ПУНЦОГЦОГЧЭНЛИН ХОТОЛ ЧУУЛГАНТ ДЭЭД НОМЫН ХИЙД ЦАХИМ СЭТГҮҮЛ 2022 он УВС ӨЛГИЙ СУМ
Нутаг хэзээ явах вэ гэж надаас битгий асуу л даа Нуурлаад хурчихсан нулимс асгарчих гээд хэцүү юм Нуугдаад бүгчихсэн гуниг задарчих гээд хэцүү юм Үүр шөнийн заагаар гүйгүүл адуу шиг л гэгэлзэх юм Үр ачаа орхиод нисэх нь холгүй л догдлох юм Хүний орчлонд төрсөн хүйн холбоотой нутаг гэж байдаг. Зургийг П. Баттогтох (Аймгийн заан Мянгаа агсны хүргэн)
Төрсөн нутаг усандаа хүндэтгэл үзүүлэн залбирч, түмэн олны хандиваар бүтээн босгов. Өмнөх үг Хандив өргөн бие, хэл, сэтгэлээрээ оролцсон нутгийнхаа уугуул суугуул бүх хүмүүст Хүн болгонд унасан газар, угаасан ус, төрж талархал илэрхийлье. Цогцолборын бүтээн өссөн хүйн холбоотой алтан нутаг гэж байдаг. байгуулалтад Өлгий сумын ИТХ болон ЗДТГ Бид нар төрсөн нутагтаа ирж, очин амин нутгаа маш идэвхтэй дэмжин зохион байгуулж эргэж тойрон, эрч хүч, эерэг сайхан энергийг авч оролцсонд төслийн багийн зүгээс талархаж байдаг билээ. Ийм ч учраас бид аав ээж, өвөг байна. Шинэ хийд маань ч гэсэн сүсэгтэн дээдсийг минь онголсон газар шороо, уул усандаа олондоо сэтгэлийн амар амгаланг түгээж, хүн болж төрснийхөө хувьд мөрөө үлдээж, түүхээ зовлонгоос гэтлүүлэн бясалгахад нь тусалж, үргэлжлүүлэн өөр өөрсдийн чин хүсэл, итгэл буяны үйлсээ улам сайн сайхан явуулна гэдэгт үнэмшил, сүсэг бишрэлээрээ төрсөн нутаг Увс маш их итгэж байна. Шинэ цэцэрлэгт хүрээлэн аймгийн Өлгий сумандаа Пунцогцогчэнлин шинэ маань жилээс жилд өргөжин тэлж, улам гоё хийдийн цогцолборыг барьж байгуулах төслийг болж, та бидний тарьж ургуулсан 500 гаруй мод, хэрэгжүүлсэн юм. Энэхүү сэтгүүлээр дамжуулан бут, сөөг маань өтгөн ойн төгөл мэт болж, шинэ хийд хэрхэн баригдсан талаар түүх болгон нутгийн настан буурлууд, залуучууд, хүүхэд түмэн олондоо толилуулахыг хичээв. Олны хүч багачуудын хуран цугладаг, цэнгэн баясдаг, оломгүй далай гэж үнэн юм, бас их сайхан юм. амарч зугаалдаг хамгийн очих дуртай газар нь Нутгаа гэсэн сайхан сэтгэлтээй олон түмнийхээ болох байх гэж бид итгэж байна. Та бидний хүчээр энэхүү ажлыг богино хугацаанд бүтээн хамтран бүтээсэн энэ сайхан буянтай үйлсийг байгуулж чадлаа. Энэ төсөлд оролцсон бүх алтан нутгийн минь уул ус, лус савдгууд, хүмүүс өөр өөрийн сэтгэл зүрхэндээ энэхүү нутгийн зон олон минь, тэнгэрийн оронд байгаа үйлсэд оролцсоноороо, энэ хийдэд хандив та бидний хайртай хүмүүс маань ч гэсэн харж өргөснөөрөө хүний хорвоод бага ч гэсэн утга байгаа, баясаж байгаа, баярлаж байгаа, бас учиртай зүйл хийлээ хэмээн сэтгэлийн ханамж талархаж байгаа гэдэгт сэтгэл зүрхнээсээ итгэж таашаалыг мэдэрч байгаа байх. Энэ л бидэнд байна. Та бүхэндээ эрүүл энх, саруул сайхныг хангалтай. хүсье. Буяны сайн үйлс бум түмээр арвижиж түмэн олон минь амар амгалан байх болтугай. “Пунцогцогчэнлин” хийдийн цогцолбор Төслийн удирдагч, Ерөнхий ивээн тэтгэгч С.Бат-Эрдэнэ (Ph.Doctor, Зөвлөх инженер) Ораметалл ХХК-ийн ерөнхий захирал Орхон аймаг дахь Өлгий сумын нутгийн зөвлөлийн дарга
