บทที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับวิชาชีพมัคคุเทศก์ และผู้นำ

คำนำ เอกสารประกอบการสอนรายวิชางานมัคคุเทศก์ รหัสวิชา 307022005 จัดทำขึ้นเพื่อเสริมสร้าง ความรู้และความเข้าใจแก่นักเรียนสาขางานการท่องเที่ยว และผู้ที่สนใจ ได้ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับ 1) ความรู้ เบ้อื งต้นเก่ยี วกบั วชิ าชีพมัคคเุ ทศก์ และผ้นู ำเท่ียว 2) ประเภท คณุ สมบตั ิ บุคลิกลกั ษณะของมัคคุเทศก์ 3) การ วางแผนและการแก้ปัญหาในการนำเที่ยว 4) ระเบียบ ขั้นตอนและพิธีการเข้าออกประเทศ 5) บทบาทของ มคั คเุ ทศกต์ ่อธรุ กจิ และหนว่ ยงานท่ีเกย่ี วขอ้ งกับมัคคุเทศก์ เอกสารประกอบการสอนนี้ได้จัดทำขึ้นจากกการศึกษาข้อมูลจากหนังสือ ตำรา เอกสารและเว็บไซต์ ต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับงานมัคคุเทศก์ ประกอบกับการถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์ของผู้จัดทำ เพื่อให้ได้ ข้อมูลที่ถูกต้อง ครบถ้วน หวังเป็นอย่างยิ่งว่า เอกสารประกอบการสอนนี้จะเป็นประโยชน์ต่อผู้เรียนและผู้ท่ี สนใจ และหากมีข้อตชิ มหรอื คำแนะนำประการใด ผจู้ ดั ทำจดั ขอบพระคณุ เป็นอยา่ งยงิ่ นางวรณัน พงษจ์ นี วิทยาลัยอาชวี ศึกษานครศรธี รรมราช

บทที่ 1 ความร้เู บื้องตน้ เก่ียวกับวชิ าชีพมัคคเุ ทศก์ และผนู้ ำ เทยี่ ว บทนำ มคั คุเทศก์ ในความรู้สึกของคนท่ัวไป คอื ผ้ทู ำหนา้ ท่ีนำพาผู้อน่ื ไปเที่ยว คนท่วั ไปมักจะเรียกมัคคุเทศก์ ด้วยความเคยชิน ว่า ไกด์ (Guide) แต่ในขอบข่ายของงานนำเที่ยวนั้นยังมีผู้ที่เกี่ยวข้องอีกมากมายที่ผู้เป็น มัคคุเทศก์ต้องไปทำงานเกี่ยวข้องร่วมด้วยในหลายโอกาส เช่น หัวหน้าทัวร์, Transfer Guide, มัคคุเทศก์ ท้องถิ่น มัคคุเทศก์เฉพาะในแหล่งท่องเที่ยวต่าง ๆ ฯลฯ ซึ่งแต่ละบุคคลก็อาจมหี นา้ ที่เหมือนและหรือแตกต่าง กันไปตามลักษณะของการนำเทีย่ ว ต่างกันไปตามกฎระเบียบ ข้อบังคับของวิชาชีพนำเที่ยวของแต่ละประเทศ สำหรับประเทศไทยอาชีพนี้ถือเป็นอาชีพสงวน ที่ผู้คนให้ความสนใจมากขึ้น เรื่อย ๆ ถึงแม้ว่าเป็นอาชีพที่ไม่มี เงินเดือนไม่มีสวัสดิการใด ๆ แต่สิ่งที่จะได้รับจากการนำเท่ียวนั้นมันมีความท้าทาย การจะก้าวสู่วิชาชีพน้ี ได้ ไม่ถอื วา่ ยากและกไ็ ม่นับว่างา่ ยนัก อยูท่ ่ใี จรักและหมนั่ ฝกึ ฝนหาความรู้ หาประสบการณจ์ ากผทู้ ่ีอยใู่ นวิชาชีพ นี้อยู่แล้วก็จะช่วยรัดขั้นตอนเรียนรู้ได้มาก การเรียนรู้จักความหมายความสำคัญของบุคคลที่เกี่ยวข้ องกับ วิชาชพี มคั คเุ ทศก์จงึ เปน็ เรื่องสำคญั ลำดบั แรกๆ ของการก้าวสู่วิชาชีพ ความหมายของมคั คุเทศก์ คำว่า \"มัคคุเทศก์\" มีผู้ให้คำจำกัดความไว้มากมาย แต่ในส่วนของผูเ้ ขียนขอแบ่งความหมายของคำว่า มัคคุเทศก์ไว้ 2 ลักษณะ คอื ความหมายตามนิยามศัพท์และความหมายตามกฎหมาย ความหมายของคำว่ามัคคุเทศก์ตามศัพท์ในราชบัณฑิตยสถาน (2525 : 626) ให้ความหมายคำว่า มัคคเุ ทศก์วา่ หมายถึง ผู้นำทาง ผชู้ ีท้ าง ผบู้ อกทาง ความหมายตามศัพท์ของคำว่ามัคคุเทศกใ์ นเชิงภาษา มัคคุเทศก์มีรากศัพท์มาจากภาษาบาลี ว่า มคฺค + อทุ ฺเทสก แปลว่า ผูน้ ำทาง ผู้อธบิ ายทาง (มคฺค = ทาง อุทเฺ ทสก = ผ้นู ำ ผู้อธบิ าย) และตามความหมายที่คน ทั่วไปส่วนใหญ่เข้าใจมัคคุเทศก์จะหมายถึง ผู้ที่ทำหน้าที่นำผู้อื่นไปยังสถานที่ต่าง ๆ และให้คำอธิบายแนะนำ เกี่ยวกับสถานท่นี ัน้ ๆ ส่วนความหมายของคำว่ามัคคุเทศก์ในเชิงตามกฎหมาย ตามความในพระราชบัญญัติธุรกิจนำเที่ยว และมัคคุเทศก์ พ.ศ. 2551 มาตราที่ 4 ได้กล่าวไว้ว่ามัคคุเทศก์ หมายถึง ผู้ให้บริการเป็นปกติธุระในการนำ นักทอ่ งเทีย่ วไปยงั สถานทตี่ ่าง ๆ โดยใหบ้ รกิ ารเกีย่ วกับคำแนะนำและความรู้ดา้ นต่าง ๆ แก่นกั ทอ่ งเที่ยว

ทั้งนี้หากจะมองในแง่มุมของกฎหมายเราคงจะใช้คำว่าผู้นำเที่ยวแทนคำว่ามัคคุเทศก์ไม่ได้ เนื่องจาก ในพระราชบัญญัตธิ ุรกิจนำเท่ยี วและมัคคเุ ทศก์ พ.