การสะท้อนคิด_1564628809

การสะท้อนคดิ เชิงสร้างสรรคเ์ พือ่ กระตุ้นศักยภาพผูเ้ รยี น: บทบาทการโคช้ ในศตวรรษที่ 21 สะท้อนคดิ เชิงสร้างสรรค์ ศักยภาพ รองศาสตราจารย์ ดร.วิชยั วงษใ์ หญ่ รองศาสตราจารย์ ดร.มารตุ พฒั ผล บณั ฑติ วิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรนี ครินทรวโิ รฒ

การสะท้อนคดิ เชงิ สร้างสรรคเ์ พ่ือกระต้นุ ศักยภาพผู้เรียน: บทบาทการโคช้ ในศตวรรษที่ 21 รองศาสตราจารย์ ดร.วิชยั วงษ์ใหญ่ รองศาสตราจารย์ ดร.มารตุ พัฒผล บัณฑติ วิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ

การสะท้อนคิดเชิงสรา้ งสรรค์เพือ่ กระตุน้ ศกั ยภาพผู้เรียน: บทบาทการโคช้ ในศตวรรษท่ี 21 รองศาสตราจารย์ ดร.วชิ ัย วงษ์ใหญ่ รองศาสตราจารย์ ดร.มารุต พฒั ผล พิมพเ์ ผยแพรอ่ อนไลน์ สงิ หาคม 2562 แหลง่ เผยแพร่ ศูนยผ์ ู้นานวัตกรรมหลักสตู รและการเรยี นรู้ www.curriculumandlearning.com พมิ พท์ ี่ ศนู ยผ์ ้นู านวัตกรรมหลักสตู รและการเรยี นรู้, กรุงเทพมหานคร หนังสือเลม่ น้ีไมม่ ีลขิ สทิ ธจ์ิ ดั พมิ พ์เพ่อื ส่งเสรมิ สังคมแหง่ การเรยี นรู้และการแบง่ ปัน

คานา หนังสือ “การสะท้อนคิดเชิงสร้างสรรค์เพื่อกระตุ้น ศักยภาพผู้เรียน: บทบาทการโค้ชในศตวรรษที่ 21” เล่มน้ี เขียนขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือนาเสนอแนวทางการสะท้อนคิดเชิงสร้างสรรค์ ข อ ง ผู้ ส อ น เ พื่ อ ก ร ะ ตุ้ น ผู้ เ รี ย น ใ ห้ ใ ช้ ศั ก ย ภ า พ สู ง สุ ด ข อ ง ต น เ อ ง และเกิด Growth mindset ซึ่งเป็นปัจจัยเบื้องต้นของการเป็น บคุ คลแห่งการเรยี นรู้ ห วั ง เ ป็ น อ ย่ า ง ย่ิ ง ว่ า ห นั ง สื อ เ ล่ ม น้ี จ ะ เ ป็ น ป ร ะ โ ย ช น์ ต่อผทู้ ่ีเกีย่ วข้องได้มากพอสมควร รองศาสตราจารย์ ดร.วิชัย วงษใ์ หญ่ รองศาสตราจารย์ ดร.มารตุ พัฒผล

สารบญั 1 2 1. บทนา 2 2. ความหมายของการสะท้อนคิดเชิงสรา้ งสรรค์ 3. การสะท้อนคิดเชงิ สร้างสรรค์ส่งผลต่อ Growth mindset 4 4. แนวทางการสะท้อนคดิ เชิงสร้างสรรค์เพอื่ กระตุน้ 5 6 ศกั ยภาพผเู้ รียน 7 5. ตวั อย่างพลังคาถามทใ่ี ช้ในการสะท้อนคดิ 6. บทสรุป บรรณานุกรม

