NEGDSEN FILE

ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИН ХОТОЛ ЧУУЛГАНТ ДЭЭД НОМЫН ХИЙД УВС АЙМАГ ӨЛГИЙ СУМ-2022 ОН 1

ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИН ХОТОЛ ЧУУЛГАНТ ДЭЭД НОМЫН ХИЙД Сэтгүүлийн санаачлагч, зохиогч С.Бат-Эрдэнэ Техникийн ухааны доктор, Монгол улсын Зөвлөх инженер Редактор Мягмаржавын Авирмэд Хэл шинжлэлийн ухааны доктор Зөвлөх Л.Давааням Увс аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгч Х.Тогмид Улаанбаатар хотын Пунцогцогчэнлин хийдийн тэргүүн хамба лам Н.Батзориг Монгол улсын мэргэшсэн архитектор Дизайнер Мөнгөнпресс хэвлэлийн компани Д.Энх-Очир 2

Нутаг хэзээ явах вэ гэж надаас битгий асуу л даа Нуурлаад хурчихсан нулимс асгарчих гээд хэцүү юм Нуугдаад бүгчихсэн гуниг задарчих гээд хэцүү юм Үүр шөнийн заагаар гүйгүүл адуу шиг л гэгэлзэх юм Үр ачаа орхиод нисэх нь холгүй л догдлох юм Хүний орчлонд мэндэлсэн хүйн газар минь Увс Өлгий сум 3

4

“Пунцогцогчэнлин” хийдийн цогцолбор төслийн удирдагч, Ерөнхий ивээн тэтгэгч Сосорбарамын БАТ-ЭРДЭНЭ Техникийн ухааны доктор Монгол улсын зөвлөх инженер Ораметалл ХХК-ийн Ерөнхий захирал Орхон аймаг дахь Өлгий сумын нутгийн зөвлөлийн дарга Өмнөх үг илэрхийлье. Цогцолборын бүтээн байгуулалтад Өлгийн сумын ИТХ болон ЗДТГ маш идэвхтэй Хүн болгонд унасан газар, угаасан ус, төрж дэмжин зохион байгуулж оролцсонд төслийн өссөн хүйн холбоотой алтан нутаг гэж байдаг. багийн зүгээс талархаж байна. Шинэ хийд Бид нар төрсөн нутагтаа ирж очин, амин нутгаа маань ч гэсэн сүсэгтэн олондоо сэтгэлийн эргэж тойрон эрч хүч эерэг сайхан энергийг амар амгаланг түгээж, зовлонгоос гэтлүүлэн авч байдаг билээ. Ийм ч учраас бид аав ээж, бясалгахад нь тусалж, буяны үйлсээ улам сайн өвөг дээдсийг минь онголсон газар шороо, сайхан явуулна гэдэгт маш их итгэж байна. уул усандаа хүн болж төрснийхөө хувьд мөрөө Шинэ цэцэрлэгт хүрээлэн маань жилээс жилд үлдээж, түүхээ үргэлжлүүлэн өөр өөрсдийн өргөжин тэлж, улам гоё болж, та бидний тарьж чин хүсэл, итгэл үнэмшил, сүсэг бишрэлээрээ суулгасан 500 гаруй мод бут сөөг маань, улам төрсөн нутаг Увс аймгийн Өлгий сумандаа өтгөн ойн төгөл мэт болж нутгийн настан Пунцогцогчэнлин шинэ хийдийн цогцолборыг буурлууд, залуучууд, хүүхэд багачуудийн хуран барьж байгуулах төслийг хэрэгжүүлсэн юм. цугладаг, цэнгэн баясдаг, амарч зугаалдаг Энэхүү сэтгүүлээр дамжуулан шинэ хийд хамгийн очих дуртай газар нь болох байх гэж хэрхэн баригдсан тухай түүх болгон түмэн бид итгэж байна. Та бидний хамтран бүтээсэн олондоо толилуулахыг хичээв. Олны хүч энэ сайхан буянтай үйлсийг Алтан нутгийн оломгүй далай гэж үнэн юм, бас их сайхан юм. минь уул ус, лус савдгууд, нутгийн зон олон Нутгаа гэсэн сайхан сэтгэлт олон түмнийхээ минь, тэнгэрийн оронд байгаа та бидний хүчээр энэхүү ажлыг богино хугацаанд бүтээн хайртай хүмүүс маань ч гэсэн харж байгаа, байгуулж чадлаа. Энэ төсөлд оролцсон бүх баясаж байгаа, баярлаж байгаа, бас талархаж хүмүүс өөр өөрийн сэтгэл зүрхэндээ энэ үйлсэд байгаа гэдэгт сэтгэл зүрхнээсээ итгэж байна. оролцсоноороо, энэ хийдэд хандив өргөснөөрөө Та бүхэндээ эрүүл энх, саруул сайхныг хүсье. хүний хорвоод бага ч гэсэн утга учиртай зүйл Буяны сайн үйлс бум түмээр арвижиж түмэн хийлээ хэмээн сэтгэлийн ханамж таашаалыг олон минь амар амгалан байх болтугай. мэдэрч байгаа байх. Энэ л бидэнд хангалтай. 5 Хандив өргөн бие хэл сэтгэлээрээ оролцсон нутгийнхаа уугуул суугуул бүх хүмүүст талархал

Увс аймгийн Өлгий сумын Засаг дарга БИД ИХ ТҮҮХЭЭ Жамьянжавын ОЧИРБАТ ҮРГЭЛЖЛҮҮЛЖ БАЙНА Увс аймгийн Өлгий сумын ИТХ-ын дарга 1990 оны цагаан морин жил баруун аймгуудаас Өлзийн БАНЗРАГЧ хамгийн анх манай сумд Сүсэгтний холбоо болон Пунцогцогчэнлин хийд байгуулагдаж байсан түүхтэй юм. Хэдийгээр 1990 онд нийгмийн шилжилт дөнгөж эхэлж байсан боловч тухайн үеийн Өлгий сумын ЗДТГазраас Зан үйлийн өргөө хэмээх сүм хэлбэртэй барилгыг хийдийн өмчлөлд шилжүүлэх, Энх Хөдөлмөр нэгдлийн бүх гишүүдийн хурлаас Цэцэн уул хийцийн 25 тэмээгээр үнэлэгдэж ирсэн цоохор гэрийг 17,000 төгрөгөөр өгөх зэргээр сумынхаа ард иргэд, сүсэгтэн олны хүсэл эрмэлзлийг хүндэтгэн дэмжин ажиллаж байжээ. Шинэ үеийнхэн бид 30 гаруй жилийн дараа энэхүү түүхийг үргэлжлүүлэн Пунцогцогчэнлин хийдийг шинээр сэргээн барих буяны үйлсэд нэгдэн нийлж, хамтран бүтээн байгуулсан нь өвөг дээдэс, ахмад үе, ард иргэд, сүсэгтэн олныхоо талархлыг хүлээсэн, сум орон нутагтаа өнгө зүс нэмсэн сайхан бүтээн байгуулалт боллоо. Энэхүү ажлыг санаачилсан, ивээн тэтгэсэн, хандив өргөсөн, барьж байгуулсан, удирдан зохион байгуулсан, бие хэл сэтгэлээрээ дэмжин оролцсон бүх хүмүүст Өлгий сумын удирдлага ард иргэдийн өмнөөс гүн талархаж байгаагаа илэрхийлье. Шинэ хийдэд шүншиглэн залсан бурхдууд, аравнайлан босгосон суваргуудыг хараад нутгийн минь уул ус савдгууд баясаж, түмэн олны минь сэтгэл тэнийж ажил үйлс нь бүтэмжтэй, эрүүл энх саруул сайхан бүхэн дэлгэрэх болтугай. 6

ЦОРЖ БАГШАА ДУРСАХУЙ 1856 оны өвөл Чаргат уулын Чоохойн өтөг дээр Өлгий сумын Чаргат багийн Шангас ясны Хөгөлбөөн овгийн Цагаанхотон гэдэг айлд мэндэлсэн. Эхийн хэвлийд олдохоосоо сонин мэдрэмж, сайхан бэлгэ тодрон байсан тул Улаангомын хүрээнд Төвөдийн нэгэн сайн хувилгаан ирсэн сургаар жирэмсэн ээж нь мөргөхөөр очиход, тэр хувилгаан ван тавиад “таны гэдсэнд Ялгуусан хувилгаан байна . Хүүгээ төрөхөөр нь Чойдар гэдэг нэр өгөөрэй. Харин ээж та над дээгүүр алхаж гарна уу” гэж хувилгаан гуйсан боловч Цорж багшийн ээж болон лам нар зөвшөөрсөнгүй. “Тэгэхэд нь хувилгаан над дээгүүр гарсан бол миний барцад арилах байсан юм” гээд харамсаж үлджээ. Чойдар гуай Улаангомын хүрээнд багадаа шавилан сурч цөөхөн жилд бүх 7 хурлын ном төгсөж, Шүн ламаар 10 жил суусан нь одоогийнхоор бол 8 дээд сургууль төгссөн онцгой авьяастан юм. Түүнээсээ дэвшин 6 жил унздаар сууж, 14 дүгээр хамба болон 8 жил суужээ. Бурхны орноос олон цол хүртээсэн тул номуудад олон алдраар бичигдсэн байдаг. Манжийн хаан 700 шавьтай хунд хутагт цол өгдөг байснаа сүүлдээ 500 шавьтай хүнд хутагт цол олгож, өргөл авч пүнлүү өгдөг байсныг зөвшөөрч дагаагүй ухаантан байжээ. Мэдээж Цорж багш манжийн хаанаас цол горилох хэмжээний хүн байгаагүй . Улаангомын хүрээний 2000 лам бугд шавь орсон тул цагаалаад ирж золгон адис авахад лам бүрд нэг ширхэг ёотон өгч, золгосон хүний тоог ёотонгоороо авдаг байжээ. Цорж багшийн үед бүх лам нар эвсэг, жаягаа барьдаг нь эрдмийн сүр, эвийн учрал, эртний хувь ерөөл байсан бололтой . Цорж багш зун чигээчилж, Эхэн худагт ирж буугаад Хоо - Овоот уулыг тахиж зусдаг байжээ . Нэг жил гандсан тул Цорж багш Зүүн Майханы уулаас задын чулуу авчруулж, Өлгийн Улаан эхэний булагт төлөөлөх хүнээр сойлгож, зад барихад бороо зөөлөн үргэлжлэн орж, Хар - Усны элсэнд морины туурай шигдэж байсан гэж өвгөчүүл гайхшран магтдаг байлаа. Задын чулуугаа саалиа саахын түрүүнд аваад бороо зогсоож, саалиа саасны дараа дахин сойж бороо үргэлжилсээр их өвстэй сайхан жил болсон гэдэг сэн. Уулын цаадах гэрээсээ зад барьж бороогоо салхи аянгаар догшруулалгүй оруулж, дараа жилийн дааган чийгээр газраа хангаж, өвөл нь цас багатай өвөл өнгөрч байсан гэлцдэг юм . 1935 онд 80 насандаа Цорж багш таалал болоод хайлахад шавь нар нь багшийнхаа биед гэм хүргэх учиргүй тул шавь ороогүй хоёрхон лам байсан нь гал оруулаад бид хоёр яагаад шавь ороогүй юм бол гээд уйлж байсан гэдэг . Hac нөгчсөнөөс хойш Улаангомын хүрээнд 7 хоног хурал хурж, цогцос нь үрэл болсныг шавь нар нь түүж авцгаасан гэнэ лээ. Цорж багшийг жанч халснаас хойш лам нарын хөрөнгө хурааж, хэлмэгдүүлснээр эв түнжин муудсан гэдэг үгтэй. Хожим нь Энэтхэгээс нэг хувилгаан лам ирж, Цорж багшийн номт дээлийг өргөж үзээд, мөн ч их ариун хүн байжээ. Миний уулзах хувь дутсан юм байжээ гэсэн гэдэг. Багшийнхаа хувцас орхимжийг шавь нар нь алга дармаар хувааж авч, ах дүү нарт нь бага оногдсон байна . 7

Сайн байцгаана уу? Эрхэм хүндэт Өндөр настан Жамбалтай уншигчид аа. Манай MBC телевизийн хийсэн ярилцлага хамт олон болон тус телевизийн захирал, сэтгүүлч Өлгий сумын уугуул Цэрэнгийн Лхагваагийн “Номын цаг” нэвтрүүлгийн булангаараа Өлгий сумын төвд баригдаж буй “Пунцогцогчэнлин хотол чуулган дээд номын хийд”- ийг Өлгий сумын нутгийн зөвлөл, нутгийн ард иргэдийн хандиваар сайхан хийд босгож байгаа бөгөөд бид та бүхэндээ хийдийн түүх намтар бүтээн байгуулалтын ажлын талаар сумын удирдлага, ахмад настантай ярилцсан сэтгэгдлийг хүргэж байна. - Бид бүхэн Өлгий сумын өндөр замбараа байхгүй, манай сүсэгтнүүд ажил төрөл, хийгдэж байгаа зүйлсийг настан Жамбалтай уулзаад байна. маань ер нь их сайн дэмжиж хэлж барахгүй ээ, харин номд бичиж Та амархан сайн байна уу? Танай оролцсон юм. Тэрнээс хойш 32 жил барах байх. Энд маш том бүтээн суманд “Пунцогцогчэнлин хотол болж байгаа юм байна шүү дээ. байгуулалт босож байна. Жишээ чуулган дээд номын хийд” гэж Ноднин жилээс нааш манай сумын нь: өнөөдөр дан ганц сүм биш 3-4 бурхан шашны төв баригдаж байгаа сүсэгтнүүд, сумын уугуул иргэд, найз метрийн өндөртэй дөрвөн суварга юм байна. Та өөрийн сэтгэгдлээ нөхдүүдээс сүм барина гэдэг санал босож байна. Тэгээд энэ арслан, уншигч олонтой хуваалцана уу. гаргаад ирсэн. Одоо ингээд сүм сангийн бойпор, хүүхдийн шүтээн барьж байна. Бүтээн байгуулалтын гээд ямар олон сайхан бүтээл хийсэн - Манай Өлгий суманд 1990 оны 2 ажил 70%-тай явж байна. Би үүнд юм бэ. Энэ суваргад орж байгаа дугаар сард нэгдлийн бүх гишүүдийн оролцож байгаа ч юм байхгүй. Манай зүйлс гэхэд л 108 төрлийн юм орж хурал гэж болсон. Түүн дээр би анх лам нар ч гэсэн хүрзээр шавар зуурч байна. Шавь нар, лам нар маань энэ “Хоо-Овоот”-ын овоог тахья байгаа юм байхгүй. Бүх ажлыг ажлын ямар их хөрөнгө гаргаж байгаа, гэж салхи хагалж үг хэллээ. Тэгээд хэсгийн ахлагч нар зохион байгуулж, ямар их хүн үзэх гэж ирж байгаа тэр үед шашны бүх юм хориотой бүтээж байна. Хүмүүс хандив их гээд хэлж барахын арга алга. Тэр байгаад, задарч эхэлж байх үе л дээ. өргөж байна. Тэгээд их сайхан юм аа. хүн гээд нэг хүний нэр хэлэх аргагүй Зул барих, зул өргөх, ер нь шашин 10 сая, 20 сая төгрөг өгсөн ч хүн байх болсон. Энэ чинь ийм их хүний гар, номын үйл хийж болдоггүй, хэдэн юм. Боломжоороо 10, 20-н мянган бие сэтгэлээрээ хандиваар оролцож өвгөн айлд номын үйл хийж байгаад төгрөгөө ч өгсөн хүн байна. Миний байхад би номоороо л хэлнэ гэж мэдэгдвэл аймагт баригдаад очдог сэтгэл болон ард иргэдийн сэтгэл бодож байна даа. Энэ сайхан үйлсэд тийм л цаг үе байсан даа. Тэгээд ханамж их сайхан байна.Сэтгэл хол, ойр байгаа Өлгийчүүд, Өлгий манай нэгдлийн малчин гишүүд тийм хөдлөөд хэдэн мөрт хэлнэ ээ: сумын бүх хүмүүс маш их хандив юм сонсоод эхэндээ жаахан сонин өргөж байна. Ийм л учир тавилан энэ байсан, яваандаа суларч байгаа юм Зүүдэнд уяатай уул ус минь шороон дээр байсан юм байлгүй дээ. болохоор надад арга хэмжээ авах Зүрхэнд зүүлттэй ургамал шороо хүн байгаагүй. Монгол улсад анхны минь Хурын үүл хуйлраад овоо тахилга боллоо гээд яригддаг Элгээрээ хамгаалсан өвгөдийн Хурмаст тэнгэр эргэлдээд юм байна лээ. Чухам улс даяар яаж мөртэй Хоо-Овоотын савдгийг эргүүлээд байсныг мэдэхгүй. Манай аймагт Энэрэлт ээжийн сүүн цацалтай их гоё юм болж байна. л анхны байсан. Шашин хориотой Өсөх мал минь тунгалаг ариун байсан болохоор хүмүүсийн нууц Өлгий нутаг минь тунамал ариун - Манай уншигчидтай сэтгэгдлээ сүсэг их байдаг юм байна. Хориод Өмчлөгдөн заяасан бурхан Өлгий хуваалцсан танд их баярлалаа. Урт байхаар цаагуураа их дэвэрчихдэг Өвлөн заяасан ээж Өлгийд маань насалж удаан жаргаарай та минь. юм байна лээ. Харин одоо чөлөөтэй ийм сүм босож байна. болсон болохоор их сайхан байна. Энэ сүмийн бүтээн байгуулалтын Тэр үед хүмүүс хандив өгнө ч гэж хүрээнд хийгдэж явагдаж байгаа 8

Өлгийн сумын Пунцогцогчэнлин хийдийн тэргүүн З.МОЛОМЖАМЦ СҮСЭГТЭН ОЛОН ТҮМЭНДЭЭ ТАЛАРХАЖ БАЙНА ШИНЭХИЙД,ОЛОНБУРХАД,СУВАРГУУДТАЙБОЛЛОО НУТГИЙНМИНЬУУЛУС, САВДАГУУД БАЯСАЖ ТАЛАРХАЖ БАЙГАА БАЙХ - Өлгий суманд Пунцогцогчэнлин сүсэгтэн олон, иргэд сэтгэл оюунаа гээд сайхан хийд босож байгаа юм зориулж ажиллаж байгаа юм. Их байна. Та уншигч олонтой санал сайхан үйл ажиллагаа болж байна. сэтгэгдлээ хуваалцана уу - Энэ төсөл нь шашин, соёлын - Увс аймгийн Өлгий суманд анх сайхан төвтэй болгож байна гэж Пунцогцогчэнлин хийд гэж 1990 ойлгож болох уу? онд үүсгэн байгуулагдаж байсан түүхтэй. Тэр цаг мөчөөс хойш бид - Болно. Ер нь үндсэндээ хуучин хийддээ шашин номын үйл Пунцогцогчэнлин хийд гэхээс илүү ажиллагаагаа явуулсаар ирсэн. соёл олон нийтийн цогцолбор төв Харин одоо сүсэгтэн олон түмний болж цаашид өргөтгөхөөр төлөвлөж хандиваар ийм сайхан шинэ сүм байгаад их талархалтай байгаа. хийд сүндэрлэн босож байгаад лам хувраг, сүсэгтэн олон их баяртай За танд баярлалаа. Номын их байна. Үүнээс гадна манай шинэ буян хурах болтугай. хийдийн төслийн удирдагчаар Эрдэнэт хотын нутгийн зөвлөлийн - Та бүхэнд мөн маш их баярлалаа. дарга С.Бат-Эрдэнэ, шашны ажлын Энд ирж та бүхэн сурвалжилж, ахлагчаар Улаанбаатар хотын сэтгэлээрээ хандив болж, бие даан Пунцогцогчэнлин хийдийн тэргүүн оролцож байгаад танай телевизийн хамба Тогмид, бусад лам нар, хамт олонд талархлаа. Та бүхэнд эрүүл энх, хамгийн сайн сайхан бүхнийг хүсье. 9

