วรรคทองในวรรณคดีไทย (1)

วรรคทองใน วรรณคดีไทย

คำนำ e-book เล่มนี้จัดทำขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของวิชา ความคิดสร้างสรรค์ เพื่อให้ได้ศึกษาหาความรู้ใน เรื่องวรรคทองในวรรณคดีไทย และได้ศึกษาอย่าง เข้าใจเพื่อเป็นประโยชน์กับการเรียน ผู้จัดทำหวังว่า รายงานเล่มนี้จะเป็นประโยชน์กับ ผู้อ่าน หรือนักเรียน นักศึกษา ที่กำลังหาข้อมูลเรื่อง นี้อยู่ หากมีข้อแนะนำหรือข้อผิดพลาดประการใด ผู้จัดทำขอน้อมรับไว้และขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย ผู้จัดทำ นางสาวภาวินี คำทอง รหัสนักศึกษา 63181010236

นานาประเทศล้วน นับถือ คนที่รู้หนังสือ แต่งได้ ใครเกลียดอักษรคือ คนป่า ใครเยาะกะวีไซร้ แน่แท้คนดง (พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๖ เรื่อง พระนลคำหลวง) ฉันทลักษณ์โคลงสี่สุภาพ คำประพันธ์ข้างต้นใช้โคลงสี่สุภาพ โคลงสี่สุภาพมีลักษณะบังคับ คือหนึ่งบทมี 4 บาท , 3 บาทแรกบาทละ 7 คำ บาทที่สี่ 9 คำ ดังนี้ บาท ที่ 1 มี 7 คำ บาท ที่ 2 มี 7 คำ บาท ที่ 3 มี 7 คำ บาทที่ 4 มี 9 คำ 1 บาท แบ่งเป็น 2 วรรค วรรคแรก 5 คำ วรรคหลัง 2 คำ ยกเว้นบาทที่ 4 จะมีวรรคหลัง 4 คำ ใน 1 บท จะประกอบด้วย 30 คำ มีคำสร้อยได้ในบาทที่ 1 บาทที่ 3

เสียงฦๅเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย เสียงย่อมยอยศใคร ทั่วหล้า สองเขือพี่หลับไหล ลืมตื่น ฤๅพี่ สองพี่คิดเองอ้า อย่าได้ถามเผือ (จากลิลิตพระลอ) ฉันทลักษณ์โคลงสี่สุภาพ คำประพันธ์ข้างต้นใช้โคลงสี่สุภาพ โคลงสี่สุภาพมีลักษณะบังคับ คือ หนึ่งบทมี 4 บาท , 3 บาทแรกบาทละ 7 คำ บาทที่สี่ 9 คำ ดังนี้ บาท ที่ 1 มี 7 คำ บาท ที่ 2 มี 7 คำ บาท ที่ 3 มี 7 คำ บาทที่ 4 มี 9 คำ 1 บาท แบ่งเป็น 2 วรรค วรรคแรก 5 คำ วรรคหลัง 2 คำ ยกเว้นบาทที่ 4 จะมีวรรคหลัง 4 คำ ใน 1 บท จะประกอบด้วย 30 คำ มีคำสร้อยได้ในบาทที่ 1 บาทที่ 3

เรื่อยเรื่อยมารอนรอน ทิพากรจะตกต่ำ สนธยาจะใกล้ค่ำ คำนึงหน้าเจ้าตราตรู เรื่อยเรื่อยมาเรียงเรียง นกบินเฉียงไปทั้งหมู่ ตัวเดียวมาพลัดคู่ เหมือนพี่อยู่ผู้เดียวดาย (พระราชนิพนธ์ในเจ้าฟ้ากรมขุนเสนาพิทักษ์ มีพระนามเดิมว่า เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรไชยเชษฐสุริยวงศ์ หรือพระนามที่รู้จักกันโดยทั่วไปว่า เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร หรือ เจ้าฟ้ากุ้ง) ฉันทลักษณ์กาพย์ยานี 11 กาพย์ยานี ได้ชื่อว่ายานี 11 เพราะจำนวนพยางค์ใน 2 วรรคหรือ 1 บรรทัด รวมได้ 11 พยางค์ 1 บท มี 4 วรรค วรรคหน้า 5 พยางค์ วรรคหลัง 6 พยางค์ สัมผัสระหว่างวรรค ใน 1 บท มีสัมผัส 2 คู่ สังเกตจากแผนผังและ ตัวอย่าง สัมผัสระหว่างบท พยางค์สุดท้ายของบทต้น สัมผัสกับ พยางค์สุดท้ายของวรรคที่ 2 ของบทถัดไป