1 การสะท้อนคิดเชงิ สรา้ งสรรคเ์ พือ่ กระตนุ้ ศกั ยภาพผ้เู รยี น: บทบาทการโคช้ ในศตวรรษที่ 21 1. บทนา ศักยภาพผู้เรียนเป็นความสามารถด้านต่างๆ ท่ีแฝงอยู่ ซ่ึง จาเป็นต้องได้รับการกระตุ้นจากผู้สอนอย่างถูกวิธีและเหมาะสมกับ ธรรมชาตขิ องผเู้ รียนแตล่ ะคน การสะท้อนคิดเชิงสร้างสรรค์ (creative reflecting) เป็น การที่ผู้สอนกระตุ้นให้ผู้เรียนสะท้อนคิดตนเอง (self - reflection) โดยการใชพ้ ลงั คาถาม (power questions) ตลอดจนการแลกเปลี่ยน เรียนรู้กับผู้เรียน โดยไม่ใช้อานาจการส่ังการ หรือยัดเยียดความคิด ของตนเองใหแ้ ก่ผูเ้ รียน เพอื่ ใหผ้ ู้เรียนคิดเหมอื นกบั ผู้สอน ก า ร ส ะ ท้ อ น คิ ด เ ชิ ง ส ร้ า ง ส ร ร ค์ ข อ ง ผู้ ส อ น ไ ป ยั ง ผู้ เ รี ย น ช่วยทาให้ผู้เรียนทบทวนกระบวนการทางความคิด (Thinking process) หรือความคิดของตนเอง มองเห็นความสามารถและ ศักยภาพที่ซ่อนอยู่แต่ยังไม่ได้นาออกมาใช้ ให้ผู้เรียนดึงออกมาใช้ให้ ไดม้ ากทส่ี ุดเต็มความสามารถ

2 2. ความหมายของการสะท้อนคิดเชงิ สร้างสรรค์ การสะท้อนคิดเชิงสร้างสรรค์ เป็นบทบาทการโค้ชของผู้สอน ที่เปรียบเสมือนกระจกสะท้อนความคิดให้กับผู้เรียน ทาให้ผู้เรียน เ ห็ น ค ว า ม คิด ห รื อ ก ร ะ บ ว น ก า ร ทา ง ค ว า ม คิ ด ข อ ง ต น เ อ ง ทั้ง ที่เป็น จดุ แขง็ และข้อจากัดต่อการพัฒนาศักยภาพของตนเอง เชน่ ความคิดว่า ตนเองไม่มคี วามสามารถ เปน็ ต้น ก า ร ส ะ ท้ อ น คิ ด เ ชิ ง ส ร้ า ง ส ร ร ค์ มุ่ ง ก ร ะ ตุ้ น ใ ห้ ผู้ เ รี ย น เ กิ ด กระบวนการทางความคดิ แบบก้าวหน้า หรือ Growth mindset คือ การมีความคิดความเชื่อในศักยภาพของตนเองที่จะกระทาสิ่งต่างๆ ไดส้ าเร็จบนพืน้ ฐานของความอดทน มุ่งม่ัน และพยายาม 3. การสะท้อนคดิ เชงิ สร้างสรรค์ สง่ ผลตอ่ Growth mindset การสะท้อนคิดเชิงสร้างสรรค์เป็นบทบาทหน่ึงของการโค้ช เพื่อกระตุ้นศักยภาพของผู้เรียน ผู้สอนควรสะท้อนคิดให้กับผู้เรียน ด้วยวิธีการท่ีมีประสิทธิภาพ และมีความต่อเน่ือง ผู้เรียนพัฒนา Growth mindset และส่งผลทาให้เป็นบคุ คลแหง่ การเรยี นรู้

3 การสะทอ้ นคิดเชิงสรา้ งสรรค์ Growth mindset บคุ คลแหง่ การเรียนรู้ แผนภาพ 1 การสะท้อนคิดเชงิ สรา้ งสรรค์สง่ ผลต่อ Growth mindset และการเป็นบุคคลแหง่ การเรียนรู้

4 4. แนวทางการสะท้อนคดิ เชิงสร้างสรรค์ เพือ่ กระตุ้นศกั ยภาพผเู้ รยี น การสะท้อนคิดเชิงสร้างสรรค์มุ่งเน้นที่การกระตุ้นให้ผู้เรียน มีความคาดหวังท่ีจะประสบความสาเร็จ และใช้ศักยภาพของตนเอง อย่างถึงทีส่ ดุ 1. เปิดใจกว้างรับฟังความคิดท่ีแท้จริงของผู้เรียน แล้วช้ีแนะให้ผู้เรียนมองเห็นความคิดของตนเอง ไม่ว่าความคิดนั้น จะเป็นความคิดที่ถกู ตอ้ งหรอื ไม่ก็ตาม 2. เปิดโอกาสให้ผู้เรียนตรวจสอบกระบวนการทาง ความคิดของตนเอง ให้เห็นถึงกระบวนการทางความคิดที่นามาสู่ การกระทาต่างๆ กระตุ้นให้ผู้เรียนเห็นว่าความคิดเป็นจุดเร่ิมต้นของ การกระทา 3. เมื่อผู้เรียนมองเห็นกระบวนการทางความคิดของตนเอง แล้ว ผู้สอนใช้พลังคาถามกระตุ้นให้ผู้เรียนหาเหตุผลว่า เพราะอะไร จึงคิดเช่นนั้น ซ่ึงจะทาให้ผู้เรียนเข้าใจว่า กระบวนการทางความคิด คือจุดเร่ิมต้นของพฤติกรรมต่างๆ ของผู้เรียนเอง ที่จะต้อง หม่นั สารวจตรวจสอบอยเู่ สมอ