Увс аймгийн Өлгий сумын Засаг дарга Жамьянжавын ОЧИРБАТ ОРОН НУТАГТАА БУЯНЫ БҮТЭЭНЭСАЙХАН ҮЙЛИЙГ - Танай сумд Пунцогцогчэнлин хариуцлагатай ажиллаж бүтээн явагдаж байна. хотол чуулган дээд номын хийд гээд байгуулалтын ажил цаг хугацаандаа - За танд эрхэм уншигчдынхаа сайхан шашин, соёлын цогцолбортой амжилттай явагдаж байна. болж байгаа юм байна. Энэ талаар өмнөөс их баярлалаа. Та бүхний та сэтгэгдлээ хэлнэ үү? - Ер нь шашин номын цогцолбор ажилд амжилт хүсч байна. төвтэй болно гэдэг хөдөө, орон Баярлалаа. - За та бүхэн сайн байцгаана уу? нутагт их ховор амаргүй бүтээн Та бүхэнд болон MBC телевизийн байгуулалт шүү дээ. Та энэ талаар Ингээд уншигч та бүхнийг үзэгч, уншигчдадаа нийт Увсчууддаа, дэлгэрүүлээч? сүсэгтэн олны төлөөлөлтэй Өлгий сумаас бусад хот хүрээ, сум уулзуулж, сэтгэгдлийг нь хүргэлээ. орон нутагт ажиллаж, амьдарч - Тийм шүү, ховор тохиолдол. Сурвалжлагч миний бие Өлгий байгаа нутгийн зон олондоо зуны 30 гаруй жилийн дараа тэр хийдэд сумын талаар өөрийн сэтгэгдлээ сайхан дэлгэр өдрийн мэнд хүргэж шавилан сууж байсан лам нар маань хуваалцмаар санагдлаа. Энэ байна. Энэ зуны сайхан өдрүүдэд эргээд энд сум, орон нутагтаа ийм сумын нутагт хуучны их нэртэй, манай суманд Пунцогцогчэнлин бурхан шашны томоохон төвийг цуутай лам нар, зурхайчид, хийдийг барих ажил өрнөж байна. бүтээн байгуулж, үүнийг дагаад хувилгаан чанартай улсууд олноор Энэ ажил нь иргэдийн 100% хандив, цэцэрлэгт хүрээлэн, тохижилтын амьдарч байсан. Жишээлбэл, дэмжлэгээр бүтээн босож байгаа. ажлууд үргэлжлүүлэн хийгдэхээр Намирын хүрээнд сууж байсан 1990-ээд оны эхэндээ Увс аймагт байна. Бид бүхэн сум орон нутгийн Пунцаг, Улаангомын хүрээнд анхлан Пунцогцогчэнлин хийд Өлгий зүгээс энэ томоохон ажилд ач сууж байсан Зүгчин зурхайч буюу суманд шаваа тавьж, хийд маань 30 холбогдол өгч, яам тамгын газраар ноёны дөрвөн зурхайчийн нэг, гаруй жил үйл ажиллагаа явуулсан төсөв санхүүгийн ажлын талаар мөн Бахлуур Ирэвсэл, Догшин эмч байгаа. Уг хийдээс олон сайхан хөөцөлдөж уулзалтуудыг зохион гэх мэт нэртэй хүмүүс байсны үр лам нар төрөн гарч, одоо ч гэсэн байгуулах ажилд оролцоод явж байна. удам нь Увс аймгийнхны ярьдгаар олон газар сүм хийд байгуулж, үйл Дөрвөдийн дунд домог болсон ажиллагаа явуулж байна. Энэ хүмүүс - Цэцэрлэгт хүрээлэн гээд та Цорж багш Чойдар гэдэг эрхэм, маань эргээд сум, орон нутагтаа түрүүхэн дурдлаа. Энэ талаарх мөн Гивнайн багш буюу Дөрвөд буяны сайхан үйлийг бүтээгээд, мэдээллээ манай уншигчидтай Содов, Өөлд Содов, Халзан Содов энэ төслөө Эрдэнэт хотын нутгийн хуваалцаач. гэж шашин даяар нэрд гарсан зөвлөлийн дарга С.Бат-Эрдэнэ тэр их хүн энэ нутгаар нутаглаж ахад танилцуулж,С. Бат-Эрдэнэ ах - Үндсэндээ энэ газар маань байсан түүхэн газар юм. Энэ ч сайхан дэмжиж, өнгөрсөн жилээс 60*100м хэмжээтэй газар. Уг утгаараа энэ газар орноос шашны эхлэн хэрэгжүүлэхээр бэлтгэл газрын 40%-д нь хийдийн цогцолбор, чадалтай лам хувраг төрөн гарч ажлыг эхлүүлсэн юм. Энэ ажлын суварга болон тохижилтын байсан, цаашид ч олон алдартай хүрээнд төслийн ажлын хэсгүүд бий ажил хийгдэхээр байгаа. Үлдсэн шашин номын зүтгэлтэн төрөх нь болж, уг ажлын хэсгүүд дор бүрнээ 60%-хувьд нь улсын төсөв, хөрөнгө дамжиггүй юм. Та бүхэн таалан оруулалттай цэцэрлэгт хүрээлэн, болгооно уу. Баярлалаа. соёл, спортын цогцолбор төвийн ажил хийгдэхээр төлөвлөөд ажил 10

Пунцогцогчэнлинхийдийнерөнхий архитектор, ажлын хэсгийн гишүүн Норовын БАТЗОРИГ ХИЙДИЙН БАРИЛГЫН ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ҮНДСЭН САНАА Уншигч та бүхэндээ буяны мөрөөр гэгээвч бүхий цац суварган оройтой дотор 40*60м хэмжээтэй газарт сэтгүүлээр уулзаж байгаадаа баяртай байх ба дээврийн үндсэн хийцийг анх нь “Пунцогцогчэнлин хийд,бурхан байна. удаа металл араг бүтээцтэй хийхээр шашны төв” баригдахаас гадна тусгасан. Хийдийн барилга баригдаж үлдсэн 60*60м хэмжээтэй газарт Аливаа сүм хийд, шашны барилга, буй газрын хөрсний инженер соёл, спорт, амралт зугаалгын байгууламжийг төлөвлөх, барихад геологийн бүтэц нь элсэн чигжээстэй төв бүхий ногоон байгууламжтай гол анхаарах хэд хэдэн хүчин зүйл хайргархаг хөрс байсан. Энэ нь тийм цэцэрлэгт хүрээлэн байхаар байдаг. Энэ нь барилга тогтвортой, ч сайн хөрс байгаагүй тул үндсэн төлөвлөж, газар болон хашааны урт удаан хугацааг элээх, бат бөх, өнгөн хөрсийг хуулж, баганан суурийн хэмжээг авч газар дээр нь хийсэн. аюулгүй, сэргээн засварлахад суух түвшин дэх суурийн шороог Сум орон нутгаас энэ цэцэрлэгт тохиромжтой материалтай, хуулж, хайрган хэмхдэстэй хөрсөөр хүрээлэнгийн бүтээн байгуулалтын архитектур төлөвлөлтийг шаарддаг. сольж нягтруулан, суурийн ажлыг ажлыг улсын төсвийн хөрөнгө Тийм ч учраас тухайн барилгын хийсэн. Энэ нь барилгын үндсэн оруулалтаар хийхээр зохион төлөвлөлтийг гаргахдаа шашны хийцэд хөрснөөс ирэх ачааллыг байгуулаад явж байна. ”Энэ ажлынх соёлын тэгш хэмийн үзэл санааг дамжуулахгүй байх үүрэгтэй шийдэл нь эхлэл болог” гэж ерөөгөөд шингээж, гол танхимын 12*12м урт юм. Гадна ханыг Оросын холбооны хийдийн ажлын хэсгийн зүгээс ханыг дөрвөн талаас нь тэгш хэмтэй улсад үйлдвэрлэсэн өнгөлгөөний одоогийн байдлаар 500-600 мод 3,2*3,2м хэмжээтэй туслах барилга улаан тоосгоор өрж, өнгөлсөн нь бут, үрсэлгээг суулгаж өгсөн. Энэ холбож төлөвлөснөөр барилгын урт удаан хугацааны эдэлгээг даах ажлыг дэмжиж, зохион байгуулж, үндсэн даацын хана маш тогтвортой материал болсон гэж үзэж байна. хамтран ажиллаж байгаа сум орон хэв шинжийг хадгалж байна. Дотор нутгийн засаг захиргаа, төрийн албан орон зайн хувьд заалны төв хэсгийн Хийдийн барилгын анхны байгууллагын ажилчид хамт олондоо дээр саруулхан уужим орчныг бий концепц үзэл санааг гаргахдаа баярлаж байна. болгох үүднээс өндөр таазтай, бид 100*60м хэмжээтэй хашаан 11

АНХНЫ ТАХИЛГА 1990 оноос өмнө шашны зан үйлийг нам ном, Элдэв сангууд, үхэр ууланд эш үзүүлсэн их төрөөс цаазлан хориглодог байсан. Гэхдээ хүчээр хориглосон бүхэн нууцаар амь үүлний судар, сэржмүүд өргөдөг байсны дээр зүүн бөхтэй сэтгэл санаанд оршиж, хүмүүс шашнаар цангаж мухар сүсэг нь ихдэх болсон үед буюу 1990 гар дөрвөдийн сан гэдэгт Хоо-Овоот багтдагийг оны 2 сарын 9-ний өдрийн Энх Хөдөлмөр Нэгдлийн бүх гишүүдийн хурал дээр Б.Жамбал миний бие олж бэлдлээ. Хэрэгсэлд шүншиглэсэн садар Хоо-Овоотыг тахья гэдэг саналыг анх гаргахад далаад жил сонсогдоогүй шинэ үг малчдын чихэнд бумба, байгалийн гаралтай цэвэр арц, агь мэтийн нэг л бууж өгөхгүй алмайрч ангайсан, айдастай ч юм шиг, баярлууштай ч юм шиг чимээгүй хүн үлээгээгүй, химийн урвалд ороогүй зүйлээр болцгоож байсан юм. Дээрхэн үед Хоо-Овоотыг Улаангомын хүрээний лам нар хөдөөлөлтөөр хэрэглэгдэхүүн болгон бэлдэж билээ. ирэхдээ тахидаг, Намирын хүрээнийхэн заншил Нийтээр мөрдөх зарчмыг самбарчлан болгон жил бүр тахидаг байсан бөгөөд Увс гаргаж, сүсэгтнүүдийн замд аймгийн урд талын сумдын болон Ховд аймгийн Дөргөн, Мянгад сумын дөрвөдүүд бүгд оролцон байрлуулсан. Машин унааг уулын онцлон тахидаг, садар бумба дарагдсан хонины хишигтэй ноён тахилга гэгддэг уламжлалтай бэлд байрлуулах тэмдэг тэмдэглэлгээ хийж, асар байжээ. Хоо-Овоотыг тахих шинэ ажил нь сумын наадмаас дутуугүй том ажил болохоор байгаа тул майхан, орон байр барилаа. Өлгийчүүд маань сумын дарга Ч.Пунцаг, нэгдлийн дарга Б.Цэвээн нарын удирдлагуудтайгаа хамтран удирдан зохион бүгдээрээ байсан байсандаа залбирч тахилганд байгуулж, сумын төвийн сүсэгтнүүдийн хүчийг голчлон ашиглаж, зохион байгуулахад дэмжихгүй нийтээрээ оролцсон юм. Манай Өлгийн сумын хүн нэг ч байгаагүй бөгөөд бидний ажил нэг ч төгрөг мөнгө шаардагдахгүйгээр явагдаж байлаа. уран гартан Аривжихын Хорхойн удирдсан Б.Тулга, Овоо тахилгад унших ном судрууд ч амархан олдож бүрдүүлсэн бөгөөд Савдаг Дэвжидийн М.Баяраа, Б.Дамдинхүү, Ц.Лхагва-Очир, Р.Жаргал, 12 П.Цэрэндорж, Ш.Сосорбарам нарын олон хүмүүс нийлэн хүрдтэй зулын том суурь, сангийн суурь, 4 махаранз бурхны зурмал бүтээл, хүрд, гуулиар сангийн бойпор, овоонд босгох хус, улиас мод, овоонд зул барих битүү зулын сав, ширээ сандал, ширдэг дэвсгэр зэрэг хэрэгцээт зүйлсийг хийж бүрэн бэлдсэн билээ. Хоо-Овоотын тахихын урьд өдөр буюу зуны эхэн сарын 25(1990 оны 6 сарын 18)-ны лусынбуулттайөдөрӨмнөговьсумаасөвгөн лам Доржийн Равсал, Наранбулаг сумаас өвгөн лам Гөлөгийн Дэчин, Жоошийн Чойнзон нарийн лам нар манай сумын төвд морилон ирж баясан зөвлөлдөж, баярлан хуучилж, тахилгын бэлтгэлээ

хийж хоноод өглөө нар битүү эртлэн овоон засаж, модоо суурилуулж, эрдэнийн шүншигтэй дээрээ очиход сүсэгтнүүдийн түрүүч нь мориор саваа цай хадгийн хамт байрлуулан овоогоо дээр ирж байсан. Ийнхүү зуны эхэн сарын 25-ны овоо үеийнх нь төрх байдалд оруулж Алтайн арван тахилга нүсэр сүрлэг эхэлж машин мотоциклтой гурван сангийн арван гурван овоог дагалдуулан олон түмэн зогсоолд тоймгүй олноор ирж, босгож, ойр орчмоо цэвэрлэх зэрэг ажлуудыг сүсэгтнүүд хурдан морьдоо хөтөлж, хүүхдүүдээ сүсэгтэн олон асар хурдан хугацаанд үйлдэж, дагуулсаар багшран цугларч байв. Хүмүүсийн овоо бүрт сүү өргөж, сан тавьсаны дараа лам яриагаар “500-аад морь байх шиг байна” хэмээн нар суудалдаа морилон ариутгалын сан, мянган хэлцэгдэж байсан юм даг. Сум нэгдлийн захиргаа бурхны аравнай өргөв. Лам нар маань бурхны болон байгууллагууд зохион байгуулалттайгаар шашны зарчимд амьтны амь хөнөөх, махан гүнцэг хүмүүсийг том ачааны машинаар ачиж хүргэх өргөх, малын яс , эрхтэн түлэхийг цээрлэн, овоо үйлчилгээ үзүүлсэн. Сүсэгтнүүд ийм юм үзэж тахих журамтайг сүсэгтнүүдэд анхааруулан байгаагүй тул ихээр залбирч зохион байгуулалтад тайлбарлан ойлгуулсан бөгөөд бөө мөргөлийн маш уриалгаханаар оролцон дэмжиж, бүхий л ёслолд л хилэнцэт махан шүүс овоонд хэрэглэдэг үйлдлийг хичээнгүйлэн гүйцэлдүүлж хийморио байсныг Автай сайн хааны үеэс эхлэн хориглосоор сэргээж, хандивыг ч ихээр өргөж байлаа. ирсэн гэдгийг бид бас ойлгож авсан юм. Малчид сүсгийнхээ дагуу сайн морио Лам нар маань овоо бүрийг шүншиглэж, унаж, сайхан хувцасаа өмсөж, орой толгойг нь зуншиглаж, савдаг зулаг өргөн, сангаа тавьж маш лусдыг баясгах, шажин майдарыг даруухнаар оролцож байв. Сүсэгтнүүд овоонд сэргээх номнууд голлон айлдаж, Рааш чарва, Намдагийн сан тэргүүтэй бүх сангуудийг уншиж зөвхөн сүү, цагаан идээ, цэвэр арцтай ирэх зүүн гар, дөрвөдийн санг бүх лам нар давхардуулан зарчмаа баримталсан бөгөөд уулын орой дээр айлдаж байв. Мөн Алтайн арван гурван сан, тамхи татахгүй, бие засахгүй, муу үг хэлэхгүй хийморийн сан, Дарь эх, Ширнэн, Мал буяны гэсэн зарчмаар овоогоо сэргээж, мөргөх номуудыг сүсэгтнүүдэд зориулж, дахин дахин үйлдлээр оролцохдоо архи огт авч ирэхгүй гэсэн айлдаж, дэвжлийн сэржмийг тусгайлсан сүүгээр зааварчлагыг ч даган сахиж, малгайгаа буулган чамбайлан өргөж байлаа. Мөн сүсэгтнүүдээс эрхээ барьж, маань мэгзимээ уншин мөргөн даатгасан ганц нэг номыг нийтэд зориулан залбирч ган зудгүй, гачигдах зүйлгүй амгалан айлдаж, сүсэгтнүүд маань ч би гэсэн үзлээр бус оршихыг хүсэн мөргөж байлаа. Гурван сумын бид гэсэн сэтгэхүйгээр их л эвсэг оролцон, арван гэлэнгүүд ингэж цугларан уулзалдан ном унших гурван сандаа арц сангаа уугиулж, том овоогоо завшаантай явдал урд өмнө тохиолдож байгаагүй учраас тэд нар ихээхэн баясгалантай, тун эвсгээр 13 үйл ажиллагаагаа явуулж, сүсэгтнүүдийн томоохон баяр тахилга ийнхүү эхэлсэн. Лам нар зөвлөлдөн, цогчин хурлын уншлага уншаад нийтээрээ овоогоо

