บทที่ 2 ธุรกิจนำเที่ยว

คำนำ เอกสารประกอบการสอนรายวชิ าการจัดการธุรกจิ ท่องเที่ยว จดั ทำข้ึนเพอื่ เสรมิ สรา้ งความรู้และความ ข้าใจแก่นักเรียนสาขางานการท่องเที่ยวและผู้ที่สนใจได้ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับ 1) อุตสาหกรรมการท่องเที่ยว 2) ประเภทและการบริการของธุรกิจนำเที่ยว 3) การจัดตั้งธุรกจิ นำเท่ียว 4) การบริหารจัดการธุรกิจนำเที่ยว 5) การตลาดเพื่อธุรกจิ นำเที่ยว 6) การจัดรายการนำเที่ยวและการติดต่อประสานงานกับธุรกิจที่เกี่ยวขอ้ ง 7) ระเบยี บข้อปฏิบัติและอกสารการเดนิ ทางระหวา่ งประเทศ และ 8) ความรเู้ บ้อื งต้นเกยี่ วกับงานมัคคุเทศก์และ การนำเทยี่ ว รวมท้งั ประเด็นท่คี วรรู้เพ่ือการจดั ตั้งธุรกจิ นำเท่ยี ว เอกสารประกอบการสอนนี้ได้จัดทำขึ้นจากกการศึกษาข้อมูลจากหนังสือ ตำรา เอกสารและเว็บไซต์ ตา่ ง ๆ ที่เก่ยี วขอ้ ง กบั การจดั การธุรกิจนำเท่ียว ประกอบกับการถา่ ยทอดความรู้และประสบการณ์ของผู้จัดทำ เพื่อให้ได้ข้อมูลที่ถูกต้อง ครบถ้วน หวังเป็นอย่างยิ่งว่า เอกสารประกอบการสอนนี้จะเป็นประโยชน์ต่อผู้เรยี น และผูท้ ส่ี นใจ และหากมีข้อตชิ มหรือคำแนะนำประการใด ผจู้ ัดทำขอบพระคุณเป็นอย่างยง่ิ นางวรณนั พงษจ์ นี วทิ ยาลัยอาชีวศกึ ษานครศรธี รรมราช

บทท่ี 2 ประเภทและรปู แบบการบรกิ ารของธรุ กิจนำเทยี่ ว 1. บทนำ 2. ความหมายของธรุ กจิ นำเท่ยี ว 3. ลกั ษณะทว่ั ไปและการบรกิ ารของธุรกจิ นำเท่ียว 4. บทบาทและความสำคัญของธุรกิจนำเทยี่ ว 5. ประเภทของธุรกิจนำเทยี่ ว 6. การบรกิ ารตา่ ง ๆ ของธุรกิจนำเท่ยี ว 7. ประเภทของการจัดรายการนำเท่ียว 8. ขอ้ ดีและข้อจำกัดของการใช้บริการธรุ กจิ นำเทยี่ ว สรุปท้ายบท บทที่ 2 ประเภทและรปู แบบการบริการของธรุ กจิ นำเทยี่ ว บทนำ ธุรกิจนำเที่ยวเป็นธุรกิจประเภทหนึ่งในอุตสาหกรรมท่องเที่ยวที่ผลักดันและสนับสนุนให้เกิดการ ทอ่ งเท่ยี วและกระตนุ้ การหมนุ เวียนเงนิ ในระบบเศรษฐกิจ ไปยงั ธรุ กิจอน่ื ๆ ท่ีเกี่ยวข้อง ได้แก่ ธรุ กิจท่พี กั ธรุ กิจ ร้านอาหารและภัตตาคาร ธุรกิจจำหน่ายสินค้าที่ระลึก สถานที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ และ การขนส่งผู้โดยสาร เปน็ ตน้ ในบทนจ้ี ะกล่าวถึงธุรกจิ นำเที่ยว ซ่งึ มขี อบข่ายการเรียนรเ็ ก่ียวกับ ๑) ความหมายของธุรกิจนำเทยี่ ว ๒) ประเภทของธรุ กจิ นำเท่ียว ๓) บทบาทและความสำคญั ของธุรกจิ นำเท่ยี ว ๔) ข้อดขี องการใช้บริการธุรกิจนำเที่ยว ๕) ขอ้ จำกัดของการใช้บรกิ ารธุรกจิ นำเที่ยว ๖) รูปแบบการจดั รายการนำเทยี่ ว

แผนภาพดา้ นล่างแสดงขอบข่ายการเรยี นรใู้ นบทเรยี นนี้ ความหมาย สถิตเิ ก่ียวกบั ประเภท ธุรกิจนาเท่ียว ธุรกิจนาเที่ยว ข้อดี / บทบาทและ ข้อจากดั ความสาคญั รูปแบบการจดั สินค้าและ รายการ การบริการ นาเทยี่ ว แผนภาพท่ี 2.1 ขอบข่ายการเรยี นรู้เก่ียวกบั ธรุ กิจนำเท่ียว 2. ความหมายของธรุ กจิ นำเทย่ี ว ตามพระราชบัญญัตธิ รุ กิจนำเที่ยวมัคคุเทศก์ พ.ศ 2511 ธุรกิจนำเทยี่ ว หมายถึง “ธุรกิจเก่ียวกับการ นำเท่ียวเดินทางท่องเทีย่ ว หรอื เดินทางไปเพื่อวตั ถุประสงค์อ่ืน โดยจดั ให้มีบริการหรือการอำนวยความสะดวก อย่างใดอย่างหนึ่ง หรือหลายอย่าง อันได้แก่ สถานที่พัก อาหาร มัคคุเทศก์ หรือบริการอื่นใดตามท่ี กฎกระทรวง”

