สุขภาพ

กองสนบั สนุนสุขภาพภาคประชาชน กรมสนับสนุนบริการสขุ ภาพ จากตารางท่ี 7 พบวา่ ตวั แปรด้านเพศมีผลต่อพฤตกิ รรมการบริโภคผลติ ภัณฑเ์ สริมอาหารอย่างมี นัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ.05 (p-value < 0.05) โดยพบว่า กลุ่มตัวอย่างเพศหญิงจะมีคะแนนเฉลี่ยของ พฤตกิ รรมการบริโภคผลิตภณั ฑเ์ สริมอาหารสูงกว่าเพศชาย แตต่ ัวแปรดา้ นการเป็นสมาชกิ อย.น้อย ไม่มผี ล ต่อพฤตกิ รรมการบริโภคผลติ ภัณฑ์เสริมอาหาร (p-value > 0.05) นอกจากนี้ จากการศกึ ษายังพบว่า กลมุ่ ตัวอยา่ งที่มผี ลการศกึ ษาเฉลยี่ แตกต่างกันจะมีพฤตกิ รรม การบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 (p-value < 0.05) ดังรายละเอียดตามตารางที่ 8 และ 9 ตามลำดบั ตารางที่ 8 ผลการวิเคราะห์ความแปรปรวนแบบทางเดียวของคะแนนพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์ เสรมิ อาหาร จำแนกตามผลการศกึ ษาเฉล่ียของนักเรยี น แหลง่ ความแปรปรวน SS Df MS F Sig. ระหว่างกลมุ่ 3.327 2 1.663 5.211 .006* ภายในกลมุ่ 126.713 397 .319 *p < 0.05 ตารางท่ี 9 ผลการทดสอบความแตกต่างของคะแนนเฉลี่ยพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร 50 เปน็ รายคู่ จำแนกตามผลการศึกษาเฉลย่ี ของนกั เรยี น ค่า p-value ในผลการศึกษาต่างๆ ของนกั เรยี น ว ผลการ เกรด เกรด เกรด า ศึกษาเฉลีย่ จำนวนนักเรยี น คา่ เฉลีย่ ร ของนกั เรียน 1.00 - 2.00 2.01 - 3.00 3.01 - 4.00 ส า เกรด 1.00 - 2.00 28 1.32 .074 .004* ร เกรด 2.01 - 3.00 188 1.52 .074 .033* สุ เกรด 3.01 - 4.00 184 1.65 .004* .033* ข ภ *p < 0.05 า พ จากตารางที่ 9 พบว่า กลุ่มตัวอย่างที่มีผลการศึกษาเฉลี่ย 3.01 - 4.00 มีพฤติกรรมการบริโภค ภ ผลติ ภณั ฑเ์ สริมอาหารสูงกวา่ กลมุ่ ทีม่ ีผลการศึกษาเฉลย่ี 1.00 - 2.00 และ 2.01 - 3.00 (p-value < 0.05) า ส่วนกลุ่มที่มีผลการศึกษาเฉลี่ย 1.00 - 2.00 และ 2.01 - 3.00 พบว่า มีพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์ ค เสรมิ อาหารไม่แตกตา่ งกัน ป ร ะ ความสัมพันธ์ระหว่างพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารกับรายได้เฉลี่ยต่อเดือนของ ช ผู้ปกครอง รายไดเ้ ฉลี่ยตอ่ วันของนักเรยี นและความรูเ้ กยี่ วกบั ผลิตภณั ฑ์เสริมอาหาร ดังแสดงในตารางท่ี 10 า ช น

กองสนบั สนนุ สุขภาพภาคประชาชน กรมสนับสนุนบรกิ ารสขุ ภาพ ตารางท่ี 10 แสดงความสัมพันธ์ระหว่างพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารกับตัวแปรกับรายได้ ว เฉลี่ยต่อเดือนของผู้ปกครอง รายได้เฉลี่ยต่อวันของนักเรียนและความรู้เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ า เสรมิ อาหาร ร ส ตวั แปร R p-value า • พฤตกิ รรมการบริโภคผลิตภณั ฑ์เสรมิ อาหารกับรายได้เฉลย่ี ของผปู้ กครอง .157* .002 ร • พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑเ์ สรมิ อาหารกบั รายไดเ้ ฉลย่ี ของนักเรียน .026 .607 สุ • พฤตกิ รรมการบรโิ ภคผลิตภัณฑเ์ สรมิ อาหารกบั ความร้เู ก่ยี วกับผลติ ภัณฑ์ .224* .000 ข ภ เสรมิ อาหารของนักเรียน า พ *p < 0.05 ภ า ค จากตารางท่ี 10 พบว่า ระดับความสัมพันธ์ เมอ่ื พิจารณาจากค่าสมั ประสิทธสิ์ หสมั พนั ธ์ (Hinkle ป D.E.1988, p118) ดงั นี้ ร - พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารมีความสัมพันธ์ทางบวกในระดับต่ำมากกับ ะ รายได้เฉล่ยี ตอ่ เดอื นของผู้ปกครอง (0.00 < r < 0.30) ช า - พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไม่มีความสัมพันธ์กับรายได้เฉลี่ยต่อวันของ ช นักเรยี นกลุ่มตวั อยา่ ง น - พฤตกิ รรมการบรโิ ภคผลติ ภณั ฑเ์ สรมิ อาหารมคี วามสมั พนั ธท์ างบวกในระดบั ตำ่ มากกบั ความรู้ 51 เก่ียวกับผลติ ภณั ฑ์เสริมอาหารของนกั เรียนกล่มุ ตวั อย่าง (0.00 < r < 0.30) อภิปรายผล ระดับปานกลาง ซึ่งเป็นไปตามแนวคิดและทฤษฎี จากผลการศกึ ษาครง้ั น้ีผวู้ จิ ยั ขออภปิ รายผลการ เกย่ี วกบั ความรู้ทศั นคตแิ ละพฤตกิ รรมทใ่ี หค้ วามสำคญั ศึกษาดงั น้ี กบั ตัวแปร 3 ตัวน้ีวา่ อาจมีผลกระทบต่อสังคมต่อไป จากผลการศึกษาพบวา่ กลมุ่ ตวั อย่างรบั รู้ จากการรับสารนั้นๆ โดยการเปลี่ยนแปลงของทั้ง 3 ข่าวสารเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหารผ่านหนังสือ- ตวั แปรนจ้ี ะเกดิ ขน้ึ ในลกั ษณะตอ่ เนอ่ื งกนั กลา่ วคอื เมอ่ื พิมพ์มากทส่ี ดุ รองลงมาไดแ้ ก่ วิทยุและโทรทศั น์ ตาม ผรู้ บั สารไดร้ บั สารกจ็ ะทำใหเ้ กดิ ความรู้ เมอ่ื เกดิ ความรู้ ลำดบั สอดคลอ้ งกบั การศกึ ษาของศริ กิ ลุ อาํ พนธแ์ ละ ขึ้นก็จะไปมีผลทำให้เกิดทัศนคติ และขั้นสุดท้ายคือ คณะ (2550 - 2554) ทพ่ี บวา่ กลมุ่ ตวั อยา่ งรบั รขู้ า่ วสาร การกอ่ ใหเ้ กดิ การกระทำ(สรุ พงษ์โสธนะเสถยี ร,2533: เผยแพร่ความรู้ด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพของสำนักงาน 118) ทั้งนี้ยังพบว่า พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์ คณะกรรมการอาหารและยาจากสอ่ื โทรทศั นม์ ากทส่ี ดุ เสริมอาหารมีความสัมพันธ์ทางบวกที่ต่ำมากกับ รองลงมาคือ สื่อสิ่งพิมพ์ แสดงว่า โทรทัศน์และสื่อ ความรูเ้ ก่ียวกบั ผลติ ภัณฑเ์ สริมอาหาร ส่งิ พิมพ์ เชน่ หนังสอื พมิ พ์ เปน็ ชอ่ งทางท่ปี ระชาชนทุก ระดับสามารถเข้าถงึ ขอ้ มูลขา่ วสารฯ ได้งา่ ยกวา่ สอื่ อืน่ ๆ จากผลการศกึ ษาพบวา่ กลมุ่ อา้ งองิ ทม่ี ผี ลตอ่ การบรโิ ภคผลติ ภณั ฑ์เสริมอาหารมากท่ีสุดคือ พ่อแม่ จากผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างมี ซง่ึ เปน็ บคุ คลในครอบครวั จงึ กลา่ วไดว้ า่ บคุ คลในครอบครวั ความรู้เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหารอยู่ในระดับสูง เป็นผู้มีอิทธิพลต่อการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร แตม่ พี ฤตกิ รรมการบรโิ ภคผลติ ภณั ฑเ์ สรมิ อาหารอยใู่ น โดยอาจมกี ารบรโิ ภครว่ มกนั ในครอบครวั ซง่ึ สอดคลอ้ ง