Бид их түүхээ үргэлжлүүлж байна. 1990 оны цагаан морин жил баруун аймгуудаас хамгийн анх удаа манай Өлгий суманд Сүсэгтний Холбоо болон Пунцогцогчэнлин хийд байгуулагдаж байсан түүхтэй юм. Хэдийгээр 1990 онд нийгмийн шилжилт дөнгөж эхэлж байсан боловч тухайн үеийн Өлгий сумын ЗДТГазраас Зан үйлийн өргөө хэмээх сүм хэлбэртэй барилгыг хийдийн өмчлөлд шилжүүлэх, Энх Хөдөлмөр Нэгдлийн бүх гишүүдийн хурлаас Цэцэн уул хийцийн 25 Энэхүү ажлыг санаачилсан, ивээн тэмээгээр үнэлэгдэж ирсэн цоохор гэрийг 17,000 төгрөгөөр өгөх зэргээр сумынхаа тэтгэсэн, хандив өргөсөн, барьж ард иргэд, сүсэгтэн олны хүсэл байгуулсан, эрмэлзлийг хүндэтгэн дэмжин ажиллаж удирдан зохион байжээ. байгуулсан, бие- хэл - сэтгэлээрээ Шинэ үеийнхэн бид 30 гаруй жилийн дэмжин оролцсон бүх хүмүүст дараа энэхүү түүхийг үргэлжлүүлэн Өлгий сумын удирдлага болон ард Пунцогцогчэнлин хийдийг шинээр иргэдийн өмнөөс гүн талархаж сэргээн барих буяны үйлсэд нэгдэн байгаагаа илэрхийлье. нийлж, хамтран бүтээн байгуулсан нь Шинэ хийдэд сүншиглэн залсан өвөг дээдэс, ахмад үе, ард иргэд, сүсэгтэн бурхдууд, аравнайлан босгосон олныхоо талархлыг хүлээсэн, сум орон нутагтаа өнгө зүс нэмсэн сайхан бүтээн суваргануудыг хараад нутгийн минь байгуулалт боллоо. уул ус савдагууд баясаж түмэн олны минь сэтгэл тэнийж ажил үйлс нь бүтэмжтэй эрүүл энх саруул сайхан бүхэн дэлгэрэх болтугай!. Засаг дарга ж. Очирбат
Нутгийн минь уул ус, савдгууд баясаж талархаж байгаа байх. Сүсэгтэн олон, нутгийнхаа уугуул суугуул ард иргэдийн сэтгэлийн өргөн дэмжлэг хандиваар маш сайхан шинэ хийдтэй болсондоо нийт нутгийн олон түмэн, лам нарынхаа өмнөөс маш их талархаж байгаагаа илэрхийлэн Та бүхний юу санасан есөн хүсэл биелж, эрүүл энх, саруул тунгалаг явахын өлзийтэй ерөөлийг өргөн дэвшүүлье!. Нутгийн уул ус, савдгууд баясаж байгаа байх. Өлгий сумын Пунцогцогчэнлин хийдийн хамба лам Загиржавын Моломжамц
Бадарч дэлгэрэх замтай Баясан оргилох заяатай Бахархалт Өлгийн хаяандаа Байнгын сэтгэл уяатай Нүүдлийн олон шувуу нутаг руугаа өнгөрөхдөө Нүдний нулимс унагаж номын үгсээ ингэж шившлээ Зовлон арилгадаг нь бурхны ном юм Замыг заадаг нь багшийн сургааль юм Бэрхшээл байдаггүй бол амьдрал хаанаас тогтох вэ Зовлон байдаггүй бол жаргал хаанаас ирэх вэ Увс аймгийн Өлгий суманд Сэтгэл ариусаагүй