тойрон хадгуудыг намируулан, мөргөл үйлдэж түрүүлэв. Их насны морины уралдаанд Өлгий лам нарын мандал өргөх ёслолд оролцож билээ. сумын уяач Өнөрийн Санжаагийн цуут хурдан Сүсэгтнүүд лам нараас адис авч, хурдан морьдоо хар морь түрүүлсэн. Хоо-Овоотын тахилга нь Увс сангаар ариутган, овоогоо тойруулж, байсан бол аймагтаа анхны овоон тахилга байсан ба улсын бөхчүүд нь зодог шуудгаа өмсөн овоогоо тойрсон хэмжээнд ч үүнээс өмнө овоо тахисан сураг юм. Улмаар сүсэгтнүүд овоогоо морьтойгоо дуулдаагүй билээ. Гандуу байсны улмаас наадмын гурвантаа тойрч хурайлаад, уулын бэл рүү үеэр салхилж үе үе хуй босож үүл багатай наадам чиглэлээ. Лам нар маань ч номын үйлээ гүйцээж өндөрлөсний сүүлээр орой тийшээ тэнгэрийн босоод овоогоо тойрч мөргөн сүү өргөөд, Хоо- хаяанаас бага зэрэг үүл гарч, сүсэгтнүүд болон Овоотын бэлд засаж бэлдсэн асарт морилон, цай байгальд амьдрагч амьтан бүгд бороо орохыг зооглон, цагаан идээ хүртээд, нийтээрээ Бурхны ихээр хүсэж байв. Шөнө дунд өнгөрөөд, зөөлөн шашин гэдэг дуугаа дуулцгаасан юм. Овооноосоо хур орж шивэрсээр, маргааш нь үд дунд дөхөж, бууж, наадмын талбайдаа хүрэлцэн ирж Өвгөчүүл усархаг байдалд шилжин газар ханатал бороо төв асарт морилон, олон төрлийн сангууд болон ороод гийлээ. Энэ хур нь Хоо-Овоотын ил сүсэгтнүүдэд зориулсан номууд айлдаж, наадмаа газруудад хангалттай орж ган тайлагдсаныг зуны эхлүүлэн бөхөө барилдуулж, морины уралдаан эхэн сарын гурванд цөөн хүмүүс бэлтгэл болгон эхэлсэн дээ. Бөхчүүд тугийн оронд бэлдсэн зул урьдчилан тахихад ороогүй хур бороо гэнэт ингэж хүрд тойрч байв. Тахилгын барилдаанд нутгийн нийтээр тахисны дараа орсон нь олон хүмүүс хүү Монгол улсын арслан Одвогийн Балжинням баяссан үед тэнгэр хураа хайрладаг бололтой. СҮСЭГТНИЙ ХОЛБОО БАЙГУУЛАГДСАН БОЛОН ДУГАНТАЙ БОЛСОН ТҮҮХ Овооны тахилгын үеэр нийтээр ярилцан Хоёр гэлэн маань өндөр настай болсон тул гэрээсээ сүсэгтний холбоо байгуулахаар чадлынхаа хэрээр удирдан тусална хэмээн шийдвэрлэж,зуныдундсарынгунаны(3) өөрсдийн саналаа хэлж тус бүр хадаг торго барьж балжиннямтай өдөр Өлгий сумын сүсэгтний холбоо хандив өргөв. Гишүүд асуулт тавьж хариулт авсны байгуулах анхны хурлаа хийхээр зарлачихсан эцэст сүсэгтний холбоог улсын бүртгэлд оруулахыг байсан юм. Буурлаар эхэлдэг, буянтнаар бүрддэг, санал болголоо. Хуралд оролцогсод сүсэгтний бурхнаа сэргээж буянаа арвижуулдаг, сэтгэлээрээ холбоонд элсэж, татвар өгөх, лам нарын номын нэгддэг сүсэгтний холбооны хурал маань зарласан хэрэгцээг хангах арга хэмжээ авахыг биднээс ёсоороо зуны дунд сарын гунандаа сумынхаа дахин дахин хүсэж, ярьцгааж байв. улаан буланд хүрд зул байрлуулан Очирын Жамба, Раашийн Жамцаа хоёр гэлэн маань дээд ширээнд залран, сан номоо айлдсанаар сүсэгтний холбооны анхдугаар хурал эхэллээ. Хуралд эрэгтэй эмэгтэй гэлтгүй сүсэгтнүүд олноор оролцсон юм. Хуралд Д.Бэлэг, А.Хорхой, О.Жамба, Б.Баажав нарын олон сүсэгтнүүд үг хэлж, санал гаргаснаар Өлгий сумын сүсэгтний холбоог байгуулж, дарга нягтлан бодох сонгохоор болоход намайг даргаар сонгох саналууд олон гарсан боловч нягтлан бодох хийхэд тохирох хүн нь би байсан тул нягтлангаар сонгогдож холбооны даргаар Риймэдийн Жаргалыг сонголоо. 14

Энэ хүсэлтийг биелүүлэх ганцхан арга нь шинээр сурлага сайтай хүүхдийг шавь оруулан ном сургах явдал гэдгийг тал талдаа сайн ойлголцлоо. Үүний дараагаар УБ хотод Монголын сүсэгтний холбооны анхдугаар Их хурал болох урилга ирсэн тул уг хуралд төлөөлөгч сонгох асуудал яригдаж өвгөн лам нар маань “бид явж чадахгүй тул залуу хүн явуулъя” гэснээр Р. Жаргал бид хоёрыг төлөөлөгчөөр сонголоо. Сүсэгтнүүд холбоонд хандив өргөж, холбоонд элсэх хүсэлтүүд хийх зүйлийг нь сумын мужаан дархчууд нэмж ч олноор ирж байсан. Хуралд сонгогдсон бид хийн байрлууллаа. А.Хорхой, Б.Тулга, М.Баяраа хоёрыг холбоогоо бүртгүүлж, тамга тэмдэгтэй тэргүүтэй мужаанууд их зүйл хийж байсны болж ирэхийг санал болголоо. Сүсэгтний дотор А.Хорхой зааварчлан хоёр арслан хийж, холбооны ажлыг сумын удирдлагууд ихээхэн хоёр дуганыхаа хоёр хаалганы дээр байрлуулж, дэмжин оролцож, маргааш нь уулзалдахыг санал оройнууд дээр нь гурван догон чимгийг төмрөөр болгов. Хурлын үеэр нийт 68 хүн хандив өргөсөн хийж байрлуулав. А.Хорхой гуулин төмөр ширгээн байв. Маргааш нь сумын засаг даргын тамгын гагнаж, таглаатай сангийн бойпор хийж дотор газар хуралдаж, сүсэгтний холбоонд Сумын талд байрлуулав. Төмрөөр хийх зүйлд М.Баяраа төвд зан үйлийн өргөө хэмээх сүм хэлбэртэй оролцон гагнуурыг хийж, цахилгааны монтажийг баригдсан боловч халаалтанд холбогдоогүйн хариуцаж байв. улмаас ашиглагдахгүй байсан өргөөг өгөхөөр Б.Тулга модоор хийх зүйлийг голчлон хийж шийдвэрлэснээ мэдэгдсэнийг Р.Жаргал бид хоёр байсан. Дуганыхаа дотор талын том өргөөг пансан юун түрүүн хоёр гэлэндээ Сууж залбирах дугантай даавуугаар доторлож, дуулгахад урьд өмнө Сунаж мөргөх вандантай хойд өргөөг Жамба баярлаж байгаагүйгээр Цайгаа хувааж уух гэртэй багшийн зөвлөснөөр баярласнаа сүсэгтнүүд, Цагийн хурлаа хийх ламтай Өлгийчүүддээ инээмсэглэн Цогчин хурлын Лхам сахиусны өргөө ярьж байлаа. Өвгөчүүл болгон тохижуулж, хамба уншлагатай хилэнгээр доторлож, сүсэгтнүүд маань тэр Цоглог олон гэцэлтэй болов гурван өргөөндөө бурхны суурь, ширээ байрлуулан дугуй хэлбэрийн өргөөг сүмийн хэлбэртэй болгон тохижуулахаар шар даавуу хулдаасаар чимэглэж А.Хорхой, болж туслаж эхэлсэн бөгөөд Энх Хөдөлмөр Б.Тулга тэргүүтэй мужаанууд зурмал бурхдуудад Нэгдлийн Зөвлөлөөс гал тогооны хэрэглэл болон гуу хийж, цутгамал шармал бурхдад гүнгэрваа шаардлагатай зүйлүүд байвал үнэ тохиролцон хийж байрлууллаа. Энэ үед бурхан тахилын манай холбоонд худалдахыг зөвшөөрч, харин хэрэглэгдэхүүнээс яаж олох нь мэдэгдэхгүй үнэгүй авах хүсэлтэй зүйл байвал нэгдлийн зүйлүүд их л олон байсан юм. Сүсэгтнүүд ч нутагт бүх гишүүдийн хуралд оруулахыг санал болгох амьдарч байсан өвгөчүүдийн судар ном, хуучны зэргээр сайхан дэмжиж байв. Ингэж Өлгий сумын хэрэглэж байсан бурхны хэрэглэлүүдээс авч ирж сүсэгтний холбоо маань сүсэгтнүүдээ хүлээн авч хандивлаж байлаа. ажлаа явуулж байх байртай болж ажил маш их бүтэмжтэй урагшилж эхэлсэн юм даг. Уул байр маань голдоо том дугуй оройтой, хоёр талдаа жижиг дугуй оройтой, орой дээрээ тус бүр шилэн хүрээтэй дугуй гэгээвчин давхартай байсныг сүмийн хэлбэрт оруулахаар болж, өвгөн Юнгэржээний Дорж дотор талыг лавир чимэг, дөрвөлжин ба дугуй хэлбэртэйгээр хийдийг хүрээ цагийн загвартай хийж байрлуулаад, гадна дотно талд 4-н туг шүхэр эмэгтэйчүүдээр зааж оёулан, мод төмрөөр 15

ШИНЭ ЦАГИЙН ШАВЬ НАРЫН ЭХЛЭЛ Сүсэгтний холбооны анхны хурлаас өвгөнд гэрээр нь очиж шалгуулж, зөвлөгөө “Төвөд ном сурах эрэгтэй хүүхэд авдаг байлаа. Тухайн жил Мягмарын Базарсад байвал хүлээн авч, ном зааж сургана” гадуур бие даан ном сурч үе үе ирж даалгавар гэж холбооноос олон нийтэд зарласан байсны авдаг байлаа. Сурлагаар хоцорч яваа хүүхдүүд дагуу цагаан морин жилийнхээ намрын сүүл оройн цагаар манай гэрт ирж, давтлага хийж сарын 3-ны балжиннямтай өдөр 30-аад хүүхэд хичээлээ нөхөн заалгадаг заншилтай байсан. сургуулиас Алтанхүү тэргүүтэй багш нар зохион Дараа нь Р.Жамцаа өвгөнд гэцлүүд бөөнөөрөө байгуулалттайгаар авч ирж, О.Жамба өвгөнд шавь нэг өдөр шавь орсон юм. Харин сурлагаар сайн оруулж, надад хадаг барьж, гэцэл болон төвөд ном гэцлүүдийг хоёр өвгөн дагуулан айлын номонд заалгахаар болж билээ. Эдгээр гэцлүүдэд Жамба суулгаж, ихээр боловсронгуй болгож байлаа. Эхэн өвгөнөөр эхлүүлэн, би дамжуулан дугандаа ирц үедээ бага хүүхдүүд номоо цээжлэн төвөд үсэг бүртгэн хичээл зааж байлаа. Жамба, Жамцаа зэрэгцүүлж сурахад хүндрэлтэй байсан боловч хоёр өвгөн маань дүйчин өдрүүдэд дуганд ирж, сурлагаар сайн хүүхдүүд гойд байж, идэвхи нь гэцлүүдтэй ажиллаж байв. Б.Тогтох үе үе ирж сайжирч, уншлагуудаа хурдан цээжилж байсан. хичээл заалцаж байлаа. Өвлийн эхэн сарын 16-нд Нийт гэцлүүд хэсэг хугацааны дараа зүгшрэн, балжиннямтай өдөр дахин 10-аад эрэгтэй хүүхэд ном сурахад хүндрэлгүй болж ирсэн. Гэцлүүдийн гэцэл болохоор нэгдсэн журмаар сургуулиас эцэг дээлийг өвгөн лам Ю.Дорж, малгай орхимжийг эхчүүд нь хамт ирж, Жамба өвгөн бид нарт шавь нь М.Анжил тэргүүтэй эмэгтэй уран оёдолчидтой орж, хадаг барин нэмж гэцэл болж, ном заалгаж хамтран оёж өгч бүх гэцлүүдийг жигдхэн лам эхэлсэн. Хүйтрэх тусам өвгөн багш Жамба хувцастай болгоход тусалсан. Хожим 1992 оны маань дуганд ирж чадахаа больж би дагнан бичин жилийн зун Өмнөговь сумаас Басанжавын хичээл зааж явц үр дүнг нь тухай бүрд Жамба Батдоржийг манай хийдэд аав нь авч ирж өгч, өвгөнд танилцуулж, сурлагаар сайн гэцлүүд шавь оруулж, ном заалгасан юм. 16

№ Анхны шавь гэцэлүүдийн овог нэрс Тухайн үеийн нас Тухайн үед сурдаг байсан анги 1 Жаргалын Нямжав 13 2 Загиржавын Моломжамц 15 5 3 Мягмарын Тэгшжаргал 17 7 4 Хорлоогийн Тогмид 17 8 5 Баатарын Бямбасамбуу 16 8 6 Даваажавын Эрдэнэбилэг 14 8 7 Дүгэржавын Лхагвасүрэн 13 6 8 Сайханы Галсаннамжил 13 5 9 Охидойн Энхболд 13 5 10 Тулгын Цэрэнням 15 5 11 Баянзулын Адьяа 12 8 12 Нацагдоржийн Бодьгэрэл 14 4 13 Сономын Хүдэрбат 11 5 14 Халтарын Агваандугар 13 3 15 Тулгын Гомбо 13 5 16 Даваагийн Насан 15 5 17 Ачитын Рэнцэнсамбуу 14 6 18 Пэрэнлэйн Отгон-Эрдэнэ 13 6 19 Сүрэнжавын Төрбат 13 4 20 Чулууны Нямсүрэн 13 5 21 Балдандоржийн Рэгдэндагва 9 5 22 Сүрэнжавын Буянжаргал 10 1 23 Дашзэвэгийн Бямбасүрэн 13 2 24 Балжиннямын Дагвасүрэн 13 5 25 Сүхийн Нямжав 9 5 26 Даваасамбуугийн Эрдэнэцог 14 1 27 Шархүүгийн Лутсайхан 13 5 28 Ганжуурын Насанжаргал 15 5 29 Мишигийн Пунсанцогво 11 7 30 Дашнямын Шийрэнсамбуу 15 3 31 Баатарын Даваахүү 17 7 32 Шоолойн Нямаа 13 8 33 Жаргалын Алтангэрэл 12 3 34 Даваасамбуугийн Алтангэрэл 10 3 35 Басангийн Цэен-Ойдов 15 3 36 Ганжуурын Цэнд-Аюуш 11 7 37 Нолсройн Балжинням 13 3 38 Цэвээний Цэрэнтогтох 5 39 Норовын Содномпэл - 40 Мягмарын Базарсад - - 41 Галсанжавын Батдорж - - - - - 17

АНХНЫ ХИЙДТЭЙ БОЛСОН ТУХАЙ АНХНЫ ХИЙДТЭЙ БОЛСОН ТУХАЙ Хонин жилийн шинийн 8-аас эхлэх Тус хуралд Улаангомын уугуул иргэдийг Ёндоны хурлын урд өдөр УБ хотоос төв Басан толгойлон ах дүү нартайгаа Цагаан Дарь хийдийн унзад өвгөн лам Гомбо, эхийн бурхныг чамин тансагаар босгуулж ирж холбооны тэргүүн, орчуулагч багш С.Баянцагаан, мөнгөн хандивыг хүн нэг бүрээр бичүүлэн өглөө. холбооны бариач Цэдэхүү нар ирсэнийг Хартолгой сумын уугуул иргэдийг Бандийн сумын сүсэгтнүүд Улаанбуланд цуглан маш Зулзагаа тэргүүлэн сүмийн үүдэнд байрладаг хүндэтгэлтэйгээр хүлээн авч уулзалт зохион хоёр бодь гөрөөсийг хоролынх нь хамт хийж байгуулагдсан. Энэ өдөр Аймгийн захиргааны ирж дуганы үүдэнд байрлуулав. Хурлын үйл дарга Цэвээн, Улаангомын сүсэгтний холбооны ажиллагаа хоёр өдөр явагдаж сүсэгтнүүдийн тэргүүн Бямбадорж нар Улаангомын хийдийн хүсэлт өгсөн номнууд ихэнх нь уншигдаж засал хамба Даржаа, өвгөн лам Замба нарыг өөрийн хийгдсэн байлаа. Ингэж Увс аймгийн Өлгий машинаараа залан ирэв. Өмнөговь сумаас сумын “Пунцогцогчэнлин хийд” аймагтаа анхдагч хамба лам Хулганын Равсал, өвгөн лам Ийеэн үйл ажиллагаа эхэлсэн хурал номын дуган Сугарав, Иргэлийн Ривсэл, Бат-Очирын Ийшээн, болсон юм. Хаврын дунд сарын 8-нд Бөхөн Наранбулаг сумаас өвгөн лам Гөлөгийн Дэчин, Шарын луугийн оройг тахилгатай болгож шүтээн Жоошийн Чойнзон, Хотоны Бадарч, Баглаан болгон хамгаалах зарлал гаргасныг хөдөлмөрчид Балчиг нар морилж ирсэн. Тухайн шинийн 8-ы сүсэгтнүүд орон нутгаа хамгаалах онцлогтой энэ хуралд урилгаар ирсэн лам нартай манай сумын үйлсийг дуу нэгтэй дэмжин бэлтгэж, хамжин Очирын Жамба, Раашийн Жамцаа, Баянбэлэгийн оролцож, Р.Жамцаа өвгөн бумба байрлуулан Тогтох нар өөрсдийн 40 гаруй гэцэлтэйгээр хурал газраа аргадаж овоо босгуулан сүсэгтнүүд эхэлж билээ. Энэ хуралд зөвхөн өвгөн 15, бүгд 60 олноор тахиж эндээсээ хаврын дунд сарын 15- гаруй лам нар лам дээлээ өмсөн орхимжоо тохон нд дахин тахиж, дархлах шийдвэр гаргаснаа сууж хурлын дуганд маань ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИН ёсоор нь үйлдэн сүсэгтэн олон тахилгад чармайн ХИЙД гэдэг нэр хүртээж, тус хийдийн анхны бэлтгэж ёс төртэйгээр оролцон их ёсны тахилга хурал маш сүрлэгээр эхэлсэн. Өнгөрсөн 70-аад үйлдэн дархалсан юм. жилд ийм олон ламтай сүрлэг хурал мэдээжээр үзэгдэж байгаагүй тул сүсэгтнүүдэд сүр нь нүдэнд Зуны эхэн сарын 20-нд Гандан хийдийн тааламжтай ном нь чихэнд чимэгтэй сэтгэлд хамба байсан Хархүүгийн Гаадан гуайг өмөгтэй шашны хурал хүнгэнэн үргэлжиллээ. залж авч ирэн, Хар-Ус нуурыг шинээр овоо босгон шүншиглэн тахиж, сүсэгтнүүд 18

Гаадан хамбадаа өргөнөөр залбирч, нуурандаа зөвлөгөө өгч, сүсэгтнүүд өргөнөөр лам нарт сүсэглэн мөргөснөөр буяны хур буусны зэрэгцээ мөргөн адис хүртсэн. хурмастын хур хуйлран орж, ган тайлагдаж зун тайван үргэлжилж хүмүүсийн сүсгийн үзэл Бид хийд байгуулах үйл ажиллагаа бодол тэгширсэн билээ.Гаадан хамба манай явуулж байгаа боловч тамга дутуу хийдэд 500 төгрөгийн хандив өргөж, том аравнай байсан тул Энх Хөдөлмөр нэгдлийн өргөн даатгал хийж, Шавдангийн ном айлдаж дарга Баатарын Цэвээн гуай Увс аймгийн газрын сан тавьж, лам нарт сургаал айлдан, захиргааны болон Цагдаагийн газрын зөвшөөрөл адис хүртээгээд , гэцлүүд бидэнд цогчин хурлын бичиг баримтыг бүрдүүлэн УБ хот орж зохих хууль уншлага уншиж, ван өглөө. Энэтхэг, Төвөдөд ёсны дагуу Пунцогцогчэнлин хийдийн тамгыг эрдэм номоороо шалгаран хэлний эрхэт цолыг хийлгэж ирснээр улсад албан ёсны бүртгэлтэй Монголоос хүртсэн лам Гаадан хамба маань Хар- хийд болж албажсан билээ. Тухайн үед зуны эхэн Усны Баруун хөвөөнд энэ явалтаараа сан тавьж сарын 30-ны хурлаар хийдийн тамгыг Жамба сайн үйлсийг тэнд хийж байх арвин даатгал өвгөн өөрийн биеэр хүлээн аваад надад албан оршоосон юм. Мөн зуны эхэн сарын 30-нд ёсоор гардуулах ёслол үйлдсэн болно. Ингэснээр сүсэгтний холбооны тэргүүн С.Баянцагаан гуай сүсэгтний холбооны үйл ажиллагаа багасаж, шашинтны намын дарга Баярсүрэний хамтаар Пунцогцогчэнлин хийд бие даан үйл ажиллагаа ирж, хийдийн хуралд оролцож цаашдын ажилд явуулах бүрэн боломжтой болж байсан юм. ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИН ХИЙД 1990-2021 19

ЭРГЭН ДУРСАХ ЁСТОЙ ТҮҮХЭНД ҮЛ МАРТАГДАХ ӨВГӨН БУУРЛУУД 01 Ноостын Ирэвсэл гэх настай 03 Далайн Намдаг гэж лам хэлмэгдүүлэлтийн үед нэршсэн лам нь Аюуш гэдэг Ц.ЗҮГЖИН амьд мэнд хүрээнээс гарч ирэн, Н.МОЛОМ овогтой сум гүйлгэдэг, уртын Чаргат багийн Шинэ усанд амьдарч байсан. Энэ лам маш дуу нэлээд мэддэг өвгөн их эрдэмтэйгээс гадна сайн буурал Хулст багт амьдарч барилддаг бөх хүн байжээ. Дөрвөдийн бух ноцолдоонд байжээ. бахлуур 10-д багтан барилдаж байжээ. Цэрэн-Очир овогтой Зүгжин 02 Нингэрийн Молом гэх мамба 04 зурхайч лам эрдэм ухаан, дацанд гүнзгий мэргэжсэн билиг чадлаараа 1976 оныг Н.ИРЭВСЭЛ цогчин хурлын уншлагыг Д.НАМДАГ хүртэл Өлгийн өвгөн хэмээгдэн хойч үедээ үлдээлцсэн ухаан хүндлэгдэж нутаг усныхандаа ихтэй, бас их ёгточ сайхан нууцаар тусалж мал буянтай өвгөн бидэндээ Гээеэ гэж эрүүл энх байхад нь маш их авгайлуулан дуудуулж, амьдрах үүрэг гүйцэтгэж байжээ. ухааны арвин сургаал айлдан, 1980-аад оны сүүлч хүртэл Хулст багт амьдарч байсан. Мөнгөний Галсан нь 12 Занын Суранжид нь Улаангомын хүрээний эрдэмтэй Улаангомын хүрээний Б.РИЙМЭД доромч, гүрмийн чиглэлд сайн ламаас гадна туршлагатай мэргэжсэн лам бөгөөд 1990 он малчин байсан тул сумандаа хүртэл амьдарч ардчилал эхэлж хамгийн их үхэртэй айл байгаад сайн цагийг үзлээ хэмээн хэлж ярьж байсан их хувьтай өвгөн нийгэмчлэгдсэн гэдэг. юм. Суранжид гуай мөн сайн уяач байсан тул бор морь нь сумд түрүүлдэг байсан. 13 Бомборын Риймэд нь 11 Улаангомын хүрээний номд М.ГАЛСАН гаргууд Намдаг (сахил алдаагүй З.СУРАНЖИД хүн) гэлэн байсан. Дээр үеийн 20 өвгөчүүл машин техник байхгүй тул мориор явж айлуудад залран тусыг үйлддэг байжээ.

05 Баасгайн Сунгарав гэдэг лам Улаангомын хүрээнд 07 онцгой сайн сурч, хурлынхаа уншлагыг дүүргээд Н.ПУНЦАГ гадаад орон Утай Гүмбэнд явж, ном сурах санал З.МАНТАА хийдийнхээ зөвлөлд тавихад зөвшөөрөхгүй болохоор нь өөрөө хийдээсээ гарч замдаа Самдаг гэгч ламтай нийлэн явганаар Өвөрмонгол, Төвөдөд аялан ном үзэн, мэдлэгээ аривжуулан , буцаж ирэхэд лам нарын их хэлмэгдүүлэлтийн баривчилгаа болсон байсан тул алсуур явж аллагаас мултарч байжээ. Өлгий Нуур багийн Б.Сунгарав гуай 1980-аад онд Цогтзандан судрыг төвөдөөс орчуулж крилл үсгээр бичиж сүсэгтэн бидэнд нууцаар тарааж буян үйлдэж байсан Нингэрийн Пунцаг гэгч 06 Зоригтын Мантаа нь Намирын хүрээний өвгөн Улаангомын хүрээний гэвш лам олон сумын иргэдэд цолтой лам байгаад 1937 онд мэргэ, ном эм тангаар Б.СУНГАРАВ баривчлагдан буудуулсан үйлчилж, хүндлэлийг олсон боловч сум нь хөндий гарсан газар товчилдог гэж яригдан байнга явган гүйдэг шавар тул шөнө нь явж дамжсаар сайн хийдэг өвгөн байжээ. нутгийн ард түмний асаргаанд 10 орж шарх бие нь илааршиж, Б.ГҮНЭГЭЭ Чаргат багт амьдарч, олонд тусалж байгаад 1953 онд Баяжихын Түвдэн- 1903 оны насан өөд болжээ. усан гахай жил Чаргат багийн Баяжихын отгон хүү болон төрж 9 настайгаасаа Улаангомын хийдийн жүд дацанд сурч байгаад 08 1938 онд хүрээ тарахад хөдөө гарч гэр бүл зохион амьдарч байгаад 1964 онд өөд болжээ. Манай Ц.ДАМБА нутгийнхан энэ хүнийг Монгол Түвдэн гэдэг байсан байна. Өсөхийн Гүнэгээ гэгч өвгөн лам Цагааны Дамба гэгч лам Улаангомын хийдэд малчдын дунд ном буян үйлдэж, олон түмэнд тусалж, айл гэрээр 09 доромч хийж байгаад авьяас нь амийг нь явдаг байсан боловч даруу чанар, сүсэгтний хүрээлэл сайн тул нам Б.ТҮВДЭН хэлтрүүлж, хөдөө гарч харлан, Чаргат багт засгийн хавчлагад өртдөггүй, тустай нэгэн байжээ. Гүнэгээ өвгөнийг ном мал маллан амьдардаг байжээ. Улаангомын нь тусгалтай, хүүхдэд нэн сайн гэж хүрээнд элдэв дором цамын баг хийдэг хүмүүс хүндэлдэг байжээ. байсан тул сумын сургуулийн ёлкны амьтдын баг хийлгэдэг байсан. Өлгийн өвгөн Зүгжин гуай Ц.Дамбыг “ном сайн сурсан хүн” гэж хүндэлдэг байв. 21

1990 ОНЫ ЦАГААН МОРИН ЖИЛЭЭС ХОЙШИХ ДӨРВӨН ЖААЯАГИЙН ТУХАЙ ТОВЧ 1990 оны цагаан морин жилээс хойш Увс Жаргал, нягтлан бодогч Баатарын Жамбал нар аймгийн Өлгий сумын анхны Пунцогцогчэнлин ном судар, шашны хэрэгсэл олж бэлтгэх, хийдээ хийдийн хурал ном, шавь сургалтыг өвгөн лам тохижуулан засах зэрэг аж ахуй санхүүгийн бүх багш Очирын Жамба, Раашийн Жамц нар явуулж, л ажлыг хариуцан явуулж тухайн үедээ Дөрвөн Сүсэгтний холбооны анхны дарга Риймэдийн Жааяа гэгдэх алдрыг хүртсэн эрхмүүд юм. Очирын ЖАМБА Раашийн ЖАМЦ Риймэдийн ЖАРГАЛ Пунцогцогчэнлин Пунцогцогчэнлин Өлгий сумын хийдийн хийдийн сүсэгтний холбооны анхны үүсгэн анхны үүсгэн анхны тэргүүн, байгуулагчдын нэг, байгуулагчдын нэг, Пунцогцогчэнлин хийдийн анхны хийдийн тэргүүн лам багш  үүсгэнбайгуулагчдын лам багш нэг БаатарынЖАМБАЛ Сүсэгтний холбоог анх санаачлагч, нягтлан бодогч, Пунцогцогчэнлин хийдийн анхны үүсгэн байгуулагчдын нэг 22

ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИН ШИНЭ ХИЙДИЙГ БҮТЭЭХ БОЛСОН ТУХАЙ 2021 оны 8 сард миний бие мод бут тарьж байгаль дэлхийгээ хүүгийнхээ хамт Өлгий нутагтаа хайрлах, бусдад туслаж байх гэх ирж, сумынхаа хийдээр орж мэт наад захын буяны ажлыг хийж ерөөл, ном уншуулж явахад байх ёстой гэсэн энэ үүргээ л хийдийн хамба З.Моломжамц, биелүүлцгээж, өргөн олон сайхан унзад лам Д.Эрдэнэбилэг, хурлын дэмжин оролцлоо. лам Ө.Банзрагч нар хийдийнхээ Энэ төслийг эхнээс нь дуустал үүх түүхийг танилцуулан, Өлгий надтай цуг нэг баг болж манлайлан КИНОМЕХАНИКЧ ШАРАВЫН нутгаас гаралтай лам нар шинэ дэмжиж ажилласан ажлын хэсгийн СОСОРБАРАМ хийд барих тухай 2-3 жил ярилцаж бүх хүмүүст, тэдгээрийн дотроос СУРГУУЛИЙНТОГООЧ байгаа боловч тодорхой шийдэлд Л.Давааням, Х.Тогмид, архитектор ГЭРЭЛИЙН НЯМАА хүрч чадахгүй байгаа тухай анх Н.Батзориг, Ж.Очирбат, Ө.Банзрагч, ОРАМЕТАЛЛ ХХК ТУЗ-ИЙН ДАРГА танилцуулж билээ. Үүний дараа З.Моломжамц, Д.Лхагвасүрэн, АСАН ДАГДАНЫ сүсэгтний холбооны Б.Жамбал М.Базарсад, Б.Бямбасамбуу, ТУЯАЖАРГАЛ гуайн бичсэн “Өргөжин дэлгэрэх М.Тэгшжаргал, Д.Мөнхтулга, Б.Бат- Өлгий нутаг” номыг ч сайтар уншив. Орших, Ц.Дашцовоо, Д.Отгонбаяр, Миний аав Шаравын Сосорбарам Б.Мягмардаваа, Г.Баатархуяг анхны хийдийг засаж барьж нарын олон олон хүмүүст гүн байгуулахад бас оролцож явжээ. талархаж байна. Надад итгэж, Ингэж л би ахмад үеийнхнийхээ, дэмжиж хандиваа өргөсөн түмэн аав ээжийнхээ оролцон бүтээж олонд болон үр хүүхэд, ахан дүүс, явсан хуучин хийдийг сэргээх, найз нөхөд, түншүүд, компанийхаа үргэлжлүүлэх, бурхны оронд ажилчдадаа маш их баярлалаа. дэвшсэн өөрийн хайрт хань Би төрсөн нутаг усандаа хүндэтгэл Д.Туяажаргалынхаа “Өлгий үзүүлэн залбирч, түүх бүтээлцэхэд нутагтаа нэг сайхан цэцэрлэгт оролцсондоо туйлын баяртай хүрээлэн байгуулах юмсан” гэж байна. Сүсэгтний холбоог анх мөрөөдөн ярьдаг байсан зэргийг санаачлагч Б.Жамбал гуайн санан дурсаж, сумандаа шинэ хийд “Нутгаа дэлгэрүүлбэл ухаантай барьж байгуулах ажлын хэсгийг тэнхээтэй хүү охид олширно” гэсэн зохион байгуулан удирдах ажлыг сайхан ерөөл биелж, бидний дараа өөртөө авсан юм. Эвлэвэл бүтдэг дараагийн үеийнхэн улам ухаантай, л юм байна. Нэгдвэл бүр ч хүчтэй тэнхээтэй байж нутаг усандаа юм байна гэдгийг бид бүгдээрээ улам ихийг хийж бүтээн, түүхийг харлаа. Хүн болж төрсний хувьд үргэлжлүүлэх болтугай. үр хүүхэдтэй болж үр удмаа залгуулах, ном бичиж түүх үлдээх, Төслийн ажлын хэсгийн ахлагч С.Бат-Эрдэнэ байшин барилга барьж бүтээх, 23

АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 Хэлэлцсэн асуудал: 2021.09.09-ний өдөр Улаанбаатар хот Увс аймгийн Өлгий сумын “Пунцогцогчэнлин” 15-00 цагаас Их улс ресторанд эхлэв. хийдэд шавилан сууж байсан, байгаа лам нарын гаргасан Төрөлх сумынхаа хийдийг шинээр барьж орон нутгаар очихдоо Пунцогцогчэнлин хийдийн байгуулахсанаачлагыгдэмжих,хэрэгжүүлэхтухай байдал, Б.Жамбал гуайн бичсэн “Аривжин авч хэлэлцэв. дэлгэрх Өлгий нутаг(1) номыг уншиж, хийдийн Уулзалтанд 14 хүн оролцов. Үүнээс биечлэн: түүхтэй танилцсан юм. Увс аймагт баригдсан • Загирын Моломжамц- Өлгий сумын хамгийн анхны хийдийн маань барилга их мууджээ. Сумын удирдлага, хийдийн лам нартай Пунцогцогчэнлин хийдийн хамба лам, уулзаж ярилцахад, Өлгийн хийдэд шавилан сууж сумын орлогч дарга байсан болон шавилан сууж байгаа лам нар • Цэдэвийн Дашцовоо- УБ хотын нутгийн хэдэн жилийн өмнөөс энэхүү хийдийг шинээр зөвлөлийн дарга барьж байгуулах тухай ярилцдаг боловч нэгдсэн • Сосорбарамын Бат-Эрдэнэ- Эрдэнэт хот шийдэлд хүрч чадаагүй байгаа болон Ковидын дахь Өлгий сумын нутгийн зөвлөлийн дарга улмаас тэр болгон уулзалдаж чадахгүй байгаагаа • Хорлоогийн Тогмид- УБ хотын ярьцгаасан юм. Иймээс миний бие энэхүү санал Пунцогцогчэнлин хийдийн хамба лам санаачлагыг бодит ажил хэрэг болгоё. Бидний • Дамчаагийн Буужав- УБ хотын нутгийн аав ээжүүд 30 жилийн өмнө энэхүү буяны ажилд зөвлөлийн тэргүүлэгч бас оролцож явсан юм байна. Бид бас энэ • Баянжаргалын Бат-Орших- “Арина түүхийг үргэлжлүүлэх ёстой юм байна. Сэргээн электроникс” компанийн захирал шинээр барих нь зөв юм байна хэмээн нутгийн • НоровынБатЗориг-”Пумаинтернэшнл”ХХК- зөвлөлийн тэргүүлэгчид болон лам хувраг та ийн захирал, архитектор бүхэнд урьдчилан утсаар ярьж танилцуулахад • Дагдангийн Отгонбаяр-”Есөн толгой” бүгд уухайлан дэмжсэн тул өнөөдрийн уулзалтыг компанийн захирал хийж нэгдсэн зохион байгуулалтад оръё гэж • Мягмарын Тэгшжаргал-Гандантэгчэнлин бодсон юм. Эхний уулзалтаар бид дараах хийд Мамба дацангийн Их гэсгүй лам асуудлуудыг хэлэлцэнэ. • Г.Насанжаргал- УБ хотын Галданпунцоглин хийдийн их голч лам Үндсэн ажлын хэсгийг С.Бат-Эрдэнэ, • С.Галсаннамжил- УБ хотын Ж.Очирбат, Х.Тогмид, Ц.Дашцовоо, Л.Давааням Галданпунцоглин хийдийн их унзад лам гэсэн 5 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулна. • А.Рэнцэнсамбуу-УБхотынГалданпунцоглин Үндсэн төслийн ажлын хэсгийн ахлагчаар С.Бат- хийдийн хурлын лам Эрдэнэ миний бие өөрөө ажиллая. Энэ ажлын Цахимаар : хэсэг нь хандивын аян зохион байгуулах, хөрөнгө • Лхагваагийн Давааням- АИХ-ын төлөөлөгч, мөнгө босгох, газрын асуудал шийдэх, хийдийн Эрдэнэт хот дахь нутгийн зөвлөлийн архитекторын даалгавар болон барилгын ажлын тэргүүлэгч зураг хийлгэх, төсөвт өртгийн тооцоо гаргах, • Дүгэржавын Лхагвасүрэн-Монголын их материал түүхий эд худалдан авах, ханган хүрээ Зурхай Дацангийн Их Ловон лам нийлүүлэх болон барилгын ажил гүйцэтгэгч нартай гэрээ хэлцэл байгуулах, төлбөр тооцоо Уулзалтыг нээж С.Бат-Эрдэнэ – Энэ зун сум хийх, тайлагнах ажлуудыг хариуцна. 24 Барилгын ажлын хэсгийг Л.Давааням, Н.Батзориг, Ц.Дашцовоо, З.Моломжамц, нярав, санхүү-кассчин нарын бүрэлдэхүүнтэй байгуулна.

Барилгын ажлын хэсэг нь барилгын ажлыг гүйцэтгэгчид хяналт тавих, материал хүлээн авах, олгох, хадгалах, зарцуулалтын хяналт бүртгэл Шашны ажлын хэсгийг Х.Тогмид, З.Моломжамц, Д.Лхагварсүрэн, М.Тэгшжаргал нарын бүрэлдэхүүнтэй байгуулна. Энэ ажлын хэсэг нь хийдийн доторх зохион байгуулалт, тавилга эд хогшил, бурхан тахил, ном судрын асуудлыг хариуцна. Шинэ хийдийг хаана барих вэ? Пунцогцогчэнлин хийдийн цогцолбор төслийн ажлын хэсгийн анхны Хийд ямар хэмжээтэй байх уулзалт2021.09.09 УБ хот Их улс ресторанд бэ? гэсэн 5 асуудал ярилцана. Зүүн гар талаас: УБ хотын Гандантэгчэнлин хийд Мамба дацангийн Их гэсгүй лам Ингээд саналаа хэлнэ үү. М.Тэгшжаргал, Есөн толгой ХХК-ийн захирал Д.Отгонбаяр, Арина электроникс ХХК-ийн захирал Б.Бат-Орших, УБ хот дэх Нутгийн зөвлөлийн тэргүүлэгч Д.Буужав, Өлгий сумын З.Моломжамц – Хийдийг Засаг даргын орлогч, Пунцогцогчэнлин хийдийн хамба З.Моломжамц,Эрдэнэтийн Нутгийн үүсгэн байгуулсан тухай болон өнөөгийн үйл ажиллагааны зөвлөлийн дарга С.Бат-Эрдэнэ, УБ хотын Пунцогцогчэнлин хийдийн хамба Х.Тогмид, тухай товч мэдээлэл өгөв. Пума интернэшнл ХХК-ийн захирал, архитектор Н.Батзориг, (арын эгнээ зүүн гар талаас) Одоо ажиллаж байгаа хийдийн Галданпунцоглин хийдийн лам Г.Насанжаргал, Н.Бодьгэрэл, С.Галсаннамжил, УБ хот дахь барилгыг 1990 онд хуучин Өлгий сумын Нутгийн зөвлөлийн дарга Ц.Дашцовоо нар нутагтаа нэгэн шинэ түүх бүтээхээр хуран цуглаад байгаа нь. хуримын ордон байсныг засаж черпец хавтангаар хийхээр, дотроо 4 буландаа өөрчлөн ажиллаж байгаа. Байрлал нь сумын тахилын өрөө, Хамбын өрөө, бурхан тахил эд төвдөө, ХААН банк болон Ардчилсан намын байр зүйл хадгалах өрөө, бурхан тахил бүтээх, балин хоёрын дунд байрладаг. Эзэмшил газрын хэмжээ бэлтгэх өрөө, шашны эд зүйл зарах-ажилчдын нь 24м х 40м юм. Нутгийн бидний санал бол энэ өрөө гэсэн 7,7м2 талбай бүхий 4 өрөө гаргасан хашаандаа хуучин хийдээ буулгахгүйгээр түүний бөгөөд хурлын заалны нийт талбай 100м2 байх өмнө талд 12х10 харьцаатай шинэ хийдийг барих юм. Хийдийн барилгын нийт талбай 144м2 бодолтой байгаа. Гэхдээ та бүхний болон олон болно. Урьдчилсан тооцоогоор 220,0 орчим сая түмэн, ахмад лам нарын саналыг бас сонсъё. төгрөгт хийдийн барилга баригдах байх. Гэхдээ Ер нь манай хийдийг шинээр барьж байгуулах сүүлийн үед бас барилгын материалын үнэ маш тухай санал санаачилга гаргаж байгаад сумын их өсөж байна. Та бүхэн танилцаад техникийн удирдлага болон хийдийн зүгээс талархаж байна. даалгавруудаа тодорхой болгож, эцсийн байдлаар Бүх талаар дэмжиж манлайлан ажиллана. өгвөл түүний дагуу архитекторын болон хийдийн барилгын ажлын зурагнууд, төсөв, материалын Н.Батзориг – Төслийн ахлагчийн захиалгаар тооцоо зэргийг мэргэжлийн баг хийж гүйцэтгээд 12мх12м хэмжээтэй орчин үеийн загвар хийц бүхий хийдийн архитекторын зургийг урьдчилсан гаргаад ирнэ. Мэдээж архитекторын хувьд газраа байдлаар зурж, 3 хувь авч ирлээ. Хол, орон нутагт сонгоод эцэслэн тохирсны дараагаар хөрсний барих, тээврийн зардал өндөр гарах зэргийг болон бусад хэмжилтүүдийг хийх, барилгын тооцоод барилгын үндсэн хийцийг металл ажлыг эхлүүлэх, явцын болон гүйцэтгэлийн карказаар босгох, дүүргэлт, дулаалгыг орчин хяналтуудыг хийж нутгийнхаа хийдийн ажилд үеийн хөнгөн материалаар хийх ба гадна нүүр оролцохдоо баяртай байх болно. Зургийн ажлыг талыг металл хавтан байвал зүгээр гэж үзсэн. 50%-ийн хөнгөлөлттэй хийж өгнө. Дээвэр болон ганжруудыг тусгай зориулалтын Х.Тогмид – Энэ сумын хийдэд шавилан 25

