บทเรียน วิชา เรียงความแก้กระทู้ธรรม

wiravatfut.i.azt.imaiivovu onornnane5 wino4555tiamtnial‘l bera9 '1)1 IatteirovoogaonlynfcminmleN

riEJNIAT1341,111115:(11:5553-1 uouthsmsgau 10a11§EJU •linal sn FTU CiEIFTILLIAiMIVFV15F1inqnni491 1,12.1-fil Uh611 itiii'157P1 FialiilYNO911/11.1 10)1/191rMfl'kW-1'30111114 IATLITMA •ejCiutivi@l4nuaLlikrolvismnauqn-ri4mAiii@arVilnUaill191@ti Clign-ri4v1 •qAuct,diiEtalulmniurirm,17,155uUt-p61@lmnlinvalinli-J1115 •Cill3EYISJF-31111,4116V1,1,11,1,d1,151.166@l1V159110W111A#16:WVailiWIldinVIlhtiliVIA nonssumsaou •[email protected]:LLan.htlEnill'Herdit:iEJ1RT-11.11,1Af15:45571.1 •e:sfa@u1,1,10Ertztrio14-uatil'ilL6lmnivism-laulnni4riAmedau Gn qflli491 [email protected] •qam,111,11CILlotlutlauunmilEruintij vuij@L@BulErthrinvu •qa@tiLL1=1,1,1n1Y15@b'UlEY111/15F1-101.1qcf11174VILVVEJII. • 21 21 26 u 21 6'ErtAnL671Erui301m--naJur Mt @lL'istaLatv7-dun-n.19111.1 qUnsai .es1- 1,1cdutrunThilan.Aulfl-ywiLfifnti • `-i'-mEinlryi5L6TJErtAltilR-J-ILL,Lfimtv,i1,1,11uavLAil(ii) .fm,foTtlaauainviiia-N [email protected] A4 einii'ull'*[:inLiEn..ielnviiEn1 Ciu.50-1aiusinl:t577ai Izoitniltvarringjj

)211 13EAPY313-11111115:111555a4 1161-mnfueffini5AtiuiquoFrnaJiit'in5-6-1:1651J 2, usilvramlnImqn-rgolfitiivitiolTtun-ia@cuqa@nil@anv,-,15-rvita lvisFinauqn-r[4913.1-161ivrtilqn-rt;v) 9) 91 1-ii @tulo • OBtrIEJTEYIUM131tiffl15751.1q1Ti4M71601.1111/10t19.:910,inonimma 2, @einZau d M511TOiltil,11 qn-ii;Q.m1vtuaniqlrtf.niiguilmvu,cLtaitbvliulaucnutlininvif1I4D-lqcunn-&rLgaito4icLoa.il5aoImAu2Io, nnvfioQ9.,,alnu@envdAa'ra-rndk@llevgiin@nliak A =. A o A Qi v si A .cb e r9,111103.1M1115nrilM191411901-113.1111101ffl,UMric:01111/161414blaW11.1 i@cufitunqcnni;varivt@LI.',I121Likl@tunuRyagIn-ii;prumbiuqp-rt;a1 • Liitruammoit4otacillA Gn vivinTf,catenalli nn5SIEfuliCikrukm JTcLit.gln.519411 2/ Rt-urirmln-151kinvuoucu-ronllunnwyRn5t1%,1,55531 LIOVI/IT1M-NRIJAL1,11,1 1111 6). LiSill2kTUVInlifi'll,ril0 m el.frrik 3.unqn-ri4varaioul,k5cumuitiruo cn. 1,:h2JR-YiLmtKildig [email protected],11@RTlardOlf15tInkILL1)19nNa &[email protected]'nu b.15V11-mEnn1i).,46kinkfriwn c. ef:,'@wl,[email protected] Somcivirso-rimi

VILIJU11151:001413EAR113,11,1121f15455534 A Eri TIJimianm na.uit-uni na.uittl thUniic thtfri. doWiNallitict% (.114-m75.166.1)- qj al 172d -'111.$1i@tirlEJTE'[email protected],Lvinwt,7 151D-Igoviti-aimli 611@lVIvld Al nAULL'u-avriluvilfmAnvuotil-hicqc616'Sudaltl (c:s. cuwvio) alAqIingf 51.11.11/1 1E1gjvpi.Uallgu o3.iicrAtm Ucu.cu-atiomm 419127M M111115111 d11.1WWWIAll'ON alAqfv-igvi fiLitIvrriyilnnu nwuvi f141,61/11.1 chii q6J -191ml ni om.vitti Tdamitul9J la anm J. aqilkilliialEld@aiNf115A'3111q6ij 21 11MiEJ011ilErt.AllYl uo-rup'rduteuaz,1111,1,6-a @b'cunuwimy--1(c cuw41) aTUR-rvin lm.171-1o) millctingmfilA1 611911iL6Ail@lkliTA-1 U1171d 7dts1 orWIS anm na,Engun-linnii dictirrii thcdri. Nowlaliftruilt 6lul5 enliloNavutrucu A'11h5wa4-aiqi-JErdun-n.utiu 21 Citmorailiusin7*Ilai 5110ifybrvtiar Ir.Puailr,Pafiincbri

91 91 k3adl‘lf115111MALSI E Let4 t261 1' FMIi[]n'1.11thtt-13,'[]J [ 1 q0-13,1 CiEllf111441,1,11f17:::1',1773.1 gauluounivall 6.61/ bc1vrt7A all_qhq.r. 6211•ai,3k-i1ti crolq..6c-IrA ql_qinvaloAu ,siA,i 66aa tr4,.761tA eicu,;i1' %jarIi&ITIflUitiilactn(11,1;faa01.1, ,e,cc`oa\",4'.14,31, `Miltall-1114;44Fla-igdB1E71'414 l4A`6111acI/11949/1 9 l'iciacaliCU:4ina. 2' ale'eZji-- `1/1 gEq.C1 q.16/1- 4_1'1C611„CP131422f1CWA0li16.4491 v O. ti.61(711) 1-1).-, iitiaq'i.t, c1A10 Act4112aqinclicifn3 l41 LkA)=.L,)1 qVal Ac1A, gileic111A erLirl 6Zici—.651 l±q1.611 Nisitmg,14,6 Aaemfl1,4'1og'i0nel'iml map%arin 311c11kJ1 b6Z3Ion gt-larl'Ablq/Silg otai lM-Aisitl,71`v q,. 'i 9:4oirM'I ocii_ ,f_vc-itcaocubTria, v,10 c ,rvII, 67- 6-Aulc-Aki.A,actrytic-v1344,6 4-.2,,,631Lo go \\tql.shcv-i*.ing I0:In i,glorri kTimqj 0)0 ifig-ri ATII11$'45.194CAUdREA 1:911111SMITYISFOAd '41601

