การคมุ กาเนดิ แบบชว่ั คราว (Temporary contraception) 1. การคมุ กาเนดิ แบบดง้ั เดมิ (ตอ่ ) 2.4 งดร่วมเพศบางชว่ งเวลา งดรว่ มเพศในช่วงเวลาท่ีต้ังครรภไ์ ด/้ วันทมี่ ีการตกไข่ หลกั สาคัญ คือ การหาวนั ท่ีมกี าร ตกไข่ท่แี นน่ อนไดห้ ลายวธิ ี คอื - การคานวณระยะปลอดภัยจากบนั ทกึ ประจาเดอื นวิธนี ับวนั - วธิ ีวดั อณุ หภมู ขิ องรา่ งกายหลังตนื่ นอน - วิธสี งั เกตมูกปากมดลูก - วธิ กี ารสงั เกตอาการและวัดอณุ หภมู ิ - วิธีคาดคะเนวันไขต่ ก
2.4 งดร่วมเพศบางชว่ งเวลา 1) การคานวณระยะปลอดภัยจากบนั ทึกประจาเดอื น/วธิ ีนับวนั (Calendar method, Calendar rhythm, Ogino-Knaus method) ตอ้ งมปี ฏทิ นิ ประจาตวั เป็นวธิ ที ่ีงา่ ยและสะดวก เหมาะกบั ผู้หญิงท่มี ี ประจาเดือนสมา่ เสมอ (28 วัน) แต่ชว่ งไขต่ กก็ตอ้ งใช้วิธอี ื่นคุมกาเนิด มนี าคม 2561
2.4 งดรว่ มเพศบางชว่ งเวลา 2) วิธีวัดอณุ หภูมิของรา่ งกายหลังตื่นนอน (Basal body temperature: BBT) ควรทา ติดตอ่ กันลว่ งหน้า 2-3 เดอื น เหมาะกบั ผู้มบี ตุ รยาก วัดอณุ หภูมิร่างกายขณะตื่นนอนตอนเช้า หลงั หลับสนิทตดิ ตอ่ กนั อยา่ งน้อย 5 ชม. ควรวดั เวลาเดียวกนั ทกุ วัน นามา plot กราฟแล้วแปลผล เมือ่ มกี ารตกไขร่ ่างกายจะมีฮอรโ์ มนเอสโตรเจนสงู ทีส่ ุด จะมอี ณุ หภมู ริ า่ งกายลดตา่ สุด ก่อนไข่ ตกจะมอี ุณหภมู ริ า่ งกายต่าและต่าสดุ เมอ่ื ไขต่ ก หลังไขต่ กจะสงู ข้ึน ดังน้ัน ถ้าไขต่ กวนั ที่ 14 ควรมีเพศสัมพันธ์ ชว่ งวันท่ี 12-15 เผื่อเวลาใหอ้ สจุ ิเดนิ ทางอยา่ ง นอ้ ย 6 ชม. จึงมโี อกาสต้งั ครรภ์สูง ระยะ 1-2 วันหลงั ไขต่ ก อุณหภูมิของรา่ งกายจะขึน้ สงู > 0.2 องศา ก็คือเปน็ ท่ี ปลอดภยั ข้อดี ไม่เจ็บปวดและประหยดั ข้อเสยี เหมาะผูห้ ญิงมีรอบเดอื นสมา่ เสมอและไมม่ ไี ข้เทา่ น้ัน
3) วธิ ีสงั เกตมกู ปากมดลกู (Cervical mucous method) 2.4 งดร่วมเพศบางชว่ งเวลา เป็นวิธคี ุมกาเนดิ อย่างธรรมชาตแิ ละเป็นวธิ ีท่ปี ระหยัด ผหู้ ญงิ สังเกตมกู ตกขาวจากปาก มดลกู ทกุ วันและจดโนต้ ไว้เพ่ือดวู ันท่ีไข่ตก และในระหว่างทม่ี ีการตกไข่ก็ต้องคมุ กาเนดิ ดว้ ยวิธอี น่ื แต่ อาจคลาดเคล่ือนไดห้ รอื แปลผลผดิ เชน่ ในกรณที ่มี ีการติดเช้ือหรืออกั เสบของชอ่ งคลอด (4) วธิ คี าดคะเนวนั ไขต่ ก (Predictable ovulation method) เป็นวิธที ดสอบปสั สาวะของผหู้ ญิง ใชแ้ ท่งตรวจจุ่มลงไปในปัสสาวะเพื่อตรวจสอบฮอรโ์ มน ในปัสสาวะและคานวณวันท่ไี ขจ่ ะตก แตเ่ ปน็ วธิ ที ่ีไม่ค่อยปลอดภัย เพราะวดั เพยี งไม่กว่ี ันของแต่ละ เดือน สว่ นใหญ่ใชใ้ นกรณตี อ้ งการมบี ตุ รมากกว่า คือ รู้วันตกไข่เพือ่ มเี พศสมั พนั ธใ์ ห้ตรงวัน