กองสนับสนุนสขุ ภาพภาคประชาชน กรมสนบั สนุนบรกิ ารสขุ ภาพ กบั ผลการศกึ ษาของนยั นา ไชยวงค์ (2545) เรอ่ื งปจั จยั พฤตกิ รรมการบรโิ ภคผลติ ภณั ฑเ์ สรมิ อาหารสอดคลอ้ ง ทม่ี คี วามสมั พนั ธก์ บั การบรโิ ภคผลติ ภณั ฑเ์ สรมิ อาหาร กับผลการศึกษาของคมสัน วัฒนทัพ (2549) และ วิตามิน เกลือแร่ในวัยผู้ใหญ่ในเขตกรุงเทพมหานคร หทัยกาญจน์ โสตรดีและคณะ (2550) เรอ่ื งพฤติกรรม ที่พบว่า บุคคลที่แนะนำให้บริโภคผลิตภัณฑ์เสริม การบริโภคอาหารของนักเรียน มหาวิทยาลัยราชภัฏ อาหารโดยมาก เป็นบคุ คลใกล้ชดิ นครปฐม ที่พบว่า ความรู้เกี่ยวกับการบริโภคอาหาร มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการบริโภคอาหาร นอก 52 จากผลการศกึ ษาเปรยี บเทยี บคะแนนเฉลย่ี จากนี้ จากผลการศึกษาที่พบว่า รายได้เฉลี่ยของ ว พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารตาม ผู้ปกครองมีความสัมพันธ์ทางบวกกับพฤติกรรมการ า ตัวแปรเพศ และผลการศึกษาเฉลี่ยของนักเรียนกลุ่ม บริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารน้นั ไม่สอดคล้องกบั ผล ร ตวั อยา่ งพบวา่ กลมุ่ ตวั อยา่ งเพศหญงิ จะมคี ะแนนเฉลย่ี การศกึ ษาของมยรุ ี คงสัตย์ (2540) ท่กี ล่าวว่า รายได้ ส ของพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารสูง ไม่มีความสัมพันธ์กับการใช้ผลิตภัณฑ์เสริมสุขภาพ า กว่าเพศชาย ทั้งนี้อาจเนื่องจากเพศหญิงจะให้ความ อยา่ งไรกด็ ขี อ้ คน้ พบทง้ั 2 ประการทไ่ี มส่ อดคลอ้ งกนั น้ี ร สนใจในเรื่องการดูแลตัวเองมากกว่าเพศชาย โดย มีความเป็นไปได้ทั้งสองกรณี เนื่องจากหากกลุ่ม สุ เฉพาะอย่างยิ่งเรื่องความสวยงาม จึงสนใจรับข้อมูล ตัวอย่างมีรายได้สูงก็จะทำให้มีอำนาจในการซื้อและ ขา่ วสารเกย่ี วกบั การบรโิ ภคผลติ ภณั ฑเ์ สรมิ อาหารและ ส่งผลให้มีพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริม ส่งผลทำให้มีพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริม อาหารทส่ี งู ขน้ึ ในทางตรงขา้ มปจั จบุ นั เปน็ ยคุ ทม่ี คี วาม อาหารสูงกว่าเพศชาย ซึ่งสอดคล้องกับผลการศึกษา ตื่นตัวทางสุขภาพ ประชาชนมีการดูแลสุขภาพ ของคมสนั วัฒนทพั (2549) เร่อื งปัจจัยท่ีเกย่ี วข้องกับ มากขึ้นและมองเรื่องสุขภาพเป็นเรื่องสำคัญ ดังนั้น พฤติกรรมการบริโภคอาหารปลอดภัยของประชาชน เมื่อมีวิธีใดที่จะช่วยหลีกเลี่ยงจากความเจ็บป่วยหรือ อำเภอบางแพ จงั หวัดราชบุรี ท่พี บว่า กลุ่มตวั อยา่ งท่ี บรรเทาความเจบ็ ปว่ ยได้ หรอื มผี ลติ ภณั ฑเ์ สรมิ อาหาร เปน็ เพศหญงิ จะมพี ฤตกิ รรมการบรโิ ภคอาหารปลอดภยั ทผ่ี บู้ รโิ ภคบางคนเชอ่ื วา่ จะสามารถชว่ ยใหม้ สี ขุ ภาพดี สูงกว่าเพศชาย และสอดคล้องกับผลการศึกษาของ และมสี รรพคณุ ในการรกั ษาโรค ปอ้ งกนั โรคได้ วธิ กี าร งามทรัพย์ เทศะบำรุง (2537 : บทคัดย่อ) ที่ศึกษา หรือผลิตภัณฑ์เสริมอาหารนั้น จะถูกนำมาใช้ปฏิบัติ พฤติกรรมการบริโภคอาหารและยาของประชาชนใน หรือนำมาซงึ่ การยอมรบั ในพฤตกิ รรมนน้ั สง่ ผลทำให้ เขตกรุงเทพมหานคร: ศึกษาเฉพาะกรณีประชาชน มีเกิดพฤติกรรมการบริโภคที่ให้ความสำคัญกับ ข ผู้ใช้แรงงานในโรงงานอุตสาหกรรมด้านพฤติกรรม สุขภาพเปน็ หลักและไมค่ ำนึงถึงด้านราคา ภ การบรโิ ภคอาหารซง่ึ พบวา่ กลมุ่ ตวั อยา่ งทม่ี เี พศแตกตา่ ง า กัน จะมีพฤติกรรมการบริโภคอาหารและการใช้ยาที่ ข้อเสนอแนะ พ แตกตา่ งกนั และสอดคลอ้ งกบั ผลการศกึ ษาของนยั นา ภ ไชยวงค์ (2545) เรื่องปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการ ขอ้ เสนอแนะในการนำผลศกึ ษาไปใช้ า บริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร วิตามิน เกลือแร่ในวัย จากข้อค้นพบจากการศึกษาครั้งนี้ ควรมี ค ผใู้ หญใ่ นเขตกรงุ เทพมหานคร ทพ่ี บวา่ ปจั จยั ทม่ี คี วาม การนำผลการวิจัยนี้ไปใช้ในการดำเนินงานด้านการ ป สัมพันธ์กับการใช้ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร วิตามิน พฒั นาศกั ยภาพผบู้ รโิ ภคและการคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภคของ ร เกลอื แร่ ไดแ้ ก่ เพศ กลา่ วคือเพศหญิงจะมีการบรโิ ภค กลมุ่ งานคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภคสำนกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั ะ ผลิตภณั ฑ์เสริมอาหารสูงกวา่ เพศชาย ชยั นาท และหนว่ ยงานอืน่ ๆ ทีเ่ กยี่ วขอ้ ง ดงั นี้ ช 1.1 ควรพจิ ารณาใชส้ อ่ื หนงั สอื พมิ พ์ วทิ ยุ า และโทรทศั น์ เชน่ หนงั สอื พมิ พท์ อ้ งถน่ิ วทิ ยชุ มุ ชน เปน็ ช จากผลการศึกษาที่พบว่า ความรู้เกี่ยวกับ สื่อสำหรับการรณรงค์ให้ผู้บริโภคเกิดความตระหนัก น ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารมีความสัมพันธ์ทางบวกกับ และมีความรู้ความเข้าใจเรื่องการบริโภคผลิตภัณฑ์

กองสนบั สนุนสุขภาพภาคประชาชน กรมสนับสนุนบรกิ ารสขุ ภาพ เสรมิ อาหาร เพอ่ื จะไดส้ ามารถหลกี เลย่ี งการถกู เอารดั และส่งเสริมการรับประทานอาหารที่ครบถ้วนและมี ว เอาเปรยี บอย่างไม่เปน็ ธรรมจากผูป้ ระกอบธุรกจิ ได้ ประโยชน์ โดยยึดหลักการบริโภคอาหารตามหลัก า ร 1.2 ควรให้ความรู้ที่ถูกต้องเหมาะสม โภชนาการเพื่อการมีสุขภาพที่ดี รวมทั้งส่งเสริมให้ ส เกี่ยวกับผลิตภัณฑ์เสริมอาหารแก่พ่อแม่ไปพร้อมๆ ผู้บริโภคมีการออกกำลังกายทเ่ี หมาะสมและสมำ่ เสมอ า กับนักเรียน เนื่องจากผลการศึกษาพบว่า พ่อแม่คือ ร กลุ่มอ้างอิงที่มีผลต่อการตัดสินใจบริโภคผลิตภัณฑ์ ขอ้ เสนอแนะในการศกึ ษาคร้งั ต่อไป สุ เสรมิ อาหารมากทส่ี ดุ อกี ทง้ั ยงั เปน็ บคุ คลในครอบครวั 2.1 ควรมีการศึกษาและพัฒนารูปแบบ ข ทม่ี คี วามใกลช้ ดิ นกั เรยี นมากทส่ี ดุ อกี ดว้ ย ทง้ั นเ้ี พอ่ื เปน็ การส่งเสริมพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริม ภ การปลูกฝังความเชื่อที่คาดว่าจะสามารถนำไปสู่ อาหารที่ถูกต้องของนักเรียน เพื่อนำมาเป็นข้อมูลใน า พฤตกิ รรมการบรโิ ภคผลติ ภณั ฑเ์ สรมิ อาหารทเ่ี หมาะสม การวางแผนและกำหนดรูปแบบ กลวิธีในการดำเนิน พ เพื่อความคุ้มค่าและช่วยป้องกันการหลงเชื่อและการ งานในการพัฒนาศักยภาพผู้บริโภคและการคุ้มครอง ภ บริโภคผลติ ภัณฑ์เสริมอาหารด้วยความเช่อื ท่ีผิดๆ ผบู้ รโิ ภค โดยมงุ่ หวงั ใหเ้ กดิ การเปลย่ี นแปลงพฤตกิ รรม า ผูบ้ รโิ ภคตอ่ ไป ค 1.3 ควรมคี วามเขม้ งวดในการดำเนนิ การ ป ร ตรวจสอบและเฝา้ ระวงั การโฆษณาผลติ ภณั ฑส์ ขุ ภาพ 2.2 ควรมกี ารศกึ ษารปู แบบการสรา้ งการ ะ อยา่ งตอ่ เนอ่ื งเพือ่ การคมุ้ ครองผบู้ ริโภค มสี ว่ นรว่ มของผปู้ กครองในการสง่ เสรมิ พฤตกิ รรมการ ช 1.4 ควรจัดให้มีการรณรงค์เพื่อลดการ บริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่ถูกต้องให้แก่นักเรียน า ช บริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่ไม่ถูกต้องไม่คุ้มค่า ทอี่ ยู่ในความรับผิดชอบ... น 53 บรรณานุกรม กองพัฒนาศักยภาพผู้บรโิ ภค สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา. กระทรวงสาธารณสุข. เอกสารเผยแพร่เรือ่ งผลิตภัณฑ์เสรมิ อาหาร. กลมุ่ พัฒนาระบบ นนทบุร,ี 2550. คมสัน วัฒนทัพ. ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมการบริโภคอาหารปลอดภัยของประชาชน อำเภอ บางแพ จังหวัดราชบุรี. วิทยานิพนธ์วทิ ยาศาสตรมหาบณั ฑติ สาขาวิชาสขุ ศึกษา มหาวิทยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ, 2549. งามทรัพย์ เทศะบำรุง. พฤติกรรมการบริโภคอาหารและยาของประชาชนในกรุงเทพมหานคร : ศึกษาเฉพาะกรณีประชาชน ผูใ้ ชแ้ รงงานในโรงงานอตุ สาหกรรม. กรงุ เทพฯ : กองสง่ เสริมสาธารณสุข สำนักอนามัย, 2537. นัยนา ไชยวงค์. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการบริโภคผลิตภัณฑ์เสริมอาหารวิตามินและเกลือแร่ในวัย ผู้ใหญ่ในเขต กรุงเทพมหานคร. วทิ ยานิพนธว์ ทิ ยาศาสตรมหาบณั ฑิต (โภชนวทิ ยา). มหาวิทยาลยั มหิดล, 2545. มยรุ ี คงสตั ย.์ การใชผ้ ลติ ภณั ฑเ์ สรมิ สขุ ภาพของผใู้ ชบ้ รกิ าร ณ หอ้ งปฏบิ ตั กิ ารเภสชั กรรมชมุ ชน. คณะเภสชั ศาสตร.์ มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม,่ 2540. ศิริกุล อำพนธ์ และคณะ. การศึกษาระดับความรู้ พฤติกรรมการเลือกซื้อและพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ์สุขภาพของ ประชาชน ปี 2550. กองพัฒนาศกั ยภาพผู้บริโภค สำนกั งานคณะกรรมการอาหารและยา, 2550. ___________. การประเมินผลสัมฤทธิ์การพัฒนาศักยภาพผู้บริโภคของกองพัฒนาศักยภาพผู้บริโภค ปี 2552. กองพัฒนา ศกั ยภาพผู้บริโภค สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา, 2552. ___________. การประเมินผลสัมฤทธิ์การพัฒนาศักยภาพผู้บริโภคของกองพัฒนาศักยภาพผู้บริโภค ปี 2553. กองพัฒนา ศกั ยภาพผบู้ ริโภค สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา, 2553. ___________. การประเมินผลสัมฤทธิ์การพัฒนาศักยภาพผู้บริโภคของกองพัฒนาศักยภาพผู้บริโภค ปี 2553. กองพัฒนา ศักยภาพผบู้ ริโภค สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา, 2554. สรุ พงษ์ โสธนะเสถยี ร. การสื่อสารกบั สงั คม. กรุงเทพฯ : โรงพพิ ม์จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั , 2533.

