2733A00B-87E9-4058-AD1D-76F223B00C94

พลเมืองดิจิทัล และ ความฉลาดทางดิจิทลั จัดทาํ โดย นางสาว ศศินันท์ หลิวสิรพิ ฒั เลขที26 ม.6/4 นําเสนอ ครวู ิชัย สิงห์น้อย โรงเรยี นสนั กาํ แพง อ.สนั กําแพง จ.เชยี งใหม สาํ นักงานเขตพ้นื ทเ่ี ขต 34

ความฉลาดทางดิจทิ ลั (Digital Intelligence Quotient : DQ) คือ กลมุ ของความสามารถทางสังคม อารมณ และการรบั รู ทีจ่ ะทําใหค น คนหนง่ึ สามารถเผชิญกบั ความทา ทายบนเสน ทางของชีวติ ในยคุ ดิจิทัล และ สามารถปรบั ตัวใหเ ขา กับชวี ิตดจิ ิทัลได ความฉลาดทางดิจทิ ลั ครอบคลมุ ทัง้ ความรู ทักษะ ทัศนคตแิ ละคานยิ มที่จาํ เปนตอ การใชช ีวิตในฐานะสมาชิก ของโลกออนไลน กลา วอกี นัยหนงึ่ คอื ทักษะการใชสอ่ื และการเขาสังคมใน โลกออนไลน 1

การเปน พลเมอื งดิจิทลั นัน้ มที ักษะสาํ คัญ 8 ประการ ทีค่ วรบม เพาะใหเกิดขนึ้ กับพลเมืองดิจิทลั ทุกคนใน ศตวรรษที่ 21 ดงั นีท้ กั ษะในการรักษาอตั ลักษณท ี่ดขี องตนเอง (Digital Citizen Identity) 1.ตองมีความสามารถในการสรา งสมดลุ บรหิ ารจดั การ รักษาอัตลกั ษณท ี่ดขี องตนเองไวใ หไ ด ท้ังในสวนของ โลกออนไลนแ ละโลกความจริง โดยตอนนป้ี ระเด็นเรอ่ื งการสรา งอตั ลกั ษณออนไลนถอื เปนปรากฏการณใ หม ที่ ทําใหบ คุ คลสามารถแสดงออกถึงความเปน ตวั ตนตอสงั คมภายนอก โดยอาศัยชอ งทางการสอ่ื สารผานเวบ็ ไซต เครอื ขา ยสังคมในการอธิบายรปู แบบใหมข องการสอื่ สารแบบมปี ฏิสมั พันธทางอนิ เทอรเน็ต ซึ่งเปนการ แสดงออกเก่ียวกับตัวตนผานเวบ็ ไซตเครือขา ยสงั คมตางๆ 2.ทักษะในการรักษาขอ มูลสวนตวั (Privacy Management) ดลุ พนิ ิจในการบริหารจัดการขอมลู สวนตัว โดยเฉพาะการแชรขอ มูลออนไลนเพ่ือปอ งกนั ความเปน สวนตัวท้งั ของตนเองและผูอ่ืนเปนสิ่งสําคัญท่ตี อ งประกอบอยใู นพลเมืองดจิ ทิ ลั ทุกคน และพวกเขาจะตองมีความ ตระหนักในความเทา เทยี มกนั ทางดิจิทลั เคารพในสทิ ธิของคนทกุ คน รวมถึงตองมีวิจารณญาณในการรักษา ความปลอดภยั ของขอมูลตนเองในสังคมดจิ ทิ ลั รวู า ขอ มลู ใดควรเผยแพร ขอ มลู ใดไมควรเผยแพร และตอง จดั การความเสีย่ งของขอมลู ของตนในส่อื สังคมดิจทิ ัลไดด วย 2