2.2 การคมุ กาเนดิ โดยการใชย้ าหรอื ใชอ้ ปุ กรณ์ (Barrier contraceptive methods) 2.2.1 ยาเม็ดคมุ กาเนดิ (Contraceptive pills) - เปน็ ฮอร์โมนสงั เคราะห์ทม่ี ี เอสโตรเจน/โปรเจสโตเจน/โปรเจสตนิ - ยาประกอบดวยฮอรโมน 2 ชนดิ เอสโตรเจน โพรเจสเทอโรน สรางกลไก ตางๆ ในรางกาย ปองกนั การตั้งครรภ ปองกนั ไมใหไขสกุ และยบั ย้งั การตกไข ทาให้ปากมดลกู เหนียวขนจนตัวอสจุ ผิ านเขาสู โพรงมดลูกไดยาก รวมถงึ เปล่ียนแปลงเยอื่ บุโพรงมดลกู ไมใหเหมาะสมสาหรับการฝงตวั ของไขทีถ่ ูกผสมแลว
2.2การคมุ กาเนดิ โดยการใชย้ าหรอื ใชอ้ ปุ กรณ์ (Barrier contraceptive methods) ชนดิ ของยาเมด็ คมุ กาเนดิ 1. ยาเม็ดคมุ กาเนดิ ชนดิ ฮอรโ์ มนรวม มีฮอรโ์ มนเอสโตรเจนและโปรเจสโตรเจน รวมกันในเมด็ เดยี ว ซึ่งมีอยดู่ ้วย 2 แบบ ไดแ้ ก่ แบบทีม่ ฮี อรโ์ มนท้งั สองชนดิ เท่ากนั ทุกเมด็ และแบบทีฮ่ อร์โมนไม่เทา่ กัน ขอ้ ดี คือ ทาให้ประจาเดือนมาสม่าเสมอ ช่วยลดปรมิ าณเลือดประจาเดือน อาการปวดประจาเดือน ช่วยลดความเสย่ี งในการเกิดโรคมะเร็งรังไข่ โรคมะเรง็ เย่ือบุโพรงมดลกู โรคมะเร็งลาไสใ้ หญ่ และอุ้งเชิง กรานอกั เสบ เมือ่ หยดุ ใชย้ าแล้วสามารถตง้ั ครรภไ์ ด้ภายในระยะเวลาอันสนั้ ขอ้ เสยี อาจเกิดผลขา้ งเคียงคือ การมีเลือดออกกะปรดิ กะปรอยทางชอ่ งคลอด อาการคดั ตึงเตา้ นม
2.2การคมุ กาเนดิ โดยการใช้ยาหรอื ใชอ้ ปุ กรณ์ (Barrier contraceptive methods) ชนดิ ของยาเมด็ คมุ กาเนดิ 2. ยาเมด็ คมุ กาเนดิ ชนดิ ฮอร์โมนเดย่ี ว (Progestogen only pill) ยาคมุ ทม่ี ีฮอรโ์ มนโปรเจส โตเจนอย่างเดยี ว ทาออกมาลดอาการข้างเคียงจากฮอร์โมนเอสโตร ขอ้ ดี สามารถใช้ในผ้ทู ่กี าลงั ใหน้ มบตุ ร ใช้ในผู้ที่มขี อ้ ห้ามตอ่ การใชฮ้ อรโ์ มนเอสโตรเจน และ ใชใ้ นผู้ท่มี ีอายุมากกว่า 35 ปที ีส่ บู บหุ รไ่ี ด้ ขอ้ เสยี เส่ยี งในการต้งั ครรภ์ > ชนดิ ฮอร์โมนรวม ต้องรบั ยาในเวลาเดมิ ทุกวัน หาก รับประทานผิดเวลาไป 3 ชวั่ โมง ตอ้ งใช้วธิ ีคมุ กาเนดิ อน่ื ร่วมดว้ ย ขณะใชย้ าอาจจะไมม่ ีประจาเดอื น แต่อาจมเี ลือดออกกะปริดกะปรอยได้