รายงาน เจาะลึกความหมาย 10 สาขา อสม. ดีเด่น กระทรวงสาธารณสขุ ไดด้ ำเนนิ การคดั เลอื กอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมบู่ า้ นดเี ดน่ มาตง้ั แต่ ปี 2530 และพฒั นารปู แบบและแนวทางการคดั เลือกผลงานของ อสม. ทีม่ ีความโดดเดน่ จนมาเป็น อสม.ดเี ดน่ 10สาขาในปจั จบุ นั ทำไมตอ้ งมี10สาขา...ความหมายคำจำกดั ความอสม.ดเี ดน่ 10สาขานน้ั เปน็ อย่างไร วารสารสขุ ภาพภาคประชาชนจึงได้นำรายละเอียดมานำเสนอ ความหมาย/คำจำกดั ความการคัดเลอื ก อสม. ดีเด่น 10 สาขา สาขาท่ี 1 การเฝา้ ระวงั ปอ้ งกันและควบคุมโรคติดต่อ หมายถงึ การกระทำหรอื การดำเนนิ การของอสม.เกย่ี วกบั โรคทเ่ี กดิ ขน้ึ กบั คนหรอื สตั ว์โดยเกดิ จากเชอ้ื โรค ทเ่ี ปน็ สง่ิ มชี วี ติ หรอื พษิ ของเชอ้ื โร และเมอ่ื เกดิ โรคขน้ึ แลว้ สามารถแพรก่ ระจายจากคนหรอื สตั วท์ ป่ี ว่ ยเปน็ โรคนน้ั ไปสคู่ นหรอื สตั วอ์ น่ื ได้โดยการแพรก่ ระจายจากโรคนน้ั ซง่ึ อาจเปน็ ไดท้ ง้ั ทางตรงและทางออ้ มโดยการการสำรวจ เฝา้ ดแู ล คน้ หา เกบ็ รวบรวมขอ้ มลู สงั เกตการณส์ ง่ิ ตา่ งๆ ทอ่ี ยรู่ อบตวั หรอื รอบชมุ ชนและหมบู่ า้ น มกี ารวเิ คราะห์ 54 ขอ้ มลู แปลผลรายงานอยา่ งตอ่ เนอ่ื งเปน็ ระบบใหผ้ ทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ งอยา่ งรวดเรว็ ทนั เวลาสมำ่ เสมอมกี ารประสานงาน ว การเฝ้าระวัง การวางแผนการควบคุมโรค การดำเนินมาตรการควบคุมโรคและการประเมินผลการควบคุม า ร ปอ้ งกนั โรคโดยผา่ นเครอื ขา่ ยทม่ี กี ารเชอ่ื มโยงกนั ทง้ั ระบบภายในหมบู่ า้ นและระหวา่ งหมบู่ า้ น ในการสรา้ งความ ส ปลอดภยั ใหก้ บั ประชาชนในหมบู่ า้ นของตนเองและหมบู่ า้ นอน่ื ๆ และใชป้ ระโยชนข์ อ้ มลู เพอ่ื หยดุ ยง้ั การเกดิ โรค า ร ลดอตั ราการเกิดและอัตราการตายจากโรคดว้ ยมาตรการตา่ งๆ ที่กำหนดโดยการมีส่วนร่วมของชมุ ชน สุ สาขาท่ี 2 การสง่ เสรมิ สขุ ภาพ ข ภ า หมายถึง การกระทำหรือการดำเนินการของ อสม. ในการส่งเสริมให้ประชาชนเพิ่มสมรรถนะและ พ ตระหนักถึงการควบคุมและปรับปรุงสุขภาพของตนเองทั้งทางร่างกายและจิตใจ โดยบุคคล หรือกลุ่มบุคคล ภ า เหล่านั้นต้องสามารถบ่งบอกความมุ่งมาดปรารถนาของตนเอง สามารถตอบสนองต่อปัญหาของตนเอง ค สามารถควบคุมปัจจัยต่างๆ ที่มีผลต่อสุขภาพ สามารถเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อม หรือปรับตนให้เข้ากับ ป ร สิ่งแวดล้อม หรือหลีกเลี่ยงจากสิ่งแวดล้อมเป็นพิษที่เป็นสาเหตุที่ทำลายสุขภาพ เช่น ลดปัจจัยเสี่ยงที่ ะ กอ่ ใหเ้ กดิ มะเรง็ การขาดการออกกำลงั กาย การขาดจติ สำนกึ ในเร่อื งของความปลอดภยั ทีท่ ำให้เกดิ อุบตั ิเหตุ ช ขณะเดยี วกนั กใ็ หค้ วามสำคญั หรอื เนน้ ใหก้ ารเพม่ิ ในดา้ นปจั จยั สง่ เสรมิ สขุ ภาพ เชน่ การออกกำลงั กายมากขน้ึ า ช รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดี รวมทั้งการเฝ้าระวัง ป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อ น เชน่ เบาหวาน ความดนั เปน็ ตน้ เพอ่ื การบรรลุซ่ึงสขุ ภาวะอนั สมบูรณ์

