ตะกร้าสานไม้ไผ่

เคร่อื งจกั รสานในทองถ่นิ (ตะกรา ) ผูจัดทำโดย นางสาวนารีรตั น ทา ไคร 63302140091 นางสาวนิตยา สมี ณี 63302140092 นางสาวนจุ รี สุนทร 63302140093 นางสาววริศรา ปากวาง 63302140107 เสนอ อาจารย ศริ ิโสภา วิศษิ ฏว ัฒนะ เอกสารฉบับนเ้ี ปนสวนหนง่ึ ของการศกึ ษาคนควา ประกอบการเรยี นรายวชิ าชวี ติ กับสังคมไทย วิทยาลัยเทคนิคลพบุรี สงั กัดสำนักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา ภาคเรยี นที่ 2 ปการศกึ ษา 2563

เคร่อื งจกั รสานในทองถ่นิ (ตะกรา ) ผูจัดทำโดย นางสาวนารีรตั น ทา ไคร 63302140091 นางสาวนิตยา สมี ณี 63302140092 นางสาวนจุ รี สุนทร 63302140093 นางสาววริศรา ปากวาง 63302140107 เสนอ อาจารย ศริ ิโสภา วิศษิ ฏว ัฒนะ เอกสารฉบับนเ้ี ปนสวนหนง่ึ ของการศกึ ษาคนควา ประกอบการเรยี นรายวชิ าชวี ติ กับสังคมไทย วิทยาลัยเทคนิคลพบุรี สงั กัดสำนักงานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา ภาคเรยี นที่ 2 ปการศกึ ษา 2563



ค ช่ือเร่อื ง : เครื่องจักสานในทอ งถน่ิ ผูจดั ทำ : นางสาวนารีรัตน ทาไคร นางสาวนติ ยา สมี ณี นางสาวนจุ รี สุนทร นางสาววริศรา ปากวาง ทปี่ รึกษา : คุณครูศิรโิ สภา วิศิษฏวัฒนะ ปก ารศึกษา : 2563 บทคัดยอ งานหัตถกรรมจักสาน เปนส่ิงทส่ี ะทอ นใหเห็นคุณคาทางประวัติศาสตร วฒั นธรรม และภูมิ ปญญา ทองถิ่นที่สำคัญของชุมชนโดยเฉพาะอยางยิ่งภูมิปญญาเกี่ยวกับนำวัสดุจากธรรมชาติมา ประยุกตใชในวิถี ชีวติ ไดอ ยา งผสมกลมกลนื ตลอดจนภูมปิ ญญาทีป่ รากฏชัดในกระบวนการผลติ และการออกแบบผลติ ภณั ฑที่ นำเอารูปแบบทางวัฒนธรรม พื้นบานกับวิธคี ิดเกี่ยวกับประโยชนใชสอย กลายเปนรูปแบบที่สะทอนความ เปนเอกลักษณของคนในตำบลไดอยางชัดเจน ทางนักศึกษาจัดทำขึ้นเพื่อใหเกิดประโยชนใชสอยในการ ดำรงชีวิตประจำวัน ตัวอยางเชน กระเปา และหัตถกรรมหมวกจักสาน กลองอเนกประสงคทำใหเกิด ประโยชนพรอ มทัง้ มีคุณคามากขน้ึ โดยอาศัยความคิดริเริ่มสรางสรรค ความประณีต งดงาม ทางผจู ัดทำไดน ำ ไมไผ มาทำใหเกิดประโยชนและมีคุณคามากขึ้น โดยทำเปนหัตถกรรมหมวกจักสาน กลองเอนกประสงค สามารถนำไปใชเปน เอกลักษณท สี่ ำคัญของหตั ถกรรมพน้ื บานในตำบลคอื เปน การสรา งขนึ้ มาจากแรง บนั ดาล ใจจากสิง่ แวดลอ มรอบตวั ไมวาจะเปนสภาพธรรมชาติ ความเปนอยู ความเช่ือ ขนบธรรมเนียมประเพณี แลว ถา ยทอดออกมาในรูปแบบของศิลปะ

ง กติ ตกิ รรมประกาศ โครงงานนี้สําเร็จลุลวงขึ้นไดเพราะความกรุณาของครูที่ปรึกษาโครงงานวิชาชีวติ และสังคมไทย ซึ่งไดให คําปรึกษาขอชี้แนะ และความชวยเหลือจนกระทั่งโครงงานสําเร็จลุลวงไปไดดวยดี ผูจัดทําขอ กราบขอบพระคุณเปน อยางสงู ณ ทน่ี ี้ ขอขอบพระคุณ พี่ ปา นา อา และผูมีสวนรวมทุกทานที่มีสวนชวยสนับสนุนใหการเรียนรูประสบ ผลสาํ เร็จ ขอบคณุ เพ่ือนๆ ทกุ คนทมี่ สี วนชว ยแนะนําการจดั ทาํ โครงงานเร่ือง การสานพัดจากไมตอก ขอขอบพระคุณกําลังใจดีๆ จากบิดามารดาและผูป กครองทุกๆทาน ตลอดจนเพื่อนๆทุกคน ความดี อนั เกิด จากการศึกษาคน ควา ในคร้ังนี้ ผจู ดั ทําโครงงานขอมอบแดบิดา มารดา ครูอาจารยและผูมีพระคุณ ทุกทาน ที่มีสวนชวย ผลักดันและเปนกําลังใจ ซึ่งผูจัดทําซาบซึ้งในความกรุณาอันยิ่งใหญจากทาน และ ขอขอบพระคุณมา ณ โอกาสนี้ นางสาวนารรี ตั น ทาไคร นางสาวนิตยา สีมณี นางสาวนจุ รี สนุ ทร นางสาววรศิ รา ปา กวาง

