หนังสือทวนความรู้

สำหรับนกั เรยี น ทวนความรวู้ ิชาดนตรี ม.3 องคป์ ระกอบของดนตรี เครือ่ งหมำยและสญั ลกั ษณ์ทำงดนตรี จดั ทาโดย นายธนโชติ ทรัพย์ประสม



Content 01 Content 1 02 03 องคป์ ระกอบของดนตรี 04 04 องค์ประกอบของดนตรี 05 เสียง 05 จงั หวะ ทำนอง พ้นื ผวิ สีสันของเสียง รปู แบบของบทเพลง Content 2 เครอ่ื งหมายและสญั ลักษณท์ างดนตรี 06 07 บรรทัด 5 เสน้ 07 เสน้ ก้นั ห้อง 08 กุญแจประจำหลกั 09 10 เครื่องหมำยกำหนดจงั หวะ ตัวโนต้ ตัวหยดุ

องค์ประกอบของดนตรี องคป์ ระกอบของดนตรี คือ ส่วนสำคัญพ้ืนฐำนท่ีทำให้เกิดเป็นดนตรี ข้ึน กล่ำวคือองค์ประกอบของดนตรีคือส่วนประกอบเล็ก ๆ ท่ีทาให้ เกดิ เป็นผลงานทางดนตรี องค์ประกอบของดนตรีที่สำคัญประกอบ ไปด้วยปัจจัย 6 ปจั จัย ดังตอ่ ไปน้ี เสยี ง จงั หวะ องค์ประกอบ ทำนอง ของดนตรี พน้ื ผวิ ของเสยี ง สีสันของเสียง AB รูปแบบ 1

เสยี ง (Tone) เป็นทีท่ รำบกนั ดวี ่ำเสยี งเกิดข้นึ จำกกำรสน่ั สะเทือนของ วัตถทุ ี่มีท้ัง มนษุ ย์สรำ้ งขึ้น และเกดิ ขึน้ เองตำมธรรมชำติ แต่เสียงของดนตรีนั้น เปน็ เสยี งท่ีมนษุ ยป์ ระดิษฐข์ นึ้ มำ โดยนาเสียงต่าง ๆ มาจัดระบบให้ได้สัดส่วน มีควำม กลมกลืนกัน โดยทั่วไปแล้วเสียงดนตรีจะเกิด จากเสียง ของเครือ่ งดนตรีและเสยี งร้องเพลงของมนุษย์ องคป์ ระกอบของเสยี ง ระดบั เสยี ง (Pitch) คือ ควำมสูง – ต่ำของเสียง ซึ่งทำงดนตรีจะถูก กำหนดด้วยสญั ลักษณท์ ำงดนตรี บรรทัด 5 เส้น และกญุ แจประจำหลัก ควำมดัง-เบำ (Dynamic) f (forte) ดงั คือ ควำมแตกตำ่ งของเสียงจำกคอ่ ยไปจนถงึ ดัง p(piano) ซึ่งเป็นพื้นฐำนเรื่องจังหวะเน้นในทำงดนตรี ซ่ึง เบา ถกู กำหนดโดยเครือ่ งหมำยทำงดนตรี ควำมส้นั -ยำว (Duration) คือ ควำมยำวสั้นของเสียง เสียงดนตรีอำจมี ควำนยำวเสยี งเช่น เสียงสั้นๆ เสียงยำวมำก ซ่ึง เปน็ พืน้ ฐำนในเรื่องของจังหวะ (Rhythm) ซ่ึงถูก กำหนดโดยสญั ลกั ษณ์ทำงดนตรี 2

จงั หวะ (Rhythm) จังหวะ คอื สัญลักษณท์ บ่ี อกความยาว สั้น (Duration) ของตัวโน้ตและ ตัวหยุด โดยไมม่ รี ะดบั เสยี ง ในบทเพลงจะมอี งคป์ ระกอบจังหวะ ดงั นี้ องคป์ ระกอบของจงั หวะ เครอ่ื งหมำยกำหนดจงั หวะ (Time Signature) กำรจัดกลุ่มจังหวะตบ (Beat) 4 2322 เป็น 2,3,4 จังหวะเคำะเน้นจังหวะ 4 4442 หนัก เบำ ของจังหวะตบที่เกิดขึ้น ตำมเคร่ืองหมำยทำงดนตรี จงั หวะตบ (Beat) หมำยถึง จงั หวะท่ดี ำเนินไปเร่ือยๆ คลำ้ ยกำรเต้นของหวั ใจที่เคล่อื นทอี่ ย่ำงสมำ่ เสมอ ควำมเร็วของจังหวะ (Tempo) หมำยถงึ ควำมเร็ว ชำ้ ปำนกลำง ซึง่ ถกู กำหนดไว้ในบทเพลง โดยมเี ครอ่ื ง กำหนดควำมเร็วท่ีเรียกวำ่ เมโทรนอม (Metronome) และมีชอ่ื เรยี กกำหนด ควำมเรว็ จังหวะ ไดแ้ ก่ Presto เรว็ มำก Allegro เร็ว Moderato ปำนกลำง Adagio ช้ำๆ ไมร่ บี ร้อน Largo ช้ำมำก (Metronome) 3