“ความรกั เหมือนโรคา บันดาลตาให้มืดมน ไม่ยินและไม่ยล อุปสรรคใดใด กำลังคึกผิขังไว้ ความรักเหมือนโคถึก บ่ยอมอยู่ ณ ที่ขัง ก็โลดจากคอกไป ก็ดึงไปด้วยกำลัง บ่หวนคิดถึงเจ็บกาย” ถึงหากจะผูกไว้ ยิ่งห้ามก็ยิ่งคลั่ง เป็นตอนที่ท้าวชัยเสนไปพบนางมัทนะพาธาในป่า แล้ว ต้องการเป็นชายา ฤษีกาละทรรศินซึ่งมีนางคนรับใช้จึงเตือนว่า “ความรักมีได้แต่ต้องระวัง” ฉันทลักษณ์ฉันท์ 1. บทหนึ่งมี 2 บาท บาทหนึ่งมี 2 วรรค วรรคหน้ามี 5 คำ วรรคหลังมี 6 คำ รวมบาทหนึ่งมี 11 คำ จึงเรียกว่า ฉันท์ 11 2. ครุ-ลหุ : คำที่ 3 ของวรรคหน้า กับคำที่ 1 ที่ 2 และที่ 4 ของวรรคหลังเป็นลหุ นอกนั้นจากนั้นจะเป็นครุ

โขดเขินศิรขรเขา ณ ลำเนาพนาลัย สูงลิ่วละลานนั - ยนพ้นประมาณหมาย ยอดมัวสลัวเมฆ รุจิเรขเรียงราย เลื่อมเลื่อมศิลาลาย ก็สลับระยับสี (พระยาศรีสุนทรโวหาร ( ผัน ) ฉันทลักษณ์ฉันท์ 1. บทหนึ่งมี 2 บาท บาทหนึ่งมี 2 วรรค วรรคหน้ามี 5 คำ วรรคหลังมี 6 คำ รวมบาทหนึ่งมี 11 คำ จึงเรียกว่า ฉันท์ 11 2. ครุ-ลหุ : คำที่ 3 ของวรรคหน้า กับคำที่ 1 ที่ 2 และที่ 4 ของวรรคหลังเป็นลหุ นอกนั้นจากนั้นจะเป็นครุ

แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์ มันยากสุดลึกล้ำเหลือกำหนด ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี้ยวลด ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน มนุษย์นี้ที่รักอยู่สองสถาน บิดามารดารักมักเป็นผล ที่พึ่งหนึ่งพึ่งได้แต่กายตน เกิดเป็นคนคิดเห็นจึงเจรจา แม้นใครรักรักมั่งชังชังตอบ ให้รอบคอบคิดอ่านนะหลานหนา รู้สิ่งไรไม่สู้รู้วิชา รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี (จากเรื่องพระอภัยมณี ของ สุนทรภู่) ฉันทลักษณ์กลอนสุภาพ ลักษณะการประพันธ์มีการบังคับที่บทหนึ่งมี 2 คำกลอน คำกลอนหนึ่งมี 4 วรรค แต่ละวรรคมี 8 (7-9 คำ)

แม่รักลูกลูกก็รู้อยู่ว่ารัก ใครอื่นสักหมื่นแสนไม่แม้นเหมือน จะกินนอนวอนว่าเมตตาเตือน จะข้อความเรือนร้างแม่ (สุนทรภู่) ฉันทลักษณ์กลอนสุภาพ ลักษณะการประพันธ์มีการบังคับที่บทหนึ่งมี 2 คำกลอน คำกลอนหนึ่งมี 4 วรรค แต่ละวรรคมี 8 (7-9 คำ) สุดท้ายของวรรคที่ 2 ของบทถัดไป