ธเนศ ศรีสถิต (2550,หน้า 285) ได้ให้ความหมายของธุรกิจนำเที่ยว ดังนี้ ธุรกิจนำเท่ียว หมายถึง “การจัดทำรายการธรุ กิจนำเทีย่ ว (Package Tour) ท่ปี ระกอบดว้ ยการจัดหาพาหนะต่าง ๆ ในการเดินทาง จัด พกั ค้างคืน อาหาร ตดิ ตอ่ สถานทที่ ่องเที่ยว ทัง้ ที่เปน็ ทางธรรมชาติ โบราณสถานและวัฒนธรรม ตลอดจนแหล่ง บันเทิงเรงิ รมยต์ ่าง ๆ โดยมมี คั คเุ ทศก์เป้นผนู้ ำเท่ียวเพ่ือตอบสนองความตอ้ งการของนักท่องเท่ียวในแต่ละกลุ่ม โดยมีความหลากหลายให้นักท่องเที่ยวในฐานะผู้ซื้อได้มีโอกาสเลือกตามความต้องการของทุกเพศทุกวัย ให้ ได้รบั ความสนุกสนานเพลดิ เพลิน และอำนวยความสะดวกตั้งแต่เร่ิมต้นออกเดินทางจนสิ้นสดุ การเดนิ ทาง โดย ไดร้ ับคา่ จ้างแบบเหมาจ่ายในแตล่ ะรายการนำเทย่ี วเปน็ สง่ิ ตอบแทน” โดยสรุป อาจจะกล่าวได้ว่า ธุรกิจนำเที่ยว คือ ธุรกิจที่ให้บริการนักท่องเที่ยวในด้านการนำ นักท่องเที่ยวไปยังสถานที่ต่าง ๆ โดยจัดให้มีการบริการและสิ่งอำนวยความสะดวกอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือ หลายอย่าง ได้แก่ สถานที่พัก อาหาร มัคคุเทศก์ หรือบริการอื่น ๆ เพื่อการท่องเที่ยว หรือการบริการ นักท่องเที่ยวในส่วนต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเดินทางท่องเที่ยว โดยนักท่องเที่ยวเดินทางท่องเที่ยวเอง ได้แก่ การบรกิ ารรับจองหอ้ งพกั บรกิ ารรถเชา่ จำหนา่ ยตว๋ั เครื่องบนิ เป็นตน้ 3. ลักษณะท่ัวไปและการบรกิ ารของธุรกจิ นำเที่ยว มดี งั นี้ - การจัดรายการนำเที่ยว ซึ่งประกอบด้วยแหล่งท่องเที่ยว การเดินทาง ที่พัก การบริการ อาหารและ เครื่องดื่ม การแวะสินค้าของฝากของที่ระลึก และกิจกรรมอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง โดยมีมัคคุเทศก์นำเที่ยวและ อำนวยความสะดวกแกน่ ักทอ่ งเท่ียวตลอดการเดินทาง - การบริการอนื่ ๆ ของธรุ กจิ นำเทย่ี วนอกเหนอื จากการจัดและจำหนา่ ยรายการนำเท่ียว ได้แก่ การรบั จองห้องพกั การรับจองต๋วั เครื่องบิน การบริการรถเชา่ เป็นตน้ - ดงั น้นั จึงสรปุ ไดว้ ่า ธุรกิจนำเที่ยวเป็นตัวอยา่ งระหวา่ งนักทอ่ งเทย่ี วและบริการอื่น ๆ ในอตุ สาหกรรม การท่องเที่ยว ดังที่กล่าวมาแล้ว และกลไกสำคัญอย่างหนึ่งในการกระตุ้นและส่งเสริมให้เกดิ การท่องเที่ยวและ การกระจายรายไดไ้ ปยังธรุ กิจและภมู ภิ าคต่าง ๆ - รายได้ของธุรกิจนำเที่ยวมากจากผลกำไรจากการจัดและจำหน่ายรายการนำเที่ยว ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ คา่ commission และ การ Mark Up จากการใชบ้ ริการตา่ ง ๆ หรือการเปน้ ตัวแทนในการจัด จำหนา่ ยบรกิ ารอนื่ ๆ ที่เกยี่ วขอ้ งกบั การทอ่ งเที่ยว ค่า commission คอื การมรี ายไดค้ ิดเป็นรอ้ ยละของราคาที่ จดั จำหน่าย สว่ นการ Mark Up คอื การบวกราคาเพ่ิมจากราคาทุนที่ได้รบั ถอื ว่าเป็นรายได้ของธุรกินนำเท่ียว อย่างไรก็ดี การมีรานได้จาก ค่า commission หรือ การ Mark Up ขึ้นอยู่กับข้อตกลงระหว่างธุรกิจนำเที่ยว และธรุ กจิ ต่าง ๆ ท่ีติดตอ่ กันดา้ นการให้บรกิ ารและการจดั จำหนา่ ย

4. บทบาทและความสำคญั ของธุรกจิ นำเที่ยว บทบาทและความสำคัญของธรุ กิจนำเทีย่ สสามารถแบง่ ได้เป็น 3 ด้าน ไดแ้ ก่ ดา้ นเศรษฐกิจ,ดา้ นสังคม ,ด้านวัฒนธรรม และส่ิงแวดล้อม 1) บทบาทและความสำคญั ของธรุ กิจนำเทีย่ วต่อเศรษฐกจิ ธุรกิจนำเที่ยวถือเป็นตัวกลางระหว่างธุรกิจต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยวและ นักท่องเที่ยว การให้บริการและอำนวยความสะดวกของธุรกิจนำเที่ยวกระตุ้น ดังนั้น บทบาทสำคัญ ของธุรกจิ นำเทย่ี วในด้านเศรษฐกจิ ดงั น้ี 1) การกระตุ้นให้เกิดกิจกรรมด้านการท่องเที่ยวและก่อให้เกิดรายได้แก่ ธุรกิจและภาคส่วน ๆ ทเ่ี กยี่ วขอ้ ง 2) กระตุ้นให้เกิดการหมุนเวียนเงินในระบบเศรษฐกิจทั้งในระดับประเทศ และระดับท้องถนิ่ 3) กอ่ ใหเ้ กิดการกระจายรายไดไ้ ปสู่ชมุ ชนท้องถิน่ 4) ก่อให้เกิดการสร้างงานสร้างอาชีพอันเป็นผลสืบเนื่องมาจากการ เจริญเติบโตของการทอ่ งเท่ยี ว 5) กระตุ้นให้เกิดการผลิตในอุตสาหกรรมท่องเที่ยว คือ การนำอา ทรัพยากรในประเทศมาพัฒนาและใช้เกิดประโยชน์สูงสุดด้านการ ท่องเท่ียว แต่ในขณะเดียวกนั ก็คำนึงถึงผลกระทบและการพัฒนาอย่าง ยั่งยนื ด้วย 6) อุตสาหกรรมท่องเที่ยวถือว่าเป้นอุตสาหกรรมที่ไม่สิ้นเปลืองวัตถุดิบ สามารถให้บริการได้ตลอดเวลา ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมในด้านเวลา และสถานท่แี ละความสามารถของผู้ขายหรอื ผู้ให้บริการ 2) บทบาทและความสำคญั ของธรุ กิจนำเทยี่ วต่อสงั คมและวฒั นธรรม ความสำคญั ของธุรกจิ นำเที่ยวตอ่ สังคมและวฒั นธรรม ดงั นี้ 1) การนำนักท่องเที่ยวไปเยี่ยมชมสถานที่ต่าง ๆ มีส่วนสำคัญในการ ส่งเสริมการเรยี นรู้ทางสังคมและวัฒนธรรมที่มคี วามแต่งตา่ งกัน 2) ส่งเสริมให้เกิดความเข้าใจและความสัมพันธ์อันดีระหว่างนักท่องเที่ยว และชุมชนในทอ้ งถน่ิ 3) การท่องเที่ยวยังมีส่วนสำคัญในการพัฒนาสังคมม โดยการสร้างงาน สร้างอาชพี สรา้ งรายได้ใหค้ นในท้องถิ่น ไมต่ อ้ งเดินทางไปหางานทำต่าง ถิ่น ถือว่าเป็นการส่งเสริมความสัมพันธ์ของคนในครอบครัวและใน ชุมชน

4) รายได้จากการท่องเทีย่ วทำใหช้ าวบ้านมคี วามเป็นอยทู่ ่ีดีขึ้น 5) การท่องเที่ยวเป็นส่วนสำคัญในการพัฒนาชุมชน สังคม ทั้งในด้าน รายได้(เศรษฐกิจ) และด้านสิ่งอำนวยความสะดวกในระบบ สาธารณปู โภคต่าง ๆ ทไ่ี ด้เป็นผลมาจากการพัฒนาด้านการท่องเท่ียว 6) ช่วยลดปัญหาความแตกต่างระหว่างสังคมมืองและสังคมชนบท เนื่อง จา การท่องเที่ยวนำมาซึ่งความเจริญอำนวยความสะดวกในระบบ สาธารณูปโภคต่าง ๆ สู่ชุมชนและสังคม ความแตกต่างระหว่างสังคม มอื งและสังคมชนบทจึงลดลง 7) ช่วยให้คนในชุมชนใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ โดยการมีส่วนร่วมใน การพัฒนาและให้บริการด้านการท่องเที่ยว อีกทั้งยังเป็นการพัฒนา ศักยภาพของชุมชน ในด้านความรู้ความสามารถด้านการท่องเที่ยว เพ่อื การพัฒนาการท่องเท่ยี วและการพฒั นาชมุ ชนอยา่ งยง่ั ยืน 8) การท่องเที่ยวกระตุ้นให้เกิดการอนุรักษ์และฟื้นฟูวัฒนธรรม ซึ่งถือว่า เป็นส่งิ ดงึ ดูดใจท่ีสำคัญอยา่ งหนึง่ ดา้ นการทอ่ งเท่ียว 9) ส่งเสริมให้คนท้องถิ่นเห็นความสำคัญและตระหนักในคุณค่าของ วัฒนธรรมและเกิดความภาคภูมิใจและหวงแหนรักษาวัฒนธรรม ประเพณีวถิ ชี ีวิตดัง้ เดิมมากขึ้น ๓) บทบาทและความสำคญั ของธุรกจิ นำเทีย่ วต่อสง่ิ แวดล้อม บทบาทของมัคคุเทศก์ที่พานักท่องเที่ยวไปเที่ยวชมตามสถานที่ต่าง ๆ คือการให้ ความรู้และให้ขอ้ มูลเก่ียวกับสถานท่ีท่องเที่ยว โดยเฉพาะแหล่งธรรมชาตทิ ีม่ ีความเปราะบาง และเกิดความเสียหานไดง้ ่ายจากผลกระทบจาการท่องเที่ยว นอกจากความรู้เกี่ยวกบั ธรรมชาติ ระบบนเิ วศน์ สตั วป์ ่า ต้นไม้ ทม่ี ัคคุเทศก์บอกเล่า ให้นักท่องเที่ยวทำ ข้อควรปฎิบัติ และสิ่งที่ไม่ควรปฎบิ ัติก็เป็นสิ่งสำคัญที่มัคคุเทศก์ต้องบอก กล่าวนักท่องเที่ยวเพื่อป้องกันผลกระทบจากการที่จะเกิดกับระบบนิเวศน์และ ทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งเหล่านี้เป็นบทบาทสำคัญที่จะสร้างจิตสำนึกของนักท่องเที่ยว เป็น การรักษาสิง่ แวดล้อมซง่ึ สอดคล้องกับการท่องเทย่ี วเชิงอนุรักษแ์ ละการท่องทยี่ วอยา่ งยั่งยนื

แผนภาพด้านล่างเป็นการสรุปบทบาทและความสำคัญของธุรกิจนำเที่ยวต่อระบบ เศรษฐกจิ สงั คม วฒั นธรรม และสิ่งแวดลอ้ ม เศรษฐกิจ สังคมและวฒั นธรรม เปน็ ตวั กลางระหวา่ งธุรกจิ ที่ สง่ เรมิ ความสัมพันธ์และ เกี่ยวขอ้ งกบั กาท่องเที่ยว ความเข้าใจระหวา่ งนกั ท่องเที่ยว และคนในทอ้ งถนิ่ และนกั ท่องเท่ียว ส่งิ แวดลอ้ ม ชว่ ยรักษาสง่ิ แวดล้อมและ ป้องกันผลกระทบ สร้างเสริมจิตสำนกึ ในการรักษา แผนภาพ 2.2 บทบาทและความสำคัญของธุรกจิ นำเทีย่ วตอ่ ระบบเศรษฐกจิ สังคม และวฒั นธรรม และสงิ่ แวดล้อม 5. ประเภทของธุรกจิ นำเทีย่ ว 5.1 ธุรกิจนำเทยี่ วตามบทบาทและหนา้ ที่ แบ่งได้ 2 ประเภทหลกั ๆ คอื 1) Tour Operator หรอื Tour Company และ 2) Travel Agent