สารบญั จ เรอื่ ง หนา บทคดั ยอ ค กติ ตกิ รรมประกาศ ง สารบัญ ข สารบญั (ตอ ฉ สารบัญตาราง ช สารบญั ภาพ ซ บทที่ 1 บทนำ 1 1.1 ความเปน มา 1 1.2 วตั ถุประสงค 2 1.3 ขอบเขต 2 1.4 ประโยชนทีไ่ ดร ับ บทท่ี 2 ทฤษฎีทเ่ี กี่ยวขอ ง 3 2.1 เครื่องจกั สาน 3 2.2 ไผ 3-5 2.3 สรรพคณุ ของไผ บทที่ 3 วิธดี ำเนนิ งาน 6 6 3.1 วิธีการศกึ ษา 6 3.2 การบูรณาการ 6 3.3 วัสดุ / อุปกรณท ่ีใชใ นการเก็บรวบรวมขอ มูล 7 3.4 การดำเนนิ การศกึ ษาคน ควา 7 3.5 ข้ันตอนการดำเนนิ การ 3.6 วิธีการสานตะกรา

สารบญั (ตอ ) ฉ บทท่ี 4 ผลการศึกษาคน ควา 8 4.1 ผลการศึกษาคนควาและแนวปฏิบัติ 8 4.2 ขอ ดขี องการสานตะกรา จากไมไผ 8 4.3 ผลการดำเนินงาน 9 บทท่ี 5 สรุปผล อภปิ รายผลและขอ เสนอแนะ 9 5.1 สรุปผล 10 5.2 ปญ หาและอปุ สรรคในการศกึ ษาคน ควา 11-12 บรรณานกุ รม 13 ภาคผนวก ประวัตผิ ูศึกษา

สารบัญภาพ ช ภาพที่ 3-1 การสานตะกราจากไมไ ผ หนา 7

1 บทที่ 1 บทนำ 1.1. ความเปน มา ประชาชนสวนใหญในสมยั กอนมักจะนิยมจักสานของใชภายในบานกันเอง เชน ตะกราไวใสข อง เปน ตน เพราะวัสดุอุปกรณในการจักสานตะกรานั้นหางายและมีอยูในทองถิ่นทั่วไป แตในทุกวันนี้มีคนรูจัก และสนใจในการสานตะกราดวยไมไผน อยมาก และลูกหลานหรือวยั รนุ สมยั นี้ไมค อ ยชอบพดู คุยหรืออยูกับ ปูยา ตายาย ซึ่งถา ดังกลาวมีความสามารถในการจักสานเพราะในทุกวันนี่มเี ทคโนโลยเี ขามามบี ทบาทใน ชีวติ ประจำวนั ของคนไทยมาก เชน การมีคอมพิวเตอรและอินเตอรเน็ตตางๆทำใหวัยรุนสมัยนี้ไมสนใจใน การสานตะกราดวยไมไผและทำใหวัฒนธรรมการสานตะกราดวยไมไผคอย ๆ หายไปจากทองถิ่น ทั้งน้ี เพราะมสี ง่ิ ของอนื่ ที่แทนตะกรา ไมไผได เชน ตะกราพลาสตกิ เพราะคนในสมัยนไ้ี มคอยชอบอะไรท่ียุงยาก ก็เลยซื้อตะกราพลาสตกิ มาใชแทนตะกรา ไมไผ เนื่องจากประเทศไทยอากาศคอยขางรอนมากซึ่งเกิดจากมลพิษหรือภาวะกาซเรือนกระจกทำโลก รอน คนไทยสวนใหญมักใชวิธีชีวิตสบายๆใชสิ่งของท่ีทำมาจากพลาสติก เราอาจคิดวาการนำพลาสติกก็ ชวยนำมารีไซเคิลไดแตเศษวัสดุท่ีเหลือท่ีตัดออกมาจากสวนตัวของส่ิงของก็ยงั ตองผานการทำลายอยูดี ไมวา จะดวยการทำลายดวยการเผาหรือการทำลายที่ทำใหสามารถเกิดมลพิษไดอีก แตวัสดุธรรมชาติ สามารถนำทิ้งลงดินหรือนำเศษวัสดุธรรมชาติตางๆใสตนไมทำเปนปุยได สรุปไดวาการทำสิ่งของมา จากวัสดุธรรมชาติถือเปนการชวยลดภาวะโลกรอนอีกอยางหน่ึงเชนกัน ดวยเหตุนี้คณะผูจัดทำไดเล็งเห็นความสำคัญของปญหาที่กลาวมาขางตน คณะผูจัดทำจึงไดจัดทำ โครงการสานตะกราจากไมไผนี้ขึ้นเพื่อเปนการลดจำนวนถุงพลาสติกที่เปนมลพิษตอส่ิงแวดลอม และยงั เปนการสงเสริมใหผูรวมโครงการใชเวลาวางใหเกิดประโยชน อีกทั้งยังชวยฝกสมาธิและความอดทนอีก ดวย ทั้งนี้คณะผูจัดทำหวังเปนอยางยิ่งวาผูเขารวมโครงการครั้งนี้จะสามารถนำความรู ทักษะที่ไดไป ประยุกตใชในชีวติ จริง และนำไปตอยอดเปนอาชพี เสรมิ ไดตอไป 1.2. วัตถุประสงค 1.2.1 เพ่ือศกึ ษาวฒั นธรรมของคนในทองถ่ิน 1.2.2 เพือ่ ศึกษากรรมวิธกี ารผลิตและรปู แบบผลิตภัณฑจกั สาน 1.2.3 เพ่ืออนุรักษเ คร่ืองจกั สานไวใ หค นรนุ หลงั