бол буян хийгээд ч яах вэ анхны Сүсэгтний Холбоо Итгэл тодроогүй бол сургаал айлдаад ч яах вэ байгуулахыг санаачлагч, Бугийг дарж, бузрыг арилган буяныг дэлгэрүүлэх Пунцогцогчинлин хийдийн Бурхны шашин хүмүүжлийн өндөр нөлөөтэй, хөгжлийн үүсгэн байгуулагч Баатарын арвин ундаргатай Жамбал Залхуу хүнийг амьдруулах зам дэлхийд байхгүй Ажилсаг хүнийг алгуурлуулах арга хэнд ч байхгүй Завгүй бол таны амьдрал дээшилж байгаа нь тэр гэнэ Завтай байвал таны амьдрал доошилж байгаа нь тэр гэнэ Залхуу-хөдөлмөрч хоёрын дунд замбуулингийн амьдрал багтдаг гэнэ Нөхөж бүтээх залгамжлагчид, нэмж бичих үргэлжлэлүүд Нутгаа дэлгэрүүлэх ухаантай тэнхээтэй хүү охид олширчээ Сайн үйлс дэлгэрэх болтугай, сайхан амьдрал цэцэглэх болтугай Өгөөж нинжин сэтгэл, үнэнч ариун амьдралаар Өлгий нутгийн өргөн олонд өлзий хутаг орших болтугай. Баатарын Жамбал
Пунцогцогчинлин хийдийн анх байгуулагдсан түүх Энэхүү түүхийг Б.Жамбал гуайн “Өргөжин дэлгэрэх Өлгий нутаг(I)” номноос авав. Анхны тахилга 1990 оноос өмнө шашны зан үйлийг нам төрөөс цаазлан хориглодог байсан. Гэхдээ хүчээр хориглосон бүхэн нууцаар, амь бөхтэй сэтгэл санаанд оршиж хүмүүс шашнаар цангаж мухар сүсэг нь ихдэх болсон үед буюу 1990 оны 2 сарын 9-ний өдрийн Энххөдөлмөр нэгдлийн бүх гишүүдийн хурал дээр Б.Жамбал миний бие “Хоо-Овоот”-ыг тахья гэдэг саналыг анх гаргахад далаад жил сонсогдоогүй шинэ үг малчдын чихэнд нэг л бууж өгөхгүй алмайрч ангайсан, айдастай ч юм шиг, баярлууштай ч юм шиг чимээгүй болцгоож байсан юм. Дээр үед Хоо-Овоотыг Улаангомын хүрээний лам нар хөдөөлөлтөөр ирэхдээ тахидаг, Намирын хүрээнийхэн заншил болгон жил бүр тахидаг байсан бөгөөд Увс аймгийн урд талын сумдын болон Ховд аймгийн Дөргөн, Мянгад сумын дөрвөдүүд бүгд оролцон онцлон тахидаг, садар бумба дарагдсан хонины хишигтэй ноён тахилга гэгддэг уламжлалтай байжээ. Хоо-Овоотыг тахих шинэ ажил нь сумын наадмаас дутуугүй том ажил болохоор байсан тул сумын дарга Ч.Пунцаг, нэгдлийн дарга Б.Цэвээн нарын удирдлагуудтайгаа хамтран удирдан зохион байгуулж, сумын төвийн сүсэгтнүүдийн хүчийг голчлон ашиглаж, зохион байгуулахад дэмжихгүй хүн нэг ч байгаагүй бөгөөд бидний ажил нэг ч төгрөг мөнгө шаардагдахгүйгээр явагдаж байлаа. Овоо тахилгад унших ном судрууд ч амархан олдсон бөгөөд Савдаг Дэвжидийн ном, Элдэв сангууд, Үхэр ууланд эш үзүүлсэн, Их үүлний судар, сэржмүүд өргөдөг байсаны дээр зүүн гар дөрвөдийн сан гэдэгт Хоо-Овоот багтдагийг олж бэлдлээ. Хэрэгсэлд шүншиглэсэн садар бумба, байгалийн гаралтай цэвэр арц, агь мэтийн хүн үлээгээгүй, химийн урвалд ороогүй зүйл зайгаар хэрэглэгдэхүүн болгон бэлдэж билээ. Нийтээр мөрдөх зарчмыг самбарчлан гаргаж сүсэгтнүүдийн замд байрлуулсан. Машин унааг уулын бэлд байрлуулах тэмдэг тэмдэглэлгээ хийж асар майхан, орон байр барилаа. Өлгийчүүд маань бүгдээрээ, байсан байсандаа залбирч, тахилгад нийтээрээ оролцсон юм. Манай Өлгийн сумын уран гартан Арвижихын Хорхойн удирдсан Б.