ชนดิ ของยาเม็ดคมุ กาเนดิ 1. แบบ 28 เม็ด 1 แผงมฮี อรโมน 21 เม็ด ยาหลอก 7 เม็ด - เริม่ รับประทานยาแผงแรก ใหเริม่ ในวนั แรกไมเ่ กนิ วนั ที่ 5 ทป่ี ระจาเดอื นมา เม็ดแรกเร่ิมตน แลวรบั ประทานทุกวันตามลูกศรช้ีจนหมดแผง โดยเมื่อหมดแผงแลวให้กนิ ยาแผงใหมตอไปเลยทนั ที ไมวาประจาเดอื นจะหมดหรอื ยังก็ตาม - ข้อดี สะดวกกวาแบบ 21 เมด็
ชนดิ ของยาเมด็ คมุ กาเนดิ 2. แบบ 21 เมด็ ยาเม็ดในแผง ประกอบดวยฮอรโมนทงั้ หมด เริม่ รับประทานยาเม็ดแรกใหเรมิ่ ตรงกับวันของสัปดาหทร่ี ะบุแผงยา เชน ประจาเดอื นมาวนั แรก คือ วนั ศุกร เร่ิมกนิ ที่ “ศ” วนั ละ 1 เม็ดประจาทุกวนั ตามลูกศรชีจ้ นหมดแผง หลังจากนั้นใหหยดุ ใชยา 7 วนั เมอ่ื หยุดยา 2-3 วนั จะมีประจาเดอื นมาและเมื่อหยดุ จนครบ 7 วนั แลว ไมวาประจาเดอื นจะ หมดหรือไมใหเรมิ่ แผงใหม
สิ่งสาคัญ - ถาลมื 1 เมด็ ใหกนิ ทันทีเมอ่ื นกึ ได และรับประทานเมด็ ตอไปเวลาเดมิ - ถาลมื 2 เม็ด ใหกนิ ยาวันละ 2 เม็ด ติดตอกนั ไป 2 วนั แบงเชา 1 เม็ด/เย็น 1 เมด็ และใชวธิ กี ารคมุ กาเนดิ แบบอ่นื รวม เชน ถุงยาง 7 วัน - ถาลมื 3 เมด็ ขึน้ ไป ควรหยดุ ยาและรอใหเลือดประจาเดือนมากอนแลวคอย เริ่มแผงใหมและใชวิธีการคุมกาเนิดแบบอนื่ รวมดวย
ชนดิ ของยาเมด็ คมุ กาเนดิ ทาไมยาคมุ ถงึ ชว่ ยลดการเกดิ สิวได้? สิว เกิดจาการที่ฮอร์โมนในรา่ งกายของเรามันไมส่ มดลุ กนั โดยฮอรโ์ มนทีท่ าให้ เกิดสิวน้ันก็คือฮอร์โมนแอนโดรเจน ฮอรโ์ มนเพศชาย เพราะฉะนัน้ หากเราตอ้ งการรักษา สวิ ที่เกดิ จากความไมส่ มดุลของฮอร์โมนนน้ั กท็ าได้โดยการพยายามลดฮอรโ์ มนแอนโดร เจนลง ไม่ใหม้ นั มมี ากเกนิ ไป เมือ่ ฮอรโ์ มนเพศชายลดลง อาการหนา้ มัน ผมร่วง เป็นสิว ก็นอ้ ยลงตามไปด้วยน่นั เอง
ชนิดของยาเมด็ คมุ กาเนดิ 3. ยาเมด็ คมุ กาเนดิ ฉกุ เฉนิ (Emergency contraception pill) - ฮอรโ์ มนโปรเจสเตอโรนในขนาดสูง โดยมีกลไกป้องกนั การต้ังครรภ์โดยการ ปอ้ งกันหรือเลือ่ นระยะเวลาการตกไข่ จึงช่วยขดั ขวางการฝังตวั ของตวั อ่อน - รับประทานยาเมด็ แรกใหเ้ รว็ ทส่ี ดุ หลังจากมเี พศสัมพันธ์ท่ไี มไ่ ด้ป้องกนั โดย ไมค่ วรเกิน 72 ช่ัวโมง อีกเมด็ ใน 12 ชั่วโมง กลไกป้องกนั การตงั้ ครรภ์โดยการป้องกนั หรอื เล่ือนระยะเวลาการตกไข่ จึงชว่ ยขัดขวางการฝังตวั ของตัวออ่ น - อาการขางเคียง ปวดท้อง มเี ลอื ดออกกะปรดิ กะปรอย ประจาเดือนมาเรว็ หรอื ชา้ กวา่ ปกติ
ชนดิ ของยาเมด็ คมุ กาเนดิ
