แบบฝึกอ่าน เรื่อง ลิลิตพระลอ

ใบความรู้เพมิ่ เติม เรื่อง ลลิ ิตพระลอ วิชา ภาษาไทย ช้ันมัธยมศึกษาปที ี่ ๒ โรงเรียนประสารวทิ ยา อาเภอสีคว้ิ จงั หวัดนครราชสมี า เร่อื งย่อ ลิลิตพระลอ

เ ยงลือเ ยงเล่ อ ง อ พ่เอย เ ยงย่อ ยอย ร ่ล องเ ือพ่ ล ล ลื ต่ื พ่ อย่ เ อื องพ่ ิ เองอ

ลิลิตพระลอ เปน็ ยอดของลลิ ติ เพราะลิลติ พระลอ มีอรรถรส ท่ีมคี วามสมบรู ณ์ ครบทกุ ด้าน ทั้งความบนั เทิง ปรัชญาที่สะท้อน วิถชี ีวิต ซึง่ มลี ักษณะเด่น แสดงออกถึงความมี อานาจ ความมีฤทธ์ิ ความรัก ความหลง ความ กตญั ญู ความจงรักภักดี ความพยาบาท ผกู อาฆาต ความเศรา้ โศกและความตาย อันเป็นกฎอนจิ จงั

สมเดจ็ -กรมพระยาดารงราชานุภาพ ได้ประทาน อธบิ ายเกีย่ วกับหนงั สอื ลลิ ิตไว้ ในหนงั สอื บนั ทกึ สมาคมวรรณคดปี ีที่ ๑ ฉบบั ที่ ๕ วันท่ี ๒๑ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ วา่ วรรณคดีลลิ ติ พระลอ แต่งในสมัย อยุธยา เป็นนิทานเร่อื งอาณาเขตลานนา พระเจ้า แผ่นดินพระองค์ใดพระองคห์ นึง่ เปน็ ผทู้ รงพระนพิ นธ์ เมอ่ื ดารงพระยศเป็นพระโอรส แตง่ ข้ึนในสมยั กรุงศรี อยุธยาตอนต้นราวในระหวา่ ง พ.ศ. ๑๙๙๑ จนถึง พ.ศ. ๒๐๒๖ กอ่ นรชั สมัยสมเดจ็ พระนารายณม์ หาราช เพราะหนังสอื จินดามณีท่พี ระโหรา แตง่ ในรชั กาลนน้ั ไดค้ ัดเอาโคลงลิลิตพระลอ มาใช้เป็นแบบโคลงสสี่ ุภาพ เพราะเอกโทตรงตามตาราหมดทุกอย่าง

ลลิ ติ พระลอ เปน็ เรือ่ งซ่งึ เกิดขนึ้ ระหวา่ ง ๒ เมือง คอื เมอื งสรวงกับเมืองสรอง โดยเมืองสรวงมเี จ้า เมอื งผ้คู รองนครชอ่ื วา่ ทา้ วแมนสรวง มีชายาพระนาม วา่ พระนางบญุ เหลือ ท้งั ค่มู ีโอรสพระองค์หนึง่ รูปงาม มาก นามว่าพระลอ สว่ นเมืองสรองนั้น ตง้ั อยทู่ ศิ ตะวนั ตกของเมอื งสรวง มเี จา้ เมืองช่อื วา่ ทา้ วพิมพสิ าคร ท้าวพมิ พสิ าครผู้นีม้ ีโอรสชื่อวา่ ท้าวพไิ ชยพิษณกุ ร มี พระชายาชอ่ื ว่า พระนางดาราวดี และมีพระธิดาสวย สดงดงามย่ิง ชอื่ ว่า พระเพอื่ น พระแพง