ถึงหน้าวังดังหนึ่งใจจะขาด คิดถึงบาทบพิตรอดิศร โอ้ผ่านเกล้าเจ้าประคุณของสุนทร แต่ปางก่อนเคยเฝ้าทุกเช้าเย็น พระนิพพานปานประหนึ่งศีรษะขาด ด้วยทุกข์ยากยากแค้นถึงแสนเข็ญ ทั้งโรคซ้ำกรรมซัดวิบัติเป็น ไม่เล็งเห็นที่ซึ่งจะพึ่งพา (จาก นิราศเมืองแกลง ของ สุนทรภู่) ฉันทลักษณ์กลอนสุภาพ ลักษณะการประพันธ์มีการบังคับที่บทหนึ่งมี 2 คำกลอน คำกลอนหนึ่งมี 4 วรรค แต่ละวรรคมี 8 (7-9 คำ)

แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์ มันยากสุดลึกล้ำเหลือกำหนด ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวที่เลี้ยวลด ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน มนุษย์นี้ที่รักอยู่สองสถาน บิดามารดารักมักเป็นผล ที่พึ่งหนึ่งพึ่งได้แต่กายตน เกิดเป็นคนคิดเห็นจึงเจรจา แม้นใครรักรักมั่งชังชังตอบ ให้รอบคอบคิดอ่านนะหลานหนา รู้สิ่งไรไม่สู้รู้วิชา รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี (จากเรื่องพระอภัยมณี ของ สุนทรภู่) ฉันทลักษณ์กลอนสุภาพ ลักษณะการประพันธ์มีการบังคับที่บทหนึ่งมี 2 คำกลอน คำกลอนหนึ่งมี 4 วรรค แต่ละวรรคมี 8 (7-9 คำ)

โส โพธิสตฺโต ปางนั้นสมเด็จพระบรมโพธิสัตว์ ตรัสได้ทรงฟัง พระลูกน้อย ทรงกันแสงทูลละห้อยวันนั้น กลั้นพระโศกมิได้ละอาย พระทัยแก่เทพยดา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา เสด็จเข้าสู่ภายในพระ บรรณศาลา ซบพระพักตราทรงพระกันแสงสะอื้นไห้ ว่าโอ้เจ้าเพื่อน เข็ญใจของพ่อเอ่ย เจ้าเคยกระทำกรรมไว้เป็นไฉน จึ่งมาตกเข็ญใจ ไร้ยากอนาถา ให้พราหมณ์ชราร่างร้ายกาจ ตะแกมาทำสีหนาทโพย โบยตี โอเวลาปานฉะนี้ก็สายัณห์ คนทั้งหลายเขาเรียกกันกินอาหาร บ้างก็เล้าโลมลูกหลานให้อาบน้ำแล้วหลับนอน แต่สองบังอรของพ่อ นี้ ใครจะปราณีให้นมน้ำ ก็จะตรากตรำลำบากใจ ที่ไหนจะเดินได้ ด้วยพระบาทเปล่า ทั้งไอแดดจะแผดเผาให้พุพอง จะชอกช้ำคล้ำ เป็นหนองลงลามไหล สองสุริยวงศ์ตั้งแต่ว่าจะทรงกันแสงไห้ สุดอาลัยของพ่อแล้วที่จะติดตาม จะบ่ายหน้าไปหาพราหมณ์เมื่อ ยามเย็น เฒ่าจัญไรไหนเลยจะเห็นด้วยสองเจ้า มีแต่จะรุกเร้าคำราม ตี .... เจ้าพระยาพระคลัง (หน) ฉันทลักษณ์ร่าย ร่ายแต่งวรรคละ 5 คำ แต่งกี่วรรคก็ได้ สัมผัสใช้คำท้ายวรรค ส่งคำใบ้คำที่ 1/2/3 วรรคถัดไป ต่อเนื่องไปจนจะจบ ต้องจบด้วยโคลงสอง