2.2.2 ยาฉดี คมุ กาเนดิ (Injectable contraception) - ฮอรโ์ มนสงั เคราะห์ โปรเจสโตเจน ออกฤทธิ์ได้นาน คร้งั แรกในปี 2506 และนาเขา้ มาใชใ้ นไทยตง้ั แตป่ ี 2508 นิยมมี 2 ชนิด ไดแ้ ก่ (1) ยาฉดี คมุ กาเนดิ ชนิดฮอร์โมนเดย่ี ว มฮี อร์โมนโปรเจสตนิ อย่างเดียว คอื ยา Depot Medroxyprogesterone acetate (DMPA) 150 มิลลกิ รมั (ฉดี เขา้ กล้าม ทุก 3 เดือน) นิยมมากที่สดุ ในปจั จบุ นั ช่อื การคา้ Depo-Provera และอีกชนิดคอื ยา Norethisterone Enanthate (NET-EN) ขนาด 200 มิลลกิ รัม มชี ือ่ ทางการค้าว่า Noristerat (ใช้ฉีดเข้ากลา้ มทุก 2 เดอื น)
2.2.2 ยาฉีดคมุ กาเนิด (Injectable contraception) (2) ยาฉดี คมุ กาเนดิ ชนดิ ฮอรโ์ มนรวม เป็นยาฉีดคมุ กาเนดิ แบบใหม่ทผ่ี ลิตมา เพ่ือลดอาการผดิ ปกติของประจาเดือน ในยาฉดี จะมีทั้งฮอรโ์ มนโปรเจสตนิ (Progestin) และฮอร์โมนเอสโตรเจน (Estrogen) ชนิดนม้ี ชี ่ือทางการคา้ วา่ Cyclofem และ Lunelle ถกู ผลิตขึน้ มาเพอ่ื แก้ไขขอ้ ดอ้ ยของยาฉีดชนดิ ฮอรโ์ มนเดยี่ วและเพอื่ เปน็ การ เลียนแบบฮอร์โมนของร่างกาย (ใชฉ้ ีดเข้ากลา้ มทกุ ๆ 1 เดือน)
ข้อดี รับบรกิ ารงา่ ย วิธีการ อุปกรณก์ ารให้บริการไมย่ ุ่งยาก นิยมใช้ มขี อ้ หา้ มน้อย วธิ นี ้ีมปี ระสิทธภิ าพใน การคุมกาเนดิ สูงมาก ราคาถูกเม่อื เทยี บกับวิธคี ุมกาเนิดแบบอนื่ เช่น ยาเม็ดคมุ กาเนดิ หรอื การใส่ห่วงอนามยั ใหค้ วาม สะดวก ใชง้ านงา่ ย ฉดี ครง้ั เดียวก็สามารถคุมกาเนดิ ไดน้ านถงึ 3 เดอื น โดยไมต่ ้องใชท้ ุกวันเหมอื นยาเมด็ คุมกาเนดิ และไม่ขดั ขวางขัน้ ตอนตา่ ง ๆ ของการร่วมเพศ สามารถใชไ้ ดด้ ีในขณะให้นมลกู เพราะไมท่ าให้นา้ นมแหง้ ข้อเสยี เสยี เวลาไปสถานท่ีรบั บริการบ และอาจทาให้ลมื เวลานัดได้ ตอ้ งใหบ้ คุ ลากรฉดี ยาให้ ประจาเดอื น อาจเปลย่ี นแปลง มาไมส่ มา่ เสมอ มากะปริดกะปรอย/ไมม่ ปี ระจาเดอื น และหลาย ๆ รายมีน้าหนักตวั เพม่ิ ขน้ึ เนอื่ งจากการท่มี เี ลอื ดออกแบบกะปรดิ กะปรอย เมื่อเกิดอาการข้างเคยี งจะตอ้ งรอจนกวา่ ยาคุมจะหมดฤทธ์ิ อาการถงึ จะ หายไปเอง เมอื่ หยุดฉดี รา่ งกายจะยังไม่พรอ้ มมีลกู ไดท้ ันที โดยอาจจะตอ้ งรอไปเกือบ 1 ปี
2.2.3 ยาฝังคุมกาเนดิ (Contraceptive implant) - ฮอร์โมนสงั เคราะห์ โปรเจสตนิ (Progestin) บรรจุอยู่ในหลอดไซลาสตคิ ฝงั ใตผ้ ิวหนงั ฮอรโ์ มนจะซึมในอตั ราท่ีสมา่ เสมอเป็นเวลานาน อาจอยู่ในรปู แคปซูลท่ีใช้ฝงั ไมล่ ะลาย หรอื ทีใ่ ชฝ้ งั ละลาย ฮอรโ์ มนท่ีฝังอย่จู ะป้องกนั การตกไข่ และเปลีย่ นแปลงเยือ่ บุ โพรงมดลูก และเปลย่ี นแปลงมูกบรเิ วณปากมดลกู คมุ กาเนดิ ไดน้ าน 5 ปี - ระยะการฝังยา ควรทาภายใน 7 วนั แรกของการมีประจาเดอื น/หลังคลอด 4-6 สปั ดาห์ ไมมผี ลตอน้านม แพทยจะฝงหลอดยาเล็กๆ ยาว 3 เซนตเิ มตร - แบบ 1 หลอด/ 2 หลอด/ 6 หลอด (แลวแตชนิดของยา) เขาใตผวิ หนงั บรเิ วณทองแขนดานใน