คร้งั หนง่ึ ท้าวแมนสรวง ได้ยกทพั ไปตีเมอื งสรอง ทา้ วพมิ พิสาคร ยกทัพไปต่อต้าน จนตัวต้องส้ินชพี ไป บนคอช้าง ท้าวพไิ ชยพษิ ณกุ รผูเ้ ป็นโอรส จึงกนั พระศพ พระบิดาเข้าเมอื ง แล้วปิดประตูเมอื งจงึ ทาให้รักษาเมือง สรองไว้ได้ ฝ่ายทา้ วแมนทรวงเหน็ ว่าตีเมอื งสรองไม่ได้แน่ จงึ ยกทพั กลับคืนพระนคร ทางเมืองสรองได้ทาพธิ อี ัญเชิญ ท้าวพิไชยพษิ ณุกร ให้ข้ึนครองราชย์สืบต่อจากพระบิดา โดยให้ พระเพือ่ น พระแพง ไปปรนนิบัติเจา้ ย่า ผู้เคยเปน็ ชายาของท้าวพมิ พิสาครที่ประทบั อยอู่ กี ตาหนกั หนง่ึ ส่วน ทางเมอื งสรวงน้ันทา้ วแมนสรวงไปขอ พระนางลักษณวดี ให้แก่พระลอ เมอ่ื ทา้ วแมนสรวงสนิ้ พระชนม์ พระลอก็ได้ ข้ึนครองราชย์สมบัตสิ ืบต่อมา

ความงามของพระลอนน้ั เปน็ ทีเ่ ลืองลือไปโดยทัว่ เม่ือพระเพอ่ื นพระแพง ได้ทราบขา่ วกเ็ กดิ อาการหลง รัก มีอาการกินไม่ได้โศกเศรา้ อยากเหน็ หน้าพระลอ เปน็ อยา่ งยิ่ง จนนางร่ืน นางโรย เกดิ ความสงสารจงึ ได้ ไปตดิ ต่อหมอทาเสนห่ ์หลายคน แต่ไม่เปน็ ผลสาเร็จ สดุ ท้ายจงึ ได้ไปหาป่เู จา้ สมงิ พราย ปู่เจา้ สมงิ พราย ได้ เลง็ ญาณดจู งึ รวู้ ่าบุคคลทงั้ ๓ นนั้ ตอ้ งมาชดใชก้ รรม ร่วมกันในชาตินี้ จงึ รบั ปากชว่ ยดว้ ยการทาเสนห่ ์ไปที่ เมืองของพระลอ

ครง้ั แรกนั้นไดใ้ ชอ้ าคม “ลูกกลม” ติดเหนอื ยอด ยางขนาดเจ็ดคนออ้ ม แตไ่ มส่ าเร็จ จึงทาซ้าโดยใช้ “ธงสามชาย” ลงอาคมปกั ยอดตะเคียนใหญ่ขนาดเกา้ คนอ้อม แต่ทางเมอื งสรวงมีหมอสิทธิชยั ชว่ ยแก้อาคม ครง้ั ที่ ๓ ปู่เจา้ สมงิ พราย จึงเรยี กผีเมืองสรองไปสู้กับผี เมืองสรวง ปรากฎว่าชนะจงึ ใช้สลาเหริ (หมากบิน) ไป ตกลงในขันหมากของพระลอ พระลอหยบิ หมากมา เคยี้ ว ทาให้พระลอถกู เสน่ห์จนไม่สามารถแกอ้ าคมได้

พระลอจึงไดย้ กพลออกจากเมอื งสรวง เจอแมน่ ้า กาหลงกัน้ กลางและได้อธิษฐานเส่ียงน้า ปรากฏว่าน้า ไหลวนเป็นสีแดงฉาดเหมือนเลือด จงึ คดิ จะกลับเมอื ง เมือ่ ปเู่ จา้ สมงิ พรายเหน็ เชน่ น้ัน จึงเรยี กไก่คดั เอาตัวที่สวยงาม เสกผเี ข้าสิงให้ไปลอ่ พระลอ เมอื่ พระลอเห็นไกท่ ่มี คี วาม สวยงาม จงึ เกิดความร้สู กึ อยากได้จงึ ไดไ้ ล่ตามไก่ จนพลดั หลงเข้ามาถงึ อุทยานดอกไม้หอม ของพระเพอื่ น พระแพง พระลอจึงไดป้ ลอมตวั เป็น “เจ้าศรีเกษ”