1. Tour Operator / Tour Company หรือบริษัททัวร์ มีหน้าที่หลักในการจัดรายการ นำเที่ยว, ติดต่อประสานงานกับธุรกิจที่พัก,ร้านอาหาร,ร้านจำหน่ายสินค้าที่ระลึกและพาหนะใน การเดินทาง รวมท้ังบริการอนื่ ๆ ที่เก่ียวข้องกบั การพานักท่องเท่ยี วเดินทางท่องเท่ียวตามรายการ ที่กำหนด นอกจากบราททัวร์จะจัดรายการนำเที่ยวให้บริษัทตัวแทนการท่องเที่ยว (Travel Agent) จำหน่ายด้วยก็ได้ เพื่อเป็นการเพิ่มช่องทางการจัดจำหน่าย และการเข้าถึงลูกค้า/ นักท่องเทย่ี วได้มากยิง่ ขึน้ 2. Travel Agent หรือ ตัวแทนธุรกิจท่องเที่ยว มีหน้าที่หลักในการจัดจำหน่ายรายการ นำเที่ยวที่ได้รับมาจาก Tour Operator หรือ Tour Company โดยได้รับค่าตอบแทนเป็น commission คือการมีส่วนเบ่งจากยอดการขายโดยคิดร้อยละ ตามที่ตกลงกันระหว่าง Tour และ Travel Agent ส่วนการ Mark up คือ การบวกราคาเพิ่มขึ้นจากราคาต้นทุนที่ได้รับจาก Tour Operator และส่วนเกินก็ถือเป็นรายได้ เช่น รายการนำเที่ยวจากกรุงเทพไปเชียงใหม่ 3 วัน 2 คืน จากราคา 5,500 บาท Travel Agent นำมาขายในราคา 5,999 บาท ส่วนเกินจาก 5,500 บาท คือ 499 ถอื ว่าเปน็ รายไดข้ อง Travel Agent 5.2 ธุจกจิ นำเท่ยี วตามประเภทนกั ท่องเที่ยวและพน้ื ท่ีทางการทอ่ งเท่ียว แบง่ ได้ 4 ประเภทหลกั ๆ คือ 1) ธุรกิจนำเที่ยวภายในประเทศ (Domestic Tour) 2) ธุรกิจนำเที่ยวที่นำนักท่องเที่ยวชาวไทยไปเที่ยว ต่างประเทศ (Inbound Tour) 3) ธุรกิจนำเที่ยวที่นำนักท่องเที่ยวชาวต่างประเทศมาเที่ยวในประเทศไทย (Outbound Tour) และ 4) ธุรกิจนำเทีย่ วเฉพาะพ้ืนที่ 1) ธุรกิจนำเที่ยวภายในประเทศ (Domestic Tour) คือ บริษัทนำเที่ยวที่มีกลุ่มลูกค้าเป้าหมาย เปน็ คนไทย โดยจัดใหก้ ารบริการนำเท่ียวในประเทศสำหรบั คนไทย 2) ธรุ กจิ นำเทยี่ วท่นี ำนักท่องเทีย่ วชาวต่างประเทศมาเทีย่ วในประเทศไทย (Inbound Tour) คือ บริษัทนำเที่ยวที่มีกลุ่มลูกค้าเป้าหมายเป็นชาวต่างชาติ โดยให้การบริการนำเที่ยวภายในประเทศสำหรับ นักท่องเท่ยี วชาวต่างชาติ เปน็ หลกั 3) ธุรกิจนำเที่ยวที่นำนักท่องเที่ยวชาวไทยไปเที่ยวต่างประเทศ (Outbound Tour) คือ บริษัท นำเที่ยวท่ีมกี ลุ่มลูกค้าเปา้ หมายเป็นคนไทย โดยให้บรกิ ารนำเทีย่ วในต่างประเทสสำหรับนักทอ่ งเท่ยี วชาว ไทย 4) ธุรกิจเที่วเฉพาะพื้นที่ คือ ธุรกิจนำเที่ยวที่ได้รับอนุญาตให้จัดนำเท่ียวได้ในเฉพาะจังหวัดหรือ พ้ืนทที่ ร่ี ะบุและพน้ื ทใ่ี กล้เคยี งในอนุยาตประกอบธุรกิจนำเท่ยี ว สามารถนำเท่ยี วได้เฉพาะนักทอ่ งเท่ียวชาว ไทยเท่าน้นั หมายเหตุ บริษัทนำเที่ยวหรือธุรกิจนำเที่ยวแต่ละประเภทให้บริการในด้านอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับ การท่องเที่ยว เชน่ การรับจองห้องพัก การจำหนา่ ยตว๋ั เครื่องบิน การบรกิ ารรถเชา่ โดยสามารถให้บริการ ดั้งคนไทยและชาวต่างประทศ การแบ่งประภทของบริษัทนำเที่ยวหรือธุรกิจนำเที่ยว ก็เพื่อจำแนกการ ให้บริการด้านการจดั รายการนำเที่ยวและนำนกั ท่องเที่ยวไปเที่ยวเป็นวัตถุประสงค์หลัก นอกจากนี้ ธุรกจิ นำเที่ยวประเภท Inbound Tour และ Outbound Tour สามารถจัดรายการนำเที่ยวในประทศไทย