2 1.2.4 เพือ่ สรา งรายไดระหวา งเรยี น 1.2.5 เพ่อื ใชเวลาวางใหเ ปนประโยชน 1.3. ขอบเขต 1.3.1 สถานที่ ทำการศกึ ษาในบานเลขที่ 171 หมู 5 ตำบลคลองเกตุ อำเภอโคกสำโรง จังหวดั ลพบรุ ี 1.3.2 ระยะเวลา ระหวางวันท่ี 8 มกราคม 2564 ถึงวนั ท่ี 5 กมุ ภาพนั ธ 2564 1.3.3 ตวั แปรหรอื ประชากรและกลุมตัวอยา ง • ตัวแปรตน คือ ตะกราจากไมไ ผ • ตัวแปรตาม คอื ความคงทนของตะกรา • ตัวแปรควบคมุ คือ ขนาดของตะกรา จำนวนไมไ ผท่ีสาน ความถข่ี องการสานตะกรา • ประชากร คือ กลมุ คนที่สรางรายไดจ ากการสานตะกรา ภายในหมบู า นของตน • กลุม ตวั อยา ง คือ กลมุ บคุ ลากรวา งงาน ประมาณ 4-5 คน ท่ีตองการหารายไดภายในหมูบา น 1.4.ประโยชนท ่ีไดรบั 1.4.1 ผจู ดั ทำโครงการไดมคี วามรูความเขาใจเกยี่ วกบั ข้ันตอนการสานตะกรา จากไมไผ 1.4.2 ผูจัดทำโครงการมีประสบการณในการสานตะกราจากไมไผและสามารถนำความรูน้ีไปตอยอด เปน อาชพี ได 1.4.3 ผูจัดทำโครงการสามารถใชเวลาวางใหเกิดประโยชน ศึกษาคนควาและใหความรูเกี่ยวกับ ประโยชนข องการสานตะกรา จากไมไ ผ 1.4.4 ไดใชเ วลาอยกู ับครอบครัวเปน การสรา งสานสัมพนั ธค รอบครัวใหด ขี นึ้