ส่วนนายแก้ว นายขวัญท่ีตามมาด้วย ไดป้ ลอมเปน็ นายลักษณ์ นายราม เข้าตีสนิทนางรืน่ นางโรย จนเกิดรกั ใคร่ได้เสยี กนั และพาพระลอไปพบกับพระเพอ่ื นพระแพง ในสวนพร้อมกับหลบซอ่ น อยใู่ นทีป่ ระทับของพระเพ่ือน พระแพง เปน็ เวลาคร่ึงเดอื น ความทราบถงึ ท้าวพไิ ชย พษิ ณกุ ร จึงไดล้ อบดูเหตุการณ์ เม่อื เหน็ พระลอ กเ็ กดิ ความรกั ความเมตตาจงึ ทรงอภยั ใหแ้ ละตรัสว่า เมื่อได้ ฤกษ์งามยามดีจะทาพธิ ีอภิเษกให้ แต่เม่อื เจา้ ย่ารูข้ ่าว เกิดความแคน้ และผูกใจเจบ็ จงึ สัง่ ให้ทหารกาจัด พระลอเสีย โดยอ้างวา่ ท้าวพไิ ชยพษิ ณุกรใหส้ ิทธ์ิ โดยดาเนนิ การเปน็ ความลับ

เม่อื ตกดกึ ทหารจงึ ลอ้ มจับพระลอ แตพ่ ระลอคดิ สู้ พระเพ่ือน พระแพง นางร่ืน นางโรย ทกุ คนยอมตาย เพ่อื ชว่ ยส้รู บปกป้องพระลอ และใหพ้ ระเพ่ือน พระแพงและพระลอหนไี ปด้วยกัน แต่เมอื่ ถึงประตู ปราสาท ไมอ่ าจตา้ นทานกาลงั ทหารได้ จงึ ถกู ทหารยิง ด้วยธนหู นา้ ไม้อาบยาพิษ ทัง้ พระเพอ่ื น พระแพง พระลอ สนิ้ ชวี ติ พรอ้ มกัน ในลักษณะยืนพิงกนั ตายโดย ถกู ตรึงด้วยลูกธนหู นา้ ไม้โดยไม่ลม้

เมอื่ ทา้ วไชยพิษณุกรทราบข่าว จึงสงั่ ให้ทหาร จบั เจา้ ยา่ เลี้ยงของ พระเพื่อน พระแพง ไปประหาร พรอ้ มแจ้งขา่ วไปยงั เมอื งแมนสรวง เมอื่ พระนาง บุญเหลอื ทราบข่าว จึงไดแ้ ต่งทูต พร้อมเครื่องบชู าศพ เดนิ ทางไปยงั เมืองสอง เพื่อถวายพระเพลิงศพ แล้วก็ ให้สร้างสถูปข้ึน เพือ่ บรรจอุ ฐั อิ งั คารสามกษัตริย์ นับแตน่ ้ันมา เมอื งสรวงและเมืองสรอง กก็ ลับมาคืนดีมี ไมตรตี อ่ กนั

จากหลักฐานสรุปไดว้ า่ เร่ือง พระลอเปน็ ตานานเลา่ ขาน มีโบราณวัตถแุ ละโบราณสถานที่ ใชอ้ า้ งองิ และ สนบั สนนุ สอดคล้องตามเร่อื ง โดยเฉพาะอรรถรส ทางภาษา และสาระของวรรณคดลี ลิ ติ พระลอ ทม่ี คี วามสมบูรณ์ เป็นอมตะรกั แฝงคติธรรม แนววิถชี วี ิตของมนษุ ย์ ในลกั ษณะพุทธปญั ญา อวสานลงดว้ ยกฎธรรมชาติ