(1) Implanon (อิมพลานอน) มีชุดฝงั บรรจเุ สร็จพรอ้ มใชง้ าน ฝงั สะดวกขนึ้ แต่ จะคมุ กาเนดิ ไดเ้ พียง 3 ปี เนอื่ งจากมีแคห่ ลอดเดียว เมอื่ ครบกาหนดก็สามารถถอดออกได้ โดยง่าย ถา้ ตอ้ งการจะคุมกาเนดิ ด้วยวิธีนตี้ ่อกส็ ามารถฝงั แท่งใหมเ่ ข้าไปไดเ้ ลย (2) Jadelle (จาเดลล์) ใช้คมุ กาเนิดได้นาน 5 ปี มี 2 แทง่ ได้รบั ความนยิ ม มากขนึ้ เรอื่ ย ๆ ส่วนอาการขา้ งเคยี งกจ็ ะคล้าย ๆ กบั การฉีดยาคุมกาเนิด วธิ ีนีเ้ หมาะกบั ผ้ทู ลี่ ืมรับประทานยาคมุ กาเนดิ บอ่ ย ๆ ตอ้ งการวิธกี ารคมุ กาเนิดท่ีมี ประสิทธิภาพสงู สดุ และคมุ กาเนิดได้ในระยะยาว 3-5 ปีขึน้ ไป และมขี ้อหา้ มในการใช้ ฮอร์โมนเอสโตรเจนจากการคมุ กาเนิดรูปแบบอน่ื เช่น อย่ใู นชว่ งกาลังใหน้ มบตุ ร กอ่ น ตดั สนิ ใจเลือกวิธนี ค้ี วรขอคาแนะนาจากแพทย์
5. ฮอรโ์ มนคมุ กาเนดิ ทอ่ี อกฤทธิ์ระยะยาว ยาฝงั คมุ กาเนดิ (Contraceptive implant) - มฤี ทธิ์ 3-5 ป แลวแตชนดิ ของยา - ขอดี สามารถคมุ กาเนดิ ไดนาน ไมตองกินยาทกุ วนั ไมถูกฉดี ยาบอย ๆ และ ไมตองเชค็ สายหวง - ผลขางเคยี งที่พบบอย คอื ประจาเดอื นกระปรกิ ระปรอย น้าหนักขึ้น
2.2.4 ห่วงอนามยั คมุ กาเนดิ (Intra-uterine contraceptive device: IUD) - เรม่ิ มีการใช้มาตั้งแต่ศตวรรษท่ี 16 ใชอ้ ยา่ งแพรห่ ลายทว่ั โลกในการวางแผนครอบครัว ใช้ลวดทองแดงเป็นส่วนประกอบพนั ที่ตวั หว่ ง บางชนดิ มีฮอร์โมนโปรเจสโตเจนในห่วงด้วย แบง่ 2 ชนดิ ดังนี้ 1. หว่ งไม่มสี ารชว่ ยเสริมฤทธใิ์ นการปอ้ งกนั การตง้ั ครรภ์ ไดแ้ ก่ ลปิ ปสี ลูป (Lippes loop) ทาจาก polyethylene และห่วงทที่ าจากเหล็กไร้สนิม (stainless steel) ใชใ้ นจีน 2. หว่ งมสี ารชว่ ยสง่ เสริมการออกฤทธใ์ิ นการปอ้ งกนั การตงั้ ครรภ์ เช่น หว่ งอนามัยท่ีบรรจุสาร ทองแดงอยู่ภายในห่วง (เช่น Tcu-380A) หว่ งทบี่ รรจฮุ อรโ์ มน (hormonal releasing IUDs) ทาจาก พลาสติกมฮี อร์โมนโปรเจสเตอโรน บางชนดิ (เช่น Levonorgestrel) อยใู่ นห่วงซมึ ออกเรอื่ ยๆ และเข้าสู่ กระแสเลือด
หว่ งชนดิ ไมเ่ คลอื บสารหรอื ฮอรโ์ มน 2.2.4 หว่ งอนามัยคมุ กาเนดิ หว่ งหุ้มทองแดง (Copper IUDs) คอปเปอรท์ ี Copper T 380 (Paragard) Mirena (LNg20) มี Levonorgestrel 52 มก.