ศ.2551 มาตราท่ี 4 ไดร้ ะบคุ วามหมายของคำว่าผู้นำเที่ยว แยกมาต่างหากไว้ชัดเจนว่า หมายถึง ผู้รับผิดชอบในการดูแลและอำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยวในการ เดินทางไปท่องเที่ยวในต่างประเทศ ดังนั้น มัคคุเทศก์กับผู้นำเที่ยวจึงไม่ใช่คนคนเดียวกัน หากแต่จะทำหน้าท่ี คล้ายๆ กันคือ มคั คเุ ทศก์จะทำหน้าท่ีบรรยายให้ความรู้ นำเทีย่ วในประเทศ ส่วนผู้นำเที่ยวจะทำหน้าที่อำนวย ความสะดวกและนำนกั ทอ่ งเที่ยวไปท่องเท่ยี วยังต่างประเทศ ดังนั้นจากความหมายข้างต้น การนำนักท่องเที่ยวไปยังที่ต่าง ๆ โดยไม่ได้ให้ความรู้ จึงยังไม่สามารถ เรียกมคั คุเทศก์ได้อย่างเช่น ผู้รบั ส่งนกั ท่องเที่ยวจากท่าอากาศยานไปยังโรงแรมอย่างเดยี วเราเรียกว่าบุคคลผู้น้ี วา่ Transfer Personnel หรือTransfer Man แตถ่ า้ ทำหนา้ ท่ีใหข้ ้อมูลความรู้ในระหว่างการรบั สง่ นักท่องเท่ียว ด้วยก็สามารถเรียกว่าเป็น Transfer Guide ได้ ส่วนการแนะนำสถานที่ของบุคคลที่อยู่ในท้องถิ่น รวมทั้งการ พาญาติมิตรไปเทีย่ วเพราะชอบพอกันเปน็ การส่วนตวั จะไม่สามารถเรยี กวา่ เป็นมัคคุเทศก์ได้ นอกจากนี้คำว่ามัคคุเทศก์ยังมีความหมายใกล้เคียงกับคำว่า Courier (Person Who is paid to conduct parties of tourists) ซึ่งหมายถึง ผู้ที่ได้รับค่าตอบแทนเพื่อที่จะชี้นำหรือนำทางให้กับกลุ่ม นักท่องเที่ยว ส่วนคำในภาษาอังกฤษ มัคคุเทศก์มีความหมายตรงกับคำว่า Guide หรือ Tour Guide หรือ Tourist Guide แต่โดยปกติแล้วทั้งสามคำใช้หมายถึง มัคคุเทศก์ที่ทำหน้าที่นำชมสถานที่ต่าง ๆ ส่วนคำว่า Courier และ Tour Leader จะใช้กับผู้ที่คอยอำนวยความสะดวกแก่นักท่องเท่ียวในด้านการนำเที่ยว การพัก แรมและการเดินทาง ซ่ึงในปจั จุบนั คำท้ังหมดดงั กล่าวสามารถใช้แทนกนั ได้ในหลายโอกาส เนอื่ งจากมัคคุเทศก์ ในปัจจุบันทำหน้าที่เป็นทั้งผู้นำเที่ยว เป็นทั้งผู้อำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยวด้านการพักแรม ด้านการ รับประทานอาหาร ดา้ นการเดนิ ทางและด้านอน่ื ๆ ดว้ ย ความสำคัญ โอกาส ความได้เปรียบ อุปสรรคข้อจำกัด การเริ่มต้น แนวโน้มและการปรับตัวของ มคั คุเทศก์ ความสำคัญของมัคคเุ ทศก์ มัคคุเทศก์นบั ว่าเป็นบุคคลที่มีความสำคัญต่อประเทศชาติในหลายๆ ดา้ น ไมว่ า่ จะเป็นความสำคัญท่ีมี ตอ่ อตุ สาหกรรมท่องเที่ยว ตอ่ สงั คมวฒั นธรรมขนบธรรมเนยี มประเพณี ต่อนักทอ่ งเทยี่ ว เป็นผู้ช้ีแนะอธิบายสิ่ง ต่าง ๆ สร้างความเข้าใจอันดีให้เกิดขึ้นระหว่างนักท่องเที่ยวกับแหล่งท่องเที่ยว ตอบคำถามทุกอย่างท่ี นักท่องเที่ยวสงสัยอยากรูต้ ลอดจนทำหน้าที่เป็นผู้อำนวยความสะดวกในการเดินทางทอ่ งเท่ียวให้นักท่องเท่ยี ว ได้รับความสะดวกสบายและอุ่นใจ ทั้งช่วยป้องกันดูแลแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นให้ลุล่วงด้วยดี ต่อไปนี้จะ กลา่ วถึงความสำคญั ของมัคคเุ ทศก์ที่มีต่อด้านตา่ ง ๆ ดังน้ี 1. ความสำคญั ของมคั คุเทศก์ต่อบริษทั นำเทยี่ ว 1.1 เป็นบุคคลที่ทำหน้าที่อำนวยความสะดวกในการนำเที่ยว แก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าแทน บรษิ ทั นำเทีย่ ว

1.2 เป็นผู้รักษาผลประโยชน์ในด้านต่าง ๆ แทนบริษัทนำเที่ยว เช่น ค่าใช้จ่ายในการ ท่องเทีย่ ว การถูกเอารัดเอาเปรยี บจากสถานประกอบการ 1.3 เปน็ ผทู้ ่ีจะสร้างชื่อเสียง และคอยโฆษณาประชาสัมพันธ์ ใหก้ ับบริษทั นำเท่ียวท่ีตนสังกัด ให้นกั ท่องเทีย่ วทราบ 1.4 เป็นตัวแทนของบริษัทนำเที่ยว ในการสร้างความสัมพันธ์อันดีกับสถานประกอบการท่ี เกี่ยวข้องไม่ว่าจะเป็นโรงแรม ร้านอาหาร แหล่งท่องเที่ยว ร้านสินค้าที่ระลึก บริษัทรถ บริษัทนำเที่ยวอื่น ๆ เป็นตน้ 1.5 เป็นผู้เก็บข้อมูลเกี่ยวกับนักท่องเที่ยว แหล่งท่องเที่ยว โรงแรมที่พัก ร้านอาหาร ตลอดจนขอ้ มูลสถานที่อ่ืน ๆ ท่ีเกยี่ วข้อง ขอ้ มูลทเ่ี ป็นปญั หา ข้อควรแก้ไขข้อเสนอแนะในการนำเทีย่ วแต่ละคร้ัง มารายงานให้บรษิ ัทนำเทย่ี วทราบ เพอื่ ใหบ้ ริษทั นำขอ้ มลู ท่ไี ดไ้ ปปรบั ปรุงแก้ไขการให้บรกิ ารตอ่ ไป 1.6 เปน็ ผูม้ สี ว่ นสรา้ งช่ือเสยี งและความเจรญิ ของบริษัท เพราะถ้าผู้นำเที่ยวมศี ักยภาพในการ ทำงานเป็นท่ีถูกใจนักทอ่ งเท่ียว และสามารถสรา้ งความประทับใจ กจ็ ะมีนกั ท่องเทยี่ วมาใชบ้ ริการเพิ่มขน้ึ 2. ความสำคญั ของมัคคุเทศก์ตอ่ นกั ท่องเทีย่ ว 2.1 มัคคุเทศก์จะเป็นผู้อธิบายประวัติข้อมูลของสถานที่ท่องเที่ยวให้นักท่องเที่ยวได้เข้าใจ คอยตอบขอ้ ซักถามจากนักทอ่ งเท่ยี ว เปน็ ท่ีปรกึ ษาส่วนตัวไดใ้ นทุกเร่ืองทีเ่ กี่ยวกบั การท่องเที่ยวในคร้งั นนั้ ๆ 2.2 นักท่องเที่ยวจะได้ประหยัดเวลาไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการศึกษาแหล่งท่องเที่ยว เนอื่ งจากมี มคั คุเทศก์คอยอธิบายใหข้ อ้ มูลอย่แู ล้วทำให้การเดินทางมีความกระชับและคุ้มคา่ มากกวา่ 2.3 มัคคุเทศก์เป็นผู้สร้างบรรยากาศเดินทางให้มีสีสัน คอยสร้างมุขเรียกรอยยิ้มและเสียง หัวเราะสร้างกิจกรรมระหว่างการเดินทางให้เกิดความสนุกสนานในการท่องเที่ยว สร้างสรรค์การเดินทางให้มี ชีวิตชีวา ทำให้นักท่องเที่ยวได้มีรอยยิ้ม ได้แสดงออกอย่างมีความสุข ได้ผ่อนคลายไม่เบื่อหน่ายในการ ทอ่ งเที่ยวทำให้การท่องเทีย่ วครั้งน้ันมีประทบั ใจและรู้สกึ คมุ้ คา่ 2.4 นักท่องเที่ยวได้ท่องเที่ยวด้วยความปลอดภัยมากกว่าไม่มีผู้นำทาง เนื่องจากมัคคุเทศก์ จะเป็นผคู้ อยดแู ล ตักเตอื นใหน้ กั ทอ่ งเทยี่ วระมัดระวังในการท่องเทยี่ วในจดุ ทคี่ วรระวงั หรืออาจเป็นอนั ตราย 2.5 นักท่องเที่ยวจะลดความเสี่ยงจากความไม่รู้ไม่เข้าใจในการเดินทางท่องเที่ยว เช่น ลด ความเส่ยี งในการหลงทางหรือการปฏบิ ัติอยา่ งไม่เข้าใจในวัฒนธรรมประเพณีต่างถน่ิ เพราะจะมมี ัคคุเทศก์คอย ชี้แนะบอกกลา่ ว 2.6 มัคคุเทศก์จะเป็นผู้อำนวยความสะดวกให้แก่นักท่องเที่ยวในแทบทุก ๆ เรื่อง เช่น ช่วย อำนวยความสะดวกในการเขา้ ออกประเทศ ชว่ ยต่อรองราคาสนิ ค้าแทนนกั ท่องเทย่ี ว ช่วยขนสัมภาระ เปน็ ตน้ 2.7 มัคคุเทศก์ทำให้นักท่องเที่ยวสามารถเที่ยวได้อย่างทั่วถึง ไม่ละเลยต่อสิ่งสำคัญที่ควรรู้ เปน็ ผู้คอยรักษาเวลาอันมีค่าของนักท่องเที่ยว ใหน้ ักท่องเทีย่ วได้เที่ยวตามโปรแกรมที่กำหนด จัดสรรเวลาการ ทอ่ งเทยี่ วแต่ละจดุ ได้อย่างเหมาะสม

2.8 มัคคุเทศก์จะเป็นผู้ให้ความช่วยเหลือและแก้ไขปัญหาเฉพาะหนา้ แทนนักท่องเที่ยว เช่น ถ้ำนักทอ่ งเท่ยี วทำพาสปอร์ตหาย กช็ ่วยตดิ ต่อแจ้งไปยังสถานทูต หรือกรณีนักท่องเทีย่ วเกิดเจบ็ ป่วยก็ต้องดูแล รักษาพาสง่ โรงพยาบาล เปน็ ตน้ 3. ความสำคญั ของมคั คเุ ทศกต์ อ่ ทรพั ยากรการท่องเทยี่ ว 3.1 มัคคุเทศก์ที่ดีจะเป็นผู้ที่ดูแลเอาใจใส่คุ้มครองอนุรักษ์แหล่งท่องเที่ยวทุก ๆ พื้นที่ที่นำ เที่ยวซึ่งเปรียบเสมือนแหล่งสร้างงานสร้างอาชีพของตนแทนเจ้าหน้าที่ของแหล่งท่องเที่ยว เพราะบางจุด เจา้ หน้าทีอ่ าจดแู ลไดไ้ มท่ ่วั ถงึ และมัคคุเทศก์อาจชว่ ยเป็นหูเปน็ ตาแก่เจา้ หน้าที่ได้ 3.2 มัคคุเทศก์เปรียบเสมือนตัวแทนของแหล่งท่องเที่ยว ในการทำหน้าที่เป็นผู้นำเที่ยวเป็น ผู้สร้างภาพพจน์และสร้างความเข้าใจอันดีระหว่างนักท่องเที่ยวกับแหล่งท่องเที่ยว หรือกับคนในท้องถิ่นและ แนะนำชกั ชวนนักท่องเที่ยวให้ทอ่ งเที่ยวอยา่ งถูกวิธีไม่ทำลายทรัพยากรการท่องเท่ียว 3.3 แหลง่ ทอ่ งเท่ยี วหลายแหง่ ที่อยู่นอกเหนือความสนใจ เน่อื งจากเข้าถึงไดย้ ากลำบาก แต่มี ความสวยงาม กต็ ้องอาศยั การประชาสัมพนั ธจ์ ากผเู้ ป็นมัคคเุ ทศก์ดว้ ยเชน่ กัน จึงจะกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวท่ี มคี ่าน่าสนใจ และแหล่งท่องเท่ียวหลายแห่งกม็ จี ุดขายเพิ่มมากขึ้นจากจินตนาการ หรอื การคน้ พบส่ิงท่ีน่าสนใจ สวยงามใหมๆ่ จากผ้เู ป็นมัคคเุ ทศก์ 3.4 แหล่งท่องเที่ยวจะพัฒนาขึ้นมาได้ส่วนหนึ่งเกิดจากการร่วมใจให้ความคิดเห็น ข้อเสนอแนะโดยเฉพาะจากมัคคุเทศก์ที่จะทราบถึงจุดอ่อน จุดแข็ง จุดด้อยต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี จากการนำ นักท่องเที่ยวเข้ามาเยี่ยมชมบ่อยครั้งและได้นำข้อคิดเห็นจากนักท่องเที่ยวมาบอกกล่าวต่อให้แหล่งท่องเที่ยว ปรับปรงุ ใหม้ ีพัฒนาการที่ดขี นึ้ 4. ความสำคัญของมัคคเุ ทศกต์ อ่ ประเทศชาตแิ ละอตุ สาหกรรมทอ่ งเท่ียวไทย 4.1 เป็นผู้ให้ข้อมูลความรู้เกีย่ วกบั แหล่งท่องเที่ยว สถานที่ที่น่าสนใจของประเทศ เนื่องจาก มคั คเุ ทศกจ์ ะเป็นผูใ้ กลช้ ิดกบั นักท่องเที่ยว ดังนน้ั ความรู้ แนวคิดต่าง ๆ เกีย่ วกบั ประเทศทน่ี กั ท่องเทีย่ วจะได้รับ จะขึ้นอย่กู บั มัคคุเทศก์เปน็ สำคัญ 4.2 มคั คเุ ทศก์นบั ว่าเป็นบุคคลท่เี ปน็ ตวั แทนของชาติ เป็นบุคคลตัวอย่างท่เี ป็นแนวทางให้กับ นักท่องเท่ียวไดป้ ฏิบัตติ ามในสง่ิ ทดี่ ีงาม เปน็ ผสู้ ร้างความเข้าใจอนั ดีในทุกเรือ่ ง 4.3 มัคคุเทศก์นับเป็นคนสำคัญที่คอยเชื่อมโยงให้บุคคลหรือธุรกิจต่าง ๆ ทั้งที่เกี่ยวข้อง โดยตรงและโดยอ้อมในอุตสาหกรรมทอ่ งเที่ยวได้ขบั เคลื่อนต่อไปอย่างเปน็ ระบบด้วยความเข้าใจอันดีจากการ ประสานโดยมคั คเุ ทศก์ 4.4 มคั คุเทศก์ในฐานะผู้ทีเ่ ดินทางนำเท่ียวที่พบเห็นปัญหาด้านอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวใน รูปแบบต่าง ๆมากมาย ก็ควรที่จะทำตนให้เป็นประโยชน์โดยการเสนอแนะข้อคิดเห็นที่เป็นประโยชน์ต่อการ พัฒนาอุตสาหกรรมท่องเที่ยวของชาติผ่านหน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ไม่ว่าจะเป็นกรมการท่องเที่ยว ททท. ตำรวจทอ่ งเทย่ี ว ฯลฯ