5 4. ใช้พลังคาถามกระตุ้นผู้เรียนให้คิดทบทวนความคิดของ ตนเอง (reflective thinking) ก่อนท่จี ะกระทาสิ่งต่างๆ เพ่ือใหผ้ เู้ รยี น มที กั ษะในการทบทวนตรวจสอบความคดิ ของตนเอง 5. ให้ผู้เรียนตรวจสอบผลการปฏิบัติหรือผลการกระทาของ ตนเองว่าการปฏบิ ัติหรือการกระทาต่างๆ สง่ ผลดตี ่อตนเองอยา่ งไร และ ให้ผู้เรียนคิดเช่ือมโยงให้ได้ว่า กระบวนการทางความคิดของตนเอง เป็นอย่างไร 6. ช้ีแนะให้ผู้เรียนเห็นว่ากระบวนการทางความคิดท่ีดีท่ี ถกู ตอ้ งของตนเองนัน้ ส่งผลต่อความสาเร็จในการเรียนรู้ 5. ตวั อยา่ งพลงั คาถามทใี่ ช้ในการสะทอ้ นคิด 1. ความคดิ ขณะนเี้ ปน็ อยา่ งไร 2. ส่ิงท่ีคดิ ในขณะนี้มเี ป้าหมายอะไร 3. คาดว่าส่ิงท่ีคดิ อยู่ในขณะน้ี จะส่งผลอะไรในอนาคต

6 4. มีความคดิ อะไรเกดิ ขน้ึ บ้าง ก่อนทจ่ี ะลงมอื ทาสิง่ นี้ 5. มคี วามคดิ อะไรเกิดข้นึ จงึ ไดท้ าสิง่ นี้ 6. มเี หตผุ ลอะไรในการทาส่ิงนี้ 7. ความคดิ อะไรท่ีเป็นสาเหตุทาใหม้ ีวธิ ีการทาแบบนี้ 8. ผลลพั ธท์ ี่เกิดข้นึ นี้ มปี จั จัยมาจากความคิดอะไร 9. ความคิดท่สี ่งผลดตี ่อผลลพั ธต์ ามตอ้ งการคอื อะไร 10. ความคิดที่ควรปรับเปล่ียนหรอื ปรบั ปรุงคืออะไร 6. บทสรปุ ศักยภาพของผู้เรียนสามารถกระตุ้นได้ด้วยการสะท้อนคิด เชิงสร้างสรรค์ของผู้สอน ซ่ึงเป็นบทบาทหนึ่งของการโค้ชเพ่ือให้ผู้เรียน มองเห็นกระบวนการทางความคิดของตนเองที่เป็นปัจจัยสนับสนุน ให้เกิด Growth mindset และใช้ความมุ่งมั่น พยายามของตนเอง ไปสกู่ ารบรรลุเปา้ หมายที่ปรารถนา

7 บรรณานกุ รม วิชัย วงษ์ใหญ่ และมารุต พัฒผล. (2558). การโค้ชเพ่ือการรู้คิด. (พิมพ์ ครั้งที่ 5 ฉบบั ปรบั ปรุง). กรุงเทพฯ: จรลั สนิทวงศ์การพิมพ์. Baker, L. (2013). Metacognition. Retrieved from http://www. education.com/reference/article/metacognition/ Faculty Development and Instructional Design Center, Northern Illinois University. (2019). Getting Students to Think About Their Thinking. Retrieved from https://facdevblog.niu.edu/metacognition

ศกั ยภาพผูเ้ รยี นเปน็ ความสามารถด้านต่างๆ ทแี่ ฝงอยู่ จาเป็นตอ้ งไดร้ บั การกระตุน้ จากผสู้ อน สะท้อนคดิ เชิงสร้างสรรค์ ศักยภาพ