2.2.4 ห่วงอนามัยคมุ กาเนดิ - ทาหนา้ ท่ีป้องกันไมใ่ ห้ใขก่ บั สเปิรม์ พบกนั - ทาใหส้ เปิรม์ เคลอื่ นทีล่ าบากและลดความสามารถของสเปิรม์ - อาจสามารถป้องกนั การฝงั ตวั ของไข่ในผนงั มดลกู ด้วย ข้อดี ข้อดอ้ ย - ปวดทอ้ ง ปวดหลงั - คุมได้ผลดี ไม่ต้องจาวันฉดี ยา/กนิ ยา - เลอื ดออกกระปิดกระปอย - คมุ กาเนิดทรี่ าคาถกู ที่สดุ ในระยะยาว - สามารถเอาออกเมอ่ื ไรกไ็ ด้โดยแพทย-์ เม่ือ บางรายประจาเดอื นมามาก ใส่ห่วงก็สามารถปอ้ งกนั ไดท้ นั ที - ปอ้ งกันโรคตดิ ต่อทาง - เม่ือเอาออกกส็ ามารถต้งั ครรภ์ไดท้ นั ที - ผลข้างเคยี งต่า เพศสัมพันธ์ไมไ่ ด้ - ปกี มดลกู อักเสบ
2.2.5 วงแหวนคุมกาเนดิ (Vaginal contraceptive ring) ) วงแหวนช่องคลอด คอื วงแหวนสาหรบั ใส่ช่องคลอดเรียก“นูวาริง”(NuvaRing) เปน็ แหวนพลาสตกิ ภายในบรรจุไปดว้ ยฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจสโตเจนคล้ายกับยา เม็ดคุมกาเนิดชนิดฮอรโ์ มนรวม ออกฤทธิ์ไดน้ าน 3 สปั ดาห์ และหยดุ ใช้ 1 สัปดาห์ - ใช้ใสเ่ ขา้ ไปในชอ่ งคลอด H.จะดดู ซึมเข้าสูร่ ่างกายเพ่ือช่วยป้องกนั การต้ังครรภ์ เหมาะสาหรบั ผ้หู ญงิ ทกุ คนทต่ี ้องการความสะดวกในการคมุ กาเนดิ /ลมื กินยาเมด็ คมุ กาเนดิ เปน็ ประจา จะรู้สึกเปน็ ปกตหิ ลังจากใช้วงแหวนคมุ กาเนิด แตใ่ นบางรายก็ทาใหเ้ กดิ ผล ข้างเคยี งได้ เชน่ อาจมีอาการปวดศีรษะ คลนื่ ไส้ อาเจียน รสู้ กึ เจบ็ เตา้ นม แตอ่ าการเหลา่ นี้ มกั จะหายไปเองหลังจาก 1-2 เดือน ผลข้างเคยี งรุนแรงไม่คอ่ ยพบ
2.2.5 วงแหวนคมุ กาเนดิ (Vaginal contraceptive ring) )
2.2.6 ยาฆ่าเชอื้ อสจุ ิ (Spermicides) - ออกฤทธ์ิฆา่ /ยบั ยงั้ การเคลอ่ื นไหวของอสุจิ ไม่สามารถไปผสมกบั ไข่ได้ ผู้หญงิ ควบคมุ และทาไดด้ ้วยตนเอง ช่วยป้องกันโรคตดิ เชอ้ื ทางเพศสัมพันธ์ เชน่ เชิง กรานอักเสบ (PID) การมีลูกยาก ตั้งครรภน์ อกมดลูก และมะเรง็ ปากมดลูกบางชนดิ - ใชก้ อ่ นรว่ มเพศได้ 1 ชว่ั โมง (ป้องกันการขัดจงั หวะและเพ่มิ การหลอ่ ล่นื ใช้ไดเ้ อง) - ข้อเสยี ระคายเคอื งผ้หู ญงิ /คู่นอนได้ อาจแพ้ และมีติดเชือ้ ของทางเดินปสั สาวะมากขนึ้ (วธิ ีปอ้ งกันปัสสาวะทุกครงั้ หลงั การร่วมเพศ) ยาฆา่ เชอ้ื อสจุ ชิ นดิ ฟอง (Aerosol Foams)