ทำนอง (Melody) ทำนอง คือ การจดั เรียงลาดบั สงู ต่า และความยาว สน้ั ของเสียงตำมแนวนอน ทำนองเป็นองค์ประกอบดนตรีที่ง่ายต่อการจาเหมือนภาษาพูดที่เป็นประโยค เพ่ือ สนองควำมคดิ ของผูพ้ ดู ดังนน้ั กำรเข้ำใจดนตรีจึงตอ้ งจำทำนองใหไ้ ด้ พน้ื ผวิ (Texture) ควำมสัมพนั ธ์ระหวำ่ งทำนองกับเสยี งประสำน ซ่ึงทำให้เกดิ เป็นภำพรวมของดนตรี รปู พรรณดนตรมี ีหลำยแบบ คือ แบบโมโนโฟนี (Monophony) คอื ดนตรแี นวทำนองแนวเดียว ไม่มีเสียงประสำน หรอื องคป์ ระกอบใด แบบโฮโมโฟนี (Homophony) คอื ดนตรที ่มี ีแนวทำนองหลักเป็นแนวที่สำคัญที่สุดใน ขณะท่ีแนวอ่ืนๆ เป็นเพียงแนวประสำนเสียงด้วยคอร์ดเข้ำมำช่วยให้ทำนองหลัก ไพเรำะขนึ้ เช่นเพลงไทยสำกล เพลงพื้นบำ้ น (Folk Song) เปน็ ต้น แบบโพลิโฟนี (Polyphony) คือ ดนตรีที่ใช้แนวทำนองหลำยแนวเพื่อมำประสำนกับ ทำนองหลัก ทำนองหลกั จะเป็นแนวทีส่ ำคัญ แต่แนวอื่นๆ ก็เป็นทำนองรองและเป็นแนว ประสำนเมอื่ เล่นจะพบว่ำแต่ละแนวเป็นทำนองดว้ ยเชน่ กัน 4

สสี ันของเสยี ง (Tone Color) คือ คุณลักษณะของเสียงท่ีกำเนิดจำกแหล่งเสียงที่แตกต่ำงกันซ่ึงสำมำรถ แบง่ ได้ดังน้ี สีสนั ของเสยี งดนตรี สีสันของเสียงดนตรีสำมำรถเกดิ ได้จำก วธิ ีการเลน่ ดดี สี ตี เป่า วัสดุที่ใชท้ าเคร่ืองดนตรี ไม้ โลหะ พลาสตกิ ทองเหลอื ง ขนาดและรปู ทรงและจานวนผูบ้ รรเลง คีตลกั ษณ/์ รูปแบบ (Form) คอื โครงสรำ้ งของบทเพลงท่ีมแี บบแผน ซ่ึงผ้ปู ระพันธ์เพลงมกั จะมรี ูปแบบกำรแต่งเพลง ตำมทีต่ นเองคดิ ไว้ เชน่ กำรแบ่งเปน็ หอ้ งเพลง เปน็ วลี (Phrase) เป็นประโยค (Sentence) และเปน็ ท่อนเพลง รูปแบบของบทเพลงในปัจจุบัน ไดแ้ ก่ AAAA ยูนิทำรี (Unitary Form) หรือ One Part Form คือ บทเพลงท่ีมีแนว ทำนองสำคัญเพียงทำนองเดียวต้ังแต่เริ่มต้นจนจบสมบูรณ์ เช่น เพลงสรรเสรญิ พระบำรมี เพลงชำติ เปน็ ต้น ABAB Simple Rondo คือ กำรเปลี่ยนไปมำของทำนองหลักกับทำนองที่ 2 AABA ซองฟอร์ม โครงสรำ้ งแบบนี้มกั พบในเพลงทวั่ ๆ ไป 5

เครอ่ื งหมำยและสญั ลกั ษณ์ ทำงดนตรสี ำกล เครือ่ งหมำย และสัญลักษณ์ทำงดนตรีสำกลที่ประดิษฐ์ ข้ึน เพื่อใช้ในการบันทึกบทเพลงต่ำงๆมิให้สูญหำย และเปน็ ทยี่ อมรบั กันในระดบั สำกล มดี งั นี้ บรรทดั 5 เสน้ เป็นสัญลกั ษณ์ทำงดนตรที ่ผี เู้ รียนดนตรสี ำกลควรทรำบตอ่ จำกตวั โน้ตและตวั หยดุ เปน็ สง่ิ ทแ่ี สดงวำ่ ตัวโนต้ ทบ่ี นั ทึกลงในบรรทดั 5 เสน้ นม้ี ีระดบั ใด เสยี งสูง หรอื ตำ่ กวำ่ ตัว โน้ตตัวอ่ืนๆ เส้นที่ 5 ชอ่ งท่ี 4 เสน้ ที่ 4 ชอ่ งที่ 3 เส้นท่ี 3 ช่องท่ี 2 เสน้ ที่ 2 ช่องที่ 1 เส้นท่ี 1 Ledger Line (เสน้ นอ้ ย) เสน้ และชอ่ งดง่ั กลำ่ วมไี วส้ ำหรบั บง่ บอกระดบั เสยี งของตวั โนต้ ท่ีนำมำวำงโดยเส้น หรอื ช่องทำงดำ้ นลำ่ งแทนระดบั เสยี งต่ำ ทำงด้ำนบนจะแทนระดับเสียงท่ีสูงข้ึน ถ้ำเป็นโน้ต ท่ีบันทึกมีระดับเสียงสูงหรือต่ำกว่ำช่วงของบรรทัด 5 เส้น จะใช้ Ledger Line (เส้นน้อย) มำชว่ ยเสริม 6