5. ความสำคัญของมัคคเุ ทศก์ต่อธุรกจิ ทีเ่ ก่ยี วขอ้ งกบั การท่องเที่ยว มคั คุเทศก์ในฐานะผู้นำเท่ียวท่ีมนี ักท่องเทีย่ วอยู่ในการดูแล นอกเหนือจากการทจ่ี ะนำพานักท่องเท่ียว ไปยังแหล่งที่เที่ยวตามที่ระบุในรายการแล้ว มัคคุเทศก์ยังต้องนำพานักท่องเที่ยวไปยังสถานที่ต่าง ๆ อีก มากมายเพื่อให้การท่องเที่ยวในครั้งนั้นสมบูรณ์ครบถ้วน นั่นคือ ต้องนำพานักท่องเที่ยวไปยังที่พักเพื่อการ พักผ่อนที่แสนสุดหลังจากเหน็ดเหนื่อยจากการเดินทาง พานักท่องเที่ยวไปรับประทานอาหารเติมพลังในการ ท่องเที่ยว พาไปซื้อของที่ระลึกที่ถูกใจ ถ้ามีเวลาเหลือก็จะพาเขาไปในที่ ๆ เขาอยากไป เพื่อให้นักท่องเที่ยว ได้รับความสุขกายสบายในระหวา่ งการเดินทางท่องเที่ยวให้มากท่ีสุด ซ่ึงสถานที่ทีม่ ัคคุเทศก์พานักท่องเท่ียวไป ไม่วา่ จะเป็นโรงแรมท่ีพัก ร้านอาหาร ร้านขายของที่ระลึก รวมตลอดไปจนถึงปั๊มนำ้ มัน พ่อค้าแม่ขายที่อยู่ตาม แหล่งท่องเที่ยวต่างก็ไดร้ บั ประโยชนแ์ ละยินดดี ีใจเป็นอยา่ งยิง่ ที่มัคคเุ ทศกน์ ำลกู ค้ามาให้ ถงึ แมส้ ถานที่บางแห่ง มัคคุเทศก์จะไม่ได้เป็นผู้ประสานติดต่อเองโดยตรง แต่ก็ถือว่าเป็นตัวแทนของบริษัทนำเที่ยวที่ธุรกิจสถาน ประกอบการต่าง ๆ ให้ความเกรงใจ และพร้อมที่จะให้การต้อนรับขับสู้อย่างดี มัคคุเทศก์จึงเปรียบเสมือน ตัวแทนพนักงานขายของสถานประกอบการตา่ ง ๆ สถานประกอบการธุรกิจต่าง ๆ จะสามารถลดภาระต้นทนุ ด้านการตลาดไปไดม้ ากหากมีมคั คุเทศก์คอยช่วยเหลือประชาสัมพันธ์ให้ ถ้าหากไม่มีมัคคุเทศก์ หลายธุรกิจคง ดำเนินการต่อไปได้อย่างยากลำบากเช่น ธุรกิจร้านขายของที่ระลึก หรือธุรกิจแหล่งเข้าชมที่เน้นรายการนำ เท่ยี วเสรมิ พเิ ศษ (Option Tour) สว่ นธรุ กจิ อน่ื ๆ กต็ ้องช่วยเหลือตวั เองมากขึ้นหากปราศจากมัคคุเทศก์นำพา นักท่องเที่ยวมาใช้บรกิ าร จากที่กล่าวมาจึงไมอ่ าจปฏเิ สธได้ว่ามคั คุเทศก์นับเป็นบุคคลสำคัญที่มีส่วนทำให้การ ดำเนนิ ธุรกจิ ทง้ั หลายทีเ่ ก่ยี วขอ้ งสามารถดำรงกจิ การได้อย่างกา้ วหน้าต่อไป โอกาสและความไดเ้ ปรียบของอาชพี มคั คเุ ทศก์ ตอ่ ไปนี้คอื เหตุผลทีท่ ำใหค้ นทว่ั ไปอยากเขา้ มาทำงานเป็นมคั คเุ ทศก์ 1. เป็นอาชีพที่มีเกียรติ เปรียบเสมือนเป็นตัวแทนของประเทศชาติ สังคมให้การยอมรับ สร้างความ ภมู ใิ จใหแ้ ก่ตนเองและครอบครวั 2. เป็นอาชีพที่ต้องปรับใช้ภาษาในการสื่อสารให้น่าสนใจอยู่ตลอดเวลา ผู้ที่ประกอบอาชีพนี้จึง ได้เปรียบในเร่ืองภาษา คอื พดู เกง่ และพดู เปน็ 3. เปน็ อาชีพทไี่ ดท้ ำงานพรอ้ ม ๆ กับการได้ท่องเทีย่ วในโลกกวา้ ง 4. เปน็ อาชีพที่ได้พบปะผู้คนมากมายหลายอาชพี หลายสังคม หลายชนชนั้ มีเพ่ือนทกุ ระดับช้ัน ทำให้ มคั คเุ ทศกม์ โี ลกทศั น์กวา้ งไกล จากการไดแ้ ลกเปลีย่ นทศั นะกบั บุคคลท่ีมาจากหลากหลายลักษณะดังกล่าว 5. เป็นอาชีพที่มีรายได้ที่สามารถเลี้ยงตัวเองได้ รายได้ไม่หยุดนิ่ง นอกเหนือจากเบี้ยเลี้ยงรายวันแล้ว ยงั มคี า่ นายหนา้ จากการพานักท่องเท่ียวไปซอื้ ของท่รี ะลึกซ่ึงจะทำใหม้ ัคคุเทศก์สนุกและต่นื ตัวกบั งาน และหาก บริการเปน็ ท่ีถูกใจประทับใจกับนักท่องเทย่ี วแลว้ อาจได้รบั ทิปซ่ึงก็จะทำมัคคุเทศก์ให้มีแรงกำลังใจ สร้างความ ภมู ิใจและตั้งมน่ั ที่จะทำงานในหน้าทม่ี คั คุเทศก์ให้ดีย่ิงๆ ขึน้ ไป 6. เป็นอาชีพที่ไม่มีกำหนดวันเวลาทำงานตายตัว ไม่ต้องมาตอกบัตรทำงาน เวลาทำงานขึ้นอยู่ กับ ความพึงพอใจของตัวมคั คเุ ทศก์เองด้วย

7. เป็นอาชีพที่ได้รับอภินันทนาการจากสถานประกอบการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องมากมาย ไม่ว่าจะเป็น ร้านอาหารที่พัก แหล่งเข้าชม ฯลฯ ซึ่งจะช่วยให้มัคคุเทศก์สามารถประหยัดค่าครองชีพ-ค่าใช้จ่ายในการ เดนิ ทางท่องเท่ยี วและในชวี ิตประจำวันไดอ้ ย่างดี 8. ผทู้ ป่ี ระกอบอาชีพมัคคุเทศก์สามารถมีงานประจำอื่น ๆ โดยอาจทำอาชีพมคั คุเทศก์เปน็ อาชีพเสริม ด้วยก็ได้เพราะตามปกติแล้วเวลาทำงานของมัคคุเทศก์มักจะเป็นวันหยุด (เสาร์-อาทิตย์ หรือเทศกาลต่าง ๆ เช่น ปีใหม่ สงกรานต์ฯลฯ) อยู่แล้ว จึงไม่น่าจะทำให้กระทบต่อเวลาในงานประจำหรือในทางตรงข้ามอาจยึด อาชีพมัคคุเทศก์เป็นอาชีพหลักและหางานอื่นทำเป็นอาชีพเสริมก็ได้ เนื่องจากมัคคุเทศก์ไม่ได้ทำงานทุกวัน นน่ั เอง 9. เป็นอาชีพท่ีมอี ิสรเสรี สามารถเลอื กงานท่ีจะนำเทีย่ วตามความสามารถท่ตี นถนัด เป็นงานไม่เครียด (ถา้ ไม่เจอนักท่องเท่ยี วเร่อื งมาก) เพราะได้พบเห็นกบั ธรรมชาตทิ ีส่ วยงาม แตก่ ็อาจจะเหนอ่ื ยบา้ ง 10. เปน็ อาชีพทน่ี บั วันว่ายง่ิ เปน็ ท่ีต้องการของตลาดในอุตสาหกรรมท่องเท่ยี วมากข้นึ เนอื่ งจากมีผู้คน เดินทางท่องเที่ยวมากข้ึนทุกปีๆ โดยเฉพาะช่วงหน้าเทศกาลจะขาดแคลนมคั คุเทศกม์ าก โดยเฉพาะในภาษาท่ี ขาดแคลน 11. เป็นอาชีพที่ท้าทายความสามารถ เพราะต้องทำหน้าที่ได้หลายอย่างในคราวเดียวกัน และต้อง แก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าได้ดี