3 บทที่ 2 ทฤษฎที เี่ กยี่ วของ ในการศึกษาเรื่องเครื่องจักรสานในทองถิ่น (ตะกรา) ผูจัดทำไดรวบรวมแนวคิดทฤษฎีและ หลักการตางๆจากเอกสารทีเ่ ก่ียวของดงั ตอไปนี้ 2.1 เคร่ืองจักรสาน เครื่องจักสาน เปนงานศิลปหัตถกรรมพื้นบานของไทยที่มีมาชานานและผลิตกันทุกภาค ภาคของ ประเทศไทย ซึ่งสวนใหญจ ะใชวัสดุที่หาไดในทองถิ่นเปนวตั ถุดิบในการผลิต เชน หวาย ไมไผ ยานลิเพา กระจดู กก ฯลฯ เมอ่ื นำมาผลิตเปน เคร่ืองมอื ใชใ นชีวติ ประจำวนั โดยสนองความตองการประโยชนใ ชสอย พ้นื ฐานเปนสำคญั เครือ่ งจักสานจึงเปน ส่ิงทีม่ ีความจำเปน และมีความสำพนั ธอยาง ใกลชิดกับวิถีของคน ไทยจนกลายเปนสวนหนึง่ ของศิลปวัฒนธรรมพื้นบานที่มีการสรางสรรค และ สืบทอดตอเนื่องกันมาแต อดีต นับตั้งแตการออกแบบลวดลาย รูปทรง โครงสราง ตลอดจนการเลือกใชวัสดุพื้นบานไดอยาง เหมาะสมตามคตินิยมทองถ่นิ นน้ั ๆ ทำใหเครอ่ื งจกั สานพน้ื บานของไทยมเี อกลกั ษณ เฉพาะงานแตกตางกนั ไปแนวคดิ ทีเ่ กยี่ วขอ งกบั ภูมปิ ญ ญา 2.2 ไผ วตั ถดุ ิบเคร่อื งจักสานเปน วัสดทุ ี่หาไดง า ยตามทองถนิ่ เพราะเครื่องจกั สานเปน สิ่งทคี่ นในทอ งถิ่นใช เพอ่ื ดำรงชีวติ โดยทพ่ี บมากจะเปนจำพวกไผเปนวสั ดุท่ีเกาแกและเก่ยี วขอ งกับมนุษยม าอยา งยาวนาน - ลกั ษณะของไผ เปน กอ ลำตนสูง และลำตนของไผจะมีขนาดเสน ผา นศูนยกลางต้งั แต 0.7-7 นิ้ว สงู 1-60 ฟุต ซงึ่ แตล ะชนิดกจ็ ะมีคุณสมบตั ิและลักษณะทเี่ หมาะสำหรับการจกั สานท่ีแตกตางกันออกไป เชน ไผส ุก ไผรวก ไผเฮย๊ี ะ ไผข าวหลาม 2.3 สรรพคณุ ของไผ ไมไ ผ เปน ไมทีข่ ึน้ งายและเติบโตเร็ว ขึ้นไดดีในทุกสภาวะอากาศดำรงอยไู ดในพืน้ ดนิ ทกุ ชนิด ท่ีสำคัญคือ ไผ เปนพันธุไมที่อำนวยประโยชนหลายประการ ทั้งประโยชนทางตรงและทางออม และเปนพืชที่ลำตนกิ่งมี ลักษณะแปลกสวยงาม ไผเปน ไมท ่ีตายยาก ถาไผออกดอกเม่อื ใดจึงจะตาย แตกย็ ากมากและนานมากที่ไผจะ ออกดอก ไมไผมปี ระโยชนมากกับคนเราคนเราสามารถนำไมไ ผมาสรางบานที่อยอู าศัย และทำเคร่ืองจักสาน อืน่ ๆอีกมากมายสำหรับไมไผน นั้ ใชไ ดทุกสว นตง้ั แต หนอ ลำตน ใบ ราก เยือ่ ไผ ขุยไผ มีประโยชนใชสอยใน ชีวติ ประจำวัน ในปจ จุบนั เราสามารถนำไมไผมาจักรสานทำเปนอาชีพหารายไดใหแกครอบครัว และยังเปน

4 งานที่เราสงออกไปขายอยูนอกประเทศสำหรบั คนไทยเราแลว งานที่ใชฝมือถือวา เปนงานที่ประณีตระเอยี ด และสวยงามมาก และมปี ระโยชนในดานตางๆ ดงั นี้1.ดา นการอนรุ ักษธรรมชาติ • ปอ งกนั การพงั ทลายของดินตามริมฝง • ชวยเปนแนวปอ งกันลมพายุ • ชะลอความเร็วของกระแสนำ้ ปาเมอื่ ฤดูนำ้ หลากกันภาวะนำ้ ทวมฉบั พลนั • ใหค วามรมรน่ื • ใชประดับสวน จัดแตง เปนมุมพกั ผอ นหยอนใจในบา นเรือน 2.ประโยชนจ ากลักษณะทางฟส ิกส จากความแข็งแรง ความเหนียว การยืดหด ความโคงงอ และการสปริงตัว ซึ่งเปนคุณลักษณะประจำตวั ของไมไผ เราสามารถนำมันมาใชเปนวัสดุเสริมในงานคอนกรีต และเปนสวนตางๆ ของการสรางที่อยู อาศยั แบบประหยดั ไดเ ปนอยางดีอกี ดวย 3.ประโยชนจ ากลกั ษณะทางเคมขี องไมไผ • เนือ้ ไผใ ชบดเปน เยื่อกระดาษ • เสนไยใชท ำไหมเทยี ม • เนื้อไผบ างชนิดสามารถสกัดทำยารกั ษาโรคไดใ ชในงานอตุ สาหกรรมนานาชนดิ 4.การใชไมไ ผในผลิตภัณฑหัตถกรรม และอุสาหกรรม แบงออกได ดังนี้ ผลิตภัณฑเครื่องจักสานจากเสน ตอก ไดแก กระจาด กระบงุ กระดง กระเชา ผลไม ตะกรา จายตลาด ชะลอม ตะกรา ใสข ยะ กระเปาถอื สตรี เขง ใสข ยะ เคร่ืองมอื จบั สตั วน ำ้ เชน ของใสปลา ลอบ ไซ ฯลฯ ผลิตภัณฑจากลำตน และก่ิงของไมไผ ไดแ ก เกาอี้ โตะ ช้ันวางหนังสือ ทำดามไมกวาด ไมเทา คันเบ็ด ราวตากผา โครงสรางบานสวนตางๆ ทำแคร นั่งราน กอสราง ทอสงน้ำ รางน้ำ ผลิตภัณฑจากเนื้อไมไผ ไดแก ถาดใสขนม ทัพพีไม ตะเกียบ ไมเสียบอาหาร กรอบรูป ไมกานธูป ไมพาย ไมเกาหลัง เครื่องดนตรี พื้นบาน ไมบรรทัดผลิตภัณฑที่ไดจากไผซีกไดแก โครงโคมกระดาษ โครงพัด โครงรม ลูกระนาด คันธนู พน้ื มานง่ั แผงตากปลา สมุ ปลา สมุ ไก 5.ประโยชนทางดานการบรโิ ภค เชน การนำหนอ ไมไ ผมาทำเปนอาหาร ไมวาจะเปนซบุ แกง ตม หรือ นำมาดองจ้ิมนำ้ พรกิ 1.ดานการอนุรักษธ รรมชาติ • ปองกนั การพงั ทลายของดินตามรมิ ฝง • ชว ยเปนแนวปองกันลมพายุ