(Dm Lawertty.:LRn,i0.-3, uln2,i,Ruertggs rtzt44-:zuv11rtLemp1iti L9,e, fl, @r 71A1 .tfitrOIZ ULM DifcifIttr6U1A13re) 411 5 , ,\\-prfi iko upt, 1.,.,urilcici w3u5r8q 1., i 76t-akC1>lk ,C. 6 .11,AMIcit)' 71 eAk9W119 t 110 04,4r1.i,9b1'r yr19,,119fliT§ i b 41\"elt, lcLS71', LinzInb ry,up,9,1,111'49Mb @ rp,q9rii,_0'99 14)Wit '1)1Thrt • ,.. '..bl,p9IT 91Tz1„:11:,51 5c 1),, n Lw3p14) ”D, va Leuxbrf-19 L')11,..a°crb1-40 ',,c tEtMl-b1;bc tp.5913tWE7V brk14Thcri?W,b WITt,19 6 RtfV' 'y i/lThAvtiV TrAivb,f,Cr tInbLOtecinftvrtt,Lc,er2,,,„e919111 0 TR')u-pg, 1 nillTh•!,1,Zb.51 Brill,li(g rt,@15Ua',(iiI5gurbuprgOr, Wltin9, n I crbE,q 6wuLt.5 b.t,rbi,),/lANmL/bliA10 eotE)LaginctI,Up, bei),Anolp11) Iv910t',t,BCv LlguftipE!risci *r crbuiutnoisattui,u-bttAvi,R, riTilia vkl,,tr.„1) libp,,Utprtf. LP,Wilyrk(They.*IITIG)11)Wth,l 91 IVg9',(Diiointe)ay:11 \"\"z9OLIt0y1491,E7 11,lb rby, tif,i14,,r@un54 lY't

tiFlAf1.4. 1'51t:1)6a.ftfflI'l Q.] bk)(119161k0Q1111Vtailq/1(r&rPriPLIc21111 O'ilcOrl VW'S11-10@l011(.3,01061I)=006i'F9AiL;elatl. i'cggat%; -& 4 6.4...iip-as,'0 .1itl b31Cr'tCAAPKb -yb-161 Qtf 1433\"1.,5ii'llsqli)Ma elc.1 .er11-01;14.1e-rali.46!1 o;foi.vAq.1.1.1D1f)Aii4.1601,4M 4 .1 atT15 4r..a4;19,151`1.1 bb6S8,641T4 TIP-1914,14(plsoca:rfictfitT1116q/13611 .''';16,171',I,,atssag.ban6,r,fiAlbdilu(7612,4tqAddia-a O'Qtoi-1141,'itifi mcgin owtiNGIN,ag,gAlcirt641 61A wintrhsCuOr4.1(1711 in 4 ci VI4c140baC191-14,b0itgjlP.109i q 6-1 b S*- Ci4) rataiii-rcln.il) •_- 4:. ci630bqg 6?10J,01 i9il 541'N.1 q'Pt'it 62cieb 626g 6119,1-A 11 41 CU e:11 1,16i'ivgai 40'1`1Tl0eirlgiski @C,flAt4U'Ifiri4i1 t:',61;)N'%91C4iiNi4W'I ogcli,l_k e.riaR4girtncArici0c4`,&tA•Afl 0(1-1 ,4_1 1 ctcHni?li TY13,26,(Ai6.1g1.(4.1befia-q,\\I er9`611q),altncil lii'4 6-10L,610,,IsvAlailfi bq'l m34_1{113,111-'01mait`a,nctigt3q teg'31/ QJ c, 3_/qvb41,61191CI166ri eqi125) 6CLImillsomilq.01,1A,4116.nimqsirri)4 III

ieretrbk''''\" l,t.-Wt§Pfill.,11.0'11.01131ktst)Brt9 tv- rbv9 'TT tl/b\\b1,11Wici U. goLatbech U391119 tz, P'b 4 ic tfl wrbit. tett arb1./b1A9ott1;14,C14) Lirgibk.vrb Wrbro tc-rotAbLib e corbl.DP011+1 WielkU) 44111raLbCbB,,Yttne9 P 11591-p5pfrtit)k, r8Eggylbiertilbq M14,,OT.,cronUMbuil.l; mrsttiloom,-A2pTim- mc,ptekcripppi?urt'w,Tg Lt),tE lb MO /612#1,, facM,Elvei rEKt'TLD1 UV61., 1.119;# LVelktnbra5Ce.4/9 y)?1)'inbtr,d ntk6uv(19411crttbIffJyrnt, ,tertr8 LZMI,CA411&? bUhfrbOocitrn,y,91vb1,5@1ttirAt 4.9gE.?utires@%151v1 rtr 610WWI UtAleVlrt‘,yb ibev14)%.verto gylvbii.prbrg.tVp9ts,Lb19 ubbe tivtu,t/99btt, trap Prturt,rtvaibtApOPevbal/B Ublt431 cs'\"7 VbWia(1)94101 rtfi m,r9 crbLburt ,picrtiatk,n) crbF 1tf 666bUtb@c13:1t('

coicrismacwq,criictImfiwncrio‘lig a. 1114.:„011t1 141M1@triltd wwiltATJ thmt-u.j ovInTatcw vtAln tvillnIvivraq tmqd q/Jaa-aq 3.J94 TO'Tn. JtUtvraartoiti annitl Iii@-i-rcrico5zamdlanwivi'ludguci;I'lLLd qi-vna) 17.u-infiasio1 cJain vlERI LLatilT6 011,1 ilj@-j11,0141311411111,cli?i'M4Ilat 1,MJ@J6U1. 0Lci7i5n fituulvH1vvramat a-anrugalicuvia-al 111.1_461,i114a-1E.1. a'N11.11.1i1OUVIM1 in'iiiJ1111111.1 TO 50 aqq1.14 nlIFILtra /RAM mvinavnititi adS6J 'Mtn. 1.N3./lf.1 ttnu 67311 ilval ezfil/Yea qiish\"A il@-a-nilvrai4iamed@lcmT,Finooi d@alm-Inavilfl-am6ialuiALLatryiTvitLaTai1J LLatqilictiA qj a-anrukt_icuvia-al ?i'mcoiOuvia-al Ic.1/199M1t1 1411N111-1U @title.] 1,11111/11/19.7 on.4 ia tfraviva ‘.1,51 lfrkli L5146 ii of1A' wiN c itsTa w-atanIi 'Viva Lthrril SiolivrrulcuImq61.40931 cqt-IJ,cut,S91 @-)E), 1LJ611bl mu -mtur,J1 LRULor,fi-lAdl&ak MR111. criAtvilancti daadriLILLfiqatAcULLA'-a 61A. Nywinilniu UrvInt, Nyvinilnis Nvronli-icst lu tit ihnq Em'aq Emn UqUilqi,o1 )-at.t.tivrn nommarqqfita q1,1a2 li/iLS1 mci JLEi@LIALI triwvi ii ivthlignjoi o@i g@nqu'u alum lcumArVimuLN. ej1.15-15011-1M111q661171.4t11 ii111514917NSEJ Rout,Lvioqw1a/lelo Lotc&A411,11@-anvrmlvini 61qmmilfro Nvivincilmo Lowrim cn. @MIMI Iftkonpu otim JJthwiltm trriAd rntoi Eni7loguVt,m6 am4191 tiJ v1u,1 t116Ih41 Tati oniThin 114 wvillto ITti,A911,2,iftwruaA'911.0,1_41-4\\wrubrt.n Lm-it Ilo-rt11,6611LoviJcuilv15 aatmruffuL/1111,91 In-1M @A'matai@ln,711,1.kitm nn5a0ut-TuEJ@LLcticuncuccutu. voconi7Imu /non 6V1011 trii;',n iminiziapAVAtmciu,, siencivrifipliAcci