ซึ่งถ้าฝึกบ่อย ๆ ทำงานนาน ๆ ก็จะทำให้เป็นคนเก่งและคล่องตัว สามารถทนต่อ ความกดดนั จากหลายๆรูปแบบ ได้ฝึกความอดทนท้งั กายและใจ 12. มคั คเุ ทศก์เป็นผู้ทันต่อโลกทันต่อเหตุการณ์ ไมต่ กขา่ ว ได้เรียนรู้ได้เหน็ สง่ิ ใหม่ๆ อยู่ตลอดเวลาจะ ทำให้เปน็ คนท่ที นั คน 13. เป็นอาชีพที่สามารถนำเอาประสบการณ์การเดินทางมาเป็นใบเบิกทาง เพื่อนำไปสู่การเป็น เจา้ ของสถานประกอบการที่เกย่ี วข้องกบั ธรุ กจิ ในอตุ สาหกรรมท่องเท่ยี วได้ เช่น เจ้าของบริษัทนำเทยี่ ว เจ้าของ ร้านอาหาร เจา้ ของธรุ กจิ ท่พี กั แรม เป็นต้น 14. เป็นอาชีพสงวนมีไว้สำหรับผู้ที่มีสัญชาติไทยเท่านั้น ทำให้ชาวต่างชาติไม่สามารถมาประกอบ วิชาชีพนีไ้ ด้ 15. เป็นอาชีพทีไ่ ม่ต้องมเี งนิ มาลงทุน การลงทุนท่ีสำคญั ในอาชีพนีค้ ือการลงทุนด้วยใจคือต้องมีใจรัก พร้อมที่จะใหบ้ รกิ ารเป็นประการสำคญั อปุ สรรคข้อจำกัดของวิชาชพี มคั คุเทศก์ 1. กระบวนการควบคุมการผลิตมัคคเุ ทศก์ยังไมส่ ามารถใช้งานได้เต็มศักยภาพ หรอื ผลติ ออกมาแล้วก็ ไม่ไดใ้ ชง้ าน มัคคุเทศก์หลายภาษาขาดแคลน หรือผลิตออกมาแลว้ มีผูท้ ส่ี ามารถทำหน้าทีน่ ำเที่ยวได้จริงคิดเป็น เปอร์เซ็นต์ได้ต่ำ โดยเฉพาะในส่วนภาคที่จบจากการเรียนปริญญาตรีสาขาด้านการท่องเที่ยว แต่หากจบจาก การอบรมระยะสนั้ ทเ่ี ป็นบคุ คลภายนอกเข้ามาฝึกอบรมจะสามารถเขา้ สู่วิชาชพี และปฏิบตั ิงานจริงได้มากกวา่ 2. การแข่งขนั อาชีพเสรใี นอนาคต ทำให้มคั คุเทศก์ต้องปรบั ตวั โดยเฉพาะ Inbound Guide 3. เป็นอาชพี ท่ีไมม่ ีเงนิ เดือน ความม่นั คงจงึ สหู้ ลายอาชพี ไม่ได้ 4. เป็นอาชพี ท่ไี มม่ เี ครดิต ไมส่ ามารถกูย้ มื แหล่งเงินทนุ ได้ เปน็ อาชีพทร่ี ฐั ไมไ่ ด้จดั สวสั ดกิ ารใด ๆ ให้

5. เป็นอาชีพทต่ี ้องมีความอดทนสงู สามารถรองรับและปรับอารมณ์ความรู้สึกของแขกที่หลากหลายได้ 6. การรวมกลุ่มกันไม่เข้มแข็ง ไม่มีการตรวจสอบคุณภาพที่ดี ไม่มีสภาวิชาชีพเหมือนหลายวิชาชีพ เชน่ หมอ พยาบาล วิศวกร 7. เป็นการชีพที่ทำงานไม่เป็นเวลา อาชีพนี้จึงต้องหมั่นดูแลสุขภาพตนเอง และจัดสรรเวลาให้ ครอบครัวใหไ้ ดอ้ ยา่ งลงตวั 8. เวลาทำงานส่วนใหญ่ของมัคคเุ ทศกค์ อื วนั หยุดสำคัญท่ีคนทั่วไปใชพ้ ักผ่อน 9. เนื่องจากเป็นอาชีพที่ต้องเริ่มทำงานประจำวันก่อนแขกตื่น และสิ้นสุดเมื่อหลังแขกเข้าที่พักหรือ ตามเวลาที่แขกเรียกใชบ้ รกิ ารตอ้ งการความช่วยเหลือ มัคคุเทศก์จึงต้องพร้อมเสมอสำหรับการบริการ มีความ พร้อมของรา่ งกายจิตใจจงึ เป็นสิ่งสำคญั ของอาชีพน้ี 10. เป็นอาชพี ท่ีต้องแก้ปัญหาหนา้ งานตลอดเวลา ปัญหาท่เี กดิ ข้ึนส่วนใหญจ่ ึงมักเป็นปัญหาท่ีเกิดข้ึน ปจั จุบนั ทนั ทว่ งที แมว้ า่ จะหาวิธปี อ้ งกันไว้ก่อนแล้วก็ยงั เกดิ ปญั หาอยเู่ สมอๆ การเริม่ ต้นวชิ าชพี มัคคุเทศก์ ปัจจุบันอาชีพมัคคุเทศก์ได้รับความนิยมเนื่องจากเป็นอาชีพที่ได้รับโอกาสในชีวิตมากมาย ผู้คนจาก หลากหลายสาขาอาชีพอยากจะเข้ามาหาความท้าทายในอาชีพมัคคุเทศก์ แต่ใช่ว่าทุกคนจะประกอบอาชีพ มัคคุเทศก์ได้ เนื่องจากอาชีพนี้มีกฎหมายควบคุม คนที่จะเข้ามาประกอบอาชีพนี้ได้ มีที่มาจาก 2 ทางหลัก คือ เรยี นในระดับปรญิ ญาตรเี กย่ี วกบั สาขาการท่องเท่ยี วหรือมัคคุเทศก์แล้วมาขอเทียบรายวชิ ากับทางกรมการ ทอ่ งเท่ยี ว กับอีกทางคอื เขา้ รบั การอบรมกบั ทางมหาวิทยาลยั ฯ ทเี่ ปดิ อบรม โดยมหาวทิ ยาลยั นัน้ ต้องได้รับการ เห็นชอบในการเปิดอบรมจากกรมการท่องเที่ยวเสียก่อน ซึ่งในอดีตการไต่เต้ามาประกอบวิชาชีพมัคคุเทศก์ได้ มากจากหลากหลายวิธีตั้งแต่การเปน็ ผู้ช่วยมัคคุเทศก์เดินตามมัคคุเทศก์ท่ีเกง่ ๆ แล้วเรียนรูฝ้ ึกฝนเพิม่ เตมิ การ ทำกร๊ปุ หรอื นำทัวรก์ ลมุ่ เล็ก ๆ แบบ FIT หรอื รถตเู้ นอ่ื งจากจะดแู ลงา่ ยไมค่ อ่ ยมปี ัญหา แต่ปัจจุบันเนื่องจากมีนักท่องเที่ยวเดินทางเข้ามามาก และมีกฎหมายที่ออกมาควบคุมค่อนข้าง เคร่งครัด การฝึกฝนเริ่มต้นวิชาชีพจึงต้องมีความชัดเจนถูกต้องระมัดระวังมากขึ้น มิเช่นนั้นอาจไปเข้าข่ายทำ ผิดกฎหมาย เช่น การไปทำหน้าที่เป็น Sitting Guide การเริ่มต้นการเป็นมัคคุเทศก์จึงควรเริ่มจากชีวิตการ ทำงานที่ใกล้เคียงกับสภาพในการทำงานมากที่สุด เช่นเริ่มจากการเป็นพนักงานในบริษัทนำเที่ยว ทำหน้าที่ รบั สง่ นักท่องเทีย่ วสนามบินไปยังจุดต่าง ๆ ไม่วา่ จะเป็นโรงแรม หรือแหลง่ ทอ่ งเทีย่ ว หรอื เร่มิ จากการทำหน้าที่ เป็นผู้ช่วยมัคคุเทศก์ทำงานบริการทั่วไป แล้วค่อยๆ เรียนรู้การทำงานการแก้ปัญหาจากมัคคุเทศก์รุ่นพี่ แล้ว ค่อยๆ หาโอกาสจับไมค์พดู คุยกบั แขก พยายามฝึกฝนตนเองเรื่องการพูด เทคนิคการทำงาน การปอ้ งกัน แก้ไข ปัญหาต่าง ๆ ผู้เขียนใคร่อยากเสนอแนะการเริ่มต้นวิชาชีพแบบนี้ ไม่แนะนำให้มัคคุเทศก์จบใหม่ ผ่านการ อบรมมาหมาดๆ ได้ขึ้นทำหน้าที่มัคคุเทศก์ในทันทีโดยที่ยังขาดประสบการณ์ ยังขาดการขัดเกลาเรียนรู้การ ป้องกันแกไ้ ขปัญหา เนื่องจากอาจพลาดพล้งั แลว้ ไมส่ ามารถควบคุมการทำงานทดี่ ีได้