сууж байсан бидний хэдэн лам нар нутгийнхаа нутгийн зөвлөл талархан дэмжиж, өнөөдрийн хийдийг баруун аймгуудад жишиг болохуйцаар уулзалтыг хариуцан зохион байгуулж байна. шинээр барих, байгуулах сан гэж ярилцаж Өөрийн биеэр болон тэргүүлэгчдийн хамтаар явсан маань өнөөдөр албан ёсны ажил хэргийн хандив цуглуулах, барилгын материал олох, уулзалтын хэмжээнд ирсэнд баяртай байна. тээвэрлэлтийг зохион байгуулах ажлуудыг хийхэд Бидний санаачлагыг дэмжин хэрэгжүүлэхээр бэлэн байна.Томхон газар шинээр аваад ирээдүйд зохион байгуулалтад оруулж байгаа та бүхэнд их мод тарих, суварга босгох талбайтай, гадна баярлалаа. Ер нь хийд барих нь энгийн барилгаас дотны хүмүүс очдог, байнгын үйл ажиллагаатай, өвөрмөц, дотор засал, дээвэр, үүд хаалганы хийц сүүдрэвч, сандлуудтай байхаар эртнээс тооцох нь зэргийг зөвхөн мэргэжлийн 2-3 компани л хийдэг. зөв. Ер нь хийдийн лам нарыг ээлжээр ажиллуулан Тэд нар нь ажил, захиалга ихтэй тул олддоггүй байнгын үйл ажиллагаатай болгож, шинэ хийдийн хэцүүхэн байдаг. Архитектор Н.Батзоригт өөрийн менежментийг нь сайжруулах хэрэгтэй шүү. хийдийг барьсан талаар болон бусад өртөг тооцоо, Наранхутагт УБ хотод байхгүй хөдөө яваа тул ирж нарийн мэдээллүүдийг урьдчилсан байдлаар чадсангүй. Тэр хүнтэй Хийдийн хамба биечлэн өгсөн. Одоо нэмэлт шаардлагатай зүйлсийг уулзаж, зорилгоо албан ёсоор танилцуулсан нь ярилцаад хийдийн зургийн техникийн даалгавар дээр шүү. Д.Лхагвасүрэн Амарбаясгаланд яваа боловсруулахад зааж зөвлөн оролцоно. Газрын бөгөөдцахимаармэдээлэлавчдэмжижажиллахаа хувьд алс ирээдүйгээ төлөвлөж тооцоод ахиухан илэрхийлсэн.С.Бат-Эрдэнэахыгтөслийнудирдагч- том зайтай шинэ газар барьсан нь дээр гэж үзэж ерөнхий санхүүчээр ажиллуулах саналтай байна. байна. Хийдийн барилга 12мх12м хэмжээтэй байхыг дэмжиж байна. Энэхүү шинэ хийдийн Г.Насанжаргал – 1990 онд байгуулагдсан Увсын доторх бурхан тахил, шашны талын бүх зүйлсийг анхны хийд билээ. Энэ хийдийн түүх их сайхан бидний хэдэн лам нар дааж аван санхүүжүүлж, иж бүртгэл данстай явж ирсэн юм байна лээ. Харин бүрдэл болгох, нээлтийн хурал номын ажиллагааг сүүлийн үеийн зардлууд тодорхой бус буцаад олон зохион байгуулах болно. Бид бүр цаашид ямар нийтэд танилцуулагдахгүй байгаа сурагтай. боломж байна, тэр бүгдийг хөөцөлдөн манлайлан дэмжиж ажиллана. С.Галсан намжил – Баруун хөвөөд хуучин, лагерын тэр хавьд барих нь зөв байх. Д.Буужав - Энэ сайхан санал санаачлагыг дэмжиж оролцоно. Нэгэнт бид нэгдэн нийлж шинэ Санал хэлэлцүүлгийн эцэст олонхийн саналаар хийд барих гэж байгаа тул газар том байх хэрэгтэй. дараах шийдвэрүүдийг гаргав. Үүнд: Эмнэлгийн хойно нэг хоосон том газар байгаа байх. Тэнд байвал ямар вэ гэдгийг судлаарай. Хамгийн Шинэ хийд барих газрын асуудлыг нутгийн багадаа газрын хэмжээ 40мх40м байх хэрэгтэй. ахмад лам нар, олон нийт, иргэдийн төлөөлөгчдийн Хийдийг томруулан 15мх15м хэмжээтэй барих хурлаар ойрын хугацаанд хэлэлцүүлэн эцсийн нь зүйтэй гэж үзэж байна. Мөн хийдийн дотор сонголт хийж, тодорхой болгох, газрын зөвшөөрөл хуучин хамба лам, ахмад лам нарын зураг хөргийг авах асуудлыг сумын ИТХ болон сумын засаг байрлуулж түүх үүсгэх хэрэгтэй. даргад тавьж шийдүүлэхийг сумын орлогч дарга З.Моломжамцад даалгав. М.Тэгшжаргал – Энэ сайхан ажилд сэтгэл зүрхээрээ оролцоно. Баруун хөвөөнд барих уу? Хугацаа: 2021.10.01-ээс өмнө Наадмын талбайн дээд хэсэгт үү? гэдгийг судална 2. Төслийн удирдагч С.Бат-Эрдэнэд хандивын уу. Ер нь харууцтай, шинэ газар шинээр барих нь данс нээж, олон нийтэд зарлах, хандив зөв гэж үзэж байна. цуглуулах аяныг зохион байгуулах, хандивын орлого зарлагыг бүрэн хянаж олон нийтэд ил Б.Бат-Орших –Бүх талаар дэмжин оролцоно. тод тайлагнаж явахыг үүрэг болгов. Эхлүүлэх Ховд аймаг Улаангомыг холбосон шинэ хар замын Хугацаа: 2021.09.15-аас трасс манай сумын төвийн хаагуур нь өнгөрөхөөр 3. Архитектор Н.Батзоригт – Хийдийн барилгын байгааг сайн судлаад түүний дагуу томхон 1га ханыг энгийн улаан тоосго, гадна нүүр талыг хэмжээтэй газар аваад Шинэ хийдээ барих Росторгийн өнгөлгөөний улаан тоосго болгох хэрэгтэй. Хашаан дотор нь мод тарих хэрэгтэй. санал олонхоор дэмжигдсэн тул архитекторын зурагт өөрчлөлт оруулан тооцох, бусад дээвэр Ц.Дашцовоо – Энэ сайхан санаачлагыг УБ гонх, ганжрын хийцийг мэргэжлийн гүйцэтгэгч байгуулагуудтай холбогдон материалын нөөц 26

нийлүүлэлтийг тооцон эцсийн зураг гаргах, солих, засаж сайжруулан ашиглаж болох зүйлсийн дээврийн гүйцэтгэгчийг санал болгохыг үүрэг жагсаалт гаргах болон шинэ хийдэд байрлуулах, болгов. бүтээх бурхад, шашны эд зүйлсийн нэр товьёог болон тоо хэмжээ, тавилга зэргийн жагсаалт Хугацаа: 2021.11.01 дотор гаргажтанилцуулахыгдаалгав.Хугацаа:2021.11.01 4. Л.Даваанямд: Газар шорооны ажлын техник, барилгын суурь, ханын өрлөгийн ажил гүйцэтгэх 8. Хийдийн барилгын ажлыг 2022 оны 4-р бригад гаргаж, барилгын ерөнхий гүйцэгчээр сард эхлүүлж 8-р сард ашиглалтанд оруулахаар ажиллахыг даалгав. урьдчилан төлөвлөж ажиллахаар санал нэгдэв. (Ерөнхий гүйцэтгэгчээр Ээлт-Өлгий ХХК-тай гэрээ байгуулж ажиллана) 9. Дараагийн ажлын хэсгийн хурлыг газрын 5. Л.Даваанямд: Барилгын материал хадгалах, асуудал шийдэгдсэний дараа 10-р сард зарлах агуулах болон материалын орлого зарлагын ба ажлын хэсгийн сонгогдсон гишүүд оролцон бүртгэлхийхнярав,харуулхамгаалалтынасуудлыг шаардлагатай шийдвэрүүдийг гаргаж олон нийтэд шийдвэрлэхийг даалгав. ил тод мэдээлэн ажиллана. 6. Ц.Дашцовоод: Барилгын материалын орц, хэмжээ тооцоо гарсны дараа тухайн Жич: Шинэ хийдийн хандивыг “Эрдэнэт хот материалуудыг худалдан авах, нийлүүлэх үнийн дахь Өлгий сумын нутгийн зөвлөл”-ийн ХААН санал авах, тээвэрлэх асуудлаар судалгаа гаргаж банкны 5217274346 тоот дансанд төвлөрүүлэн танилцуулах, хандивын аяныг өндөр түвшинд авахаар болсон тул Өлгий сумын ард иргэд, зохион байгуулахыг даалгав. нутгийн зөвлөлүүд, уугуул суугуулуудад олон 7. Х.Тогмид, З.Моломжамц нарт: хуучин хийдэд нийтийн сүлжээ болон уулзалт хурал цуглаанаар байгаа бурхад шашны эд зүйлсээс ашиглаж болох, тайлбарлан сурталчилж ажиллахыг хүсье. Протокол хөтөлсөн: Tөслийн ахлагч С.Бат- Эрдэнэ (утас 99101433) Уулзалт 19:50-д дуусав. *1990 онд Пунцогцогчэнлин хийдийг Очирын Жамба, Раашийн Жамц, Риймэдийн Жаргал, Баатарын Жамбал болон тухайн үеийн сум нэгдлийн удирдлага, сүсэгтэн олны дэмжлэгээр анх байгуулж байжээ. *2022 онд Пунцогцогчэнлин хийдийг шинэчлэн барих санаачлагыг тус хийдийн анхны шавь нар нь болох Х.Тогмид,Д.Лхагвасүрэн,З.Моломжамц,М.Тэгшжаргал,Б.Бямбасүрэн,Д.Эрдэнэбилэг,Д.Самбуунарынлам нар анх санаачилсан юм. Пунцогцогчэнлин шинэ хийдийн санаачлагчдын төлөөлөл: Зүүн гар талаас Өлгий сумын Пунцогцогчэнлин хийдийн унзад лам Д.Эрдэнэбилэг,УБхотынПунцогцогчэнлинхийдийнхамбаХ.Тогмид,гэвшламД.Самбуу,УБхотынМонголынИххүрээЗурхайДацангийнИх ловон лам Д.Лхагвасүрэн, Өлгий сумын Пунцогцогчэнлин хийдийн хамба З.Моломжамц нар. Энэтхэг улс, 2018 он. 27

ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИНХИЙДИЙНЦОГЦОЛБОРТӨСЛИЙН АЖЛЫН ХЭСГИЙН АХЛАГЧИД С.БАТ-ЭРДЭНЭ Төслийн ажлын хэсгийн ахлагч (ТАХА) Л.ДАВААНЯМ Төслийн ажлын хэсгийн орлогч (ТАХО) Х.ТОГМИД Шашны ажлын хэсгийн ахлагч (ШАХА) Н.БАТЗОРИГ Ж.ОЧИРБАТ Ерөнхий архитектор Өлгий сумын Засаг дарга 28 З.МОЛОМЖАМЦ Пунцогцогчэнлин хийдийн хамба

2022 ОНЫ 4-Р САРЫН 8-НЫ БИЛЭГТ САЙН ӨДӨР ШИНЭ ХИЙДИЙН БАРИЛГЫН ШАВ ТАВИХ ЁСЛОЛ ХИЙВ. 29

2022 ОНЫ 5-Р САРЫН 1 БУЮУ ЗУНЫ ЭХЭН САРЫН ШИНИЙН НЭГНИЙ ӨДӨР ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИН ХИЙДИЙН БАРИЛГЫН АЖИЛ ИЙМ Л ХООСОН ГАЗАР ДЭЭРЭЭС ЭХЭЛСЭН ЮМ. Хийдийн барилгын Ерөнхий гүйцэтгэгчээр Д.Мөнхтулга захиралтай “Капитал блюм” ХХК ажиллав. 30

2022 ОНЫ 5-Р САРЫН 18-НЫ ӨДӨР ӨЛГИЙ СУМЫН ТӨР ЗАХИРГААНЫ БАЙГУУЛЛАГУУД, СУРГУУЛЬ ЭМНЭЛЭГ, ЦЭЦЭРЛЭГ, БАНКНЫ АЖИЛЧИД, ЛАМ НАР БОЛОН АРД ИРГЭД ШИНЭ ЦЭЦЭРЛЭГТ ХҮРЭЭЛЭНГИЙН АНХНЫ 500Ш МОД, БУТНЫ ҮРСЭЛГЭЭ СУУЛГАВ. 31

ХИЙДИЙН СУВАРГЫГ ШҮНШИГЛЭХ Пунцогцогчэнлин хийдийн 4 суваргыг шүншиглэх үйл ажиллагаа 2022 оны 06 дугаар сарын 08-ны Дашнямтай билэгт сайн өдөр ёслол төгөлдөр болж өндөрлөлөө. Тус үйл ажиллагаанд Өлгий сумын Эрдэнэт хотын нутгийн Зөвлөлийн дарга, ажлын хэсгийн ахлагч: С.Бат-Эрдэнэ, Пунцогцогчэнлин цогцолборын төслийн архитектор: Н.Батзориг, Өндөр настан: Б.Жамбал, Пунцагцогчэнлин хийдийн тэргүүн хамба лам:Х. Тогмид түүний 2 шавь, Пунцогцогчэнлин хийдийн тэргүүн: З.Моломжамц, хийдийн лам : Д.Эрдэнэбилэг, Ө.Банзрагч, Б.Батбаяр, О.Энхболд, Ж.Алтангэрэл, Ш.Нэмэхбаяр О.Гомбо О.Цэдэндамба, Х.Балжир, Б.Дамчаа болон сумын удирдлагууд, төрийн албан хаагчид, сүсэгтэн олон ард иргэд оролцлоо. 32

Өлгий сумд хамаг бурхад чуулдаг газрын сүлд нь болсон 4 сайхан суварга сүндэрлэн бүтээгдлээ. 33

Шинэ хийдийн төслийн ахлагч С.Бат-Эрдэнэ Өлгий сумын 92 настай азай буурал Очирын Булган гуай 1,0 сая Анхны хийдийг санаачлагч Б.Жамбал гуай, Шинэ хийдийн төгрөг болон 1 эр хонь хандивлаж, буяны үйлсийг дэмжсэн юм. архитектор Н.Батзориг, МанайламнарынбагабагшБ.Жамбалгуайд“Өргөжиндэлгэрэх Өлгий” номоос нь зарим материалыг нь ашиглах зөвшөөрөл хүсэж хадаг барив. 34

ТА БҮГДИЙН ӨРГӨСӨН ХАНДИВ НЬ: Далайд бумба өргөсөнтэй тэнцэнэ Д.Туяажаргал агсны найзууд 500ш модны Даяанд бясалгал хийсэнтэй дүйцнэ үрсэлгээнүүдийг, барилгын материал нийлүүлж, Дияанд ном оршоохтой адилтгана хандивлах зэргээр үр хүүхэд, ахан дүүс, найз Даянд мандал өргөсөнд тооцогдоно нөхдийн хамтаар ерөнхий ивээн тэтгэгчээр ажиллаж тэнгэрт дэвшсэн хайртай хүмүүстээ Баатарын Жамбал зориулан буяны сайхан үйлс бүтээлээ. Пунцогцогчэнлин хийдийн төсөл маань нийт 35 700 гаруй сая төгрөгийн төсөвт өртгөөр бүтээн байгуулагдлаа. Орхон аймаг дахь Өлгий сумын нутгийн зөвлөлийн дансаар нийт 490 хүнээс 417,57 сая төгрөгийн хандив өргөгдсөнийг албан ёсоор хүлээн авч зарцуулалтын тайланг ил тодоор гаргав. Пунцогцогчэнлин хийдийг шинээр барьж байгуулах ажилд Шаравын Сосорбарамын үр хүүхдүүд, ач зээ, хүргэн бэрээчүүлээс 108 сая төгрөг, Төслийн удирдагч, Ораметалл ХХК-ийн Ерөнхий захирал С.Бат- Эрдэнэ нь 108 сая төгрөгийг, түүний бизнесийн түнш Саммер индастри компаниас Д.Туяажаргалын гэгээн дурсгалд зориулж 108 сая төгрөгийг, Ораметалл ХХК- ийн үүсгэн байгуулагчдын нэг БҮК ХХК-ийн ТУЗ-ийн дарга Д.Нямхүү гэр бүлийн хамт 22,3 сая төгрөгийг, охин Б.Уянга нь үр хүүхдийн хамтаар 6 сая төгрөгөөр хийдийн үүдэнд Боржин чулуун хос арсланг хийлгэж өгсөн бол нөхөр Б.Мягмардаваа нь 14 сая төгрөг, хүү Б.Лхагважавхлан нь гэр бүлийн хамт 4,5 сая төгрөгөөр Боржин чулуун Сангийн бойпор хийлгэн өгч, 15,5 сая төгрөгийг, ахан дүүс найз нөхөд нь нийт 20,0 орчим сая төгрөгийг тус тус хандивлаж, Ораметалл ХХК нь 65 сая төгрөгөөр хийдийн хашаа барьж өгөх, Оракс ХХК нь 4 сая төгрөгийн сандлуудыг,

“ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИН” ШИНЭ ХИЙДИЙН ТӨСӨЛД ХӨНДИВ ӨРГӨСӨН ХҮМҮҮСИЙН НЭРС № Хандив өргөсөн Өргөсөн Тайлбар хүмүүсийн овог нэр хандив, ₮- С.Цэцэгмаа, С.Баттогтох, С.Бат-Эрдэнэ, 1 Шинэ хийд барьж өөр С.Цэндсүрэн, С.Дэлгэрхишиг, байгуулах ажилд 108,000,000.0 С.Дэлгэрнасангийн гэр бүл үр хүүхдээс буян Киномеханикч Шаравын хийж хандив өргөлөө. Киномеханикч Сосорбарам, тогооч 108,000,000.0 Ш.Сосорбарам, тогооч Г.Нямаа нарын үр Гэрэлийн Нямаа нарын хүүхдүүд, ач зээ, хүргэн бэрээчүүл нь Шинэ үр хүүхдүүдээс хийдийн Ерөнхий ивээн тэтгэгчээр ажиллан нутагтаа үе дамжин үлдэх сайхан түүх 2 С.Бат-Эрдэнэ \"Саммер бүтээлцлээ. индистри \" ХХК-иас, үр Хайрт хань, ээж, хөгшин ээж Дагданы хүүхэд, ач зээ нарынхаа Туяажаргалийнхаа гэгээн дурсгалд зориулж хамт Д.Туяажаргалын хандивлан буян хийж залбирцгаав. гэгээн дурсгалд зориулав. 25,000,000.0 Их наран хутагт маань Шинэ хийдэд хамгийн 25,000,000.0 эхэлж Сэнтийтэй Майдар бурхан, Ногоон дарь 3 Мягмарын Базарсад - Их эх бурхан, Цагаан дарь эх гэсэн 3 бурханыг 24 Наран хутагт 22,300,000.0 сая төгрөгөөр бүтээлгэн залж, 1 сая ₮ 20,000,000.0 хандивлан дэмжсэн нутгаа гэсэн сайхан 4 Лхагваагийн Давааням- сэтгэлтэй том буянтан юм. Аав ээж, гэр бүл ахан дүүсийн хамт, Төслийн Аав Су.Лхагва гуай гэр бүлийн хамт 500,000₮- ажлын хэсгийн орлогч, ийн, Л.Давааням нь өөрөө 5,108,000₮-ийн ЭТ-ийн НЗ-ийн дэд дарга, хандив өргөхийн зэрэгцээ Л.Мэндсайхан агсны АИХ-ийн төлөөлөгч, гэр бүл үр хүүхэдтэй хамтран 10,0 сая төгрөгийн Өлгий сумын уячдын өртөг бүхий Номын хүрдэн суварга бүтээсэн, холбооны тэргүүн, Ээлт дүү Л.Энхбаяр нь 500,000₮, дүү Л.Батдэлгэр нь Өлгий ХХК-ийн 500,000₮, дүү Л.Батбаяр нь 108,000₮, Хөвсгөл, захирал(Дүү Л.Батдэлгэр Төв аймгаас Л.Даваанямын худ ураг, найз нөхөд нь Эрдэнэтээс самосвал болох П.Баянжаргал 500,000₮, Гомбын машин болон Балжинням 100,000₮, С.Содов 100,000₮, эксковартойгоо ирж бүтэн Э.Балдангомбо 108,000₮, Ү.Алдар 100,000₮, 2 сар хийдийн газар Наранбулаг сумаас найз Баатархүү нь шорооны бүх ажлыг 500,000₮, Ээлт-Өлгий ХХК-ийн менежер хийсэн) Ц.Саруул 100,000₮ зэргээр нийт 20,0 гаруй сая төгрөгийн хандивыг энэхүү буяны үйлсэд 5 Даваагийн Нямхүү- УБ өргөсөн. Түүнчлэн Л.Давааням нь Эрдэнэт, БҮК компанийн ТУЗ-ийн Дархан Сэлэнгэ, Улаангом, Ховд аймгуудад дарга хандивын уулзалтуудыг өөрийн зардлаар зохион байгуулж нутгийн уугуул суугуулуудыг 6 Балдоржийн учруулан золгуулж төслөө танилцуулж, хандив Мягмардаваа эхнэр Бат- өргүүлэх боломжийг бүрдүүлсэн шилдэг Эрдэнийн Уянга нар үр менежер хүн юм. хүүхдийн хамтаар Д.Нямхүү дарга 21,0 сая төгрөг, Эхнэр 36 Ч.Тогоохүү 1,0 сая төгрөг, Охин Н.Хунцэнгэл 300,0 мянган төгрөгийн хандивыг тус тус өргөсөн буянтнууд юм. Хайрт ээж Д.Туяажаргалынхаа гэгээн дурсгалд зориулж 1,3м өндөртэй Боржин чулуун Хос арслан 6 саяар бүтээлгэн хийдийн үүдэнд залж, 14,0 сая төгрөг хандивлан буян үйлдэн залбирав.

7 Бат-Эрдэнийн 20,000,000.0 Хайрт ээж Д.Туяажаргалынхаа гэгээн дурсгалд Лхагважавхлан, эхнэр 15,000,000.0 зориулж Боржин чулуун 1,4м өндөр сангийн А.Энхзул болон охины 14,800,000.0 бойпор 4,5 саяар бүтээлгэн хийдийн үүдэнд хамтаар Австрали улсаас залж, 15,5 сая төгрөгийн хандивыг өргөн буян 10,800,000.0 үйлдэн залбирав. 8 Мягмарын Тэгшжаргал- 10,500,000.0 Тэгшээ лам маань Богдзонхова Бурханыг 2 Гандантэгчинлин хийд 10,432,000.0 шавьтай нь хамт 15,0 сая төгрөгөөр Оовоолойн Мамба Дацангийн Их үр хүүхэд ахан дүүс, Д.Чинзоригийн хамт бүтээн гэсгүй лам залж том буян хийлээ. 9 Нэрэнгийн Норов багш Н.Норов багш эхнэр Сосорбарамын Цэцэгмаа гэр бүл, үр хүүхэд, ач болон хүү Н.Батдэлгэр(хурандаа), нарынхаа хамтаар Н.Батзориг(архитектор), Н.Батбаяр(бизнесмен), Н.Батбаатар(бизнесмен), Н.Батгалсан(эмч) 10 Энхсайханы Батсүмбэр нарын 5 хүү тэдгээрийн гэр бүл, ач нарынхаа хамтаар 5,8 сая төгрөгөөр Хийдийн оройд 11 Баянжаргалын Бат- залсан Алтан ганжир, Хорол, Хос бодь Орших, УБ хотын Арина гөрөөсийг бүтээлгэж Н.Норов багш өөрөөсөө электроникс ХХК-ийн 500,000₮, С.Цэцэгмаа багш 500,000₮-ийн захирал хандивыг тус тус өргөсөн бол хүү Пума интернэшнл ХХК-ийн захирал Н.Батзориг нь 8,0 12 Аав Нянгарын сая төгрөгийн хандив өргөж, манай хийдийн Даржаагийн номыг барилгын иж бүрэн зургийг зурж, барилгын сахиусыг хүндэтгэж үр явцад байнга ирж хяналт хийж зөвлөж хүүхдүүд, ач зээ нар нь бариулсан архитектор-автор нь билээ. 10 саяын өртөг бүхий Архитектор Н.Батзориг таны зурсан зургаар Бодь суваргыг бүтээсэн. Өлгий нутагт маань нэгэн сайхан хийд баригдан түүх болон үлдэж байна. Тойрог эгчийн хүүхэд. Сумынхаа 50 болон 60 жилийн ойгоор бас их том хандив өргөн ивээн тэтгэж байсан нутгаа гэсэн чин сэтгэлтэй сайн залуу. Батсүмбэр танд болон Тойрог эгчид, танайхны ахан дүүсд Өлгий нутгийнхний гүн талархалыг хүргэж хамгийн сайн сайхан бүхнийг хүсэж байна. Та бүхэн том буян хийж шинэ хийдээ дэмжлээ. Бат-Орших захирал гэр бүлийнхээ өмнөөс 10,0 сая төгрөгийн хандивыг хамгийн түрүүнд өргөж Өлгий сумын Энххөдөлмөр нэгдлийн даргаар олон жил ажилласан Аав М.Баянжаргал, ээж Ш.Нямаа нарынхаа гэгээн дурсгалд зориулан ах дүүсийн хамтаар 2,7 сая төгрөгийн үнэ бүхий 3 хос хүрд бүтээлгэн өргөсөн. Мөн том эгч эмч Б.Сонинхүү нь 500,0 мянган ₮-ийн хандив өргөсөн буянтнууд юм. 1930-аад оны үед Улаангомын хүрээнд суух Гэлэн мяндагтай Засаг ноёны 9 зурхайчийн нэг болох авга ахынхаа дэргэд шавилан сууж номын гэцэл сахил хүртэж байсан бидний аав Нянгарын Даржаа нь нутаг усандаа нэр хүндтэй, ном эрдэмтэй гэцэл хүн байсан бөгөөд аавынхаа номын сахиусыг хүндэтгэж үр хүүхдүүд, ач зээ нар нь Боржин чулуун 3,6 м өндөр Бодь Суваргыг 10,0 сая төгрөгөөр бүтээсэн буянтнууд юм. Түүнчлэн Д.Бадам ах гэр бүлийн хамт 108,000₮, охин Б.Минжмаа нь 108,000₮-ийн, Д.Жавзан 108,000₮-ийн, Ж.Орлогор 108,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөж буян үйлдсэн. 37

13 Овоолойн Цэндийн үр 10,000,000.0 Өвөг аав Овоолойн Цэнд, эмэг эх Баянзулын хүүхдүүдээс Бодь Мөнх нарынхаа гэгээн дурсгалд зориулж хүү суварга бүтээв. 10,000,000.0 Ц.Цэзнээ, охин Ц.Хорлоо, Ц.Лхагвасүрэн нар 10,000,000.0 хань ижил үр хүүхдүүдийн хамтаар 3,6м өндөр 14 Б.Лхамсүрэн, Ж.Жачин, Бодь суваргыг 10 сая төгрөгөөр бүтээн босгож Л.Лхагважав, 8,688,000.0 нутгийнхаа уул ус савдгийг баясгасан сайхан Л.Мэндсайхан нарын гэр буяны үйл хийлээ. бүл үр хүүхдүүдээс Номын хүрдэн суварга Яргай овогт Б.Лхамсүрэн, Ж.Жачин, бүтээв Л.Лхагважав, Л.Мэндсайхан нарынхаа гэгээн дурсгалд зориулан Д.Болормаа үр хүүхэд ахан 15 УИХ-ын гишүүн дүүсийн хамтаар Боржин чулуун 3,6 м өндөр Б.Чойжилсүрэн Номын хүрдэн Суваргыг 10,0 сая төгрөгөөр бүтээн босгож том буян хийсэн юм. 16 Баастын Тунгалаг(Алагаа) үр УИХ-ын гишүүн маань манай шинэ хийдийг хүүхэд, ахан дүүсийн дэмжин даган баясаж хандив өргөн буян хийсэн хамт юм. 17 УБ-ын НЗ-ийн дарга УБ хот НЗ-ийн тэргүүлэгч, бизнесмен. Алагаа Цэдэвийн Дашцовоо ээж, маань хамгийн түрүүнд хандиваа өргөн дэмжин гэр бүл ах дүүсийн хамт эхлээд 3,108,000Т, дараа нь 1,5 сая₮, мөн 500К үнэ бүхий хүрд өгөх зэргээр өөрөө нийт 18 Дүгэржавын Лхагвасүрэн 5,108,000₮-ийг хандивласан бол дүү Б.Должин гэр бүлийн хамт, нь 1,0 сая, Б.Чулуунхүү 500,000₮, Монголын Их хүрээ Д.Нямбаяр(Бороо)-ын гэр бүлээс 1,0 сая, Зурхай дацангийн Их Б.Амарсанаа 1,080,000₮ зэргээр Ч.Бааст, ловон лам Ж.Ичинноров эмчийн үр хүүхдүүдээс нийт 8,688,000₮-ийн хандивыг энэ төсөлд оруулж 19 УБ хотын нутагтаа том буян хийлээ. Пунцагцогчэнлин хийдийн хамба Х.Тогмид 7,500,000.0 УБ хотын Нутгийн зөвлөлийн дарга Ц.Дашцовоо гэр бүлийн хамт болон өөрөө гэр бүлийн хамт 5,0 сая төгрөг, дүү агент Хорлоогийн үр Ц.Дашнаран 500,0 мянган ₮, Ц.Дашбаяр 1,0 сая, хүүхдүүд, ач зээ нараас Ц.Дашхүү 500,0 мянган төгрөг, ээж Ц.Цогцолмаа нь нь 500,0 мянган төгрөгийг тус хандивлан дэмжиж том буян хийсэн. Өлгий сумтай 38 холбоотой бүхий л ажилд манлайлан оролцож дэмжиж байдаг хүн бол Цовоо дарга юм. 7,000,000.0 Лхагаа лам гэр бүлийн хамтаар 5,0 сая 6,558,000.0 төгрөгөөр Лхам бурхныг бүтээн залж, эхнэр Сүрлэг Өлгий ХХК-ийн захирал Ганжуурын Баяраа нь 2,0 сая төгрөгийн хандивыг өргөн том буян хийсэн. Лхагаа лам шинэ хийдийн нээлтийн хурлыг ёс жаягийн дагуу удирдан явуулсан хүн. Тогмид хамба лам маань язгуурын 10 бурханы нэг Очирваань бурханыг гэр бүлийн хамтаар бүлээлгэн өргөсөн бөгөөд Манай хийдийн шашны ажлын хэсгийн ахлагчаар ажиллаж бурхан шашны холбогдолтой бүх зан үйлийн удирдан зохион байгуулж чиглүүлж өгсөн буянтан юм. Мөн ах Х.Нямсүрэн 500,000₮, Х.Гэрлээ хурандаа 500,000₮-ийн хандивын тус тус өргөсөн буянтанууд юм. Мөн Хорлоогийн Цогоогийн үр хүүхдүүд болох Ц.Ганхуяг 108,000₮, Ц.Торгууд 100,000₮, Ц.Нямлхагва 150,000₮, Ц.Цэрмаа 100,000₮, Ц.Хурцын гэр бүлээс 100,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөсөн

20 Доржийн Батхүү, 6,100,000.0 Ганжуурын 108 ботийг Ариун бурханы орон Жаргалын Даваажав, 5,500,000.0 Балба улсад бүтээлгэн залж, Гэвш лам Балданы Дамдинхүүгийн 4,524,000.0 Б.Самбуу 100,0 мянган төгрөг хандивласан. хань, үр хүүхдүүд ач зээ 4,522,108.0 Таны бурхан ном, буяны ажилд улам их болон Гэвш лам арвижих болтугай. Нутгийн уул ус түшиж явах Д.Самбуу нараас 4,500,000.0 болтугай. 21 Риймэдийн Жаргал Өлгий сумын Сүсэгтний холбооны анхны дарга, багшийн үр хүүхэд ахан Пунцагцогчэнлин хийдийн үүсгэн дүүсээс байгуулагчдийн нэг Р.Жаргал багшийн үр хүүхдүүд , Р.Коля эгч нар хамтран 70см 22 Эрдэнэт хот, Эрдэнэт өндөртэй Манзушир бурханыг 4,5 сая төгрөгөөр үйлдвэрийн Ил уурхайн бүтээн залсан бөгөөд Р.Коля эгч 500,000₮, экска-гийн машинист Өлгий сумын лам Ж.Алтангэрэл 500,000₮-ийн Хорхойн Норонпил гэр хандивыг тус тус өргөж том буян үйлдсэн юм. бүл үр хүүхдийн хамт Х.Норонпил өөрөө 1,0 сая ₮-ийн, эхнэр 23 Өлгий сумын Хэсгийн Сосорбарамын Цэндсүрэн 500,000₮-ийн, хүү төлөөлөгчөөр олон жил Н.Тодсайхан 108,000₮-ийн, охин Н.Энхмаа ажилласан А.Дагдан 108,000₮-ийн, охин Н.Баярмаа 108,000₮-ийн гуайн үр хүүхдүүдээс хандивыг тус тус өргөсөн бөгөөд Х.Норимпил нь дүү нарынхаа хамтаар Аав А.Хорхой, ээж 24 УБ хотын Е.Бадам нарын гэгээн дурсгалд зориулж 3 хос Галданпунцоглин хүрдийг 2,7 сая төгрөгөөр бүтээлгэн хийдэд хийдийн хамба Баатарын өргөж сайхан буян үйлдлээ. Бямбасамбуу УБ хотоос \"Есөн толгой\" ХХК-ийн захирал 25 Балжиннямын Буяннэмэх Д.Отгонбаяр гэр бүлийн хамт 2,022,108₮, гэр бүл, ээж, ах дүүсийн Д.Нямжав(паарж) гэр бүлийн хамт 500,000₮, хамт Д.Отгонжаргал 500,000₮, Эрдэнэт хотоос хүргэн Б.Баатархүү эхнэр Д.Төгсжаргалын хамт 26 Ачитын Рэнцэнсамбуу-УБ 500,000₮, Хүргэн Б.Амгалан эхнэр хотын Галданпунцоглин Д.Цасанжаргалын хамт 500,000₮-ийн хандивыг хийдийн лам өргөж, Аав А.Дагдан, ээж О.Үрчээн нарынхаа гэгээн дурсгалд зориулж 2,7 сая төгрөгийн үнэ 27 Загиржавын Моломжамц- бүхий 3 хос хүрдийг хийдэд босгон сайхан буян Пунцагцогчэнлин үйлдлээ. хийдийн хамба, гэр бүлийн хамт Буж лам маань 2 сая₮-ийн хандив өргөж, Өвгөн лам багш нарынхаа 5ш тосон будган хөргийг 2,5 сая төгрөгөөр бүтээлгэх, мөн өөрийн хийдийн лам нарын хамтаар 8,0 сая төгрөгөөр Бурхан багшийг бүтээлгэн залж байгаа буятан юм. 3,700,000.0 Жолооч Егнэнгийн Балжиннямын гэгээн дурсгалд зориулж хань, үр хүүхдүүдээс нь 3 хос 3,000,000.0 хүрдийг 2,7 сая төгрөгөөр, мөн хүү Б.Буяннэмэх 2,500,000.0 500,000₮, эхнэр Сосорбарамын Дэлгэрхишиг 500,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөн буян үйлдсэн. Будан лам маань Галданпунцоглин хийдийн бусад лам нарынхаа хамтаар 1м өндөртэй Бурхан багшийг 8 сая төгрөгөөр бүтээлцэн шүншиглэн өргөсөн буянтан юм Молом хамба өөрөө 2,0 сая ₮-ийн хандив өргөж Өлгий сумынхаа лам нарын хамтаар язгуурын 10 бурхны нэг Жанрайсэг бурхныг 4,5 сая төгрөгөөр бүтээлцсэн. Дүү З.Хаянхярваа нь хийдийн ажилд эхнээс нь дуустал гар бие оролцон ажиллаж гэр бүлийн хамтаар 500К ₮ хандивласан буянтнууд юм. 39