II 1 5t6judIttalinitl flJ f11!V1

เฉลยธรรมศกึ ษาโท ระดับประถม ปี ๒๕๖๒ เลขท่…ี …………………………………… ประโยคธรรมศกึ ษาชน้ั [ ]ตรี [ ]โท [ ]เอก ช่วงชน้ั [ ]ประถม [ ]มธั ยม [ ]อดุ ม วชิ า เรยี งความแกก้ ระทูธ้ รรม สอบในสนามหลวง วนั ท่…ี …………………เดือน…………………………………พ.ศ.…………………………… ปาปมิตเฺ ต ววิ ชเฺ ชตวฺ า ภเชยฺยตุ ตฺ มปุคคฺ เล โอวาเท จสฺส ตฏิ ฺเฐยฺย ปตเฺ ถนฺโต อจลํ สุข.ํ ผปู้ รารถนาความสุขทม�ี ัน� คง พึงเวน้ มติ รช�ัวเสีย คบแตบ่ คุ คลสูงสุด (คนด)ี และพงึ ตงั� อยู่ในโอ วาทของทา่ น. ณ บัดนี� จกั ไดอ้ ธิบายขยายเนื�อความแห่งกระทู้ธรรมสุภาษิต ท�ีไดล้ ขิ ติ ไว้ ณ เบอื� งตน้ พอเป็ นแนวทางแหง่ การศึกษาและนํามา ปฏบิ ตั สิ ืบตอ่ ไป คาํ วา่ สุข หมายถงึ ความสบายและความสบายใจ ซ�ึงหมายถึง สภาวะท�กี ายและใจของเราปลอดโปรง่ จากความกังวล ความเดอื ด รอ้ นใจ เป็ นตน้ ความสุขทัง� ทางกายและทางใจย่อมเป็ นผลมาจาก การไดค้ บหาคนดเี ป็ นมิตร เป็ นท�พี �งึ พาอาศัย เพราะมติ รท�ดี นี ั�น ยอ่ มบอกกล่าวแตเ่ รอ�ื งดๆี ไมเ่ ป็ นพิษเป็ นภัยแกเ่ รา มิตรทด�ี ยี ่อม 10

สอนให้เราเป็ นคนดดี ว้ ยการมีขนั ติ สมดงั สุภาษิตท�มี าในหนังสือ สวดมนตฉ์ บับหลวงวา่ ขนฺติโก เมตตฺ วา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา ปิ โย เทวมนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก. ผู้มขี นั ตนิ ับวา่ มเี มตตา มีลาภ มยี ศ และมีสุข เสมอ ผู้มขี นั ตเิ ป็ นทร�ี กั ท�ชี อบใจของเทวดา และมนุษยท์ ัง� หลาย. คาํ วา่ ขันติ คอื ความอดทน หมายถงึ ความอดทนอดกลนั� ตอ่ ส�ิงทม�ี ากระทบกาย กระทบใจ ผ้มู ีความอดทนอดกลนั� มกั จะไม่ พลงั� พลาดไปทําสิ�งตอ่ ศีลธรรมอนั ดงี าม ผมู้ ีความอดทนมกั จะได้ คาํ ช�ืนชม เช่น นักเรยี นมีความอดทนตอ่ การอบรมส�ังสอนของ บดิ ามารดาย่อมไดร้ บั คาํ ช�ืนชมวา่ เป็ นบตุ รธิดาท�ดี ี นักเรยี นอดทน ตอ่ การเดนิ ทางมาเรยี น ยอ่ มไดร้ บั ความรทู้ �พี งึ ได้ นอกจากนั�นแล้ว หากผู้ ใดมคี วามอดทนยอ่ มถือวา่ เป็ นการปฏบิ ตั บิ ชู าตอ่ พระพุทธ เจ้า สมดงั สุภาษิตทม�ี าในหนังสือสวดมนตฉ์ บับหลวงวา่ 11

สตถฺ ุโน วจโนวาทํ กโรตเิ ยว ขนฺติโก ปรมาย จ ปูชาย ชินํ ปูเชติ ขนฺติโก. ผมู้ ีขันติ ช�ือวา่ ทําตามคาํ สอนของพระศาสดา และผู้มีขนั ตชิ �ือวา่ บูชาพระชินเจ้าดว้ ยบชู าอนั ย�ิง. คาํ วา่ บชู า คอื การแสดงความเคารพ ซ�ึงหมายถึง การแสดง ออกมาดว้ ยกาย ดว้ ยวาจาวา่ มีความเคารพตอ่ วตั ถุ บุคคล สถานท�ี เป็ นตน้ และในทางพระพทุ ธศาสนา การบูชา มี ๒ ประการ ไดแ้ ก่ ๑.อามสิ บชู า การบูชา การแสดงความเคารพดว้ ยอามสิ หรอื ส�ิงของ เช่น นักเรยี นบชู าคณุ ครดู ว้ ยพานดอกไม้ พุทธศาสนิกชนบชู า พระภิกษุสามเณรดว้ ยภตั ตาหาร เป็ นตน้ ๒.ปฏบิ ตั บิ ชู า การบูชา ดว้ ยการปฏบิ ตั ติ าม เช่น นักเรยี นปฏิบัตติ ามคาํ สั�งสอนของพระ- องคด์ ว้ ยการฝึ กฝนอบรมตนเองใหเ้ ป็ นผู้มขี ันตธิ รรม คอื ฝึ กตนให้ เป็ นผูม้ คี วามอดทนตอ่ การเลา่ เรยี น ตอ่ ช่วยเหลือการงานบิดาและ มารดา ฝึ กฝนตนเองใหอ้ ดทนตอ่ การยว�ั ยุ ไมพ่ ลงั� เผลอไปทําช�ัว สรปุ ความวา่ ผู้ท�ปี รารถนาอยากจะมีความสุขทงั� ทางกายและ ทางใจทม�ี ั�นคงตอ่ เน�ือง ผู้นั�นพงึ คบหาคนดเี ป็ นมิตร เพราะมิตรท�ี 12

ดยี อ่ มบอกกลา่ ว หรอื ชักชวนให้ทาํ แตค่ วามดี เช่น ชักชวนให้เป็ น ผู้มคี ณุ ธรรม ไดแ้ ก่ การมขี นั ตธิ รรม ผู้ ใดมขี ันตธิ รรม ผ้นู ั�นช�ือวา่ เป็ นผ้บู ชู าพระพทุ ธองคด์ ว้ ยปฏิบตั บิ ูชา หรอื การบูชาดว้ ยการปฏิ- บตั ติ ามคาํ สั�งสอนของพระพุทธองค์ ผู้ ใดปฏิบตั ติ ามคาํ สั�งสอน ของพระพุทธองคย์ ่อมไดร้ บั ความสุขทม�ี น�ั คง สมดงั สุภาษิตท�ยี ก ขนึ� เป็ นนิกเขปบท ณ เบอื� งตน้ วา่ ปาปมิตเฺ ต ววิ ชฺเชตวฺ า ภเชยยฺ ตุ ตฺ มปุคคฺ เล โอวาเท จสฺส ตฏิ ฺเฐยฺย ปตเฺ ถนฺโต อจลํ สุขํ. ผ้ปู รารถนาความสุขทม�ี ั�นคง พึงเวน้ มิตรช�ัวเสีย คบแตบ่ ุคคลสูงสุด (คนด)ี และพงึ ตงั� อยู่ในโอ วาทของท่าน. มนี ัยดงั พรรณามาดว้ ยประการฉะนี�ฯ 13