Тулга, М.Баяраа, Б.Дамдинхүү, Ц.Лхагва-Очир, Р.Жаргал, П.Цэрэндорж, Ш.Сосорбарам нарын олон хүмүүс нийлэн хүрдтэй зулын том суурь, сангийн суурь, 4 махаранз бурхны зурмал бүтээл, хүрд, гуулиар сангийн бойпор, овоонд босгох хус, улиас мод, овоонд зул барих битүү зулын сав, ширээ сандал, ширдэг дэвсгэр зэрэг хэрэгцээт зүйлсийг хийж, бүрэн бэлдсэн билээ. Хоо-Овоотыг тахихын урьд өдөр буюу зуны эхэн сарын 25(1990 оны 6 сарын 18)-ны лусын буулттай өдөр Өмнөговь сумаас өвгөн лам Доржийн Равсал, Наранбулаг сумаас өвгөн лам Гөлөгийн Дэчин, Жоошийн Чойнзон нарын лам нар манай сумын төвд морилон ирцгээж, баясан зөвлөлдөж, баярлан хуучилж тахилгын бэлтгэлээ хийж хоноод өглөө нар битүү эртлэн овоон дээрээ очиход сүсэгтнүүдийн түрүүч нь мориор ирж байсан. Ийнхүү зуны эхэн сарын 25-ны овоо тахилга сүрлэг эхэлж, машин мотоциклтой олон түмэн зогсоолд тоймгүй олноор ирж, сүсэгтнүүд хурдан морьдоо хөтөлж, хүүхдүүдээ дагуулсаар багшран цугларч байв. Хүмүүсийн яриагаар 500-аад морь байх шиг байна хэмээн хэлэлцэгдэж байсан юм даг. Сум нэгдлийн захиргаа болон байгууллагууд зохион байгуулалттайгаар хүмүүсийг том ачааны машинаар ачиж, хүргэх үйлчилгээ үзүүлсэн. Сүсэгтнүүд ийм юм үзэж байгаагүй тул ихээр сүсэглэн залбирч, зохион байгуулалтад маш уриалгахан оролцож, бүхий л үйлдлийг хичээнгүйлэн гүйцэлдүүлж, хийморио сэргээж, хандивыг ч ихээр өргөж байлаа. үргэлжлэл
Малчид сүсгийнхээ дагуу сайн морио унаж, сайхан хувцсаа өмсөн, зулгаа өргөн сангаа тавьж, маш даруухнаар оролцож байв. Сүсэгтнүүд овоонд зөвхөн сүү, цагаан идээ, цэвэр арцтай ирэх зарчмаа баримталсан бөгөөд уулын орой дээр тамхи татахгүй, бие засахгүй, муу үг хэлэхгүй гэсэн зарчмаар овоогоо сэргээж, мөргөх үйлдлээр оролцохдоо архи огт авч ирэхгүй гэсэн зааварчлагыг ч даган сахиж, малгайгаа буулган эрхээ барьж, маань мэгзмээ уншин, мөргөн залбирч ган зудгүй, гачигдах зүйлгүй амгалан оршихыг хүсэн залбирч мөргөж байлаа. Гурван сумын гэлэнгүүд ингэж цугларч, ном унших завшаантай явдал урьд өмнө тохиолдож байгаагүй учраас тэд нар ихээхэн баясгалантай, тун эвсгээр үйл ажиллагаагаа явуулж, сүсэгтнүүдийн томоохон баяр тахилга ийнхүү эхэлсэн. Лам нар зөвлөлдөн цогчин хурлын уншлага уншаад нийтээрээ овоогоо засаж, модоо суурилуулж, эрдэнийн шүншигтэй саваа, цай хадгийн хамт байрлуулан овоогоо дээр үеийнх нь төрх байдалд