3.ทกั ษะในการคดิ วเิ คราะหม วี จิ ารณญาณทีด่ ี (Critical Thinking) ความสามารถในการวเิ คราะหแยกแยะระหวางขอ มลู ที่ถูกตอ งและขอ มูลทผ่ี ดิ ขอมลู ที่มเี นอ้ื หาดีและขอมลู ทเี่ ขา ขายอันตราย รวู า ขอ มูลลักษณะใดท่ถี ูกสง ผานมาทางออนไลนแ ลวควรตง้ั ขอ สงสัย หาคาํ ตอบใหช ดั เจนกอนเชือ่ และนําไปแชร ดว ยเหตนุ ี้ พลเมอื งดิจทิ ัล จงึ ตอ งมีความรูความสามารถในการเขาถงึ ใช สรา งสรรค ประเมิน สงั เคราะห และสอ่ื สารขอมลู ขา วสารผา นเคร่ืองมอื ดิจิทัล ซงึ่ จาํ เปนตอ งมีความรดู านเทคนิคเพื่อใชเ ครอื่ งมือดิจิทลั เชน คอมพิวเตอร สมารตโฟน แทบ็ เล็ต ไดอยางเช่ยี วชาญ รวมถึงมที ักษะในการรคู ิดขน้ั สูง เชน ทักษะการคดิ อยางมีวจิ ารณญาณ ทจ่ี าํ เปน ตอการเลอื ก จัดประเภท วิเคราะห ตีความ และเขา ใจขอมลู ขา วสาร มคี วามรูแ ละ ทกั ษะในสภาพแวดลอ มดจิ ิทลั การรดู จิ ิทัลโดยมงุ ใหเ ปน ผใู ชท ด่ี ี เปนผเู ขาใจบริบททดี่ ี และเปนผูสรา งเนอื้ หาทาง ดิจิทลั ทดี่ ี ในสภาพแวดลอมสงั คมดจิ ิทัล 4.ทักษะในการจัดสรรเวลาหนา จอ (Screen Time Management) ทักษะในการบริหารเวลากับการใชอุปกรณย ุคดิจทิ ลั รวมไปถึงการควบคมุ เพอ่ื ใหเ กิดสมดุลระหวางโลกออนไลนแ ละโลก ภายนอก นับเปน อีกหนงึ่ ความสามารถท่บี งบอกถงึ ความเปนพลเมืองดิจิทลั ไดเ ปนอยางดี เพราะเปน ท่ีรูกนั อยูแ ลว วาการใช เทคโนโลยสี ารสนเทศท่ขี าดความเหมาะสมยอมสง ผลเสียตอสุขภาพโดยรวม ทงั้ ความเครียดตอสุขภาพจิตและเปนสาเหตุ กอใหเ กิดความเจ็บปว ยทางกาย ซึ่งนาํ ไปสูการสูญเสยี ทรพั ยส นิ เพ่ือใชรกั ษา และเสยี สุขภาพในระยะยาวโดยรูเทาไมถงึ การณ 3

5.ทักษะในการรบั มอื กับการคุกคามทางโลกออนไลน (Cyberbullying Management) จากขอมลู ทางสถติ ลิ าสุด สถานการณในเร่อื ง Cyber bullying ในไทย มคี า เฉล่ียการกล่นั แกลงบนโลก ออนไลนในรปู แบบตา งๆ ที่สูงกวาคา เฉลย่ี โลกอยทู ่ี 47% และเกิดในรูปแบบท่ีหลากหลาย อาทิ การดาทอกัน ดว ยขอความหยาบคาย การตัดตอภาพ สรางขอมลู เทจ็ รวมไปถึงการต้ังกลมุ ออนไลนก ีดกนั เพอ่ื นออกจากกลุม ฯลฯ ดงั นนั้ วา ท่พี ลเมอื งดิจทิ ัลทุกคน จงึ ควรมีความสามารถในการรบั รแู ละรบั มอื การคุกคามขม ขบู นโลก ออนไลนไ ดอยา งชาญฉลาด เพื่อปองกันตนเองและคนรอบขางจากการคุกคามทางโลกออนไลนใ หไ ด 6.ทักษะในการบรหิ ารจดั การขอมูลที่ผใู ชง านทง้ิ ไวบนโลกออนไลน (Digital Footprints) มรี ายงานการศกึ ษาวิจยั ยนื ยนั วา คนรุน Baby Boomer คือ กลมุ Aging ทเี่ กดิ ตั้งแตป พ.ศ. 2487 – 2505 มกั จะใช งานอุปกรณคอมพวิ เตอรหรอื โทรศพั ทเ คลอ่ื นที่ของผอู ื่น และเปดใชงาน WiFi สาธารณะ เสรจ็ แลว มักจะละเลย ไม ลบรหสั ผา นหรือประวตั ิการใชงานถึง 47% ซงึ่ เสย่ี งมากทจ่ี ะถูกผูอื่นสวมสิทธิ ขโมยตวั ตนบนโลกออนไลน และเขาถงึ ขอ มลู สวนบคุ คลไดอ ยางงายดาย ดังนั้น ความเปนพลเมืองดจิ ทิ ลั จงึ ตอ งมีทักษะความสามารถที่จะเขาใจธรรมชาติของ การใชช ีวิตในโลกดิจทิ ัล วาจะหลงเหลอื รองรอยขอมลู ทงิ้ ไวเ สมอ รวมไปถงึ ตอ งเขา ใจผลลพั ธที่อาจเกดิ ข้ึน เพอ่ื การ ดูแลส่ิงเหลา น้อี ยา งมีความรบั ผดิ ชอบ 4