ตวั อยา่ ง 9 การเขียนเรียงความแก้กระทู้ธรรม จากขอ้ สอบ ปี ๒๕๖๓ สุภาษิตท่ี ๑ - ๒ เลขท่…ี …………………………………… ประโยคธรรมศกึ ษาชน้ั [ ]ตรี [ ]โท [ ]เอก ช่วงชน้ั [ ]ประถม [ ]มธั ยม [ ]อดุ ม วชิ า เรยี งความแกก้ ระทูธ้ รรม สอบในสนามหลวง วนั ท่…ี …………………เดอื น…………………………………พ.ศ.…………………………… ขนฺติโก เมตตฺ วา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา ปิ โย เทวนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก. ผู้มขี นั ตนิ ับวา่ มเี มตตา มลี าภ มยี ศ และมสี ุขเสมอ ผมู้ ีขันตเิ ป็ นทีร� กั ของเทวาดาและมนุษยท์ งั� หลาย ณ บดั นี� จักไดอ้ ธิบายขยายเนื�อความแห่งกระทธู้ รรมสุภาษิตที�ได้ ลิขิตไว้ ณ เบอื� งตน้ พอเป็ นแนวทางแห่งการศึกษาและนํามาปฏบิ ัตสิ ืบ ตอ่ ไป คาํ วา่ ขันติ คอื ความอดทน หมายถงึ ความอดทนอดกลนั� ตอ่ ส�ิงท�ี มากระทบทางกายบ้าง และทางใจบา้ ง การมีความอดทน ณ ท�นี ี�ท่านวา่ จะมลี ักษณะไมแ่ สดงอาการทุกข์รอ้ น ไมแ่ สดงอาการโกรธ ยกตวั อยา่ ง เช่น นายสมบตั ติ อ้ งทํางานหนักมากกวา่ แตก่ อ่ น เพราะระยะนี�ไวรสั โค- วชิ กาํ ลังระบาดอยา่ งหนัก เขาจาํ เป็ นตอ้ งทนกดั �นทํางานอย่างไม่ยอ่ ท้อ และเกรงวา่ บุตรธิดาจะอดตายจึงก้มหน้าทาํ งานตอ่ ไปดว้ ยความอดทน

10 จากตวั อยา่ งนี�สะท้อนให้เห็นวา่ นายสมบัตมิ ีขนั ตธิ รรมประจําใจและมี เมตตาตอ่ บุตรธิดา ผลของความอดทนไมเ่ พียงแคจ่ ะส่งผลดตี อ่ เขา มนั ยงั ส่งผลตอ่ ผู้อื�นดว้ ย สมดงั สุภาษิตทีม� าในหนังสือสวดมนตฉ์ บบั หลวงวา่ อตตฺ โนปิ ปเรส�จฺ อตถฺ าวโห ว ขนฺติโก สคคฺ โมกขฺ คมํ มคคฺ ํ อารฬุ ฺโห โหติ ขนฺติโก. ผมู้ ขี ันติ ชื�อวา่ นําประโยชน์มาใหท้ ัง� แกต่ นทัง� แก่ผูอ้ �นื ผู้มขี นั ตชิ ื�อวา่ เป็ นผขู้ ึน� สู่ทางไปสวรรคแ์ ละนิพพาน คาํ วา่ ผู้มขี ันติ ชื�อวา่ นําประโยชน์มาให้ ฯลฯ นั�นหมายถงึ ถ้าคนท�ี มคี วามอดทนอดกลนั� ไมย่ ่อท้อตอ่ ความลาํ บากทางกาย อย่างนายสมบตั ิ ท�ีไดย้ กตวั อยา่ งมาแล้ว ยอ่ มสะทอ้ นให้เห็นวา่ ผู้มขี นั ตธิ รรมประจาํ ใจตน อยู่เสมอ จะทาํ อะไร จะพดู อะไร จะตดั สินใจทําหรอื เลิกทําก็คดิ ถงึ ผู้อน�ื กอ่ น ไมน่ ึกถึงความเหน็ดเหนื�อย ความลาํ บากของตน โดยมีเมตตาตอ่ ผู้อื�นเป็ นทต�ี งั� ผลของความอดทนย่อมส่งผลดตี อ่ ตวั เขา และคนรอบขา้ ง การมีความอดทน ไมเ่ พียงแคแ่ สดงออกถึงความเมตตาและส่งผลดตี อ่ ผู้อื�นเท่านั�น เพราะมนั ยงั สามารถป้ องกนั มิให้เกิดการทาํ บาปอกศุ ลอน�ื ๆ ได้ สมดงั สุภาษิตที�มาในหนังสือสวดมนตฉ์ บบั หลวงวา่

11 เกวลานํปิ ปาปานํ ขนฺติ มลู ํ นิกนฺตติ ครหกลหาทีนํ มลู ํ ขนติ ขนฺติโก. ขันติ ย่อมตดั รากแหง่ บาปทงั� สิน� ผู้มีขันตชิ ื�อวา่ ย่อม ขดุ รากแหง่ ความตเิ ตยี นและการทะเลาะกันเป็ นตน้ ได้ คาํ วา่ ขนั ติ ยอ่ มตดั รากแหง่ บาปทงั� สิน� เป็ นตน้ หมายความวา่ ผู้ ใดมีขันติ ผู้นั�นย่อมป้ องกนั ไม่ให้เกิดการทําบาปได้ เช่น ผ้ขู บั ขร�ี ถยนต์ บนท้องถนนอยา่ งผูท้ �ขี บั แท็คซี�มิเตอรย์ อ่ มมีความทุกข์ ใจในช่วงไวรสั ระ บาด เพราะไมม่ ผี ู้ โดยสาร หลายรายตอ้ งแย่งผู้ โดยสารกับรถยนตท์ เ�ี ปิ ด ให้บรกิ ารผา่ นระบบออนไลน์ ถ้าผ้ขู ับข�คี นไหนมีความอดทนอดกลนั� ไม่ ลดุ ว้ ยโทสะ คอื หักหา้ มใจไม่ให้ โกรธจนถึงขนึ� ลงมือทํารา้ ยกนั อย่างนี�ชื�อ ขุดรากแหง่ การตเิ ตยี นและการทะเลาะกันเป็ นตน้ ได้ สรปุ ความวา่ ผู้มขี ันตธิ รรมประจําใจ สะท้อนให้เห็นวา่ ผู้นั�นมีใจ อันประกอบไปดว้ ยเมตตา เพราะถึงแม้วา่ งานทท�ี าํ จะเหนื�อยหนักแทบ ใจจะขาดก็ไม่ย่อทอ้ เพราะนึกถงึ ความมอี ยมู่ ีกนิ ของบุตรธดิ า อกี ทงั� ส�ิงท�ี ดอี ันเป็ นผลของการมขี นั ตธิ รรมนั�นก็มิไดเ้ กดิ ขึน� แคเ่ ขาเท่านั�น ผู้เป็ น บตุ รธดิ าก็ไดร้ บั อานิสงส์หรอื ผลนั�นดว้ ย และอย่างสุดท้าย ท่ามกลางการ

12 แข่งขนั กนั ทาํ มาหาเลยี� งชีพ เมอ�ื เขามคี วามอดทน แมจ้ ะมกี ารกระทบ กระท�งั กนั บา้ ง ก็ไม่ลุดว้ ยโทสะจนเลยเถิดทําอะไรไมด่ ี ไมเ่ หมาะสมลงไป เขาย่อมไดช้ ื�อวา่ เป็ นผู้ ใช้ขันตธิ รรมตดั รากแห่งความตเิ ตยี นได้ สมดงั สุ ภาษิตท�ยี กขึน� เป็ นนิกเขปบท ณ เบอื� งตน้ วา่ ขนฺติโก เมตตฺ วา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา ปิ โย เทวนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก. ผ้มู ขี นั ตนิ ับวา่ มีเมตตา มีลาภ มียศ และมสี ุขเสมอ ผู้มขี ันตเิ ป็ นทร�ี กั ของเทวาดาและมนุษย์ทงั� หลาย มนี ัยดงั พรรณนามาดว้ ยประการฉะนี�ฯ