สำหรับคนไทยเช่นกัน เพราะ ธุรกิจนำเที่ยวประเภท Inbound Tour และ Outbound Tour สามารถ ครอบคลมุ การจดั รายการนำเทยี่ วแบบ Domestic Tour 6. การบริการต่าง ๆ ของธุรกิจนำเทย่ี ว การบริการของธุรกิจนำเที่ยวมีความหลากหลายเพื่อตอบสนองความต้องการของนักท่องเที่ยว การบริการโดยทั่วไปของธรุ กิจนำเทยี่ ว ไดแ้ ก่ 1) การให้ขอ้ มูลด้านการท่องเที่ยว 2) การจดั จำหนา่ ยรายการนำเทยี่ ว 3) การอำนวยความสะดวกและให้ความรู้เกย่ี วกับแหลง่ ทอ่ งเท่ียว (การนำเท่ียวโดยมคั คเุ ทศก์) 4) การรับ-สง่ นกั เที่ยวระหว่างสนามบนิ และทพี่ กั 5) การจำหนา่ ยต๋ัวเครือ่ งบิน 6) บริการการเช่า (รถยนต์,รถต,ู้ รถบสั ,ฯลฯ) 7) บริการจองห้องพกั 8) บริการจดั การนำเท่ียวตามความตอ้ งการของนักทอ่ งเทยี่ ว 9) การแนะแนวการศกึ ษาตอ่ 10) อำนวยความสะดวกดา้ นเอกสารประกอบการเกินทาง บรษิ ัทนำเท่ยี วแต่ละแหง่ อาจจะมีการบริการท่ีครอบคลุมทุกด้าน หรือมีการบริการบางด้านข้ึนอยู่ กบั กล่มุ เปา้ หมายและศักยภาพของบรษิ ัทในการใหบ้ ริการ 7. ประเภทการจัดรายการนำเทย่ี ว ประเภทการจดั รายการนำเที่ยวสามารถแบง่ ได้อย่างหลากหลายขึน้ อยู่กับเกณฑ์และปัจจัยในการ แบ่งประเภท ในที่นี้จะกล่าวถึงการแบ่งประเภทของการจัดรายการนำเที่ยวตามเกณฑ์ 3 ประเภท ได้แก่ 1) แบ่งตามอาณาเขตการจัดนำเที่ยวและนักท่องเที่ยว 2) แบ่งตามประเภทนักท่องเที่ยว และ 3) แบ่งตาม วัตถุประสงค์ด้านการท่องเที่ยวและประเภทของแหล่งท่องเที่ยว ประเภทของการจัดรายการนำเที่ยวตาม เกณฑ์ตา่ ง ๆ เหล่านี้

แสดงให้เห็นได้ในแผนภาพดา้ นล่าง การจดั รายการนาเท่ยี ว อาณาเขตและ ประเภทนักท่องเท่ียว วตั ุประสงค์และแหล่งท่องเท่ยี ว นักท่องเท่ียว Package tour Eco Tour Domestic tour Adventure Tour Group Tour Inbound tour Agro Tour Independent Agro Tour Outbound Tour tour Incentive Tour Bird Watching Tour Camping Tour Camping Tour Spa and Medical Tour Cultural Tour Spa and M Etc. Tou แผนภาพ 2.3 ประเภทของการจดั รายการนำเท่ียว

ประเภทของการจัดรายการนำเทีย่ วตามเกณฑ์อาณาเขตการจดั นำเที่ยวและนักท่องเที่ยว สามารถแบ่งได้ 3 ประเภท ดงั น้ี 1) Domestic Tour 2) Inbound Tour 3) Outbound Tour 1) Domestic Tour คอื การจัดรายการนำเท่ยี วในเทศ สำหรบั นกั ทอ่ งเท่ยี วท่ีเปน็ ประชากร ในประเทศนั้น เช่น การจัดรายการนำเท่ียวในประเทศไทย สำหรับนักท่องเที่ยวชาวไทย การท่องเที่ยวประเภทนี้ได้รับการส่งเสริมจากรัฐบาลอย่างต่อเนื่อง เนื่องจาก ต้องการ ส่งเสริมการพัฒนาเศรษฐกิจและการกะจายได้รายไปสู่ภูมิภาคต่าง ๆ ในประเทศและเป็น การลดการนำเงินตราออกนอกประเทศจาการท่องเที่ยวแบบ Outbound Tour ซึ่งจะ กลา่ วต่อไป 2) Inbound Tour คอื การจัดรายการนำเท่ยี วในประเทศ สำหรบั นกั เท่ียวชาวต่างประเทศ หรือการนำนักท่องเที่ยวชาวต่างประเทศ เช่น การจัดรายการนำเที่ยวเพ่ือเยี่ยมชมรม พระบรมมหาราชวัง -วัดพระแก้ว – และล่องเรือชมวิถีชีวิตฝั่งน้ำเจ้าพระยา สถานที่ ทอ่ งเทีย่ วเหลา่ นีเ้ ป็นเอกลักษณท์ างศลิ ปะและวฒั นธรรมของไทย ซึง่ ไดร้ ับคสามนิยมจาก นักเทยี่ วชาวตา่ งชาติเป็นจำนวนมาก หรอื แทบจะเรียกได้ว่าหากนักท่องเที่ยวที่สามารถ สร้างรายได้ที่เป้นเงินตราต่างประทศให้แก่ประเทศไทยเป็นจำนวนและช่วยลดการขาด ดุลทางทางการค้า อีกทั้งยังช่วยเศรษฐกิจและสร้างรายได้ให้แก่ประชาชนในระดับ ภูมิภาคและท้องถิ่นเป็นจำนวนมากอีกด้วย นอกจากนั้น การท่องเที่ยวประเภทนี้ยงั เปน็ สว่ นสำคญั ในการส่งเสริมการแลกเปล่ยี น เรียนร้ดู า้ นวฒั นธรรม ซง่ึ นำไปสู่การสร้างเสริม ความเข้าใจและความสัมพันธ์อันดีต่อกันระหว่างประชาชนจากหลากหลายประเทศทั่ว โลก 3) Outbound