5 • ชะลอความเร็วของกระแสนำ้ ปา เมื่อฤดนู ำ้ หลากกันภาวะนำ้ ทวมฉบั พลัน • ใหค วามรมร่นื • ใชประดบั สวน จัดแตงเปน มมุ พักผอ นหยอนใจในบานเรอื น 2.ประโยชนจากลักษณะทางฟส กิ ส จากความแข็งแรง ความเหนียว การยืดหด ความโคงงอ และการสปริงตัว ซึ่งเปนคุณลักษณะประจำตัว ของไมไผ เราสามารถนำมันมาใชเปนวัสดุเสริมในงานคอนกรีต และเปนสวนตางๆ ของการสรางที่อยู อาศัยแบบประหยดั ไดเ ปน อยา งดีอกี ดว ย 3.ประโยชนจากลักษณะทางเคมีของไมไ ผ • เนื้อไผใชบดเปนเยอ่ื กระดาษ • เสน ไยใชทำไหมเทยี ม • เนอ้ื ไผบ างชนิดสามารถสกัดทำยารักษาโรคไดใชในงานอตุ สาหกรรมนานาชนดิ 4.การใชไมไผในผลิตภัณฑหัตถกรรม และอุสาหกรรม แบงออกได ดังนี้ ผลิตภัณฑเครื่องจักสานจากเสน ตอก ไดแก กระจาด กระบุง กระดง กระเชา ผลไม ตะกราจายตลาด ชะลอม ตะกราใสขยะ กระเปาถือสตรี เขง ใสข ยะ เครอื่ งมือจับสตั วนำ้ เชน ขอ งใสปลา ลอบ ไซ ฯลฯ ผลิตภณั ฑจากลำตน และกิ่งของไมไ ผ ไดแ ก เกา อ้ี โตะ ชั้นวางหนังสือ ทำดามไมกวาด ไมเทา คันเบ็ด ราวตากผา โครงสรางบานสวนตางๆ ทำแคร นั่งราน กอสราง ทอสงน้ำ รางน้ำ ผลิตภัณฑจากเนื้อไมไผ ไดแก ถาดใสขนม ทัพพีไม ตะเกียบ ไมเสียบอาหาร กรอบรูป ไมกานธูป ไมพาย ไมเกาหลัง เครื่องดนตรี พื้นบาน ไมบรรทัดผลิตภัณฑที่ไดจากไผซีกไดแก โครงโคมกระดาษ โครงพดั โครงรม ลูกระนาด คันธนู พ้ืนมา นัง่ แผงตากปลา สมุ ปลา สมุ ไก 5.ประโยชนทางดานการบรโิ ภค เชน การนำหนอไมไ ผมาทำเปน อาหาร ไมวา จะเปน ซุบ แกง ตม หรือ นำมาดองจ้มิ น้ำพริก

6 บทที่ 3 วิธศี ึกษาคน ควา ในการศึกษาคน ควา ครง้ั นี้ ไดด ำเนินการศึกษาตามลำดับดงั ตอ ไปนี้ 3.1 วธิ ีการศกึ ษา 1.ศึกษาคน ควา เรอื่ งทจี่ ะทำ 2.กำหนดหวั ขอเรอ่ื งทจ่ี ะศึกษา หรอื หวั ขอ โครงงาน 3.รา งเคา โครงโครงงานเสนอตอ ครูท่ีปรึกษา 4.เก็บรวบรวมขอมูล 5.ลงมอื ปฏิบัติ 6.วิเคราะหขอมูล 7.สรุปผล 3.2 การบูรณาการ 1.วิชาคณิตศาสตร การคิดคำนวณเกยี่ วกับขนาดและรปู ราง 2.วชิ าภาษาไทย การเรยี บเรียง ใชค ำตางๆ มาจัดพิมพเ ปนรายงาน 3.วชิ าทกั ษะการเรียนรู การใชแ หลง เรียนรู การคิดเปนและการเรียนรูดวยตนเอง 4.วชิ าเศรษฐกิจพอเพียง ทำใหมรี ายไดสามารถพงึ่ ตนเองได 5.วชิ าสงั คมศกึ ษา สงเสรมิ การพัฒนาเศรษฐกิจในชมุ ชนได 6.วชิ าสขุ ศึกษาและพลศึกษา เปนการรกั ษาส่งิ แวดลอมในชุมชน 3.3 วัสดุ / อปุ กรณทใ่ี ชในการเก็บรวบรวมขอ มลู 1.กลอ งถา ยรปู 2.เครอ่ื งคอมพวิ เตอร 3.แบบสอบถาม หรอื แบบสัมภาษณ 4.แบบบนั ทกึ ขอมลู จากการศึกษาคนควา 5.แบบบนั ทกึ ขอมลู การคน ควาทางอินเตอรเน็ต 3.4 การดำเนนิ การศกึ ษาคนควา ระหวางวนั ที่ 8 มกราคม 2564 ถงึ วนั ท่ี 5 กุมภาพันธ 2564 สถานทดี่ ำเนนิ งาน 171 หมู 5 ตำบลคลองเกตุ อำเภอโคกสำโรง จงั หวดั ลพบุรี