ตวั อย่าง 13 การเขียนเรยี งความแกก้ ระท้ธู รรม จากข้อสอบ ปี ๒๕๖๓ สุภาษิตท่ี ๒ และ ๔ เลขท่ี ประโยคธรรมศกึ ษาชน้ั [ ]ตรี [ ]โท [ ]เอก ช่วงชน้ั [ ]ประถม [ ]มธั ยม [ ]อดุ ม วชิ า เรยี งความแกก้ ระทูธ้ รรม สอบในสนามหลวง วนั ท่…ี …………………เดือน…………………………………พ.ศ.…………………………… ขนฺติโก เมตตฺ วา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา ปิ โย เทวนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก. ผมู้ ีขันตนิ ับวา่ มเี มตตา มลี าภ มยี ศ และมีสุขเสมอ ผูม้ ขี นั ตเิ ป็ นท�ีรกั ของเทวาดาและมนุษย์ทงั� หลาย ณ บัดนี� จักไดอ้ ธิบายขยายเนื�อความแหง่ กระท้ธู รรมสุภาษิตที�ได้ ลขิ ิตไว้ ณ เบอื� งตน้ พอเป็ นแนวทางแห่งการศึกษาและนํามาปฏิบตั สิ ืบ ตอ่ ไป คาํ วา่ ขันติ แปลวา่ ความอดทน ซึ�งหมายถงึ การมีความอดทนใน ลกั ษณะ ๔ อย่างดงั นี� ๑.อดทนตอ่ ความลําบากทางกาย ไดแ้ ก่ อดทนตอ่ ความลําบากความทุกข์เข็ญท่ามกลางวกิ ฤติไวรสั โควชิ ๑๙ ระบาด ๒.อด ทนตอ่ ความเจ็บป่ วยทางกาย ๓.อดทนตอ่ ความเจ็บใจเมอ�ื ถกู กระทาํ จาก ผ้อู ืน� ดว้ ยการพูดเสียดสี ถากถาง ดหู มนิ� ยว�ั ยุโทสะ และ ๔.อดทนตอ่ การ ยว�ั ยุของกิเลสเพ�อื ทาํ ใหเ้ รามคี วามโลภ ความโกรธ ความหลง การมีขนั ติ

14 โดยเฉพาะอยา่ งย�งิ ผูเ้ ป็ นบิดามารดา เม�อื บุตรธิดาทําผดิ พลาด ก็ไม่ควร ทาํ การลงโทษไปขณะยงั มคี วามโกรธอยู่ เพราะจากเรอื� งเล็กอาจจะกลาย เรอ�ื งใหญ่ ผทู้ �กี าํ ลังเป็ นนักเรยี นเม�อื มคี วามขัดแยง้ กบั เพ�อื นๆ ก็ควรมีสติ ไม่ควรพูดหรอื ทําอะไรลงไปขณะกําลงั โกรธ ควรควบคมุ ความโกรธนั�น ดงั นั�นผู้มขี ันตชิ ื�อวา่ มคี วามเมตตาและย่อมตดั ตอนการทาํ บาปอื�นๆ ได้ สมดงั สุภาษิตท�มี าในหนังสือสวดมนตฉ์ บบั หลวงวา่ เกวลานํปิ ปาปานํ ขนฺติ มูลํ นิกนฺตติ ครหกลหาทนี ํ มูลํ ขนติ ขนฺติโก. ขนั ติ ย่อมตดั รากแห่งบาปทงั� สิน� ผู้มขี ันตชิ ื�อวา่ ยอ่ ม ขุดรากแห่งความตเิ ตยี นและการทะเลาะกันเป็ นตน้ ได้ คาํ วา่ ขันตยิ อ่ มตกั รากแหง่ บาปทงั� สิน� นั�นหมายถงึ ผู้ท�มี คี วามอด ย่อมป้ องกนั ไม่ให้ตนเองทําบาปอกศุ ลตา่ ง ๆ ได้ เพราะรากแหง่ บาปนั�น ท่านหมายถงึ อกุศลมลู เพราะอกุศลมูล คอื รากเหงา้ แห่งอกศุ ล ไดแ้ ก่ สิ�งท�เี ป็ นตน้ เหตใุ หท้ าํ ช�ัว ซึ�งมอี ยดู่ ว้ ยกัน ๓ ประการ คอื ๑.ความอยากได้ ของผอู้ �ืนดว้ ยการทจุ รติ ทางกาย เช่น ลกั ของเขา ๒.ความคดิ รา้ ยผอู้ �นื มี การคดิ อยากทาํ รา้ ยเขา อยากดา่ เขา เช่น เขามาทาํ ให้ โกรธก็อยากตบเขา

15 เขามาดา่ ก็อยากดา่ กลับคนื เป็ นตน้ ๓.ความหลงไม่รจู้ รงิ เช่น ผู้ ใหญท่ �ี มีเมตตากรณุ ายอ่ มคอยตกั เตอื นบตุ รธดิ า แตบ่ ุตรธดิ าบางคนกลบั เกิดมี ความขุนเคอื งใจ เพราะถูกขัดใจก็พลนั เกดิ ความโกรธขนึ� มา บ้างก็เถยี ง บ้างก็ตะคอกใส่ท่าน อย่างนี�ชื�อวา่ มีความหลง การปลอ่ ยใหต้ วั เองโกรธจะ จะทาํ ให้ตนเองเป็ นคนดอ้ ย�ญญา ไมร่ จู้ ักแยกแยะดชี �ัว ดงั นั�นเพื�อป้ อง กนั มิไห้ตนเองเป็ นคนดอ้ ย�ญญาพงึ เลือกคบหาผูค้ น เพราะถ้ามีมติ ร ท�ดี เี ขาย่อมสามารถป้ องกนั เราไม่ให้ทําความชั�วได้ สมดงั สุภาษิตที�มาใน สุตตนั ตปิ ฎก ขุททกนิกาย วสี ตนิ ิบาตชาดกวา่ อสนฺเต นูปเสเวยยฺ สนฺเต เสเวยยฺ ปณฺฑิโต อสนฺโต นิรยํ เนนฺติ สนฺโต ปาเปนฺติ สุคต.ึ บัณฑิตไม่พึงคบอสัตบุรษุ พึงคบสัตบรุ ษุ เพราะ อสัตบรุ ษุ ยอ่ มนําไปสู่นรก สัตบุรษุ ยอ่ มให้ถึงสุคติ คาํ วา่ บัณฑติ แปลวา่ ผู้มี�ญญา หมายถงึ ผ้มู คี วามสามารถแยก แยะไดว้ า่ ส�ิงใดบ้างท�ที าํ แลว้ กอ่ ใหเ้ กดิ ประโยชน์ สิ�งท�ีใดบ้างท�ที าํ แล้วจะ ทาํ ใหเ้ กดิ ทุกข์ ทําใหเ้ กิด�ญหาตา่ งๆ นอกจากนี�แลว้ ผู้ท�เี ป็ นบณั ฑติ ยอ่ ม ป้ องกนั มิตรจากการทําความช�ัว มแี ตช่ ักชวนหรอื ส่งเสรมิ สั�งสอนใหท้ ํา

16 แตค่ วามดี และท�สี ําคญั หากผู้ ใดเป็ นบัณฑติ เขายอ่ มมีขันตธิ รรมเวลา จะเจรจาสิ�งใด ๆ เขาย่อมพูดดว้ ยความมีเมตตาตอ่ ผอู้ �นื เสมอ ดว้ ยเหตนุ ี� จึงจําเป็ นตอ้ งคบหาผูม้ �ี ญญาไวจ้ ะไดอ้ าศัยอยู่ในสังคมอย่างมคี วามสุข สรปุ ความวา่ การมขี ันตธิ รรมประจําใจย่อมส่งผลดตี อ่ ตวั เรากลา่ ว คอื การมขี นั ตจิ ะช่วยระงบั ยับยงั� ไม่ใหเ้ กดิ อกุศลกรรมตา่ ง ๆ เช่น เม�อื มี ความขดั เคอื งใจ ก็มคิ วรทําอะไรลงไปดว้ ยความโกรธ แตค่ วรพดู หรอื ทํา ดว้ ยเมตตาคอื ดว้ ยความปราราถนาดตี อ่ ผ้นู ั�น ผทู้ พ�ี ดู หรอื ทําดว้ ยความ เมตตาย่อมป้ องกนั ไม่ให้ความชั�วทางกาย ทางวาจาเกดิ ขนึ� ได้ และการท�ี จะเป็ นผมู้ ขี นั ตธิ รรมได้ เราก็ตอ้ งรจู้ กั เลือกคบคนดมี ี�ญญาหรอื เลือกคบ บัณฑิตไวเ้ ป็ นมิตร เพราะบณั ฑติ ยอ่ มคอยป้ องกันเราจากการทําช�ัวได้ สมดงั สุภาษิตท�ยี กขึน� เป็ นนิกเขปบท ณ เบอื� งตน้ วา่ ขนฺติโก เมตตฺ วา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา ปิ โย เทวนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก. ผู้มีขนั ตนิ ับวา่ มีเมตตา มีลาภ มียศ และมีสุขเสมอ ผูม้ ขี นั ตเิ ป็ นท�รี กั ของเทวาดาและมนุษย์ทงั� หลาย มนี ัยดงั พรรณนามาดว้ ยประการฉะนี�ฯ

ตวั อยา่ ง 17 การเขียนเรียงความแกก้ ระทธู้ รรม จากข้อสอบ ปี ๒๕๖๓ สุภาษิท่ี ๓ - ๔ เลขท่…ี …………………………………… ประโยคธรรมศกึ ษาชน้ั [ ]ตรี [ ]โท [ ]เอก ช่วงชน้ั [ ]ประถม [ ]มธั ยม [ ]อดุ ม วชิ า เรยี งความแกก้ ระทูธ้ รรม สอบในสนามหลวง วนั ท่…ี …………………เดือน…………………………………พ.ศ.…………………………… ขนฺติโก เมตตฺ วา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา ปิ โย เทวนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก. ผมู้ ีขนั ตนิ ับวา่ มีเมตตา มีลาภ มยี ศ และมสี ุขเสมอ ผมู้ ีขนั ตเิ ป็ นท�รี กั ของเทวาดาและมนุษยท์ งั� หลาย ณ บดั นี� จกั ไดอ้ ธิบายขยายเนื�อความแห่งกระทู้ธรรมสุภาษิตที�ได้ ลขิ ิตไว้ ณ เบอื� งตน้ พอเป็ นแนวทางแหง่ การศึกษาและนําไปปฏบิ ตั สิ ืบ ตอ่ ไป คาํ วา่ ขนั ติ คอื ความอดทน หมายถงึ ความอดทนอดกลนั� ตอ่ สิ�งท�ี มากระทบกายบ้าง กระทบใจบ้าง จนทําใหเ้ กดิ ความไมพ่ อใจ ขัดเคอื งใจ เป็ นตน้ ส่วนเนื�อหาอยา่ งอน�ื ของสุภาษิตนี�มกี ล่าวไวว้ า่ ผมู้ คี วามอดทน นับวา่ มเี มตตา มลี าภ มยี ศ และมีสุขเสมอ ณ ทน�ี ี�จะขอขยายเฉพาะคาํ วา่ \"ลาภ\" หรอื ผู้มขี ันตธิ รรมคอื ผูม้ ีลาภ คาํ วา่ \"ลาภ\" คอื ส�ิงทเ�ี ราอยากได้ ไว้ เป็ นเจา้ ของ เช่น อยากไดเ้ งิน อยากไดส้ มารท์ โฟนรนุ่ ๕ จี เป็ นตน้ ใคร

18 ก็ตามทอ�ี ยากไดล้ าภ ตอ้ งอดทนในการทํางานอยา่ งไมท่ ้อถอย โดยไมค่ ดิ ลม้ เลิกกลางคนั แมจ้ ะมคี วามลาํ บาก ความเหน�ือยแค่ไหน ก็ทนทําให้สํา เรจ็ ลลุ ว่ งได้ การมีความอดทนไมเ่ พยี งแคจ่ ะทําให้ ไดล้ าภเท่านั�น มันยงั รวมถึงวา่ ผูม้ คี วามอดทน คอื ผู้มปี ฏบิ ตั บิ ชู าตามคาํ สอนของพระศาสดา สมดงั สุภาษิตทม�ี าในหนังสือสวดมนตฉ์ บบั หลวงวา่ สตถฺ โุ น วจโนวาทํ กโรตเิ ยว ขนฺติโก ปรมาย จ ปูชาย ชินํ ปูเชติ ขนฺติโก. ผมู้ ขี ันติ ชื�อวา่ ทาํ ตามคาํ สอนของพระศาสดา และ ผ้มู ีขันตชิ ื�อวา่ บชู าพระชินเจา้ ดว้ ยบูชาอยา่ งย�งิ คาํ วา่ ขนั ติ คอื ความอดทนอดกลนั� นั�นไดอ้ ธิบายไวแ้ ลว้ ในสุภาษิต บทตงั� ตอ่ ไปนี�จะไดบ้ รรยายความหมายของสุภาษิตบทเชื�อมตามทีบ� อก ไวก้ อ่ นหน้านี�วา่ ผมู้ ีขนั ตธิ รรมคอื ผมู้ ปี ฏิบตั บิ ูชาตามคาํ สอนของพระศา- สดา ดงั นี� คาํ วา่ บชู า คอื การแสดงความเคารพตอ่ บุคคล สถานที� วตั ถทุ ี� มคี วามเก�ยี วเน�ืองกบั พระรตั นตรยั เป็ นตน้ การบชู าหรอื การแสดงความ บูชาพระรตั นตรยั ดว้ ยดอกไม้ ธูป เทียน เป็ นตน้ อยา่ งทส�ี อง ปฏบิ ัตบิ ชู า แสดงความเคารพมี ๒ ข้อ คอื ๑.อามสิ บูชา การบูชาดว้ ยสิ�งของ เช่น เรา ยอ่ มบชู าพระรตั นตรยั ดว้ ยดอกไม้ รวมถึงทงั� ธปู และเทยี น ๒.ปฏบิ ัตบิ ชู า

