คู่มือศักยภาพและความเป็นเมืองน่าอยู่สร้างสรรค์ของลำปาง ดร.นิเวศน์ พูนสุขเจริญ 1

พื้้� น ที่่� สีี เขีี ย ว ใน เ มืื อ ง นั้้� น ส า ม า รถ ส ร้้า ง คุุ ณปร ะ โย ชน์์ ให้้กัับสิ่่�งแวดล้้อมเมืืองหากถููกสร้้างขึ้้� น โดยผ่่านการวางแผน อย่่างเป็็นระบบ สอดคล้้องกัับกลไกของธรรมชาติิ ก็็จะสามารถ ทำำ�หน้้าที่่� ช่่วยรักั ษาสภาพแวดล้้อมโดยเฉพาะการแก้้ปััญหามลพิิษ โดยทำำ�หน้้าที่่�กัักเก็็บก๊๊าซคาร์บ์ อนไดออกไซด์์ และคายก๊๊าซออกซิเิ จน ดููดซัับฝุ่่�นและสารมลพิิษ ช่่วยป้้องกัันการพัังทลายของหน้้าดิิน เพิ่่�มความหลากหลายทางชีีวภาพให้้ระบบนิิเวศหรือื กระทั่่�งช่่วยลด อุณุ หภููมิิ บรรเทาปััญหาเกาะความร้อ้ นในเขตเมืืองได้้ และเป็็นแหล่่ง อาหารของเมืือง เพราะการเพิ่่ม� พื้้�นที่่�สีีเขีียวเมืืองไม่่ได้้เป็็นเพียี งแค่่ การรณรงค์์ให้ป้ ลููกต้้นไม้เ้ ท่่านั้้�น แต่่จำ�ำ เป็น็ ต้้องพิจิ ารณา หลายปัจั จัยั เช่น่ การกำำ�หนดพื้้�นที่่�โดยวางแผนบููรณาการกัับผัังเมือื ง โดยวิเิ คราะห์์ ศัักยภาพ ปััญหา และข้้อจำ�ำ กััดทางด้้านสิ่่�งแวดล้้อมของเมืือง แต่่ละแห่่ง กำำ�หนดเป็็นแผนแม่่บทที่่�ตอบโจทย์์ปััญหาสิ่่�งแวดล้้อม ของเมืืองนั้้�น ๆ ได้้ โดยกำำ�หนดสััดส่่วนการใช้้ประโยชน์์ที่่�ดิิน ให้้เหมาะสม สอดคล้้องกัับศัักยภาพของพื้้�นที่่� การเพิ่่�มศัักยภาพ ของพื้้�นที่่� อาจจะหมายถึึงการคำำ�นึึงถึึง ปัจั จัยั ด้า้ นต่า่ ง ๆ ในการพัฒั นา พื้้� น ที่่� สีี เขีี ย ว ด้้ ว ย ก า ร เ ชื่่� อ ม โ ย ง เ ป็็ น เ ครืือ ข่่ า ย พื้้� น ที่่� สีี เขีี ย ว เพื่่�อเพิ่่ม� การเข้้าถึึงของชุมุ ชน กำำ�หนดกิิจกรรมให้้เหมาะสมกัับพื้้�นที่่� เลืือกใช้้พรรณไม้้ให้้เหมาะสมกัับพื้้� นที่่� โดยพิิจารณาแนวทาง จากรููปแบบของความต้้องการชุุมชน อรรถประโยชน์์การใช้้สอย และปัญั หามลพิษิ 48

2 ) ต้้ น ทุุ น ท า ง วัั ฒ น ธ ร ร ม ที่�่ ต้้ อ ง ไ ด้้ รัั บ ก า ร ถ่่ า ยท อ ด เมืืองลำ�ำ ปางเป็็นเมืืองที่่�มีีประวัตั ิิศาสตร์์การก่่อร่่างสร้้างเมืือง และตั้้�งถิ่่�นฐานต่่อเนื่่�องมานัับพัันปีี เป็็นศููนย์์กลางของการเชื่่�อมโยง การเดิินทางในทุุกยุุคสมััย จึึงเป็็นเมืืองที่่�มีีความหลากหลายและมีีต้้นทุุน วัฒั นธรรมมากมาย ได้้แก่่ งานงานฝีีมืือ แกะสลััก ตํํารับั อาหารพื้้�นถิ่่�น และทุนุ ทางธรรมชาติิ เช่น่ ดิินขาวซึ่�ง่ เป็น็ วัตั ถุดุ ิิบหลักั ของเซรามิกิ รวมถึึง มีีองค์์ความรู้้�ในการจัดั การกระบวนเรียี นรู้้�ในท้้องถิ่่�น ทั้้�งยัังมีีพิพิ ิธิ ภััณฑ์์ และแหล่่งเรีียนรู้้�จํํานวนมาก อย่่างไรก็็ตามในความพร้้อมของพื้้�นที่่� แห่่งการเรีียนรู้้�ทางวััฒนธรรมที่่�มีีอยู่่� เมืืองลำ�ำ ปางกลัับขาดการจััด การความรู้้�ที่่�เป็็นระบบ ทำำ�ให้้ไม่่สามารถที่่�จะสื่่�อสารต่่อยอดวัฒั นธรรม ท้้องถิ่่�นให้้เป็็นที่่�รู้้�จักั และสร้า้ งมููลค่่าเพิ่่�มทางเศรษฐกิิจได้้ ต้้นทุุนที่่�มีีอยู่่� ทำำ�ได้้เพียี งการอนุุรักั ษ์์สืืบสานในกลุ่่�มผู้้�สนในในพื้้�นที่่�ซึ่�ง่ นัับวันั จะมีีบุุคคล ที่่�สนใจน้้อยลง การสืืบสานวัฒั นธรรมที่่�ดีี คืือการนำำ�วัฒั นธรรมเหล่่านั้้�น สื่่� อสาร สืืบทอดให้้กัับผู้้�คน ทำำ�ให้้อยู่่�ในวิิถีีผู้้�คนและสร้้างมููลค่่าเพิ่่�ม และสร้า้ งรายได้้ให้ก้ ัับชุมุ ชน ดัังนั้้�นการจัดั การองค์์ความรู้้�จึึงเป็็นโอกาสและมีีความเป็็นไปได้้ ในการกระตุ้้�นให้้เกิิดการดึึงเอาศัักยภาพองค์์ความรู้้�ที่่�มีีอยู่่�มาต่่อยอด ให้้เกิิดรายได้้ให้้กัับชุุมชน เมืือง และจัังหวััด ซึ่�่งการจััดการความรู้้� ที่่�เป็็นระบบสามารถดำำ�เนิินการเริ่่ม� ต้้นจากการสร้า้ งองค์์ความรู้้� เป็็นการ พััฒนาขึ้้� นจากการรวบรวมองค์์ความรู้้�ซึึงเป็็นต้้นทุุนของท้้องถิ่่�น ได้้แก่่ เรื่่�องเล่า่ ตำำ�นาน ประวัตั ิิศาสตร์์ บุุคคล สถานที่่� ประเพณีี ภููมิปิ ัญั ญา ซึ่�่งปััจจุุบัันเมืืองลำ�ำ ปางมีีการรวบรวมข้้อมููลต่่ าง ๆ ไว้้ครอบคุุม ในหลากหลายสาขา กระจายอยู่่�ตามหน่่วยงาน กลุ่่�มชน ชุุมชนต่่าง ๆ แต่่ยัังไม่่ได้้มีีการจััดทำำ�ข้้อมููลองค์์ความรู้้�ที่่�เป็็นเอกภาพ จำ�ำ เป็็นต้้อง มีกี ารบููรณาการองค์์ความรู้้�และกลั่่น� กรองเป็น็ ข้อ้ มููลที่่�สำำ�คััญและถููกต้้อง เพื่่�อใช้ใ้ นการถ่่ายทอดองค์์ความรู้้�ผ่่านช่อ่ งทางต่่าง ๆ ให้้บุุคคลในสัังคม สามารถเข้า้ ถึึงองค์์ความรู้้�อย่า่ งเท่่าเทีียมกััน ซึ่�ง่ การถ่่ายทอดองค์์ความรู้้� ในปััจจุุบัันสามารถดำำ�เนิินการได้้หลากหลายโดยเฉพาะช่อ่ งทางออนไลน์์ โดยการถ่า่ ยทอดองค์ค์ วามรู้้�ให้ก้ ับั สังั คมท้อ้ งถิ่่น� แล้ว้ การแลกเปลี่ย�่ นเรีียน รู้้�ผ่่านเครืือข่่ายวััฒนธรรมนอกพื้้� นที่�่ จะเป็็นการสร้้างแรงบัันดาลใจ และสามารถนำำ�บทเรียี นต่่าง ๆ มาปรับั ใช้ก้ ัับการถ่่ายทอด ต่่อยอด สืืบสาน วัฒั นธรรมของท้อ้ งถิ่่น� เพื่่�อสร้า้ งรายได้ใ้ ห้ก้ ับั ชุมุ ชน สังั คม และเมือื งลำ�ำ ปาง ต่่อไป 49