Tour คือ การจัดรายการนำเที่ยวเพื่อไปยี่ยมชมสถานที่ท่องเที่ยวใน ตา่ งประเทศ สำหรับนักทอ่ งเที่ยวชาวไทย 10 อนั ดับประทศท่นี ักท่องเท่ียวชาวไทยนิยม เดินทางไปได้แก่ ประเทศญี่ปุ่น ไต้หวัน นิวซีแลนด์ เบลเยี่ยม ฝรั่งเศส สวิสเชอแลนด์ สหรัฐอเมริกา สาธารณรัฐประชาชนจีน และ อังกฤษ การท่องเที่ยวประเภทนี้เป็นการ เกิดโลกทัศน์และสร้างเสริมประสบการณ์ในการสัมผัสและเรียนรู้และวัฒนธรรม รวมถึง ทรัพยากรการท่องเท่ยี วทางธรรมชาติและลักษณะภมู ิประเทศของประเทศต่าง ๆ ประเภทของการจัดรายการนำเทีย่ วตามเกณฑ์ประเภทนกั ทอ่ งเที่ยว สามารถแบ่งได้ 2 ประเภท ดงั นี้ 1) Package Tour คือการจัดรายการนําเที่ยวแบบสําเร็จรูป โดยมีการกําหนดสถานท่ีท่องเที่ยว กิจกรรม ระเวลาและกําหนดการ รวมถึงยานพาหนะและค่าใช้จ่ายในการท่องเที่ยวไว้เรียบร้อย แล้ว สำหรับนักท่องเที่ยวโดยทั่วไปที่สนใจสามารถเลือกซื้อ รายการนําเที่ยวแบบสําเร็จรูปนี้ได้ และกลุ่มนักท่องเที่ยวที่เดินทางท่องเที่ยวร่วมกันโดยส่วนใหญ่ร่วมกัน การจัดรายการนำเที่ยว แบบนี้มักจะมีการกำหนดจำนวนกำหนดจำนวนนักท่องเที่ยวเพื่อความคุ้มทุนในการบริการ

นำเที่ยวแต่ละครั้ง รายการนำเที่ยวแบบนี้มักจะไม่มีการเปลี่ยนแปลงหากไม่มีความจำเป็นจริง ๆ เนอ่ื งจาก เปน็ เหมือนขอ้ ตกลงที่ให้ไว้กบั นักท่องเทีย่ วท่ีซื้อรายการนำเทีย่ วน้นั ๆ หากนำเท่ียวโดย ไม่ตรงกับรายการนำเท่ียวหรือกำหนดการที่แจ้งไว้กบั นักท่องเท่ียว โดยไมต่ รงกบั รายการนำเท่ียว หรือกำหนดการทแี่ จ้งไวก้ ับนกั ทอ่ งเทยี่ ว โดยมไ่ ด้รบั ความยนิ ยอมจากลูกทวั ร์ว่าเปน็ การผิดสัญญา และอาจนำมาซึง่ การฟ้องร้องได้ 2) Group Tour คือ การจัดรายการนำเที่ยวเพื่อตอบสนองความต้องการของนักเที่ยวที่มาเป็นหมู คณะ เช่น กลุ่มนักเรียน นักศึกษา กลุ่มประชุมสัมมนา หรือกลุ่มคนที่รวมตัวกันเพื่อต้องการ เดินทางท่องเท่ยี ว รายการท่องเท่ยี วแบบนี้มีความยืดหยุ่นมากกว่ารายการนำเที่ยวแบบสำเร็จรูป ซึ่งอาจมีการเปล่ียนแปลงได้ทั้งด้านแหล่งท่องเที่ยว การคิดราคาการนำเท่ียวกค็ ิดเป็นรายหัวหรือ รายบุคคล โดยอาจได้รับส่วนลดจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับจำนวนนักท่องเที่ยวการต่อรอง และ รายละเอยี ดของรายการนำเทยี่ วท่ีต้องการ 3) Independent Tour or Private Tour คือ การจัดรายการนําเที่ยวตามความความต้องการของ นักท่องเที่ยวที่มาใช้บริการแบบรายบุคคลหรือคู่สามีภรรยา หรือครอบครัว กลุ่มนักท่องเที่ยวที่มี จำนวนน้อย ประมาณ 1-5 คน การท่องเทยี่ วแบบนจ้ี ะมีความยดื หยนุ่ ตามความต้องการการของ นักท่องเที่ยว นักท่องท่องเที่ยวมาด้วยกันรู้จักกันดีและ ยินดีจะเดินทางท่องเที่ยวร่วมกัน ค่าใช้จ่ายในการท่องเที่ยวแบบน้ีมกั จะมีราคาสูงกว่าการท่องเทีย่ วแบบกลุ่มหรือหมูค่ ระขึ้นอย่กู บั พาหนะที่ใช้ในการดนิ ทาง แหล่งท่องเทย่ี ว และกิจกรรมดา้ นการทอ่ งเทยี่ ว 4) Incentive Tour คือ การจัดรายการนําเที่ยวให้แก่บริษัท ห้างร้าน หรือโรงงาน เพื่อเป็นรางวัล ให้แก่พนักงาน การติดต่อจะเกิดขึ้นระหว่างผู้ประกอบการต่าง ๆ ที่ต้องการจัดนำเที่ยวเพื่อเป็น รางวลั แกพ่ นักงานของตน กบั ธุรกิจนำเทย่ี ว ซึง่ จะมีการพดู คยุ และตกลงกนั เร่ืองสถานที่ท่องเท่ียว พาหนะในการเดินทาง ท่พี กั อาหาร และกิจกรรมอ่นื ๆ ทเ่ี ก่ียวข้อง โดยการคิดราคาจะเป็นราคา แบบเหมาจ่ายรายบุคคลหรือต่อหัว โดยบริษัทหรือผุ้ประกอบการจะเป็นผู้ออกค่าใช้จ่ายให้แก่ พนกั งานของตน ประเภทของการจัดรายการนำเที่ยวตามเกณฑ์วัตถุประสงค์ด้านท่องเที่ยวและแหล่ง ท่องเที่ยว สามารถแบ่งได้ หลายประเภท ดงั นี้ 1) Eco