28 Сайханы Галсаннамжил- 2,100,000.0 Галсаа лам маань 2,0 сая төгрөг, дүү С.Анхтуяа УБ хотын 100,000₮-ийн хандив өргөж хийдийнхээ лам Галданпунцоглин 2,000,000.0 нарын хамтаар 8,0 сая төгрөгийн өртөг бүхий 1м хийдийн унзад лам 2,000,000.0 өндөртэй Бурхан багшийг бүтээлцэн залж 2,000,000.0 байгаа буянтан 29 Ганжуурийн 2,000,000.0 Насанжаргал- УБ хотын Насаа лам маань өөрийн хийдийн лам нарын Галданпунцоглин хамтаар 8,0 сая төгрөгийн өртөг бүхий 1м хийдийн унзад лам өндөртэй Бурхан багшийг бүтээлцэн залж байгаа буянтан 30 Даваажавын Батсүх, Өлгий сумын Бизнесмен Д.Батсүх гэр бүл үр эхнэр Дүгэрсүрэнгийн хүүхдийн хамт Шинэ хийдээ сайхан дэмжин том Даваапүрэв гэр бүлээс буян хийсэн юм 31 Д.Бямбасүрэн лам УБ хотын Жонон хийдийн Их гэсгүй лам нутгийнхаа хийдэд хандив өргөн даган баясаж 32 Чулуун Чимэд буян хийсэн. Увс аймгийн Засаг дарга Ч.Чимэд манай 33 Баатарын Цэвээн дарга хийдийг дэмжин хандив өргөж даган баяслаа. болон Б.Мягмар,Б.Бямбаа, 1,875,000.0 Цэвээн дарга маань ах дүүсийн хамтаар Б.Эрхэмбаяр, Б.Янжив \"Ю.Цэдэнбал дарга\" гэсэн 4 дэвтэр бүхий 25 иж нарынхаа хамтаар бүрдэл нийт 100ш ном хандивласан буянтнууд юм. 34 Раднаагийн үр хүүхдүүдээс 1,716,000.0 УБ хотоос Р.Пүрэвдорж(Ормаадай) гэр бүлийн 1,500,000.0 хамт 1,108,000₮, Өлгий сумаас Р.Төмөрбаатар 35 Даваажавын үр хүүхдүүд 1,500,000.0 (Баншаа) гэр бүлийн өмнөөс 108,000₮, Д.Пүрэвсүрэн ба 1,432,008.0 Р.Мягмарсүрэн (Подноо)-ийн гэр бүлээс Д.Тэгшдэлгэр 500,000₮-ийн хандивыг тус тус Шинэ хийдийн 1,408,000.0 төсөлд хамгийн түрүүнд манлайлан дэмжиж 36 С.Сүрэнжав агсны хань хандив өргөсөн сайхан сэтгэлтэй буянтай үр хүүхдээс хүмүүс юм 37 Баатарын Жамбал, үр Тугтан Event hall ХХК-ийн захирал Д.Пүрэвсүрэн хүүхдийн хамтаар-Өлгий 1,0 сая₮, Бүрэгхангайгаас Д.Тэгшдэлгэр нь сумын сүсэгтний холбоог 500000 ₮ хандивлан буян хийсэн. санаачлагч, Пунцагцогчэнлин Нутгийнхаа хийдэд буяны сайхан гараа сунган хийдийн үүсгэн хандив өргөж их сайхан буянтай үйлс байгуулагч бүтээлцлээ. 38 Мягмарын Баярлах гэр Б.Жамбал гуай 1990 онд Сүсэгтний холбоо бүл үр хүүхдийн хамт байгуулахыг анх санаачлаж байсан хүн бөгөөд, Пунцагцогчэнлин хийдийн үүсгэн байгуулагч, 40 өнөөдрийн энэ олон лам шавь нарт бага багш гэж хүндлэгдэж ирсэн буурал юм. Пунцагцогчэнлин хийдийг анх байгуулан өдий зэрэгт хүргэсэн 4 Жааяагийн нэг Өлгий нутагтаа буянтай үйлс ихийг бүтээж ирсэн бидний үлгэрлэн дууриах буянтан юм. Мөн Өлгийн лам нарынхаа хамтаар Жанрайсэг бурхныг бүтээлцэн өргөж байгаа. Жамбал гуайн хүүхдүүд болох Түмэндэлгэр, Мягмарсүрэн, Цэнджав, Сугар нар тус бүрдээ 108,0 мянган төгрөгийн хандив өргөсөн буянтнууд юм. Эрдэнэт Хас банкны эдийн засагч Баярлах 500,000₮, эхнэр Сосорбарамын Дэлгэрнасан 500,000₮, хүүхдүүд Мэндбилэг, Мэндтүшиг нар нь 108,000₮-ийн хандив өргөсөн. Аав Мягмар, ээж Чимэд нар нь 300,000 төгрөгийн хандивыг өргөн сайхан буян хийлээ.

39 Цэвээнжавын Ууганбаяр, 1,200,000.0 Дарханы НЗ-ийн дарга Ц.Ууганбаяр 1,0 сая₮, дүү Эрдэнэчимэг 1,150,000.0 Дүү Ц.Эрдэнэчимэг нь 200,0 мянган төгрөг хандивлан нутгийнхаа хийдийг дэмжин буян 40 Насанбаатарын үр хийсэн хүүхдүүдээс Эрдэнэтээс Н.Цэдэнсодном 500,000₮, 41 Даваажавын Н.Өлзийтэгш 50,000₮, Н.Нансалмаа 100,000₮, Эрдэнэбилэг-Өлгийн дүү Батхуягийн Ёндонсамбуу 500,000₮-ийн Пунцагцогчэнлин хандивыг тус тус өргөн буян хийлээ хийдийн унзад лам гэр бүлийн хамт 1,108,000.0 Өлгий сумын сумын лам нарын хамт язгуурийн 10 бурхны нэг Жанрайсэг бурхныг 4,5 сая 42 Хүрлээгийн Хуягаа гэр төгрөгөөр бүтээлцсэн буянтан юм бүлээс 1,108,000.0 Хуягаа гэр бүлийн хамт УБ хотоос нутгийнхаа 43 Доржийн Баянмөнх гэр 1,108,000.0 хийдэд хандив өргөж сайхан буян хийлээ. бүлээс 1,108,000.0 1,100,000.0 Нутгийнхаа хийдэд буяны сайхан гараа сунгаж 44 Хөхдөөгийн Жигжид хандив өргөн их сайхан буянтай үйлс (Бадам эгч) 1,083,999.0 бүтээлцлээ. Шашны зүтгэлтэн Бадам эгч 500,000₮-ийн 45 Ендэнбээн Дашзэвэг, хүү хандив өргөж 10 хангал бурхан хийдэд залж, 1 Дашзэвэгийн ямааны боодог, 50л айрагтай, тавгийн идээ Даваасүрэнгийн хамт шүүс өргөсөн буянтан юм. 46 Чойрогийн Дорж, Ховд Өлгий сумын уугуул Е.Дашзэвэг гуай 100,000₮, аймгийн НЗ-ийн дарга хүү Д.Даваасамбуу нь 1,0 сая төгрөгийн хандивыг тус тус өргөж нутгийнхаа хийдийг 47 Ганжуурын Одвог гэр бүтээн босгоход том дэмжлэг үзүүлэн буян бүлээс хийлээ. Ч.Дорж гуай өөрөө 99,999₮, Жавдангийн хивс 48 Очирын Булган өндөр 800,000₮, Даавуун зурмал Дамбиянсан бурхан- настан 1ш, эхнэр Ц.Цэрэннадмид 63,000₮, Ач Ж.Ганбат Ховд 1-р сургууль 4-р анги 121,000₮-ийн 49 Данзангийн хандивыг шинэ хийдэд өргөсөн буянтан юм. Лүндээжанцан 1,080,000.0 Өлгий Чаргат баг мянгат малчин Г.Одвог гуай 50 Бяруузаны Жамбал Суварганы шүншгээр хандив өргөж Шинэ хийдээ дэмжин буян хийсэн юм. 51 Намжилын Чинбат 1,000,000.0 Өлгий сум , малчин 92 настай буурай О.Булган 52 Доржцэрэнгийн Жодов гуай маань Суварганы шүншгээр өөрийн биеэр 1,000,000.0 ирж 1,0 сая төгрөг болон 1 хонь хийдэд 53 Батаагийн Мөнхтогоо 1,000,000.0 хандивласан буянтан юм. 1,000,000.0 54 Равдандорж Чулуут 1,000,000.0 УИХ-ын дарга асан, Төрийн Дархан түшээ хүн манай хийдэд хандив өргөн буян хийж даган баяссан юм. УБ Бурхан шашны дээд сургуулийн дэд захирал лам хүн манай хийдэд хандив өргөж дэмжсэн юм. УБ, ҮХЦ-ийн дарга хүн манай хийдэд хандив өргөн буян үйлдсэн юм. ӨМӨЗО, Хөх хот, Бизнесмен хүн бөгөөд дэмжин даган баясаж хандив өргөлөө. 1,000,000.0 Эрдэнэтийн Жалданжанчүвлин хийдийн хамба 1,000,000.0 лам хүн манай хийдэд хандив өргөн даган баяслаа Эрдэнэтийн Очир сүм хийдийн тэргүүн хүн хандив өргөн даган баяслаа 41

55 Бавуугийн Баяраа 1,000,000.0 Өмнөговь аймаг, бизнесмэн хүн хандив өргөн 1,000,000.0 буян хийж даган баяслаа. 56 Олег Лебедев 1,000,000.0 ОХУ Москва бизнесмен хүн хандив өргөж даган 57 Батхишигийн Баасанжав 1,000,000.0 баяслаа. гэр бүлээс Өлгий сум, Б.Баасанжав багш маань гэр бүлийн хамт хамгийн түрүүнд хандив өргөн дэмжин 58 Дамчаагийн Сугарсүрэн буян хийж ажилласан. гэр бүлээс УБ хот Бизнес эрхлэгч Сугараа маань хамгийн 59 Жамьянжавын Очирбат түрүүнд хандив өргөсөн дэмжсэн нутгаа гэсэн дарга гэр бүлийн хамт сайхан сэтгэлтэй буянтай залуу. 60 Өлзийн Банзрагч гэр 1,000,000.0 Засаг дарга маань гэр бүлийн хамт хандив бүлээс 1,000,000.0 өргөн Ажлын хэсэгт орж идэвхтэй дэмжин 1,000,000.0 ажилласан хүн. 61 Батхишигийн Батбаяр- 1,000,000.0 Өлгий сумын ИТХ-ын дарга, лам нарынхаа лам хамтаар 4,5 сая төгрөгөөр Жансрайсэг бурхан бүтээлцсэн залсан. 62 С.Дашнямын хань үр Өлгий сумын Батлаа лам маань лам нарынхаа хүүхдээс хамтаар Жанрайсэг бурхныг 4,5 сая төгрөгөөр бүтээлцэн залж байгаа буянтан юм. 63 Сайнжаргалын Пүрэвжав-УБ хотын УБ хотоос хүү Батдорж-Батка хандив өргөн Галданпунцоглин нутгийнхаа Шинэ хийдийг бүтээн босгоход хийдийн хурлын лам хамгийн эхэнд нь оролцсон буянтан 64 Бадрахын Цэрэнбалжид 1,000,000.0 УБ хотын Пүрэвээ лам маань Галданпунцоглин гэр бүлээс хийдийн лам нарынхаа хамт 1м өндөр Бурхан багшийг бүтээлцсэн буянтан юм. 65 Х.Агваандугар гэр бүлээс 1,000,000.0 Өлгий сумын Бизнесмен залуу гэр бүлийн хамт 66 Цэвээний Нямжав лам 1,000,000.0 хандив өргөн сайхан дэмжлэг үзүүлэн буян 1,000,000.0 хийв. 67 Бадамзулын Түмэндэлгэр 1,000,000.0 Булганы Бүрэгхангайгаас Халтар даргын хүү 1,000,000.0 Агваан хандив өргөн нутагтаа сайхан буян 68 Бандийн Зулзага агсанд 1,000,000.0 хийсэн үр хүүхдүүдээс 1,000,000.0 Орхон Жаргалант сумаас Нямжав лам хандив 1,000,000.0 өргөн том буян хийв. 69 Пүрэвийн Батчулуун үр хүүхдийн хамт Дархан уул аймгаас Нутгийнхаа шинэ хийдийг дэмжин сайхан буян хийсэн. 70 Ганжуурын Эрдэнэсүрэн гэр бүлээс УБ хотоос үр хүүхдүүд нь аавынхаа дурсгалд зориулан Шинэ хийдэд хандив өргөн том буян 71 Доржготовын Золбоо гэр үйлдсэн. бүлээс УБ хотоос Өлгий сумын уугуул П.Батчулуун гуай үр хүүхдийн хамт шинэ хийдэд хандив өргөн 72 Замбын Дэндэв гэр буян хийв бүлээс Өлгий сум Бизнес эрхлэгч Эрдээ маань шинэ хийдээ сайхан дэмжиж гэр бүлийн хамт том 73 Жу.Хөхөөсүрэнгийн гэр буян хийсэн бүлээс Өлгий сумын мянгат малчин Золбоо сүншигний уулзалтаар бэлнээр 1,0 сая төгрөг хандивлан 42 Шинэ хийдээ дэмжсэн буянтан юм. 1,000,000.0 Өлгий сум Бизнес эрхлэгч, Алдарт уяач Дэндэв 1,000,000.0 гэр бүлийн хамт Шинэ хийдээ дэмжин хандиваа өргөж буян хийсэн Өлгий сумын Бизнес эрхлэгч Хөхөөсүрэн гэр бүлийн хамт Шинэ хийдээ сайхан дэмжиж хандиваа өргөн буян хийсэн

74 Нолсройн Буянхишиг гэр 1,000,000.0 Өлгий сум Чаргат багийн мянгат малчин бүлээс 1,000,000.0 Буянхишиг шинэ хийдээ дэмжин хандив өргөж 1,000,000.0 том буян хийсэн 75 Хөхбүрэн Бямбацогтын УБ хотоос Х.Бямбацогтын гэр бүл нутгийнхаа гэр бүлээс 1,000,000.0 шинэ хийдэд хандив өргөж том буян хийлээ. 76 Чаргат багийн Намдагийн Улаангомын НЗ-ын дарга Н.Намсрай 300,000₮, үр хүүхдүүдээс Н.Баярхүү 500,000₮, Н.Насанжаргал 200,000₮, нийт 1,0 сая төгрөгийн хандивыг өргөж буян 77 Б.Шаравжамц, Дамчаа үйлдэв. Намсрай дарга Улаангомын НЗ-ийн Нордод нарын гэр бүлээс хандивын уулзалтыг гоё сайхан зохион байгуулж иргэдээр хандив өргүүлэх ажлыг 78 Гомбын Намсрайжав гэр дэмжин ажилласан буянтан юм. бүлээс Булганы Бүрэгхангайгаас Б.Шаравжамцын гэр 79 С.Мянгаа зааны үр бүлээс Шинэ хийдэд хандив өргөн даган баясаж хүүхдүүд сайхан буян үйлдсэн 80 Бэлэгийн Буянтогтох ах 1,000,000.0 Г.Намсрайжавын гэр бүл Нутгийнхаа хийдэд дүү нарын хамтаар 1,000,000.0 буяны сайхан гараа сунгаж их сайхан буянтай үйлс бүтээлцлээ. 81 Нацагдоржийн Бодьгэрэл 1,000,000.0 лам Мянгаа зааны үр хүүхдүүд болох М.Магсаржавын гэр бүл, Д.Сугарсүрэнгийн гэр 82 С.Пэрэнлэй, М.Нацаг бүл, П.Баттогтохын гэр бүл, М.Цэрэнчимэдийн нарын үр хүүхдээс гэр бүлүүд нутгийнхаа Шинэ хийдэд хандив өргөн сайхан буян хийв. 83 Киномеханикч Сосорбарамын Баттогтох 1,0 сая төгрөгийн өртөг бүхий Эрдэнэт хивсэд үр хүүхдийн хамт үйлдвэрлэсэн лам нарын жавдангийн хивсэн олбог хандивлаж буян үйлдэв. 84 Өлгий нуур багийн малчин Пагвын 1,000,000.0 УБ хотын Галданпунцоглин хийд, 1м өндөр Энхсайхан, Хорхойн бурхан башгийг бүтээлцсэн Бүжээ нарын гэр бүлээс үр хүүхдүүд 1,000,000.0 С.Пэрэнлэйн үр хүүхдүүд болох П.Цэцэгмаа, Э.Өлзийжаргал, П.Буяндэлгэр, П.Оюунаа, П.Мөнхцэцэг, П.Отгон- Э.Туяажаргал нараас 800,000.0 Эрдэнэ, П.Сүхбаатар нараас Бурхан номын их 800,000.0 өргөө болох Пунцогцогчэнлин хийдийн 85 Дашдаваагийн Оюунханд цогцолборт хандив өргөж Бурхан номын буян бум түмээр арвижих болтугай, Эх болсон 6 зүйл 86 Бумбагэрэл Одхүү багш хамаг амьтан амар амгалан байг хэмээн ерөөл үр хүүхдийн хамт өргөжээ. Эрдэнэт хотоос том хүү С.Баттогтох(Халзаа) 500,000₮-ийн, түүний охин Б.Буянтогтох нь 100,000₮-ийн, хүү Б.Маньбазар 100,000₮, хүү Б.Сэр-Од 100,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөн буян хийлээ. П.Энхсайханы гэр бүл үр хүүхдүүд Хийдийн доторх таазны шашны цацал чимэглэл 5м-тэй 4 ширхэг нийт 20м-ийг хандивлаж буян үйлдэв. 800,000.0 Өмнөговь аймгийн харьяат сүсэгтэн 800,000.0 Д.Оюунханд, Б.Уянгын хамтаар лам нарын суух Жавдангийн эсгий ширмэл олбог 10 ширхгийг бүтээлгэн өргөж буян үйлдэв. Өлгий сумаас Б.Одхүү багш үр хүүхдийн хамт лам нарын суух жавдангийн эсгий олбог бүтээн өгч буян үйлдэв 43

87 Цэвээний Доржсүрэн, 750,000.0 Өлгий сумаас 500000 хандивлаж 1 том эр мянгат малчин 750,000.0 хонь(250000) өргөж шинэ хийдээ дэмжин буян 648,000.0 хийв 88 Баянбилэг Батдорж, 600,000.0 Өлгий сумаас 500000 хандивлаж 1 том эр мянгат малчин хонь(250000) өргөж шинэ хийдээ дэмжин буян 600,000.0 хийв 89 Гэндэнжав Сайнжаргал 540,000.0 Чаргат багаас хандив өргөж буян үйлдэж даган баясав 90 Шаравын Баатаржавын 508,000.0 Шаравын Баатаржавын үр хүүхдүүдээс үр хүүхдүүдээс 500,000.0 500,000₮, Хүү Б.Төгсбаяр нь мөн 100,000₮-ийн 500,000.0 хандив өргөн буян хийж даган баясав. 91 Аюуш Амаржаргал Өлгий нуур 2-р баг малчин нутгийнхаа хийдэд 92 Янживын Буянжаргал үр хандив өргөн буян хийсэн хүүхдийн хамт Чаргат багийн харьяат, Одоо Булган аймгийн 93 Цэдзулийн Сарантуяа Хялганат суманд амьдардаг. Нутгийнхаа шинэ хийдэд үр хүүхдийн хамт хандив өргөн буян 94 Риймэдийн Коля хийв. Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 95 Нямжавын Бямбацогт баясав. 1 хонь 250К+1 ямаа 150К 96 Гэрэлийн Батчулуун Ховд УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд Манзушир бурхан сум бүтээлцсэн бөгөөд нэмж 500,000₮-ийн хандив өргөж буян үйлдэв. 97 Гэрэлийн Мягмаржаваас Эрдэнэт ГОК Засвар механикийн завод- Бороо төрсөн эгч тогооч маань шинэ хийдээ дэмжин даган баясасан. Гэрэлийн Нямаагийн гэгээн дурсгалд 500,000.0 Увс Ховд сумаас эгч Г.Нямаагийн гэгээн 500,000.0 дурсгалд зориулан хандив өргөн буян хийж 98 Гэрэлийн Пүрэвжав, УБ даган баясав. хотоос 500,000.0 УБ хот, Ардын багш, Гавьяат багш, шинжлэх 500,000.0 ухааны доктор, хурандаа, ҮБХИС-ийн тэргүүлэх 99 Гэрэлийн Даваажав, УБ профессор Г.Мягмаржав багш эгч Г.Нямаагийн хотоос гэгээн дурсгалд зориулан хандив өргөн буян хийж даган баясав. 100 Жаргалын Алтангэрэл УБ хотоос эгч Г.Нямаагийн гэгээн дурсгалд 101 Дамчаагийн Жамсран зориулан хандив өргөн даган баясаж буян хийв. 102 Баажавын УБ хотоос эгч Г.Нямаагийн гэгээн дурсгалд Дамдиндоржийн гэр зориулан хандив өргөн даган баясаж буян хийв. бүлээс 500,000.0 Өлгий сумын Лам Алтангэрэл шинэ хийддээ 103 Өлзийн Цолмон 500,000.0 хандив буян хийв 104 Охиндойн Гомбо лам 500,000.0 Бүрэгхангай мянгат малчин Д.Намсран гэр бүлийн хамтаар хандив өргөн даган баясаж 105 Нябо Төмөрбаатарын үр буян хийв хүүхдүүдээс Дарханаас нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив өргөн дэмжсэн 106 Ц.Батдэлгэрийн гэр бүлээс 500,000.0 Өлгий сум хулст баг, малчин Ө.Цолмон хандив 500,000.0 өргөн даган баяссан 44 500,000.0 Өлгий сумын Лам О.Гомбо маань шинэ хийддээ 500,000.0 хандив өргөн буян хийсэн УБ хотоос Болормаа, Баярмаа, Баттогтох, Батхуяг, Балжинням нараас нь хандив өргөж буян хийсэн УБ, Даваанямын найз хандив өргөж даган баяссан