7 3.5 ขน้ั ตอนการดำเนินงาน 1) มดี 2) เลื่อย 3) ไมไ ผ 4) เชือก วธิ กี ารทำตะกรา 1) ศึกษาและรับฟง วธิ ีการทำตะกราอยา งละเอียด 2) ตดั ไมไ ผแ กม าผาซกี และผาแบงเปน เส้ียวเลก็ ๆ ขนาดประมาณ 1 ซม. และอกี สวนหนึง่ ผาประมาณ 1 นวิ้ เพ่ือใชท ำขอบปากตะกรา และมอื จบั 3) นำแตละชิ้นที่ผาไว ลอกใชแตสวนเปลือก โดยใชมีดคม ๆ เหลาหรือขูดเนื้อไมออกและเหลือแตสวน เปลอื กบาง ๆ และเหนยี ว 4) เรมิ่ ตน สานตะกรา โดยเริม่ ทกี่ นกอ น โดยใชส วนที่แข็งกวาและหนากวาสานท่กี น ความยาวของไมตาม ขนาดของตะกรา เสน ทแี่ ข็งกวาสานขึ้นตามแนวตง้ั ความหา งเทา ๆ กนั สวนเสน ไมไผท ่บี าง นิ่ม สานตาม ขวางชั้นมาเรื่อย ๆ แนน มีลักษณะเปนวงกลมแตปากตะกราจะกวางกวากนตะกรา พอไดขนาดตาม ตองการใชไมไผขนาด 1 นิ้ว ทำใหเปนวงกลมและวางไวท ี่ขอบปากตะกรา ใชไมไผสวนที่ตั้งขึ้น พัน หรอื บดิ ลงไปดา นลา ง สานลงไปประมาณ 1 นว้ิ จนแนน ไมห ลุด ตัดเศษท่ีเหลอื ท้งิ ตกแตง ใหสวยงาม 5) ใสหูหรือที่หิ้ว ซึ่งทำจากไมไ ผและโคงงอได ใชเชือกหรือหวายพันใหแ นน หรือใชเชอื กทีเ่ ปนสพี นั ที่มือ จับจนมดิ นำไปใชง านหรอื ขายได 6) หากตอ งการเกบ็ ไวใชง านไดน าน ทาเลก็ เกอรเ คลือบไมไผท ั้งดา นในและดา นนอก แลว นำไปตากแดดให แหง ภาพที่ 3-1 การสานตะกรา จากไมไผ

8 บทท่ี 4 ผลการศึกษาคน ควา ผลจากการทำโครงการตอการทำ “สานตะกราจากไมไผ” นั้นผูจัดทำไดปฏิบัติตามขั้นตอนการ ดำเนนิ งานตามโครงการและมผี ลการศึกษาคนควา และแนวปฏิบัติอยา งเปน ระบบ เปน ตน 4.1 ผลการศึกษาคนควาและแนวปฏบิ ัติ 1.ศึกษาประวัติความเปนมาของการสานตะกราจากไมไผในหมูบานโดยอาศัยแหลงขอมูลเปนหลักใน การศึกษา 2.นำรูปภาพที่ไดจากการสัมภาษณและภาพทีต่ องการนำมานำเสนอ และนำมาประยุกตเก็บรายละเอยี ด ของรูปภาพโดยใชความรคู วามเขาใจทางดานคอมพิวเตอรใ นการสรา งใหมคี วามสัมพนั ธก นั 3.นำความรูท ี่ไดจ ากการศึกษาหาความรจู ากชมุ ชน บุคคลทมี่ คี วามรูดานการทำตะกรา จากไมไผและศึกษา จากอนิ เทอรเน็ตเพ่ิมเตมิ และทำตามทไ่ี ดศ กึ ษายังสถานท่ีตางๆมา 4.2 ขอ ดขี องการสานตะกรา จากไมไ ผ การสานจากไมไผ เปนงานศิลปหัตถกรรมพื้นบานของไทยที่มีมาชานานและผลิตกันทุกภาคของ ประเทศไทย ซึ่งสวนใหญจ ะใชวัสดุที่หาไดในทองถิ่นเปนวัตถุดิบในการผลิต เชน หวาย ไมไผ ยานลิเพา กระจดู กก ฯลฯ เม่ือนำมาผลิตเปนเครอื่ งมือใชในชีวิตประจำวัน โดยสนองความตอ งการประโยชนใชสอย พื้นฐานเปนสำคัญ เครือ่ งจักสานจงึ เปน ส่งิ ท่มี ีความจำเปน และมคี วามสำพนั ธอยาง ใกลชิดกับวิถีของคน ไทยจนกลายเปนสวนหนึ่งของศิลปวัฒนธรรมพื้นบานที่มีการสรางสรรค และ สืบทอดตอเนื่องกันมาแต อดีต นับตั้งแตการออกแบบลวดลาย รูปทรง โครงสราง ตลอดจนการเลือกใชวัสดุพื้นบานไดอยาง เหมาะสมตามคตินยิ มทองถ่ินน้ันๆ ทำใหเ คร่อื งจกั สานพื้นบา นของไทยมเี อกลกั ษณ เฉพาะงานแตกตา งกนั ไป 4.3 ผลการดำเนนิ งานของโครงการตอการศึกษาการสานตะกราจากไมไผ จากขอ มูลที่ผูจดั ทำไดศ กึ ษาคนควาจากแหลง ขอมูลตางๆพบวา การทำการสานตะกราจากไมไผนั้นปน ภมู ปิ ญญาของทอ งถน่ิ ทีส่ ืบตอ กนั มาจะเปล่ียนไปตามยุคตามสมัยตามทองถ่นิ ใหม ีเอกลักษณไมเหมือนใคร การสานตะกรา จากไมไ ผนัน้ นอกจากจะเปนสิ่งทเี่ ก็บของใชตางๆก็สามารถนำมาทำเปนอาชีพเวลาเวนวาง จากการทำนาหรอื กลุมแมบา นรวมตัวกนั สานตะกรา หรือของใชทใี่ ชใ นทอ งถิน่ และจำหนายเปนสินคาของ หมูบา นหารายไดเขาสชู มุ ชนลดปญหาการวา งงาน