3) โดดเด่่นด้้านสวัสั ดิิการสัังคม “เมือื งน่่าอยู่่� สาธารณสุุขและคุณุ ภาพชีวี ิติ ที่่�ดีีต้้องมาก่่อน” ด้้วยความพร้้อมของสิ่่�งอำ�ำ นวยความสะดวกและโครงสร้้างพื้้� นฐาน ที่่�ได้้รับั การพัฒั นาเมือื งลำ�ำ ปางในทุกุ ยุุคสมัยั จึึงทำำ�ให้ป้ ระชากรเมือื งลำ�ำ ปาง ได้้รัับประโยชน์์สร้้างคุุณภาพชีีวิิตที่่�ดีี อีีกทั้้�งท้้องถิ่่�นได้้ให้้การสนัับสนุุน ง บ ปร ะ ม า ณ อ ย่่ า ง ต่่ อ เนื่่� อ ง ส ะ ท้้ อ น ใ ห้้ เ ห็็ น ถึึ ง ก า ร ใ ห้้ ค ว า มสำำ�คัั ญ กัับการพััฒนาทางสัังคมและสวััสดิิการ โดยประชากรในเมืืองลำ�ำ ปาง จะได้้รัับการคุ้้�มครองจากประกัันสุุขภาพที่่�ดีี และสามารถใช้้ประโยชน์์ จากระบบบริกิ ารสาธารณสุขุ ที่่ถ� ือื ว่า่ มีมี าตรฐาน ทั้้ง� ความรวดเร็ว็ ในการรักั ษา ความสามารถของบุุคลากรทางการแพทย์์ และอุปุ กรณ์์ต่่างๆ ที่่�ครบครันั นอกจากนี้้�ยัังให้ค้ วามสำำ�คััญกัับการดููแลสุุขภาพจิติ ใจด้้วยการให้ค้ ำำ�ปรึึกษา และบำ�ำ บััดในด้้านต่่างๆ เพื่่�อให้้คนในเมืืองได้้มีีทั้้�งสุุขภาพกายและใจที่่�ดีีไป พร้อ้ มๆ กััน ด้้านการศึึกษายัังเป็็นจุุดแข็็งของเมืืองลำ�ำ ปาง ซึ่�ง่ เป็็นที่่�ตั้้�ง ของสถานศึึกษาทุุกระดัับมีีการส่่งเสริมิ การศึึกษาทั้้�งระบบการศึึกษาปกติิ การศึึกษาทางเลือื ก และการศึึกษาตามอัธั ยาศัยั และรวมถึึงการจัดั สวัสั ดิกิ าร ดููแลผู้้�สููงอายุุและผู้้�ด้้อยโอกาสให้้สามารถดำำ�รงชีีพในสัังคมและบรรเทา ความเดืือดร้อ้ น ได้้แก่่ การส่่งเสริมิ อาชีพี การให้ท้ ุนุ การศึึกษา อบรมพัฒั นา ทัักษะอาชีพี ปรับั ปรุงุ ที่่�พักั อาศััย 50

คู่�่ มือื ศัักยภาพและความเป็น็ เมือื งน่่าอยู่่�สร้า้ งสรรค์์ของลำำ�ปาง สนัับสนุุนโดย หน่่วยบริหิ ารและจัดั การทุนุ ด้้านการพัฒั นาระดัับพื้้�นที่่� (บพท.) สำำ�นักั งานสภานโยบายการอุดุ มศึึกษาวิทิ ยาศาสตร์์ วิจิ ัยั และนวัตั กรรมแห่ง่ ชาติิ (สอวช.) ลำำ�ปาง เมือื งน่่าอยู่่� สร้า้ งสรรค์์ จัดั ทำำ�โดย ศููนย์ว์ ิจิ ัยั และพัฒั นาการท่่องเที่่�ยว สถาบันั วิจิ ัยั สัังคม มหาวิทิ ยาลัยั เชียี งใหม่่ 239 ถนนห้ว้ ยแก้้ว ตำำ�บลสุุเทพ อำ�ำ เภอเมือื ง จังั หวัดั เชียี งใหม่่ 50200 โทร 0 5394 2568, โทรสาร 0 5394 2586