบทวนเรื่องหลักการสรางการมีสวนรวมของ ประชาชนในพ้ืนท่ี เม่ือชวยกันสรุปแลว หาอาสาสมคั รเปนผูแทนเพื่อเลาเร่ืองราวใหเพ่ือนกลุมอน่ื ฟง กิจกรรมนี้เปนการฝกการมีสวนรวมของสมาชิกกลุม รวมกันทบทวน รวมกันทําความ เขาใจ รวมกันอธบิ ายใหแกกนั และรวมกันสรุปยอ เมื่อทุกคนไดฝกการทํางานรวมกัน แตละคนจะไดรับโอกาสในการพัฒนาความคิด ความมีเหตุมีผล พรอมที่จะรับรูขอมูลตาง ๆ ที่เปนประโยชนตอตนเอง ชุมชน และสังคม ไดรับการ พัฒนาใหคิดดีและมจี ิตใจดี เปนคนทมี่ คี ุณภาพ ซง่ึ คุณลกั ษณะเหลาน้ีเปนรากฐานของสังคมประชาธปิ ไตย และเปนกลไกสาํ คัญในการพัฒนาประเทศชาติ กอนผานการเรยี นรูเร่ืองการพฒั นาตนเอง ชมุ ชน สงั คม ขอช่ืนชมทไี่ ดใชเวลาใน เร่ืองน้ีอยางเต็มที่ เรื่องบางเรื่องจะเรียนรูได ตองอาศยั ใจมากอน จากน้นั ตามดวยความรูสกึ นึกคิดท่ีดี เมอ่ื เขาใจอยางถองแทและยอมรับสภาพที่เปนจริงของมนษุ ยแลวเราจะรูสึกไดวา การเรียนรเู รอื่ งนี้ไมยาก อยางท่คี ิด 40

บรรณานกุ รม การพฒั นาตนเองของครสู คู วามเปนเลิศ. http://202.143.146.195/km/index.php?option=com_ Content & task = view & id = 983 & Itemid = 57. คนเมือ่ 2 มีนาคม 2553. การมีสวนรวมของประชาชน. www.moph.go.th/opdc/data. คนเม่ือ 2 มีนาคม 2553. การวางแผนพฒั นาตนเอง ชุมชน สงั คม. www.nonthaburi.go.th/Strategy/KPI_tem51_6M/2.1.doc. คนเมื่อ 2 มีนาคม 2553. เทคนิคการวิเคราะหขอมลู . http://xdhool.ofec.go.th/noonkuschool/multimedia/rabobsarasontes. Php. คนเม่ือ 5 มีนาคม 2553. ประชาชนกบั การมีสวนรวมในการพัฒนาสงั คม. http://dnfe5.nfe.go.th/ilp/soc2/so31-2-4.htm. คนเมอ่ื 5 มีนาคม 2553. ระดับการมีสวนรวมของประชาชน. www.portal.in.th/clinictech/news/384/. คนเม่ือ 5 มีนาคม 2553. วธิ ีการเกบ็ ขอมูล. www.moac.go.th/bulider/gsilkkm/images/05Analysis.doc. คนเม่ือ 12 มีนาคม 2553. วธิ ีการจดั เกบ็ ขอมลู . http ://202.129.1.133/createweb/00000//00000-504.html. คนเมื่อ 12 มีนาคม 2553. วิธกี ารเกบ็ รวบรวมขอมูล. http://webwerv.kmit.. Ac.th/&7065545/unit%201%20-%203.html. คนเมื่อ 12 มีนาคม 2553. หลักการพัฒนาชุมชน. www.nesdf.go.th/Portals/0/news/plan/p4/m3_8.doc. คนเมือ่ 12 มีนาคม 2553. หลักเกณฑการเลอื กหวั ขอในการวเิ คราะห. www.moac.go.th/builder/qsilkkm/images/04 Collect.doc. คนเมือ่ 12 มีนาคม 2553. 41

ท่ปี รกึ ษา คณะผจู ดั ทาํ 1. นายประเสรฐิ บญุ เรอื ง เลขาธิการ กศน. รองเลขาธิการ กศน. 2. ดร.ชัยยศ อมิ่ สวุ รรณ รองเลขาธิการ กศน. ท่ีปรึกษาดานการพัฒนาหลักสูตร กศน. 3. นายวชั รนิ ทร จําป ผอู ํานวยการกลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น 4. ดร.ทองอยู แกวไทรฮะ กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน ศูนยเทคโนโลยีทางการศึกษา 5. นางรักขณา ตณั ฑวฑุ โฒ กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน ผูเขียนและเรียบเรียง ศูนยเทคโนโลยีทางการศึกษา กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 1. นางกนกพรรณ สวุ รรณพิทักษ กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน ขาราชการบํานาญ 2. นางชนิดา ดยี ิ่ง ขาราชการบํานาญ ขาราชการบํานาญ ผบู รรณาธิการ และพฒั นาปรับปรงุ ขาราชการบํานาญ ขาราชการบํานาญ 1. นางกนกพรรณ สุวรรณพทิ ักษ กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 2. นางชนดิ า ดยี ง่ิ กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 3. นางพิชญาภา ปตวิ รา กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 4. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 5. นายววิ ฒั นไชย จนั ทนสคุ นธ กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 6. นางสาวสุรีพร เจริญนชิ 8. นางธญั ญวดี เหลาพาณชิ ย 9. นางเอ้ือจิตร สมจติ ตชอบ 10. นางสาวชนิตา จติ ตธรรม คณะทํางาน 1. นายสุรพงษ มั่นมะโน 2. นายศุภโชค ศรีรัตนศิลป 3. นางสาววรรณพร ปทมานนท 4. นางสาวศริญญา กุลประดิษฐ 5. นางสาวเพชรินทร เหลอื งจิตวฒั นา ผพู ิมพตนฉบับ ปทมานนท นางสาววรรณพร ศรีรัตนศลิ ป ผอู อกแบบปก นายศภุ โชค 42