9 บทที่ 5 สรุป อภปิ รายผลและขอ เสนอแนะ 5.1 สรุปผล จากการศกึ ษาคน ควาภูมปิ ญ ญาภายในทอ งถิ่นเปน ดงั น้ี เครือ่ งมือที่ใชใ นการเกบ็ รวบรวมขอ มลู 1.กลองถายรปู 2.เครือ่ งคอมพวิ เตอร 3.แบบสอบถาม หรือแบบสัมภาษณ 4.แบบบนั ทึกขอมลู จากการศึกษาคนควา 5.แบบบันทกึ ขอมลู การคน ควา ทางอินเตอรเน็ต ผลการศกึ ษาภมู ิปญ ญาไทยในทองถ่นิ พบวา มีการอนุรักษภมู ิปญ ญาไทยใหผ ูค นรุนหลงั ไดศึกษา เพราะ เปน ส่ิงสำคญั ที่ควรอนุรกั ษไวเพ่ือใหสบื ตอ กนั ยาวนานมา และเปนการใชเวลาวา งใหเกิดประโยชนส ูงสดุ 5.2 ปญหาและอปุ สรรคในการศกึ ษาคน ควา 1. กระบวนการถายทอดความรูหัตถกรรมเครื่องจักสาน ดานเนื้อหาการถายทอดยังไมมีการบันทกึ เปนลายลักษณอ ักษร ใชการถายทอดโดยการบอกเลา และเนนการปฏบิ ัติตาม ซึ่งจะพบวาถาผูถ ายทอด เสียชวี ติ และไมมีการสบื ตอของความรูน ั้น ความรูท ี่เปน ภูมิปญญาทอ งถนิ่ ก็เกิดการสูญหายไป ดังน้นั ควรมี การเก็บภูมิปญญาทองถิ่นไวในรูปความรูที่ชัดแจง โดยใหชาวบานเกิดความตระหนักในการเก็บบันทึก หรือใหส ว นภาคราชการ หรอื องคกรทางการศกึ ษาชว ยในการจดั เก็บบันทึก ซง่ึ จะทำใหเ กิดการดำรงไวซึ่ง ภูมปิ ญญาทอ งถ่ินมอี ยูอยางตอ เนือ่ งและยัง่ ยืน 2. การถายทอดหัตถกรรมเคร่ืองจักสานจะเนนการถายทอดเปนรายบุคคล และเปนการสอนปฏิบัติ เนือ้ หาไมช ัดเจนใชประสบการณของผูสอน ดังนัน้ ผฝู กการทำหัตถกรรมเครื่องจกั สานจงึ ตอ งหาผูถายทอด และเวลาในการปฏิบตั ิ เพราะชิ้นงานทสี่ ำเรจ็ ของหตั ถกรรมเคร่ืองจักสานในลักษณะทม่ี ีความละเอียดมาก จะใชเวลามากเปนเดือน จึงสังเกตไดวาผูทำหัตถกรรมจกั สานจะเปน ผูที่อยูในทองถิ่นนั้นชุมชนนั่นๆ เอง จึงเกิดการเผยแพรในวงกวางคอนขางยาก แมวาสถานศึกษาบางแหงมีการสอนก็จะพบวาตองนำ ผูเชี่ยวชาญหัตถกรรมเครื่องจักสานไปสอน แสดงใหเห็นวาถาจะจัดหลักสูตรหัตถกรรมเครื่องจักสานใน หลักสูตรการศึกษาไมวาจะเปน ประถมศึกษา มัธยมศึกษา หรือการศึกษานอกโรงเรียนสานอาชพี ควรใช รูปแบบการศึกษาตามอัธยาศยั จึงจะเกดิ ประสทิ ธภิ าพในการเรียนการประกอบอาชีพ