107 Хөхөөгийн Ганцог 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж 500,000.0 сайхан буян хийлээ. 108 Ганжуурын Сосорбарам, Энхээгийн Балжинням УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж гэр бүлээс сайхан буян хийлээ. 109 Э.Дэмчиг, Алтанхүү багш 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж 500,000.0 сайхан буян хийлээ. 110 М.Авирмэд, эхнэр Мягмаржав, охин Анужин 500,000.0 Өлгий сумын Отгон доктор болсон хүн бөгөөд нараас Та бидний үзээд байгаа Шинэ хийдийн тухай цахим сэтгүүлийг эрхлэн гаргасан хүн юм. 111 Сайжрахын Энхээ УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж 112 Лхагвасүрэнгийн Бат- сайхан буян хийлээ. Очирын гэр бүлээс 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж 113 Цэвээнравдангийн сайхан буян хийлээ. Бямбажавын гэр бүлээс, марофоны тамирчин 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж сайхан буян хийлээ. 114 Пүрэвсүрэнгийн Шинэбаяр аав ээж гэр 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж бүлээс сайхан буян хийлээ. 115 Хо.Балжиннямын 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж Баянзул, Бужгаа нараас 500,000.0 сайхан буян хийлээ. 500,000.0 116 Жунгуузын Батжаргалын 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж гэр бүлээс 500,000.0 сайхан буян хийлээ. 500,000.0 117 Баянжаргал Сонинхүү УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж сайхан буян хийлээ. 118 Хурандаа Ц.Баатар- Эрдэнэ УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж сайхан буян хийлээ. 119 Жаргалын Цэрэнчимэд Цэкэ УБ хотоос нутгийнхаа хийдэд хандив өргөж сайхан буян хийлээ. 120 Янжив Цэндсүрэн,Янживын Дарханаас нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив Мягмарсүрэн нараас өргөн дэмжсэн 121 Дамчаагийн Буужаваас 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив 500,000.0 өргөн дэмжиж буян хийсэн 122 Б.Арслан 500,000.0 Өлгий Чаргат багаас шинэ хийдэд хандив өргөн 123 Одвог Намсрайжавын гэр буян хийсэн бүлээс Өлгий сумаас хандив өргөн буян хийсэн 124 Л.Төмөрчулуун 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив 125 Балдандоржийн 500,000.0 өргөн буян хийсэн Лувсанцэрэнгийн гэр бүлээс УБ хотоос нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив өргөн буян хийсэн 126 С.Лодойсамбуу(Өсөхбаяр Даваасамбуу) 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив 500,000.0 өргөн буян хийсэн 127 Янживын Норонпил 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив 128 Сүрэнжав Намсрай өргөн буян хийсэн УБ хотоос нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив өргөн буян хийсэн 45

129 Галсангийн Хөхөө дарга 500,000.0 Сумын даргаар ажиллаж байсан Хөхөө дарга гэр бүл Гүржээгийн маань Өлгий нутгийн баяр наадам, ой, уулзалт Жавзан нараас 500,000.0 цугларалтанд байнга ирж оролцдог. Өлгий 500,000.0 суманд маань их сайхан сэтгэлээр тусалж 130 Дандарын Осоржав дэмжиж явдаг буянтай буурал дарга бөгөөд эхнэр Г.Жавзангийн хамт хандив өргөж буян 131 Цэрэнгийн үйлдсэн. Гомбосүрэнгийн гэр бүлээс УБ хотоос нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив өргөн буян хийсэн 132 Шаравын Гангаагийн хань үр хүүхэд, ач зээ УБ хотоос нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив нараас өргөн буян хийсэн 133 Өндгөний Буянцог 500,000.0 УБ хотоос нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив өргөн буян хийсэн 134 Нямаа Дүгэржав 500,000.0 УБ хотоос Монгол улсын зөвлөх инженер 135 Баяраа 500,000.0 Ө.Буянцог гуай гэр бүл үр хүүхдийн хамт хандив өргөж буян хийв 136 Мягмар Нямсүрэн Өлгий нуур багаас нутгийнхаа хийдэд хандив 137 Галсан Түмэн-Өлзий гэр өргөн буян хийв бүлээс: Цэвээний Тунгалаг, Т.Ганцоож, 500,000.0 Чаргат багаас хандив өргөж буян үйлдэж даган Т.Ганпүрэв нарын 4 айл 500,000.0 баясав 108000-аар 432,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 138 Замбын Баянжаргалын баясав гэр бүлээс УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 139 Баатарын Пагма-Орлом үр хүүхдийн хамт 400,000.0 22см өндөртэй 400,000₮-ийн үнэ бүхий гуулин 400,000.0 шармал Ногоон дарь эх бурхныг Хийдийн анхны 140 Мөнхийн Мижидийн үр тогооч Гойровын Буянтын гэгээн дурсгалд хүүхдүүдээс зориулан бүтээж өргөн буян үйлдэв. 141 Чимэдрэгзэн эхнэр УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав Оюуны хамт 400,000.0 Өлгий сумын уугуул М.Мижидийн үр хүүхдүүд: 142 Цэрэв Үрчээн 358,000.0 М.Хорлоо, М.Амгалан, М.Цээпил, М.Ичинноров, М.Лхангаа, М.Лхагвасүрэн, М.Мягмар, 143 Ю.Жүгдэр М.Пүрэвжав нарын 8 хүүхэд нь хандив өргөж буян үйлдлээ. 144 Будхүүгийн Санчир Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 145 Жаргал Рэгзэн, лам баясав. 108000+ 1 хонь 250000 146 Шархүүгийн Дүүрэнбилэг 358,000.0 Чаргат багаас хандив өргөж буян хийж даган баясав.100K+1эр хонь 250K 147 Г.Гэрэлмаа 350,000.0 Чаргат багаас хандив өргөж буян хийж даган 46 300,000.0 баясав.100K+ 1 эр хонь 250K 300,000.0 300,000.0 Өлгий нуур баг, Өмнөд Судан улсаас хандив 300,000.0 өргөв. Өлгий сумынхаа хийдэд хандив өргөн буян хийж даган баясав Өлгий сум ЗДТГ-ын дарга, хандив өргөн буян хийж даган баясав Дархан уул аймгаас хандив өргөж буян хийсэн

148 Цэдэндамба лам 300,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 300,000.0 баясав 149 Мягмаржавын Даваасүрэн, эхнэр Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган Ч.Оюунтуул нараас баясав 150 Гончигийн Баатархуяг 300,000.0 Эрдэнэт \"Ораметалл\"ХХК,хандив өргөж буян 300,000.0 хийж даган баясав 151 Х.Балжирын гэр бүлээс 300,000.0 300,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 152 Ш.Нэмэхбаярын гэр 300,000.0 баясав бүлээс Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 153 Мянгаа Магсаржав Төв аймаг Заамар сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 154 Нямаагийн Цэндбазар үр хүүхдийн хамт УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 155 Чулуун Гансүх 300,000.0 Мянганд сумаас хандив өргөж буян хийж даган 300,000.0 баясав 156 Бэгз Лхамсүрэн Өлгий нуур багаас хандив өргөж буян үйлдэж 157 Б.Эрдээ даган баясав 158 Мөнхийн Пагма 300,000.0 Дарханаас хандив өргөж буян үйлдэн даган 250,000.0 байсав 159 Адьяа Өлгий нуур багийн 250,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийсэн. (1 эр дарга 250,000.0 ямаа 150000) 250,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 160 Мягмарын Нэргүй, 250,000.0 баясав. 100000+1 ямаа 150000 малчин Өлгий нуур багаас хандив өргөж буян хийж 161 Баянбилэгийн Далай , даган баясав. 1 эр хонь 250000 малчин Чаргат багаас хандив өргөж буян хийж даган 162 Пүрэвжавын Нямсүрэн, баясав.1 эр хонь 250000 малчин Өлгий нуур багаас хандив өргөж буян хийж 163 Бундайн Нямаа гэр даган баясав.1 эр хонь 250000 бүлээс 216,000.0 Чаргат багаас хандив өргөж буян үйлдэж даган 164 Дамдин Өрнөхбилэг 200,000.0 баясав 200,000.0 Сэлэнгийн Орхон туул сумаас хандив өргөж 165 Бямбасамбуугийн 200,000.0 буян хийсэн Лхагвасүрэн 200,000.0 Хөтөл цемент ХХК Нутгийнхаа шинэ хийдэд 200,000.0 хандив өргөн буян хийв 166 Бямбажавын Балжинням 200,000.0 200,000.0 Эрдэнэтээс хандив өргөж буян хийж даган 167 Мягмаржавын баясав Шагдарсүрэн Дарханаас нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив өргөн дэмжсэн 168 Лхагвасүрэнгийн Өлгий сум, Өлгий нуур багаас хандив өргөн Саранбаатар, малчин буян хийж даган баясав 169 Буриадын Цагаанзаан, Өлгий сум Чаргат багаас хандив өргөж буян малчин хийж даган баясав 170 Пүрэвсүрэнгийн Өлгий сум, Өлгий нуур багаас хандив өргөн Ууганбаяр, малчин буян хийж даган баясав 171 Л.Рагчаадорж 200,000.0 Дарханаас нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив 200,000.0 өргөн дэмжсэн 172 Ш.Хүүхээ үр хүүхдийн 200,000.0 хамт Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 173 Даваасамбуугийн Аажим гэр бүлээс УБ хотоос нутгийнхаа хийдээд хандив өргөж сайхан буян хийлээ. 47

174 Е.Пүрэвжавын гэр бүлээс 200,000.0 Өлгий нуур багаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 175 Хөхөөгийн Эрдэнэтогтох, цагдаа 200,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 176 Мижид Эрдэнэсүрэн гэр 200,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав бүлээс 160,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 177 Ачитын Батсуурь гэр бүл үр хүүхдээс 150,000.0 Өмнөговь сумаас хандив өргөж буян хийж даган 150,000.0 баясав 178 Нацагийн Магсаржавын Сэлэнгийн Бүрэгхангайгаас хандив өргөж буян гэр бүл 150,000.0 хийж даган баясав 150,000.0 179 О.Туул, Цэндсүрэн, 150,000.0 Орхон туул сумаас хандив өргөж буян хийсэн Дэмбэрэл, Дэлэг нараас 150,000.0 150,000.0 Өлгий сумаас 3 айлаас хандив өргөж буян 180 Жанчивын Дүгэржав 145,000.0 хийсэн 181 129,000.0 Чаргат багаас хандив өргөж буян хийж даган 121,000.0 баясав 182 Лхагва Ширнэнгийн гэр Чаргат багаас хандив өргөж буян үйлдэж даган бүлээс баясав Чаргат багаас хандив өргөж буян үйлдэж даган 183 Дорж Жамсран баясав Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 184 Гомбо Нямбаяраас баясав Өлгий, Буж ламын ах асны үр хүүхдүүд хандив 185 Жаргалын Батсүхийн гэр өргөн буян хийлээ бүлээс Ховд аймгаас Ч.Доржийн ач хандив өргөж буян 186 Б.Гүндэнсамбуугийн ар хийж даган баясав гэр үр хүүхдээс 120,000.0 Ховд аймгаас хандив өргөж буян хийж даган 187 Жамьян Хүлэг ХХК 109,000.0 баясав Ж.Ганбат, Ховд 1-р 108,000.0 Дарханаас нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив сургууль 4-р анги 108,000.0 өргөн дэмжсэн 108,000.0 Эрдэнэтээс нутгийнхаа хийдэд хандив өргөн 188 Чулуун Лхамхүү үр 108,000.0 даган баяслаа хүүхдээс 108,000.0 Эрдэнэтээс нутгийнхаа хийдэд хандив өргөн 108,000.0 даган баяслаа 189 Ийшээ Ичинхорлоо Өлгий сум 8а анги, шинэ хийдэд хандив өргөн даган баяслаа 190 Аюушийн Амарсанаа Өлгий сум багш хандив өргөн буян хийж даган баяслаа 191 Ганжуурын Пүрэвхүү Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийсэн. 192 Г.Пүрэвсүрэн гэр бүлээс Бүрэгхангай сумаас хандив өргөж даган баясав 193 Жалцаны Отгонбаяр 108,000.0 Эрдэнэт хотоос хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 194 Жалцангийн Мягмаржав 108,000.0 Эрдэнэт хотоос хандив өргөж буян хийж даган 195 Ж.Одвог Тариалан сумын 108,000.0 баясав Чаргат багаас хандив өргөн буян хийж даган харьяат 108,000.0 баясав 196 Балжиннямын 108,000.0 Сэлэнгийн Орхонтуулаас хандив өргөж буян хийж даган баясав Дуламсүрэн 197 Егнэнгийн Цэвэгмэд Номгон сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 198 Балжиннямын Дашцэрэн Дархан уул аймгаас хандив өргөж буян хийсэн 199 Д.Тэгшжаргал 200 Нямдаваагийн Цагаанаа 201 Түвдэнгийн Батхишиг 48

202 Т.Батхишигийн үр 108,000.0 Дархан уул аймгаас хандив өргөж буян хийсэн хүүхдүүдээс 108,000.0 Дархан уул аймгаас хандив өргөж буян хийсэн 203 Түвдэнгийн Баянбилэг 108,000.0 Эрдэнэтээс хандив өргөж буян хийж даган 204 Лхамсүрэнгийн 108,000.0 баясав Отгонбаярын гэр бүлээс 108,000.0 108,000.0 Амарбаясгалантаас хандив өргөж буян хийж 205 Гэмгүй Гэрэлмаа 108,000.0 даган баясав 206 Долгормаа, хийдийн Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган тогооч баясав Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 207 П.Сүнжидмаа, ахмад баясав настан Эрдэнэтээс хандив өргөж буян хийж даган баясав 208 Цэрэвийн Нямсүрэн, охин Н.Бямбасүрэн, Даваа, 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган Буянмөнх, Цасшижир 108,000.0 баясав 108,000.0 Өлгий сум Өлгий нуур багаас хандив өргөж буян 209 Буянтын Алтангадас, 108,000.0 хийсэн өндөр настан Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 210 Халтарын Магнай ам бүл 108,000.0 Эрдэнэтээс хандив өргөж буян хийж даган 6 108,000.0 баясав 108,000.0 211 Аюушийн Даваасүрэн 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 212 Монголын Дорж , ИХ-ын 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган дарга асан 108,000.0 баясав 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 213 Аюушийн Цэрмаа, 108,000.0 баясав хийдийн тогооч 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 214 Б.Бат-Эрдэнэ Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 215 Нолсройн Пүрэвжав Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 216 Нолсройн Түвшинсайхан Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 217 Нолсройн Энхтайван Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 218 Д.Даваасамбуу, эмч Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 219 Норовын Цэрэннадмид Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 220 Ж.Цэвээнжав эгч Лхагаа Дархан уул аймгаас хандив өргөж буян хийсэн ламын ээж Бүрэгхангай сумаас хандив өргөж даган баясав 221 Хөрбүрэн эхнэр Цэвээний хамт 108,000.0 Борнуураас хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 222 Норовын Мөнхтөр 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 223 Буянтын Уранчимэг 108,000.0 Нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив өргөж сайхан буян хийлээ. 224 Түмэнжаргалын Мөнгөншагай Нутгийнхаа шинэ хийдэд хандив өргөж сайхан буян хийлээ. 225 Ц.Ёндонжамц Ховд аймгаас хандив өргөж буян хийж даган 226 Б.Цэнджав баясав 227 Санжжавын Батсайхан, 49 цагдаа 228 Даваажавын Золзаяа 229 Баатар Бямбажав

230 Нацаг Цэвээнням 108,000.0 Ховд аймгаас хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 231 Пунцагийн Батжаргал 108,000.0 Эрдэнэтээс хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 232 Даваа Уламбаяр Эрдэнэтээс хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 233 Г.Батсайхан, Батсайханы Эрдэнэтээс хандив өргөж буян хийж даган Ганхүү ГОК баясав 234 Янжинлхам Ариунболд, Эрдэнэтээс хандив өргөж буян хийж даган Даржаагийн Нэргүйн гэр баясав бүл үр хүүхдээс 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 235 Ш.Намид дарга, өндөр настан 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав 236 Халтарын Оюун үр 108,000.0 хүүхдийн хамт 108,000.0 Эрдэнэтээс хандив өргөж буян хийж даган баясав 237 Бямбасамбуу ФБ59092811 Хулст багаас хандив өргөж буян хийж даган баясав 238 Мягмарын Сайндай УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 239 Охиндоо Лутсайхан 240 М.Лхагвасүрэн 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 108,000.0 баясав (Моондой) 241 Даваажавын Тунгалаг, Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган баясав Дашнямын Пүрэвсүрэн 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 242 Хөхөө зааны гэр бүлээс 108,000.0 баясав 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 243 Цэнд-Аюуш Зориг 108,000.0 баясав 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 244 Т.Буриад 108,000.0 баясав Хулст багаас хандив өргөж буян хийж даган 245 С.Лхамсүрэн гэр бүлээс 108,000.0 баясав 108,000.0 Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 246 Цэнкоо Баара баясав Өлгий сум 1-р багаас хандив өргөж буян хийж 247 Намсрай Баянмөнхийн даган баясав гэр бүлээс Өлгий сумаас хандив өргөж буян хийж даган 248 Баатарын Санжжавын баясав гэр бүлээс УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 249 Риймэдийн Хөхөө 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 250 Шалхааны Ганжуур гэр 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав бүлийн хамт 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 251 Моломын Лхагвасүрэн 252 Чулууны Дуламхүү гэр 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав бүлийн хамт 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 253 Найкаа Хүрэлчулуун 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 254 Нацаг ЦэндАюуш 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 255 Э.Чулуунбат гэр бүлээс 108,000.0 УБ хотоос хандив өргөж буян хийж даган баясав 256 Батчулууны Байгалмаа 257 Замба Дашдэндэв 258 Үрлээн Ганболд 50