แนวโน้มของอาชพี มัคคุเทศก์ในอนาคต มัคคุเทศก์นับเป็นอาชีพหนึ่งที่มีความสำคัญต่ออุตสาหกรรมท่องเที่ยว เพราะมีโอกาสได้ใกล้ชิดกับ นักท่องเที่ยวมากกว่าอาชีพอืน่ หลายครั้งการทำงานของมัคคเุ ทศก์อาจสามารถสรา้ งความรู้สกึ ที่ดหี รือไม่ดีแก่ นกั ทอ่ งเท่ยี วท้งั ดว้ ยความตั้งใจหรือไม่กต็ ามได้อย่เู สมอ อาชีพมัคคุเทศก์จึงเป็นเป็นอาชีพท่ีต้องพร้อมเจอปัญหา และความรู้สึกที่หลากหลายจากนกั ท่องเที่ยวอยู่เสมอ เป็นไม่มีเวลาและวนั หยุดที่ชัดเจน พื้นที่ประกอบอาชีพ อยู่ทา่ มกลางส่งิ แวดล้อมทุกรปู แบบ ไม่วา่ จะเป็นบนรถ บนเรอื ในป่า ในเมือง กลางแดด ตากฝน บางครัง้ กต็ อ้ ง ทุลักทุเลกับสภาพอากาศที่ไม่แน่นอน บางครั้งก็ต้องร่วมชะตากรรมในอุบัติเหตุเล็กบ้างใหญ่บ้าง ต้องอยู่กับ นกั ทอ่ งเท่ยี วจนถึงท่ีสุด ไม่วา่ จะเกดิ เหตุการณ์ใด ๆ กต็ าม ในอดีตผูท้ จ่ี ะมาเป็นมัคคเุ ทศก์ได้น้ัน ไม่จำเป็นต้องมี คณุ สมบตั ิอะไรมากมาย เพียงแต่สามารถพูดสอื่ สารภาษาต่างประเทศไดเ้ ขา้ ใจ ก็สามารถเป็นมัคคเุ ทศกไ์ ดแ้ ต่ ปัจจุบันเพียงแค่การสื่อสารได้พอเข้าใจอย่างเดียวนั้นไม่เพียงพอ มัคคุเทศก์ยังต้องมีคุณสมบัติ และ ตอ้ งผ่านการทดสอบตามเกณฑท์ ส่ี ถาบันการศกึ ษาท่ีเปิดอบรมร่วมกับกรมการทอ่ งเทีย่ วกำหนดไว้ อย่างไรก็ตามช่วง พ.ศ.2542 (ค.ศ.1999) กระแสของการเปิดเสรีทางการค้าเริ่มเข้ามามีบทบาท อย่างน่าจับตาต่อวงการมัคคุเทศก์ไทย ในกรอบการค้าของอาเซียนจะมีการเปิดเสรีทางการค้าอย่างเต็มตัวใน ราว ค.ศ.2015 หรือ พ.ศ.2558 หลังจากชว่ งนี้ไม่นานอาชีพมคั คุเทศกจ์ ะได้รับผลกระทบโดยตรงอยา่ งเล่ยี ง ไม่ได้ มัคคุเทศก์ไทยอาจถูกชาวต่างชาติเข้ามาแย่งงานทำ ถึงตอนนั้นอาจทำให้มัคคุเทศก์ไทยตกอยู่ในภาวะท่ี ต้องจับตามองว่าจะไปในทิศทางใด มัคคุเทศก์ไทยจึงควรเตรียมตนเตรียมความพร้อม ฝึกฝนภาษาที่สองหรือ สามใหเ้ กง่ เพื่อที่ได้แข่งขันกับมคั คุเทศก์ชาวตา่ งชาติได้ ซึง่ ถ้าเรามีความพร้อมแลว้ เช่ือว่านักท่องเที่ยวที่เข้ามา เท่ียวเขาก็นา่ จะเลือกใชบ้ ริการจากมัคคุเทศก์เจา้ ของประเทศมากกวา่ ใช้บริการมคั คเุ ทศก์ต่างชาติ เพราะความ เป็นคนไทยอะไรอะไรก็น่าจะอยู่ในใจของมัคคุเทศกไ์ ทยผู้นั้นอยู่แล้ว อยู่ที่ว่ามัคคุเทศก์ไทยจะพัฒนาตนเองให้ เป็นที่ยอมรับของชาวต่างชาติได้หรือไม่เท่านั้น มุมมองหนึ่งผู้ที่ประกอบอาชีพมัคคุเทศก์มักพูดถึงอยู่เสมอ คือ คนที่ได้ใบประกอบวชิ าชพี มักไม่ค่อยไดท้ ำงาน ดา้ นนโ้ี ดยเฉพาะนักศึกษาจบใหมท่ ่ีได้บตั รมัคคเุ ทศกเ์ นื่องจากไม่ มีประสบการณ์ ไม่สู้งาน ไม่มีความรู้ความสามารถดีพอและคนที่ทำงานด้านนี้อยู่แต่กลับไม่มีโอกาสได้ใบ ประกอบวิชาชีพอย่างถูกต้อง อันเนื่องมาจากขาดโอกาสและการสนับสนุนที่ดี จึงต้องอยู่แบบหลบๆ ซ่อนๆ บางคนก็มองว่ามัคคุเทศก์ยังเป็นอาชีพที่มีความไม่แน่นอน อันอาจเนื่องมาจากบริษัทนำเที่ยวมีมากขึ้นหรือมี นักท่องเที่ยวที่เดินทางท่องเที่ยวเองมากขึ้น เนื่องจากข้อมูลข่าวสารทางการท่องเที่ยวปัจจุบันมีความสะ ดวก อย่างมาก การพึ่งพาบริษัทนำเที่ยวหรือมัคคุเทศก์จึงน้อยลง หรืออาจมาจากสาเหตุที่สำคัญคือ มีมัคคุเทศก์ เถ่ือนที่ไม่มีใบอนุญาตมาประกอบวชิ าชีพแย่งงานมัคคุเทศก์ที่มีใบประกอบวิชาชีพถูกต้อง เนื่องจากพวกน้ีอาจ ได้ค่าตัวถูกกว่ามัคคุเทศก์ที่มีใบอนุญาต พวกนี้จะพูดง่ายใช้คล่องไม่เกี่ยงงาน จึงอาจเป็นที่ต้องการของบริษัท นำเที่ยวที่มักง่ายไม่คำนึงถึงผลเสียและความถูกต้อง ประกอบกับทางการก็ขาดกำลังเจ้าหน้าที่ที่จะคอย สอดส่องดูแลอย่างทั่วถึง อีกทั้งบทลงโทษมัคคุเทศก์เถื่อนมีน้อยเกินไป ก็ยิ่งทำให้มัคคุเทศก์เถื่อนที่ทำผิด กฎหมายเหล่านี้ยังคงสร้างปัญหาการแย่งงานจากมคั คเุ ทศกท์ ี่มบี ตั รถูกต้องมาจนถงึ ปจั จบุ ัน มัคคุเทศก์เถ่ือนยัง หมายรวมถึงหัวหน้าทัวร์ชาวต่างชาตทิ ี่นำเที่ยว นักท่องเท่ยี วชาวตา่ งชาติโดยทำหนา้ ทีเ่ ป็นมัคคเุ ทศกเ์ สยี เอง ซง่ึ ถือวา่ เปน็ การทางผิดกฎหมาย บคุ คลอีกจำพวกหนึ่งท่สี ร้าง