10 บรรณานกุ รม ภาษาไทย ศึกษาสาน เขาถึงไดจาก sites.google.com/site/suksakanjaksan/kheruxng-caksan-chi-san-xari- di-bang/sa-nk-ra เขาถึงเมอ่ื วันที่ 23 มกราคม 2564 บุษบา บชู าพทุ ธเลิศลำ้ , ประโยชนของไผ. จาก https://bamboorpk21.wordpress.com// เขาถงึ เมือ่ วนั ท่ี 23 มกราคม 2564 เคร่อื งจักรสาน (2560 เขาถึงไดจาก https://project43687.wordpress.com/ เขา ถึงเมอื่ วันที่ 23 มกราคม 2564 การจกั สาน . ( 2558 . เขาถึงไดจาก : https://totsapongfang.wordpress.com เขาถึงเมอ่ื วนั ที่ 23 มกราคม 2564 ภมู ิปญ ญาทองถ่นิ ดานการจักสาน.( 2558 . เขาถงึ ไดจาก :https://sites.google.com/site/wisdom1305/kar-caksan เขา ถึงเมอ่ื วนั ท่ี 23 มกราคม 2564 วาสนา บรรเทาพิตร (2559), การจักสานไมไ ผ เขาถงึ จาก https://kwanbb4.wordpress.com/ เขาถึง เม่อื วนั ที่ 23 มกราคม 2564

11 ภาคผนวก ประกอบดว ยรายละเอยี ดตา ง ๆ ดงั น้ี ก นำไมไผแ ชน้ำ ข ตัดไมไ ผแ กม าผาซีกและผาแบง เปน เสยี้ วเลก็ ๆ

12 ค การเริม่ ตนสานตะกรา ง ตะกราจากไมไ ผ

13 ประวตั ผิ จู ัดทำ นางสาวนารรี ัตน ทา ไคร เกดิ 25 มถิ ุนายน 2544 ที่อยู 106 หมูท ี่ 5 ต.บางพึ่ง อ.บานหม่ี จ.ลพบรุ ี ประวตั กิ ารศึกษา ระดับปฐมศึกษา ป พ.ศ.2552-2556 ร.ร.วดั เทพอำไพ ระดบั มัธยมศึกษา ป พ.ศ.2557-2559 ร.ร.บา นหมี่วทิ ยา ระดบั ชน้ั ปวช.ป พ.ศ.2560-2562 วทิ ยาลยั เทคนคิ ลพบรุ ี ระดับช้นั ปวส.ป พ.ศ.2563-ปจ จบุ นั วทิ ยาลยั เทคนคิ ลพบุรี นางสาวนิตยา สีมณี เกิด 23 พฤษภาคม 2544 ท่ีอยู 253 หมทู ่ี 5 ต.โคกสำโรง อ.โคกสำโรง จ.ลพบุรี ประวัติการศึกษา ระดบั ปฐมศกึ ษา ป พ.ศ.2556 ร.ร.เทศบาล1 บา นโคกสำโรง ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน ป พ.ศ.2559 ร.ร.เทศบาล1 บานโคกสำโรง ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย ป พ.ศ.2562 ร.ร.โคกสำโรงวิทยา ระดับชัน้ ปวส.ป พ.ศ.2563-ปจจุบัน วิทยาลัยเทคนิคลพบุรี

14 ประวัติผจู ัดทำ นางสาวนุจรี สุนทรวนั เกดิ 9 เมษายน 2544 ท่ีอยู 171 หมูที่ 5 ต.คลองเกตุ อ.โคกสำโรง จ.ลพบุรี ระดับปฐมศึกษา ป พ.ศ.2556 ร.ร.บา นหัวดง ระดับมธั ยมศึกษาตอนตน ป พ.ศ.2559 ร.ร.โคกสำโรงวิทยา ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ป พ.ศ.2562 ร.ร.โคกสำโรงวิทยา ระดับช้ันปวส.ป พ.ศ.2563-ปจจบุ นั วิทยาลยั เทคนคิ ลพบรุ ี นางสาววริศรา ปา กวา ง เกิด 7 พฤศจกิ ายน 2544 ท่ีอยู 34/1 หมทู ่ี 1 ต.บานชี อ.บา นหม่ี จ.ลพบุรี ประวัตกิ ารศกึ ษา ระดบั ปฐมศึกษา ป พ.ศ.2552-2556 ร.ร.วดั เทพอำไพ ระดับมัธยมศึกษา ป พ.ศ.2557-2559 ร.ร.พระวรสาร ระดบั ช้นั ปวช.ป พ.ศ.2560-2562 วิทยาลัยเทคนคิ ลพบุรี ระดับช้ันปวส.ป พ.ศ.2563-ปจจุบนั วทิ ยาลัยเทคนคิ ลพบุรี

15