กองสนับสนุนสขุ ภาพภาคประชาชน กรมสนับสนนุ บรกิ ารสขุ ภาพ สาขาท่ี 3 สขุ ภาพจติ ชมุ ชน ว า หมายถงึ การกระทำหรอื การดำเนนิ การของ อสม. ในการสง่ เสรมิ และสรา้ งความรว่ มมอื ของคนในชมุ ชน ร เพื่อให้ชุมชนที่อยู่อาศัยมีสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการสร้างความสุข มีการแสดงออกของพฤติกรรมที่ดี ส ต่อกันและกันอย่างเหมาะสม และสามารถให้การยอมรับ สร้างการช่วยเหลือเพื่อนในชุมชนที่ประสบปัญหา า ทั้งด้านร่างกายและจิตใจได้ โดยสามารถสื่อถึงจิตใจความเป็นมนุษย์ เคารพศักดิ์ศรีอย่างเสมอภาค และ ร มวี ิถีชวี ติ การดำรงอย่ทู ผ่ี สมผสานกบั วัฒนธรรมชุมชนที่ดี สุ ข สาขาที่ 4 การป้องกัน และแก้ไขปัญหายาเสพตดิ ในชมุ ชน ภ า หมายถงึ การกระทำหรอื การดำเนนิ การของอสม.ในการเฝา้ ระวงั สอดสอ่ งดแู ลและปอ้ งกนั การรบั สารเคมี พ หรอื วตั ถชุ นดิ ใดๆ ซง่ึ เมอ่ื เสพเขา้ สรู่ า่ งกายไมว่ า่ จะโดยรบั ประทาน ดม สบู ฉดี หรอื ดว้ ยประการใดๆ แลว้ ทำให้ ภ เกดิ ผลตอ่ รา่ งกายและจติ ใจในลกั ษณะสำคญั เชน่ ตอ้ งเพม่ิ ขนาดการเสพเรอ่ื ยๆ มอี าการถอนยา เมอ่ื ขาดยามี า ความตอ้ งการเสพทง้ั ทางรา่ งกายและจติ อยา่ งรนุ แรงอยตู่ ลอดเวลาและสขุ ภาพโดยทว่ั ไปจะทรดุ โทรมลง โดย ค การให้ข้อมูลข่าวสารความรู้เรื่องยาเสพติด และสามารถวิเคราะห์/วางแผน/แก้ไขปัญหายาเสพติดในชุมชน ป อยา่ งเหมาะสม โดยความร่วมมอื จากบุคคในชมุ ชน สงั คม รวมถงึ หนว่ ยงานพหุภาคอี ยา่ งตอ่ เนือ่ งด้วยชุมชน ร จนทำให้ชมุ ชนสามารถดูแลและพง่ึ พาตนเองได้ เรียกวา่ ทำให้ชมุ ชนเข้มแข็งปลอดยาเสพติด ะ ช า ช น สาขาท่ี 5 การบรกิ ารในศนู ยส์ าธารณสุขมูลฐานชมุ ชน (ศสมช.) และการสรา้ งหลกั ประกนั สขุ ภาพ 55 หมายถงึ การกระทำหรอื การดำเนนิ การของอสม.ในการจดั บรกิ ารสขุ ภาพเบอ้ื งตน้ โดยอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมบู่ า้ น/ชมุ ชน ใหแ้ กป่ ระชาชนในหมบู่ า้ นหรอื ชมุ ชน โดยสถานทต่ี ง้ั อาจจดั สรา้ งเปน็ อาคารเฉพาะ หรอื ใชม้ มุ ใดมมุ หนง่ึ ของสถานทท่ี ม่ี อี ยแู่ ลว้ ในชมุ ชนหรอื ทๆ่ี ชมุ ชนใหค้ วามเหน็ ชอบเชน่ บา้ นของผนู้ ำชมุ ชนหรอื บา้ น อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำหมบู่ า้ น/ชมุ ชนวดั ศาลาประชาคมเชน่ การชว่ ยเหลอื รกั ษาพยาบาลขน้ั ตน้ การตรวจ คดั กรองโรค การส่งตอ่ ผ้ปู ว่ ย การเผยแพรข่ า่ วสารสาธารณสุขและให้คำแนะนำดา้ นสุขภาพ การสร้างความครอบคลุมในการเข้าถึงสิทธิหลักประกันสุขภาพ (บัตรประกันสุขภาพที่รัฐบาลออก ให้กับผู้มีสัญชาติไทยที่ลงทะเบียนใช้สิทธิหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าเพื่อเป็นหลักฐานในการเข้ารับบริการ สาธารณสุขจากโรงพยาบาล สถานีอนามัย และสถานพยาบาลต่างๆ ในยามจำเป็น โดยประชาชนมีหน้าที่ ตอ้ งปฏบิ ตั ติ ามกฎเกณฑท์ ก่ี ำหนด จงึ จะสามารถใชส้ ทิ ธนิ ไ้ี ด)้ รวมถงึ การพบปะปรกึ ษาหารอื ระหวา่ งอาสาสมคั ร สาธารณสุขประจำหมู่บา้ น/ชมุ ชนกบั ประชาชน สาขาที่ 6 การคมุ้ ครองผูบ้ ริโภคดา้ นสุขภาพ หมายถงึ การกระทำหรอื การดำเนนิ การของ อสม. เกย่ี วกบั การดแู ลสขุ ภาพของประชาชนในการเลอื กใช้ ผลิตภัณฑ์ด้านยา อาหาร เครื่องสำอางอย่างถูกต้องและปลอดภัย สามารถวิเคราะห์และแก้ไขปัญหาด้าน ผลติ ภณั ฑส์ ขุ ภาพในพน้ื ทอ่ี ยา่ งเหมาะสมการใหข้ อ้ มลู ขา่ วสารทจ่ี ำเปน็ ตอ่ การสรา้ งความรคู้ วามเขา้ ใจตลอดจน สนับสนนุ การดำเนนิ งานตามกฎหมายท่ีเกย่ี วขอ้ งได้

กองสนับสนุนสุขภาพภาคประชาชน กรมสนบั สนนุ บริการสขุ ภาพ สาขาท่ี 7 ภมู ปิ ัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพ หมายถงึ การกระทำหรอื การดำเนินการของ อสม. เก่ียวกบั การสง่ เสริมชมุ ชนในการฟ้นื ฟู สืบสานและ ใช้ประโยชน์จากภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพในชุมชน รวมทั้งการประยุกต์และ พัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่น ดา้ นสขุ ภาพใหส้ อดคลอ้ งกบั บรบิ ททางดา้ นสงั คมเศรษฐกจิ และวฒั นธรรมทเ่ี ปลย่ี นแปลงไป สง่ เสรมิ สนบั สนนุ ให้ชุมชนมีบทบาทในจัดการระบบสุขภาพของชุมชนด้วยตนเอง และส่งเสริมบทบาทชุมชนในการสนับสนุน เสริมสร้างสถานภาพและใช้ประโยชน์จากหมอพน้ื บ้านในชุมชน สาขาที่ 8 การ ป้องกนั และแก้ไขปญั หาเอดสใ์ นชุมชน หมายถงึ การกระทำหรือการดำเนนิ การของ อสม. ในการเฝา้ ระวัง ป้องกนั การติดต่อโรคเอดส์ในชมุ ชน โดยการให้ความรู้ ข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับโรคเอดส์ สร้างความตระหนักของคนในชุมชนในการร่วมมือแก้ไข ปัญหา และสามารถวิเคราะห์/วางแผน/แก้ไขปัญหาเอดส์ในชุมชนได้อย่างเหมาะสม โดยความร่วมมือจาก บคุ คลในชุมชน สงั คม รวมถงึ หน่วยงานพหภุ าคี สาขาท่ี 9 การจดั การสุขภาพชมุ ชน หมายถงึ การกระทำหรอื การดำเนนิ การของอสม.ในการรว่ มดำเนนิ การสง่ั การควบคมุ กำกบั ใหค้ ำชแ้ี นะใน 56 กระบวนการจัดการสุขภาพ 4 ดา้ น ได้แก่ การจดั ทำแผนด้านสขุ ภาพ การจัดทำงบประมาณ การจดั กิจกรรม ดา้ นสขุ ภาพ และการประเมนิ ผลการดำเนนิ งานแบบมสี ว่ นรว่ ม เพอ่ื ใหเ้ กดิ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ การเฝา้ ระวงั ว า ป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อเรื้อรังในชุมชน นำไปสู่การพัฒนา การดูแลสุขภาพของตนเอง ครอบครัว ร และชุมชนทพ่ี งึ่ ตนเองได้ ส า สาขาที่ 10 นมแม่ สายใยรักแหง่ ครอบครวั ร สุ หมายถึง การกระทำหรือการดำเนินการของ อสม. เกี่ยวกับงานอนามัยแม่และเด็กในงานสาธารณสุข ข ภ มูลฐาน โดยการสำรวจและวิเคราะห์ปัญหาแม่และเด็กของชุมชน การสร้างความรู้ความเข้าใจ สร้างการ า มีส่วนร่วม การสนับสนุนงานอนามัยแม่และเด็กของชุมชนในการดูแลสุขภาพของหญิงตั้งแต่ระยะตั้งครรภ์ พ จนถึงระยะหลังคลอด และดแู ลสขุ ภาพเด็กแรกเกิดจนถงึ สองปี และมีความตอ่ เนื่องอยา่ งเป็นรูปธรรม... ภ า ค ป ร ะ ช า ช น