ปัญหามากในเมืองท่องเที่ยวใหญ่ๆ ยกตัวอย่างเช่น คนขับรถตุ๊กๆ รถสองแถวเดี๋ยวนี้ก็ทำตัวเป็น มัคคุเทศก์เถื่อนนำเที่ยวกันมากมาย หลอกว่าไปรับไปส่งพาเที่ยวฟรี แต่สุดท้ายก็หลอกลวงนกั ท่องเที่ยวไปซ้อื ของที่ระลึกราคาแพงคุณภาพต่ำเพื่อหวังค่านายหน้า คนเหล่านี้ยังสร้างปัญหาในเรื่องการใช้ภาษาและการให้ ข้อมลู ท่ีบดิ เบอื นความจริง ทส่ี ำคัญทำงานเพอ่ื หวงั ผลส่วนตวั มากกว่าการสร้างความประทับใจและชือ่ เสียงของ ประเทศชาตจิ ากแนวโน้มปัญหาด้านมัคคเุ ทศก์ตา่ ง ๆ เป็นไปได้วา่ เพราะยังไมม่ รี ะบบการจดั การหรอื บทลงโทษ ท่ีเดด็ ขาดชัดเจนให้ เหน็ เปน็ ตวั อย่าง ทำให้หลายคนมองว่ามัคคุเทศกเ์ ปน็ อาชีพทย่ี ังคงต้องชิงไหวชิงพริบ ต้องแย่งงานกัน ทำ แต่ในความเป็นจริงแล้วถ้าต่างคนต่างตั้งหน้าตั้งตาทำมาหากินอย่างถูกต้องในอาชีพของตนเอง โดยมี รฐั บาลและหนว่ ยงานท่เี กี่ยวข้อง เอาจรงิ เอาจังในเร่ืองดังกล่าว เชื่อได้ว่าปัญหาเรื่องต่าง ๆ ของมัคคุเทศก์ก็จะ ลดน้อยลง เมื่อนั้นมัคคุเทศก์ก็จะเป็นงานที่ผู้คนใฝ่ฝัน เป็นงานที่ต้องอาศัยความสามารถของตัวบุคคลอย่าง แท้จรงิ ไม่ใชเ่ ปน็ อาชพี ท่มี ไี วส้ ำหรบั ใครกไ็ ดท้ ีห่ าโอกาสอยา่ งฉาบฉวยโดยไม่คำนึงถึงความถูกต้อง แนวทางการปรับตวั ของมคั คุเทศกไ์ ทยสกู่ ารเปดิ เสรีอาชีพมัคคุเทศกอ์ าเซยี น (ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนและโลกาภิวัตน์ : แนวทางการปรับตัวของมัคคุเทศก์ไทย (2) : เกรียง ศกั ด์ิ เจริญวงศ์ศักด์ิ) 1) ทำความเข้าใจเกี่ยวกับประชาคมอาเซียน ผู้ประกอบการไทยจำนวนมากยังขาดความรู้และความ ตื่นตัวเกี่ยวกับประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน เห็นได้จากผลการสำรวจของมหาวิทยาลัยหอการค้าไทย พบว่า ผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อม (SMEs) ร้อยละ 79.5 มคี วามรู้เก่ียวกับประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน น้อยมาก ซึ่งผลเสียที่เกิดขึ้นตามมาคือทำให้ผู้ประกอบการทำให้เสียโอกาสหรือไม่ได้รับสิทธิประโยชน์จาก ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนอย่างเต็มที่ รวมทั้งทำให้ขาดความตระหนักถึงความจำเป็นในการเตรียมความ พรอ้ มรองรบั ผลกระทบ ทำใหอ้ าจไดร้ บั ผลกระทบรุนแรงหรือไม่สามารถปรับตวั เพอื่ รองรบั ผลกระทบได้ ด้วยเหตุนี้สมาคมมัคคุเทศก์อาจมีส่วนช่วยสร้างความรู้ความเข้าใจแก่สมาชิกและผู้ที่เกี่ยวข้องซึ่งโดย การให้ความรู้พ้ืนฐานเกี่ยวกับประชาคมเศรษฐกจิ อาเซียน รวมทงั้ ความรู้ที่เฉพาะเจาะจงเกี่ยวกับข้อตกลงและ กฎระเบียบลา่ สุดท่ีเก่ียวกบั อาชีพมัคคุเทศก์ ความรเู้ ชงิ วิเคราะหเ์ กี่ยวกับผลกระทบต่อธุรกิจท่ีเกี่ยวข้องกับการ ท่องเที่ยว โดยเชิญผู้เชี่ยวชาญในแต่ละเรื่องมาให้ความรู้ มีการตั้งคำถามอย่างเฉพาะเจาะให้ผู้เชี่ยวชาญช่วย ตอบคำถาม เปน็ ตน้ 2) เรียนรู้จักเพื่อนบ้าน เนื่องจากการศึกษาไทยไม่ให้ความสำคัญกับการเรียนรู้ประเทศเพื่อนบ้าน ประวัติศาสตร์ไทยที่เกี่ยวกับเพือ่ นบ้านมีเป้าหมายเพื่อสร้างความเป็นชาตินิยม คนไทยจำนวนมากมีทัศนคติท่ี ไม่เป็นมิตรหรือดูหมิ่นประเทศเพื่อนบ้าน ทำให้คนไทยไม่รู้จักประเทศเพื่อนบ้านและขาดความเข้าใจเกี่ยวกับ สภาพสังคม วัฒนธรรม ประวัตศิ าสตรข์ องประเทศเพ่อื นบ้านในอาเซียนอยา่ งแทจ้ ริง สมาคมมัคคุเทศก์ควรให้ความสำคัญกับการเรียนรู้จักประเทศเพื่อนบ้านมากขึ้น โดยให้ข้อมูลและ ความรู้เชิงลึกเกี่ยวกับประเทศเพื่อนบ้านอย่างสม่ำเสมอ เช่น สภาพเศรษฐกิจ สังคม ประวัติศาสตร์ของ ประเทศเพื่อนบ้าน วัฒนธรรม ค่านิยมและความเชื่อของนักท่องเที่ยวจากประเทศเพ่ือนบ้าน แหล่งท่องเที่ยว

และผู้ให้บริการด้านการท่องเที่ยวในประเทศเพื่อนบ้าน สร้างโอกาสปฏิสัมพันธ์กับคนของประเทศเพื่อนบ้าน การดูงานหรือแลกเปลย่ี น ความเห็นกับมัคคุเทศก์ในประเทศเพื่อนบ้าน สร้างความร่วมมือกับสมาคมวิชาชีพมัคคุเทศก์ใน ประเทศเพื่อนบา้ น สนบั สนุนบริษทั ทอ่ งเทยี่ วจ้างบุคลากรของประเทศเพือ่ นบา้ น เป็นตน้ ประเดน็ สำคัญทีม่ คั คุเทศก์ไทยควรใหค้ วามสำคัญในการเรียนรู้ คือวฒั นธรรมของชาวมุสลิม เนื่องจาก มปี ระชาชนจำนวนมากในอาเซยี นทนี่ ับถือศาสนาอิสลาม เฉพาะอนิ โดนีเซยี ประเทศเดียวก็มีมสุ ลิมสูงถึง 209 ลา้ นคน ความไม่เขา้ ใจอาจปิดกั้นโอกาสขยายตลาดท่องเทีย่ วไทยไปยงั ประเทศมุสลิมได้ 3) พัฒนามาตรฐานวิชาชีพและระบบฝึกอบรมมัคคุเทศก์ ปัจจุบันมัคคุเทศก์ไทยกำลังประสบปัญหา ทั้งเชิงคุณภาพและปริมาณ ปัญหาในเชิงคุณภาพคือระบบการศึกษาผลิตมัคคุเทศก์ที่ขาดคณุ ภาพอย่างรุนแรง ทำให้มีบัณฑิตเพียงร้อยละ 10 เท่านั้นที่สามารถทำงานได้จริง ส่วนที่เหลือต้องฝึกฝนอบรมกันใหม่ ขณะที่ ปัญหาในเชิงปริมาณคือมีการสงวนอาชีพนี้ไว้ให้เฉพาะสำหรับคนไทย แต่ระบบการฝึกอบรมมัคคุเทศก์ขาด คุณภาพ ทำให้มัคคุเทศก์มีไม่เพียงพอกับจำนวนนักท่องเที่ยวที่ขยายตัวสูง ซึ่งอาจก่อให้เกิดปัญหามัคคุเทศก์ เถื่อนรุนแรงขึ้นในอนาคตอาชีพมัคคุเทศก์ต้องเผชิญการแข่งขันรุนแรงขึ้น แม้ว่าอาชีพมัคคุเทศก์อาจยังไม่ได้ เปดิ เสรใี นปี 2558 แต่อาเซียนมีการเจรจาเปิดเสรีในวิชาชีพต่าง ๆ เพิ่มขึ้น มัคคุเทศก์เป็นหนงึ่ ในตำแหน่ง งานด้านการท่องเที่ยวท่ีอยู่ในกรอบการเจรจา สมาคมวิชาชพี มัคคุเทศก์จำเป็นต้องเร่งพัฒนามัคคุเทศกท์ ั้งเชงิ คุณภาพและปริมาณ เช่นการจัดตั้งสภาวชิ าชีพมัคคุเทศก์ การสรา้ งมาตรฐานวิชาชีพมัคคุเทศก์ในประเทศไทย การสรา้ งความรว่ มมือกบั สถาบันการศึกษาและสถาบนั ฝึกอบรมในการพัฒนาคุณภาพของบณั ฑติ เป็นต้น 4) พัฒนาภาษาที่สาม โลกาภิวัตน์และประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนจะทำให้นักท่องเที่ยวมีความ หลากหลายมากขึ้น ปัจจุบันนักท่องเทีย่ วชาวจีน เกาหลี ญี่ปุ่น เข้ามาท่องเที่ยวในภูมิภาคมากขึน้ และมีปญั หา ขาดแคลนมัคคุเทศก์บางภาษาแล้ว เช่น มัคคุเทศก์ภาษาจีน เป็นต้น ในอนาคตนักท่องเที่ยวในภูมิภาคจะมี จำนวนเพิ่มมากขนึ้ หากไมเ่ ร่งพฒั นามคั คเุ ทศกภ์ าษาประเทศเพ่ือนบ้าน ไทยจะเสยี โอกาสต้อนรับนักท่องเท่ียว จากเพื่อนบ้าน และหากมีการเปิดเสรีการเคลื่อนย้ายมคั คเุ ทศก์ มัคคุเทศก์ไทยอาจเสียโอกาสออกไปทำงานใน ประเทศเพ่อื นบ้าน เนื่องจากขาดทักษะภาษาของเพ่ือนบา้ น ดังนั้น มัคคุเทศก์ไทยจำเป็นต้องเรียนรู้ภาษาที่ 3 นอกเหนือจากภาษาไทยและอังกฤษ ต้องพัฒนา ตนเองให้มีทักษะภาษาที่ 3 หรือ 4 เพื่อให้สามารถรองรับนักท่องเที่ยวทีห่ ลากหลายขึ้น เพื่อให้เกิดประโยชน์ สงู สุดสำหรบั ภาพรวม ประเทศและสอดคลอ้ งกับบริบทโลกที่เปลี่ยนแปลงไป การเรียนภาษาที่ 3 นนั้ ควรเลือก เรยี นภาษาต่างประเทศใน 3 กล่มุ ไดแ้ ก่ กลมุ่ ท่ี 1 คอื ภาษามหาอำนาจเก่า เช่น ภาษาญ่ปี ่นุ ภาษาฝรั่งเศส ภาษาเยอรมัน กลุม่ ท่ี 2 คอื ภาษามหาอำนาจใหม่ เชน่ จนี อนิ เดยี บราซิล (โปรตุเกส) รสั เซยี กล่มุ ท่ี 3 คือ ภาษาในภมู ิภาคอาเซียน

5) พัฒนาความรู้และทักษะที่จำเป็นในการประกอบอาชีพสม่ำเสมอ มัคคุเทศก์ไทยควรกระตือรือร้น ในการแสวงหาความรู้และพัฒนาศักยภาพของตน แสวงหาความรู้เพิ่มเติมและพัฒนาทักษะที่จำเป็นทันการ เปลี่ยนแปลงเสมอ เช่น ความรู้ลึกซึ้ง รอบด้าน และถูกต้อง เกี่ยวกับแหล่งท่องเที่ยว ทั้งความรู้ด้าน ประวัติศาสตร์ ความเป็นอยู่ อาหารการกิน ความเชื่อ นาฏศิลป์ ดนตรี และอุปนิสัย หรือวัฒนธรรมประเพณี โดยรวม รวมทั้งแสวงหาความรู้เกี่ยวกับเส้นทางและแหล่งท่องเที่ยวใหม่ๆ เพิ่มพูนทักษะทางด้านการสื่อสาร การบรรยาย การนำเสนอข้อมูล การสร้างเครือข่ายความร่วมมือด้านการท่องเท่ียว ตลอดจนการใช้เทคโนโลยี สมัยใหม่ในการให้บริการ เป็นต้น เพื่อให้สามารถให้บริการนักท่องเที่ยวได้อย่างมีประสิทธิภาพและเป็นที่ ประทับใจ 6) พัฒนาความรู้และทักษะด้านการท่องเที่ยวเฉพาะด้าน ความหลากหลายของนักท่องเที่ยวและ รูปแบบการท่องเที่ยว ทำให้มัคคุเทศก์จำเป็นต้องเรียนรู้เกี่ยวกับการท่องเที่ยวเฉพาะด้านมากขึ้น โดยการ เรียนรูค้ วามต้องการของนักท่องเทย่ี วเฉพาะกลุ่ม และสรา้ งเครือข่ายกับผู้เชย่ี วชาญหรือผู้ให้บริการเฉพาะด้าน เช่น การเรียนรู้เกี่ยวกับบริการด้านการแพทย์ ความรู้เกี่ยวกับการดูแลสุขภาพ การรักษาโรคที่สำคัญๆ ความ เชี่ยวชาญของแพทย์และโรงพยาบาล ความรู้เกี่ยวกับการแพทย์ทางเลือก (เช่น การนวดแผนไทย สมุนไพร) เพอ่ื ใหค้ ำแนะนำกบั นักท่องเท่ยี วที่เป็นผปู้ ว่ ยหรือญาติของผูป้ ่วยได้ หรือการเรยี นรเู้ ก่ยี วกบั ธรุ กิจและการตลาด ไม่ว่าจะเป็นความรู้เกี่ยวกับอุตสาหกรรมและตลาดสินค้าและบริการบางประเภท ความรู้เกี่ยวกับแหล่งผลิต แหล่งวัตถุดิบ ความรู้เกี่ยวกับกฎระเบียบการจัดตั้งกิจการและดำเนินธุรกิจในประเทศไทย เพื่อสามารถให้ คำแนะนำแก่นกั ท่องเทยี่ วเชิงธุรกิจได้ เป็นต้น ปจั จุบันอาชพี มัคคุเทศก์ได้รับการปกป้องจากกฎระเบยี บของรฐั แต่กระแสโลกาภวิ ัตนแ์ ละประชาคมเศรษฐกิจ อาเซียน อาจทำให้ในอนาคตสาขาอาชีพนี้จะต้องเปิดเสรีมากขึ้น ผู้ประกอบอาชีพมัคคุเทศก์ที่ขาดความ ตระหนักและไม่เตรยี มความพร้อม ย่อมตอ้ งเผชญิ การแขง่ ขันที่รุนแรง ไม่สามารถแขง่ ขันกับมัคคุเทศก์ต่างชาติ ได้ ทีส่ ำคญั ยังพลาดโอกาสในการต้อนรับนักท่องเท่ียวจากประเทศเพื่อนบ้านและไม่ไดร้ บั โอกาสในการออกไป ทำงานในตา่ งประเทศ ซ่งึ ถือเป็นการพลาดโอกาสทางอาชพี ทีน่ ่าเสียดายอย่างยง่ิ