19 คอื การบูชาดว้ ยการปฏบิ ตั ติ ามคาํ สั�งสอน อยา่ งเช่น เรามีขนั ตธิ รรมเมอ�ื มคี วามลาํ บากกาย ลําบากใจ แม้จะเหน�ือยมากก็ไม่ทอดทงิ� งาน อยา่ งนี� เรยี กวา่ บูชาดว้ ยการปฏิบัตติ าม การปฏิบัตติ ามคาํ สอนของพระศาสดามิ ไดม้ แี คก่ ารมขี นั ตธิ รรมเทา่ นั�น แตย่ ังรวมถงึ การเลอื กคบคนดเี ป็ นมิตร สมดงั สุภาษิตทม�ี าในสุตตนั ตปิ ฎก ขุททกนิกาย วสี ตนิ ิบาตชาดกวา่ อสนฺเต นูปเสเวยฺย สนฺเต เสเวยยฺ ปณฺฑิโต อสนฺโต นิรยํ เนนฺติ สนฺโต ปาเปนฺติ สุคต.ึ บณั ฑติ ไม่พงึ คบอสัตบรุ ษุ พงึ คบสัตบุรษุ เพราะ อสัตบรุ ษุ ย่อมนําไปสู่นรก สัตบุรษุ ย่อมให้ถงึ สุคติ คาํ วา่ บณั ฑติ คอื ผมู้ ี�ญญา หมายถงึ ผู้มีปฏบิ ัตบิ ูชาตามแนวทาง คาํ สั�งสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจา้ ลกั ษณะของบัณฑติ ณ ท�นี ี�ไดแ้ ก่ ๑.รจู้ กั การละความช�ัวทงั� ทางกาย ไดแ้ ก่ ไมล่ ะเมดิ ศีลขอ้ ๑ เช่น ไม่ฆ่า ไม่ทาํ รา้ ยรา่ งกาย ไม่ทรมาน เป็ นตน้ นอกจากนี�ยังรวมถึงศีลข้ออ�นื ๆ อีก ๒.รจู้ กั ทําความดที ัง� ทางกาย ไดแ้ ก่ รจู้ ักให้ทาน เช่น นําสิ�งของไปใส่ทต�ี ู้ �นสุข รจู้ ักทําความดที างวาจา ไดแ้ ก่ บอกตอ่ เรอ�ื งการป้ องกนั ไวรสั โควชิ แกผ่ ูอ้ �ืน เป็ นตน้ ๓.รจู้ ักฟอกจติ ของตนให้ผ่องใส เช่น หมน�ั อบรมจิตให้

20 เป็ นสมาธิ ไม่ใหม้ คี วามโลภ ความโกรธ ความอาฆาตมากเกนิ ไป เป็ นตน้ สรปุ ความวา่ การมีขนั ตธิ รรมในการประกอบการงานย่อมมีผลทํา ให้ผูท้ ป�ี ฏิบตั ติ นไดน้ ั�นไดล้ าภตามสมใจปรารถนา ทงั� นี�เพราะไมม่ อี ะไรที� จะไดม้ าอย่างงา่ ยๆ โดยไม่ใช้ความพยายาม มิใช่แคว่ า่ การมคี วามอดทน จะทําให้ ไดล้ าภเท่านั�น การมีความอดทนอดกลนั� ยังถอื วา่ เป็ นการปฏิบัติ ตามคาํ สอนของพระสัมมาสัมพทุ ธเจ้า เพราะการมีขนั ตธิ รรมถือวา่ เป็ น การบูชาพระพทุ ธเจ้าดว้ ยการปฏิบตั ติ ามแนวทางท�พี ระองค์ ไดต้ รสั สอน กระนั�นก็ตาม ยงั มกี ารเลือกคบคนดอี กี อย่างท�เี ป็ นการปฏิบัตบิ ชู า เนื�อง จากวา่ คนดยี อ่ มนําพาเราใหท้ ําแตค่ วามดี คนดยี ่อมสอนให้เรามีความ อดทนอดกลนั� ในการประกอบการงาน การเรยี นออนไลน์ย่อมมคี วามสุข สมดงั สุภาษิตทย�ี กขึน� เป็ นนิกเขปบท ณ เบอื� งตน้ วา่ ขนฺติโก เมตตฺ วา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา ปิ โย เทวนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก. ผ้มู ีขันตนิ ับวา่ มีเมตตา มลี าภ มยี ศ และมีสุขเสมอ ผู้มขี นั ตเิ ป็ นท�รี กั ของเทวาดาและมนุษย์ทัง� หลาย มีนัยดงั พรรณนามาดว้ ยประการฉะนี�ฯ

ตัวอยา่ ง 21 การเขียนเรยี งความแกก้ ระท้ธู รรม จากข้อสอบ ปเีลข๒ท่…ี …๕……๖………๓……………ส……ุ…ภาษิตท่ี ๔ - ๕ ประโยคธรรมศกึ ษาชน้ั [ ]ตรี [ ]โท [ ]เอก ช่วงชน้ั [ ]ประถม [ ]มธั ยม [ ]อดุ ม วชิ า เรยี งความแกก้ ระทูธ้ รรม สอบในสนามหลวง วนั ท่…ี …………………เดือน…………………………………พ.ศ.…………………………… ขนฺติโก เมตตฺ วา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา ปิ โย เทวนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก. ผูม้ ขี นั ตนิ ับวา่ มเี มตตา มลี าภ มียศ และมสี ุขเสมอ ผ้มู ขี นั ตเิ ป็ นท�รี กั ของเทวาดาและมนุษยท์ งั� หลาย ณ บดั นี� จกั ไดอ้ ธบิ ายขยายเนื�อความแห่งกระทู้ธรรมสุภาษิตที�ได้ ลขิ ติ ไว้ ณ เบอื� งตน้ พอเป็ นแนวทางแหง่ การศึกษาและนํามาปฏิบตั สิ ืบ ตอ่ ไป คาํ วา่ ขันติ คอื ความอดทน หมายถงึ ความอดทนอดกลนั� ตอ่ ส�ิง ทีม� าทําใหร้ สู้ ึกไมพ่ อใจ รสู้ ึกคบั แคน้ ใจ หรอื รสู้ ึกวา่ ถูกกระตนุ้ ให้ทําส�ิงที� เป็ นการกระทาํ ในแงล่ บ เช่น รสู้ ึกโกรธเพราะมีคนมาตอ่ วา่ จนอยากจะ ตอบโตอ้ อกไปบา้ ง ถ้าเราตอบโตอ้ อกไป ยอ่ มแสดงวา่ เราไมม่ ีขนั ติ หรอื ไม่มคี วามอดทนอดกลนั� ถ้าเราเป็ นอยา่ งนั�น เราย่อมหาความสุขไม่ได้ ในทางตรงกนั ข้าม เมอ�ื เราถกู ยวั� ยุให้ โกรธ แลว้ เราควบคมุ ความจิตใจไว้