2.2.6 ยาฆา่ เชอื้ อสจุ ิ (Spermicides) ผทู้ ี่เหมาะจะใชย้ าฆา่ เชอ้ื อสจุ ิ - คทู่ ่นี าน ๆ จะมีเพศสมั พนั ธ์กันสักครง้ั - คู่ท่ีฝา่ ยชายไม่ยอมใช้ถุงยางอนามยั แตฝ่ า่ ยหญงิ ต้องการทีจ่ ะคมุ กาเนิด - ผู้ที่พร้อมจะยอมรบั การตงั้ ครรภ์ หากการคุมกาเนดิ ด้วยวิธีนี้ล้มเหลว - ผู้ท่ไี มส่ ะดวกเข้ารับบรกิ ารการวางแผนครอบครวั ได้ ผูท้ ี่ไมค่ วรใชย้ าฆา่ เชอื้ อสจุ ิ - ผู้ทีม่ ีความเสย่ี งตอ่ การตดิ เชอื้ เอชไอวี (HIV) /โรคคดิ ต่อทางเพศสัมพันธอ์ น่ื ๆ เชน่ ผู้ ท่มี ีคนู่ อนหลายคน - ผทู้ ีต่ ิดเช้ือเอชไอวีหรอื มีโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสัมพันธอ์ ยกู่ อ่ นแล้ว - คทู่ มี่ เี พศสัมพันธก์ ันบอ่ ย ๆ เพราะการคมุ กาเนิดดว้ ยวิธนี ้มี ีโอกาสลม้ เหลวได้สงู และ ยานีก้ ต็ อ้ งใช้ทกุ ครงั้ ก่อนการมีเพศสมั พันธ์ จงึ อาจทาใหไ้ ม่สะดวก
วิธใี ชย้ าฆา่ เชอื้ อสจุ ิ ยาฆ่าเชื้ออสุจิในรปู แบบครีมหรอื เยลล่ี (Cream and Jellies) ยาฆ่าเชอื้ อสุจิชนดิ แผน่ ฟลิ ม์ (Contraceptive Film)
2.2.7 แผ่นแปะคมุ กาเนดิ แผ่นแปะคมุ กาเนดิ (Contraceptive patch หรือ Birth control patch) ประกอบด้วยฮอร์โมน 2 ชนดิ คือ ยาในกลมุ่ เอสโตรเจนสงั เคราะห์ และยาในกลุม่ โปรเจสตนิ ใช้สาหรับแปะบรเิ วณผวิ หนงั เพอื่ ให้ตวั ยาในแผน่ แปะดูดซมึ เข้าส่กู ระแสเลือดไปออกฤทธ์ปิ ้องกันการ ต้ังครรภ์ หลงั จากแปะแผ่นยาไปแลว้ ประมาณ 48 ชว่ั โมง ตวั ยาจะถูกดูดซมึ เขา้ สู่กระแสเลือดอยา่ งชา้ ๆ และตอ่ เนอ่ื ง ระดบั ตัวยาทป่ี ลอ่ ยออกมานจี้ ะใกลเ้ คยี งกันทกุ ตาแหน่งทแ่ี ปะ ไม่วา่ จะแปะบรเิ วณสะโพก หน้าทอ้ ง ตน้ แขนดา้ นนอก หรือแผ่นหลังด้านบนก็ตาม จงึ ทาใหย้ ามีการออกฤทธ์ไิ ด้นาน ชว่ ยป้องกนั การตกไข่ ป้องกนั ไม่ให้ตัวอสจุ ิผา่ นเยอ่ื เมอื กบริเวณปากช่องคลอดเขา้ ไปปฏสิ นธกิ บั ไข่ทีอ่ ยู่บริเวณโพรงมดลูก และในท่อนาไขไ่ ด้
2.2.7 แผ่นแปะคมุ กาเนดิ นอกจากน้ียงั มีผลทาให้เยอ่ื บโุ พรงมดลกู บางลงจนไม่เหมาะในการฝงั ตวั ของตวั อ่อนที่เกดิ จาก การปฏิสนธิ ควรระวังผลข้างเคียงของการใช้ฮอร์โมนในระยะยาว หากใช้วธิ ีน้ีบอ่ ย ๆ วธิ ีนี้เหมาะกับผู้ ทไี่ มช่ อบรบั ประทานยาเม็ดคมุ กาเนดิ แต่ควรปรกึ ษาแพทย์เพ่ือขอคาแนะนาก่อนการใช้ วธิ ใี ช้แผ่นแปะคุมกาเนดิ แผ่นแปะคุมกาเนิด 1 กล่อง มี 3 แผน่ ใช้ 1 เดอื น ใหใ้ ชส้ ัปดาหล์ ะ 1 แผ่น ต่อเนอ่ื งกนั 3 สัปดาห์ และงดใช้ในสปั ดาหท์ ่ี 4 แนะนาใหเ้ ริ่มใช้แผ่นแปะคุมกาเนดิ ในวนั แรกของ ประจาเดือนหรือภายใน 5 วันแรกตัง้ แต่ประจาเดอื นมา โดยตดิ ทงิ้ ไวบ้ นผวิ หนงั บริเวณทอ้ งชว่ งลา่ ง ก้น หลงั หรอื ตน้ แขนก็ได้ และควรเปลี่ยนตาแหนง่ การตดิ ทกุ ครั้งเมื่อเปล่ียนแผ่น หากตดิ แผ่นแรก ในวันจนั ทร์ ใหเ้ ปล่ยี นแผน่ ใหม่ในวันจันทร์ถดั ไป เมอื่ ถงึ วันจนั ทรข์ องสปั ดาหท์ ่ี 4 ให้ลอกแผ่นเกา่ ออกและหยุดใช้เปน็ เวลา 1 สัปดาห์