tour การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ คือ การท่องเที่ยวในแหล่งธรรมชาติที่มีเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น และแหล่งวัฒนธรรม ท่ีเกีย่ วเนื่องกับระบบนเิ วศ โดยมกี ระบวนการเรียนรรู้ ว่ มกันของผู้ทีเ่ ก่ียวข้อง ภายใต้การจัดการสิ่งแวดล้อมและการท่องเที่ยวอย่างมีส่วนร่วมของท้องถิ่น เพื่อมุ่งเน้นใ ห้เกิด จิตสำนึกต่อการรักษาระบบนิเวศอยา่ งย่ังยืน 2) Adventure Tour คือ การทอ่ งเทย่ี วแบบผจญภยั โดยส่วนใหญ่มักจะเปน็ กจิ กรรมท่ีทำในแหล่ง ท่องเที่ยวทางธรรมชาติ เพื่อความสนุกสนานและความตื้นตื้นเต้น ซึ่งเหมาะกับหนุ่มสาวที่อยู่ใน วัยรุ่น ที่ต้องการความแปลกใหม่ ท้าทายและอยากลอง ได้แก่ การเดินป่า การปีนเขา การล่อง แก่ง การล่องแพ การท่องเที่ยวประเภทนี้อาจจัดอยู่ในการท่องเที่ยวเชิงนิเวศก็ได้ ไม่ว่าจะเน้น กจิ กรรมทต่ี ้ืนเตน้ และทา้ ทายเปน็ สำคัญ

3) Agro Tour การท่องเที่ยวเชิงเกษตร คือ การท่องเที่ยวในแหล่งเกษตรกร เรือนสวน ไร่นาและ ฟาร์มปศุสัตว์ เพื่อประสบการณ์ที่แปลกใหม่ และเรียนรู้วิถีชีวิตเกษตรกร ท่องเที่ยวเชิงเกษตรท่ี ได้รับความนิยม ได้แก่ นาข้าว ไร่ส้ม ไร่องุ่น ฟาร์มนกกระจอกเทศ และฟาร์มโคนม กิจกรรมที่ นักท่องเที่ยวสามารถทำได้คือ การเยี่ยมชมพื้นที่ทางการเกษตร วิธีการทำการเกษตรและฟาร์ม ปศสุ ตั ว์ รวมไปถึงการทดลองปฎิบัตจิ ริง และการซอื้ ส้นิ ค้าทางการเกษตรเป็นของฝากของท่ีระลึก 4) Diving Tour คือ การท่องเที่ยวที่เน้นกิจกรรมดำน้ำเพื่อชื่นชมความงามของธรรมชาติได้ท้อง ทะเล การดำน้ำมี 2 ประเภทใหญ่ ๆ คือ การดำผิวน้ำ (Snorkeling) ละการดำน้ำลึก (Scuba Diving) การดำผวิ น้ำไม่จำเป็นต้องการได้รับการฝกึ ฝนและเรียนรู้มากนัก เพียงการแนะนำวิธีการ และการใช้อุปกรณ์ท่ีจำเป็นก็เพียงพอ ส่วนการดำน้ำลึก นักท่องเที่ยวควรได้รับการเรียนรู้และ ฝึกฝนเป็นอย่างดีก่อนที่จะดำน้ำ อีกทั้งมัคคุเทศก์ก็ควรมีความชำนาญและสามารถให้คำแนะนำ นักท่องเที่ยวได้เกี่ยวกับสถานที่และสิ่งที่สามารถพบได้ใต้น้ำ รวมถึงวิธีการในการป้องกันตัวและ แก้ปัญหาหากมีอันตรายเกิดขึ้น สถานที่ที่นักท่องเที่ยวนิยมไปดำน้ำ ได้แก่ หมู่เกาะสุรินทร์ หมู่ เกาะสิมิลัน จงั หวดั พังงา เปน้ ต้น 5) Cruise Tour การท่องเที่ยวโดยการล่องเรือสำราญ คือ การท่องเที่ยวทางน้ำเพื่อชมธรรมชาติ และกิจกรรมต่าง ๆ บนเรือ ซึ่งเป็นสถานที่ที่นักท่องเที่ยวใช้ชีวิตและทำกิจกรรมระหว่างการ เดนิ ทางทอ่ งเทย่ี ว อาจมกี ารแวะท่องเทย่ี วตามเมอื งทา่ ต่าง ๆ ท่ีผา่ นไปตามทก่ี ำหนด 6) Study Tour คือ การทัศนศึกษา หรอื การทอ่ งเท่ียวการศึกษาหาความรู้ ข้ึนอยู่กับวัตถุประสงค์ ในการจดั โดยทั่วไปการจดั รายการนำเที่ยวเพื่อการทสั นศึกษา จะประกอบไปด้วยแหลง่ ท่องเที่ยว ต่าง ๆ ไดแ้ ก่ พพิ ิธภณั ฑ์ สถานที่ท่องเทย่ี วทางธรรมชาติ และสถานทท่ี ่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ และศลิ ปวฒั นธรรม 7) Sightseeing Tour การทอ่ งเท่ียวแบบชื่นชมธรรมชาติด้วยสายตามากกว่าการทำกิจกรรมอื่น ๆ การท่องเที่ยวประเภทนี้มักจะใช้พาหนะในการเดินทางมากกว่าการเดิน เนื่องจากพื้นที่มีขนาด ใหญ่ เช่น การน่ังรถ 8) City Tour คือ การท่องเที่ยวเพื่อชมเมืองและวิถีชีวิตผู้คน อาจเป็นการท่องเที่ยวทางรถยนต์ รถไฟ หรือ การเดิน เพื่อให้ได้พบเห็นสิ่งที่ก่อสร้าง ถนนหนทาง และวิถีชีวิตชุมชนเมืองปัจจุบัน ตามเมอื งท่องเทย่ี วหลัก ที่มคี วามสำคญั และมีการบรรยายประกอบจากมัคคุเทศก์หรือจากเครื่อง บนั ทึกเสยี งเพ่ือใหน้ ักท่องเท่ียวไดช้ มเมืองและสถานท่ีสำคัญได้อย่างทวั่ ถงึ ในระยะจำกดั พร้อมทั้ง ได้ความรู้เกี่ยวกับประวัติความเป็นมาและความสำคัญด้วย โดยทั่วไปการชมเมืองมักใช้เวลาครึ่ง วนั หรือหนงึ่ วันในการชม 9) Cultural tour การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม คือ การท่องเที่ยวตามสถานที่ที่เป็นแหล่ง ศิลปวัฒนธรรม เช่น วัดวาอาราม ปราสาทราชวัง แหล่งโบราณคดี อุทยานประวัติศาสตร์ พิพิธภณั ฑ์ และแหลง่ งชุมชนต่าง ๆ ที่มเี อกลักษณโ์ ดดเดน่ และความน่าสนใจ 10) Spa and Medical Tour การท่องเที่ยวเพื่อสุขภาพ ในปัจจุบันนักท่องเที่ยวได้ให้ ความสำคัญและความสนกับสุขภาพทั้งด้านร่างกายและจิตใจของตนเองมากขึ้น ดังนั้น กิจกรรม ต่าง ๆ ด้านการท่องเที่ยวที่ส่งเริมสุขภาพกายและใจที่ดีเป็นสิ่งที่ได้นับความนิยม เช่น การนวด แผนไทย การบำบัดด้วยน้ำ การบำบัดด้วยกลิ่น อาหารเพื่อสุขภาพ กิจกรรมเหล่านี้ สามารถ สอดแทรกอยใู่ นรายการนำเที่ยวประเภทต่าง ๆ ได้ เพอื่ ใหน้ กั ท่องเท่ียวได้ผ่อนคลาย

8. ขอ้ ดีและข้อจำกัดของการใช้บรกิ ารธุรกจิ นำเทีย่ ว จาการทธี่ รุ กจิ นำเท่ยี วมกี ารบริการตา่ ง ๆ ทีส่ ามารถตอบสนองความต้องการของนักท่องเที่ยว อกี ท้งั ธรุ กจิ นำเทยี่ วยังเป็นตวั กลางระหว่างธุรกจิ ต่าง ๆ ในอุตสาหกรรมการท่องเท่ียวและนักท่องเท่ียวที่มี อำนาจในการต่อรองราคากับธุรกิจที่พัก ร้านอาหาร และการขนส่งและธุรกิจอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการท่ี นักทอ่ งเท่ียวใชบ้ ริการธรุ กจิ ทอ่ งเทย่ี วโดยเฉพาะการซื้อรายการนำเทย่ี วมี ข้อดีดงั ต่อไปน้ี 1. ประหยดั การใชจ้ ่ายมากวา่ การไปท่องเท่ยี วดว้ ยตนเอง 2. รูค้ ่าใช้จ่ายทแ่ี น่นอน งบไม่บานปลาย 3. ได้รบั ความสะดวกตลอดการเดินทางทอ่ งเทย่ี ว 4. ไมต่ ้องกงั วลเร่ืองทพ่ี กั ,อาหารและการเดนิ ทาง 5. ได้รบั ร้เู กย่ี วกับแหลง่ ท่องเทย่ี วฃได้รับความรเู้ กี่ยวกับแหล่งท่องเทย่ี ว 6. ไม่จำเปน็ ต้องมเี พอื่ นไปดว้ ยก็สามารถเดินทางรว่ มกบั คนอืน่ ๆ ทซี่ อ้ื การนำเทย่ี วเดยี วกนั 7. ได้รบั ความปลอดภัย 8. ไดพ้ บเพ่อื นใหม่ ๆ กบั คนอ่นื ๆ ร่วมเดินทางด้วยกนั ถึงแม้นักท่องเที่ยวจะได้รับการบริการแบะการอำนวยความสะดวกจากธุรกิจที่พักและ มคั คุเทศกท์ ีไ่ ดก้ ลา่ วไว้แลว้ แตก่ ารใชบ้ รกิ ารธรุ กิจนำเที่ยวกม็ ขี ้อจำกัดในด้านต่าง ๆ ดงั นี้ คอื 1. สถานที่ท่องเที่ยวที่ไม่สามรถเลือกได้ตามใจชอบเฉพาะบุคคลเพราะถูกกำหนดไว้แล้วใน รายการนำเท่ียว 2. ระยะเวลาในการเที่ยวชมแต่ละสถานท่ีไมส่ ามารถเลือกไดต้ ามใจชอบเฉพาะบุคคลเพราะ ถกู กำหนดไว้แล้วในการนำเทยี่ ว 3. ที่พักไม่สามารถเลือกได้ตามใจชอบเฉพาะบุคคลเพราะถูกกำหนดไว้แล้วในรายการนำ เท่ียว 4. เพอ่ื ร่วมทางก้อาจจะเปน็ บุคคลที่เราไม่ชอบ แตก่ ็ตอ้ งร่วมทางในการท่องเทย่ี วด้ว สรปุ ท้ายบท ธุรกิจนำเที่ยวเป็นธุรกิจหนึ่งที่มีบทบาทสำคัญต่ออุตสาหกรรมท่องเที่ยวทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อม ธุรกิจนำเที่ยวสามารถจำแนกออกได้เป็น 4 ประเภท ตามประเภทใบอนุญาติ ประกอบธุรกิจนำเที่ยว ได้แก่ ธุรกิจนนำเที่ยวเฉพาะพื้นที่ ธุรกิจนำเที่ยวภายในประเทศ ธุรกิจนำเที่ยว ต่างประเทศ ธุรกิจนำเที่ยวแต่ละประเภทเหล่านี้นอกจากจะมีการจัดรายการนำเที่ยวและนำนักท่องเที่ยว ไป ตามสถานที่ท่องเที่ยวต่าง ๆ แล้ว ยังมีบริการอื่น ๆ เพื่อตอบสนองความต้องการของนักท่องเที่ยว ได้แก่ การ รบั จองห้องพัก การจองตั๋วเคร่อื งบนิ การบริการรถเชา่ การบริการข้อมูลด้านการท่องเท่ียว เป้นต้น แต่อย่างไร ก็ดี การใช้บรกิ ารของธุรกิจนำเท่ียวกม็ ที ัง้ ข้อดแี ละข้อจำกัดตามที่กล่าวมาแล้ว