22 ได้ ไม่ให้ ไปตอ่ วา่ คนื ไม่ให้ดา่ คนื ไม่ให้ตอบโตด้ ว้ ยความรนุ แรง เราย่อม ปลอดภัยจากทกุ ข์ตา่ งๆ เราย่อมมีชีวติ ทีม� สี ุขได้ กระนั�นก็ตาม เราย่อมมี ความสุข แตม่ ิใช่แคว่ า่ ตอ้ งมขี นั ตเิ ท่านั�น การเลอื กคบแตค่ นดกี ็ทาํ ให้ เรามีความสุขดว้ ย สมดงั สุภาษิตทีม� าในสุตตนั ตปิ ฎกขทุ ทนิกายวสี ตนิ ิ- บาตชาดกวา่ อสนฺเต นูปเสเวยยฺ สนฺเต เสเวยยฺ ปณฺฑิโต อสนฺโต นิรยํ เนนฺติ สนฺโต ปาเปนฺติ สุคต.ึ บณั ฑติ ไม่พึงคบอสัตบรุ ษุ พงึ คบสัตบรุ ษุ เพราะ อสัตบรุ ษุ ย่อมนําไปสู่นรก สัตบรุ ษุ ย่อมให้ถงึ สุคติ คาํ วา่ บัณฑติ คอื ผูม้ ี�ญญา หมายถึง ผ้ทู �มี คี วามรมู้ ีความสามารถ ในการแยกแยะระหวา่ งสิ�งทท�ี าํ แล้ว มคี วามเจรญิ กบั ส�ิงท�ที ําแล้วไม่มีผล ในทางทด�ี ี หรอื กลา่ วอกี อย่างก็คอื บัณฑติ ย่อมเลือกทําแตก่ รรมดี หลกี หนีกรรมชั�ว เพราะเมอ�ื ทํากรรมดชี ีวยี อ่ มมสี ุข แตถ่ ้าเลือกทํากรรมช�ัวชีวี ย่อมมีทกุ ข์ ดงั นั�นการคบหาสัตบรุ ษุ ก็ถือไดว้ า่ เป็ นการเลอื กทาํ กรรมดี เพราะคนดยี อ่ มนําพาเราไปสู่ความเจรญิ ดงั คาํ พระท่านวา่ คบคนพาล พาลไปหาผดิ คบบณั ฑิต บณั ฑติ พาไปหาผล การเลือกคบคนดยี อ่ มทาํ

23 ให้เราไดร้ บั ถา่ ยทอดนิสัยในการทําดจี ากผทู้ �เี ราคบหาดว้ ย เพราะการคบ หากนั นั�นย่อมมีการถ่ายทอดนิสัยใหก้ ันและกัน ทงั� ในแกค่ วามคดิ และ การกระทาํ สมดงั สุภาษิตท�มี าในสุตตนั ตปิ ฎก ขุททกนิกาย วสี ตนิ ิบาต ชาดกวา่ ยาทสิ ํ กุรเุ ต มติ ตฺ ํ ยาทสิ �จฺ ปู เสวติ โสปิ ตาทิสโก สหวาโส หิ ตาทิโส. คบคนเช่นใดเป็ นมติ ร และสมคบคนเช่นใด เขาก็ เป็ นคนเช่นนั�นเพราะการอยูร่ ว่ มกนั ย่อมเป็ นเช่นนั�น คาํ วา่ คบคนเช่นใดเป็ นมิตร ฯลฯ ยอ่ มเป็ นคนเช่นนั�น ณ ทน�ี ี�มี ความหมายอนั สามารถแบง่ ออกเป็ น ๒ นัย กล่าวคอื มีความหมายโดย ตรงตามตวั อกั ษร และความหมายโดยออ้ มโดยการตคี วามของผูเ้ ขยี น ความหมายโดยตรงก็คอื ถา้ คบคนเช่นใด ยอ่ มเป็ นคนเช่นนั�น คบคนดี ย่อมเป็ นคนดีไปดว้ ย เพราะคนดยี อ่ มชักชวนกันทําแตค่ วามดี แตห่ าก คนคนชั�ว คนชั�วยอ่ มชักชวนไปทําในส�ิงท�ีไมด่ ี ส่วนความหมายโดยออ้ ม ก็คอื ถา้ กรรมดยี อ่ มไดผ้ ลดี ถา้ ทาํ กรรมช�ัวยอ่ มไดผ้ ลชั�ว เพราะการเลือก ทาํ แตก่ รรมดี ย่อมส่งผลให้ชีวติ มีความเจรญิ กา้ วหน้า ย่อมมีความสุขทงั�

24 �จจบุ นั และในวนั ข้างหน้า ในทางตรงกันขา้ ม ถ้าเลอื กทาํ กรรมไม่ดยี อ่ ม หาความสุขกายสบายใจมิได้ เป็ นตน้ สรปุ ความวา่ หากเราอยากมชี ีวติ ที�ดี มีแตค่ วามสุข เราตอ้ งมธี รรม ประจําใจ อยา่ งแรกคอื ตอ้ งมขี ันตธิ รรมหรอื มคี วามอดทนอดกลนั� ในการ ทาํ การงาน ในการเรยี น ในการประกอบสัมมาชีพ แม้บางครงั� อาจจะมสี �ิง รสู้ ึกขดั เคอื งใจก็ไมแ่ สดงออกดว้ ยอาการโกรธ หรอื ตอบโต้ ไปดว้ ยความ รนุ แรง นอกจากนี� ผู้หวงั ความสุขความเจรญิ ในชีวติ พึงเลอื กคบหาแต่ คนดมี ีศีลธรรม เพราะคนดยี ่อมนําพาเราใหท้ าํ แตก่ รรมดี คนดยี อ่ มตกั เตอื นเราใหม้ ขี ันตธิ รรม ประจําใจ ชีวติ เราก็จะมีความสุขความเจรญิ สม ดงั สุภาษิตทีย� กขนึ� เป็ นนิกเขปบท ณ เบอื� งตน้ วา่ ขนฺติโก เมตตฺ วา ลาภี ยสสฺสี สุขสีลวา ปิ โย เทวนุสฺสานํ มนาโป โหติ ขนฺติโก. ผู้มขี ันตนิ ับวา่ มีเมตตา มีลาภ มียศ และมสี ุขเสมอ ผู้มีขนั ตเิ ป็ นท�รี กั ของเทวาดาและมนุษยท์ งั� หลาย มนี ัยดงั พรรณนามาดว้ ยประการฉะนี�ฯ



17cLivrrlis-niulfynLarinIrrjrnu ninuIiItiinh:nahlin41 001.11,11,0141111710-14 e vv.o. ineb& •**CA'-o— trwilln lawrn u1a0 qtaa-al tau imaitemil artnIU 114 /rwilln. 1:1811) 171Ena1 Liarilapile1.10 Nflffifl 0 11 bk91D. 11,117mitruucilaBulullbLowama Isme4-mgnilmfigiunivailiumun55511riivittfUilwri4 dr anthznau In11;(fl 1;111A110,11111;414lield LLatqn-r;m716'1lan& fl-notv-181,101651@l1RT-11J finvnaliviinalluluon hu,ai cn 14171 (61.11.1STV7ñO) tjTJtloom um-1.11m tuiiIn m-m11.111 thUlti tvii ilnucnii giui,18.1111-1,05rItrullu4i4141144viOu ii tiwal'olmkon,ru-rilvl'4k Lonswy1LiluuLor,n-ilmr,oltriuAiii.41;. [email protected]. M174SD?7A111.11017141071 111J1 11171Apawandlolitimal4 amqIu n nilihera OfildtV1 IdUlfiLlE10 01491 tharm tJrrn i truilln. on4191 ir56 ItJ tUIflthatt4 cm1-nrilvnigheautumuieleon 17tuivialtnmeTaill9 UtoripzaAvrilw iin viinkeinuoiatiumaw vinntione, lailiAnornom Iwo-5 tnimru@tho-IFI lail tivrailfi cncila. f11011.1011.411V-6141415 uarnortoutrulo ontriLufruvdt.niti