7.ทักษะในการรกั ษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน (Cybersecurity Management) ความสามารถในการปองกันขอมูลดวยการสรางระบบความปลอดภยั ทเ่ี ขมแข็งและปองกนั การโจรกรรมขอมูล ไมใหเกิดขึ้นได ถาตองทําธรุ กรรมกบั ธนาคารหรอื ซ้ือสนิ คา ออนไลน เชน ซือ้ เสือ้ ผา ชดุ เดรส เปนตน ควร เปลีย่ นรหสั บอ ยๆ และควรหลกี เลย่ี งการใชคอมพิวเตอรสาธารณะ และหากสงสยั วา ขอมูลถูกนําไปใชหรือ สูญหาย ควรรบี แจง ความและแจงหนว ยงานทเ่ี ก่ียวขอ งทนั ที 8.ทกั ษะในการใชเทคโนโลยีอยา งมจี รยิ ธรรม (Digital Empathy) ความสามารถในการเหน็ อกเหน็ ใจและสรา งความสมั พันธท ่ีดกี บั ผูอ่ืนบนโลกออนไลน พลเมืองดิจิทัลทดี่ ีจะตอ ง รูถงึ คุณคาและจรยิ ธรรมจากการใชเ ทคโนโลยี ตอ งตระหนกั ถึงผลพวงทางสังคม การเมอื ง เศรษฐกจิ และ วัฒนธรรม ทีเ่ กดิ จากการใชอ ินเทอรเนต็ การกดไลก กดแชร ขอมลู ขาวสาร ออนไลน รวมถงึ รจู ักสิทธิและ ความรับผิดชอบออนไลน อาทิ เสรภี าพในการพูด การเคารพทรพั ยสนิ ทางปญญาของผูอน่ื และการปกปอ ง ตนเองและชมุ ชนจากความเสีย่ งออนไลน เชน การกล่นั แกลง ออนไลน ภาพลามกอนาจารเด็ก สแปม เปนตน 5

ความเปนพลเมอื งดิจิทลั (digital citizenship) แนวคิดความเปน พลเมืองดิจิทัลพดู ถึงความสามารถในการใช อนิ เทอรเ น็ตเพื่อมีสวนรวมในสงั คมเศรษฐกจิ ดิจิทลั อยางมปี ระสทิ ธภิ าพ มคี วามรบั ผดิ ชอบ และปลอดภยั การปฏวิ ตั ิเทคโนโลยกี ารส่อื สารไดเ ปด โอกาสและหยบิ ยื่นความทาทายใหมๆ ใหกบั พลเมืองดจิ ทิ ลั เราสามารถ เขาถึงขอ มูลโดยไรข อ จํากดั เชงิ ภมู ิศาสตร เขารว มชุมชนท่มี คี วามสนใจ รวมกัน สรา งสรรคแนวคดิ ใหมๆ ในการแกไขปญ หา และทําใหเสียง ของพลเมอื งดังขน้ึ ในสงั คม แตเ รากต็ องเผชญิ กบั ความเสย่ี งใหมๆ เชน การสอดแนมความเปน สว นตัว อาชญากรรมคอมพวิ เตอร ดังนนั้ เราใน ฐานะพลเมอื งดิจทิ ัลจงึ ตองตระหนักถึงโอกาสและความเสย่ี งในโลก ดจิ ทิ ลั พฒั นาทักษะและความรทู ่จี ําเปนในโลกใหม และเขาใจถงึ สิทธิ และความรับผิดชอบในโลกออนไลน 6

นิยามความเปน พลเมืองดิจิทัลออกเปน 3 มิติ คอื มติ ดิ า นความรเู กย่ี วกบั สื่อและสารสนเทศ 1.พลเมอื งดจิ ทิ ลั ตองมคี วามรูค วามสามารถในการเขา ถึง ใช สรา งสรรค ประเมนิ สังเคราะห และ สื่อสารขอ มูลขา วสารผา นเครือ่ งมอื ดิจทิ ัล ดังนั้นพลเมืองยคุ ใหมจ ึงตอ งมีความรดู านเทคนิคในการ เขา ถงึ และใชเ ครอื่ งมือดจิ ทิ ัล เชน คอมพิวเตอร สมารตโฟน แท็บเลต็ ไดอยางเชย่ี วชาญ รวมถึง ทักษะในการรูคดิ ข้นั สงู เชน ทกั ษะการคดิ อยางมีวจิ ารณญาณ ซึ่งจาํ เปน ตอการเลือก จดั ประเภท วเิ คราะห ตคี วาม และเขาใจขอ มูลขา วสาร 2.มิติดา นจรยิ ธรรม พลเมอื งดิจิทัลจะใชอ ินเทอรเ น็ตไดอ ยางปลอดภัย มคี วามรบั ผิดชอบ และมี จรยิ ธรรมไดอยา งไร พลเมืองที่ดีจะตอ งรูจักคณุ คา และจรยิ ธรรมจากการใชเ ทคโนโลยี ตองตระหนกั ถงึ ผลพวงทางสงั คม การเมือง เศรษฐกจิ และวัฒนธรรมท่เี กดิ จากการใชอนิ เทอรเ นต็ รวมถงึ รจู กั สทิ ธิ และความรับผดิ ชอบออนไลน อาทิ เสรภี าพในการพดู การเคารพทรพั ยส ินทางปญ ญาของผูอื่น และ การปกปอ งตนเองและชมุ ชนจากความเสย่ี งออนไลน เชน การกล่นั แกลง ออนไลน ภาพลามกอนาจาร เดก็ สแปม เปน ตน 7

3.มิติดานการมีสวนรวมทางการเมืองและสงั คม พลเมืองดจิ ิทัลตองรจู กั ใชศกั ยภาพของ อนิ เทอรเ น็ตในการมสี วนรวมทางการเมือง เศรษฐกจิ และสังคม อินเทอรเ นต็ เปนไดท ง้ั เครื่อง มอื เพมิ่ การมีสว นรวมทางการเมอื งในระบบ เชน รฐั บาลใชอ นิ เทอรเ น็ตในการรับฟงความเหน็ ของประชาชนกอ นออกกฎหมาย การลงคะแนนเสยี งอเิ ลก็ ทรอนิกส (e-Voting) หรอื การยน่ื คาํ รอ งออนไลน (online petition) นอกจากนน้ั อนิ เทอรเ นต็ ยงั ใชส ง เสรมิ การเมอื งภาค พลเมอื งผานวิธีการใหมๆ ซง่ึ ทา ทายใหเกดิ การเปลี่ยนแปลงการเมอื งในระดับโครงสรา ง 8

การรูเทาทันส่อื หรือ Media Literacy การรูสอ่ื สะทอนความสามารถของผเู รยี นเกย่ี วกบั การเขา ถงึ การวเิ คราะห และการผลิตสื่อ ผาน ความเขาใจและการตระหนักเก่ียวกบั 1). ศิลปะ ความหมาย และการสงขอ ความในรปู แบบตางๆ 2). ผลกระทบและอิทธิพลของสื่อมวลชนและวัฒนธรรมท่เี ปน ทนี่ ิยม 3). ส่ือขอความถกู สรางขนึ้ อยา งไรและทําไมถึงถูกผลติ ข้ึน 4). สื่อสามารถใชในการส่อื สารความคดิ ของเราเองไดอ ยา งมปี ระสทิ ธภิ าพไดอ ยา งไร 9

การรเู ทคโนโลยี หรือ Technology Literacy ความชํานาญในเทคโนโลยสี วนใหญม กั จะเก่ียวขอ งกบั ความรูดิจิทลั ซ่ึงครอบคลุมจากทักษะ คอมพวิ เตอรขน้ั พ้นื ฐานสูท ักษะทีซ่ ับซอนมากขนึ้ เชน การแกไขภาพยนตรดิจทิ ลั หรือการเขียนรหสั คอมพิวเตอร การรกู ารสื่อสาร หรอื Communication Literacy การรกู ารสอื่ สารเปนรากฐานสาํ หรับการคิด การจดั การ และการเชื่อมตอ กับคนอน่ื ๆ ในสังคมเครอื ขาย ทกุ วันนเี้ ดก็ และเยาวชนไมเพยี งจําเปนตองเขาใจการบรู ณาการความรูจ ากแหลงตางๆ เชน เพลง วดิ ีโอ ฐานขอมูลออนไลน และสือ่ อน่ื ๆ พวกเคา ยงั จําเปนตอ งรวู ิธกี ารใชแหลง สารสนเทศ เหลา น้ันเพ่อื เผยแพรและแลกเปล่ียนความรู 10

แหล่งทีมา https://www.ops.go.th/main/index.php/knowledge-base/article-pr/1355-goto- citizens21st https://www.scimath.org/article-technology/item/8659-2018-09-11-07-58-08 https://sites.google.com/site/digitalcitizens03718/showcase/domain3 11