เสน้ กนั้ ห้อง (Bar line) เส้นกนั้ หอ้ ง เสน้ กนั้ หอ้ งคู่ เสน้ จบ (Final line) (Standard bar line) (Double bar line) สาหรับบอกท่อนจบเพลง สาหรบั กัน้ ระหว่างหอ้ ง สาหรับกั้นแต่ละท่อนของดนตรี เชน่ ท่อน Intro,ทอ่ นเนอ้ื ร้อง กญุ แจประจำหลัก (CLEF) กุญแจซอล G CLEF เป็นเครอ่ื งหมายประจาหลักท่ีใชก้ นั มาก สาหรับบันทึกเสียงของเครอ่ื งดนตรี หรือเสยี งรอ้ งท่มี ีระดับเสยี งกลางถงึ สงู กญุ แจฟา F CLEF เป็นเครอ่ื งหมายประจาหลักทีใ่ ชก้ นั มากสาหรบั บันทึกเสยี งของเครอื่ ง ดนตรีหรือเสียงร้องท่มี ีระดับเสยี งต่า 7

Tเคiรmือ่eงsหigมnำaยtกuำrหesนดจงั หวะ เป็นรูปแบบสญั ลกั ษณ์ท่ีใช้ในสญั ลักษณด์ นตรตี ะวนั ตกเพือ่ กาหนดการเคาะ ว่าในแตล่ ะ บารม์ กี ี่จงั หวะ และค่ำตวั โน้ต (note value) จะเทำ่ กับหนงึ่ จงั หวะ เคร่ืองหมำยกำหนด จังหวะจะอยใู่ นรปู เศษส่วนดังเชน่ ตวั อยำ่ งนี้ 2 342 4 442 เลขตวั บน ใชบ้ อกจานวนของอัตราจะหวะทใ่ี นหนึง่ ห้อง เลขตัวลา่ ง ใช้บอกจานวนของค่าของตวั โนต้ 44ตวั อยำ่ ง อตั รำจงั หวะ มีค่ำเทำ่ กบั โนต้ ตวั กลมเสมอ ใน 1 หอ้ งมไี ด้ 4 จงั หวะ และกาหนดให้โน้ตตวั ดาเทา่ กบั 1 จงั หวะ หรือโน้ตตวั กลมเทา่ กับ 4 จงั หวะ 8

ตวั โน้ต (Note) สัญลกั ษณ์ทีใ่ ช้บอกระดบั เสียงและความสั้น-ยาวของเสียงโดยท่รี ะดับเสยี ง สามารถดูได้จากตาแหน่งของตัวโนต้ บนบรรทัด 5 เส้น โนต้ ตวั กลม (Whole note) มคี า่ ยาวท่สี ดุ โน้ตตวั ขาว (Half note) มคี า่ คร่งึ หน่งึ ของตวั กลม โนต้ ตัวดา (Quarter note) มีคา่ คร่งึ หน่ึงของตัวขาว โน้ตตัวเขบด็ 1 ชน้ั (Eighth note) มีคา่ ครึง่ หนง่ึ ของตวั ดา โน้ตตัวเขบด็ 2 ชนั้ (Sixteen note) มคี ่าครงึ่ หนง่ึ ของเขบ็ด 1 ชั้น 44ตวั อยำ่ ง อตั รำจงั หวะ ตัวกลมมคี ำ่ เทำ่ กบั 4 จงั หวะ ตวั ขำว 1 ตัว มคี ำ่ เท่ำกับ 2 จงั หวะ ตวั ดำ 1 ตัว มคี ำ่ เท่ำกบั 1 จังหวะ ตวั เขบด็ 1 ชนั้ 1 ตัว มีคำ่ เทำ่ กบั 1/2 จังหวะ ตัวเขบ็ด 2 ชน้ั 1 ตวั มคี ำ่ เทำ่ กบั 1/4 จงั หวะ 9

เครือ่ งหมำยหยดุ ตวั หยุดตวั กลม Whole rest ตวั หยุดตวั ขาว Half rest ตัวหยุดตวั ดา Quarter rest ตัวหยุดตวั เขบด็ 1 ช้ัน Eighth rest ตวั หยดุ ตวั เขบด็ 2 ชน้ั Sixteen rest โน้ตดนตรสี ำกลบนกญุ แจซอล C DE F GAB C 10