มี 2 ชนดิ 2.2.8 ถงุ ยางอนามยั (condom) 1. ถุงยางอนามยั หญงิ (Female condom) อปุ กรณ์ท่มี ไี ว้ใชส้ าหรบั สอดเข้าไปภายในช่องคลอดของผู้หญงิ กอ่ นทจ่ี ะเรมิ่ มีเพศสมั พันธ์ เพอื่ ปอ้ งกนั ไมใ่ หอ้ สจุ ิผา่ นเขา้ สูโ่ พรงมดลกู มคี วามยาว 6.5 นว้ิ หรอื ยาวประมาณ 15 เซนตเิ มตร ที่ปลายถงุ ทั้งสองด้านมี หว่ งยางหรือวงแหวนยดื หยุน่ 2 วง หว่ งจะมลี กั ษณะแข็งกว่าส่วนอน่ื มไี วเ้ พอื่ ให้เกดิ ความกระชบั และเพื่อใหค้ ง รปู รา่ งไวไ้ ดใ้ นขณะใชง้ าน ปลายถุงดา้ นหนึง่ ตันเพื่อใช้สอดเข้าไปในช่องคลอด สว่ นปลายถงุ อีกดา้ นหนึง่ จะเปน็ ปลายเปดิ ยื่นออกมานอกช่องคลอด ภายในถุงยางจะมนี า้ ยาหล่อลน่ื แตไ่ มม่ ียาฆ่าเชื้ออสุจิ ไม่ค่อยเป็นท่ีนยิ มใช้
ข. ถงุ ยางอนามยั หญิง (Female condom)
ก. ถุงยางอนามยั ชาย เปน็ เครือ่ งมือทใี่ ชค้ ุมกาเนิดไดอ้ ย่างมีประสทิ ธภิ าพสูงกวา่ วิธอี นื่ ๆ เมอ่ื ใช้อย่างถกู วธิ ี สามารถ ชว่ ยปอ้ งกันการต้งั ครรภแ์ ละโรคติดต่อทางเพศสมั พนั ธ์ชนิดตา่ ง ๆ ไดด้ ี โดยเฉพาะอย่างยงิ่ โรคเอดส์ ผู้ชายบางคนยังมคี วามเขา้ ใจผิดในการใช้ถงุ ยางอนามยั โดยเข้าใจว่า การติดโรคหรือตัง้ ครรภจ์ ะเกิดต่อเมอื่ มกี ารหล่งั น้าอสจุ ิ ดังนั้น การสวมถงุ ยางอนามัยเมอื่ ใกล้จะหลงั่ น้าอสจุ ิซ่ึงเปน็ ความเช่ือทผ่ี ดิ เนื่องจากโรค สามารถตดิ ต่อไดท้ ันทเี ม่ือสอดใสโ่ ดยไมส่ วมถงุ ยางอนามยั รวมทง้ั นา้ อสุจิอาจจะเล็ดลอดออกมาบางสว่ น กอ่ นการหล่ังทาใหต้ งั้ ครรภไ์ ด้
การเลือกถงุ ยางอนามยั 1. เลือกถุงยางอนามัยใหเ้ หมาะกับขนาดอวัยวะเพศชาย 2. ควรใช้ถงุ ยางอนามยั ท่ผี า่ นการรับรองคุณภาพโดย อย. 3. เลือกซื้อจากรา้ นท่ีเก็บถงุ ยางอนามัยไวใ้ นทเี่ ย็น ไม่ถูกแสงแดด หรอื ยู่ใน ทีท่ ี่มีอุณหภูมสิ งู เน่ืองจากจะทาใหถ้ งุ ยางอนามัยเสื่อมคุณภาพ 4. ควรพกถุงยางอนามยั หลายชน้ิ ให้เพยี งพอและเหมาะสมกบั การใช้ 5. ไมเ่ กบ็ ถุงยางอนามัยในทีท่ ีถ่ ูกแสงแดด หรืออยใู่ นทที่ ม่ี ีอุณหภูมสิ งู เชน่ ในรถหรือมกี ารกดทบั หรอื ใสร่ วมกบั ของอื่น เช่น กระเป๋ากางเกง เพราะจะทาให้ คุณภาพถุงยางอนามยั เสือ่ มคุณภาพ
4. ชนดิ และประเภท 1. ความหมายและ 2. การดแู ลสขุ ภาพทาง ของการวางแผน ความสาคญั การดแู ลสุขภาพ เพศทด่ี ี (การปอ้ งกนั ครอบครวั และการ คมุ กาเนดิ ทางเพศ โรคตดิ ตอ่ ทาง เพศสมั พนั ธ์และเอดส์) การดแู ลสขุ ภาพ ทางเพศ 3. ความหมายและความสาคญั การวางแผนครอบครวั และการ คมุ กาเนดิ
Search