оруулж Алтайн 13 сангийн 13 овоог дагалдуулан босгож, ойр орчмоо цэвэрлэх зэрэг ажлуудыг сүсэгтэн олон асар хурдан хугацаанд үйлдэж, овоо бүрт сүү өргөн, сан тавьсны дараагаар лам нар суудалдаа морилон, ариутгалын сан, 1000 бурхны аравнай өргөв. Лам нар маань бурхны шашны зарчимд амьтны амь хөнөөх, махан гүнцэг өргөх, малын яс эрхтэн түлэхийг цээрлэн, овоо тахих журамтайг сүсэгтнүүдэд анхааруулан, тайлбарлан ойлгуулсан бөгөөд бөө мөргөлийн ёслолд л хилэнцэт махан шүүс овоонд хэрэглэдэг байсныг Автай сайн хааны үеэс эхлэн хориглосоор ирсэн гэдгийг бид бас ойлгож авсан юм. Лам нар маань овоо бүрийг шүншиглэж, орой толгойг нь зуншиглаж, савдаг лусдыг баясгах, шажин майдрыг сэргээх номнууд голлон айлдаж, Рааш чарва, Намдагийн сан тэргүүтэй бүх сангуудыг уншиж, зүүн гар дөрвөдийн санг бүх лам нар давхардуулан айлдаж байв. Мөн Алтайн 13 сан, хийморийн сан, Дарь эх, Ширнэн, мал буяны номуудыг сүсэгтнүүдэд зориулж, дахин дахин айлдаж, дэвжлийн сэржмийг тусгайлсан сүүгээр чамбайлан өргөж байлаа. Мөн сүсэгтнүүдээс даатгасан ганц нэг номыг нийтэд зориулан айлдаж, сүсэгтнүүд маань ч би гэсэн үзлээр бус бид гэсэн сэтгэхүйгээр их л эвсэг оролцон 13 сандаа арц сангаа уугиулж, том овоогоо тойрон, хадгуудыг намируулан мөргөл үйлдэж лам нарын мандал өргөх ёслолд оролцож билээ. Сүсэгтнүүд лам нараас адис авч, хурдан морьдоо сангаар ариутган овоогоо тойруулж байсан бол бөхчүүд нь зодог шуудгаа өмсөн овоогоо тойрсон юм. Улмаар сүсэгтнүүд овоогоо морьтойгоо гурвантаа тойрч, хурайлаад уулын бэл рүү чиглэлээ. Лам нар маань ч номын үйлээ гүйцээж босоод, овоогоо тойрч мөргөн, сүү өргөөд Хоо-Овоотын бэлд засаж бэлдсэн асарт морилон цай зооглон, цагаан идээ хүртээд, нийтээрээ “Бурхны шашин” гэдэг дуугаа дуулцгаасан юм. Овооноосоо бууж наадмын талбайдаа хүрэлцэн ирж, Өвгөчүүл төв асарт морилон, олон төрлийн сангууд болон сүсэгтнүүдэд зориулсан номнууд айлдаж, наадмаа эхлүүлэн, бөхөө барилдуулж, морины уралдаан эхэлсэн дээ. Бөхчүүд тугийн оронд бэлдсэн зул хүрд тойрч байв. Тахилгын барилдаанд нутгийн хүү Монгол улсын арслан Одвойгийн Балжинням түрүүлэв. Их насны морины уралдаанд Өлгий сумын уяач Өнөрийн Санжаагийн цуут хурдан хар морь түрүүлсэн. Хоо- Овоотын тахилга нь Увс аймагтаа анхны овоон тахилга байсан ба улсын хэмжээнд ч үүнээс өмнө овоо тахисан сураг дуулдаагүй билээ. Гандуу байсны улмаас наадмын үеэр салхилж, үе үе хуй босож, үүл багатай наадам өндөрлөсний сүүлээр, орой тийшээ тэнгэрийн хаяанаас бага зэрэг үүл гарч, сүсэгтнүүд болон байгальд амьдрагч амьтан бүгд бороо орохыг их хүсэж байв. Шөнө дунд өнгөрөөд, зөөлөн хур орж шивэрсээр маргааш нь үд дунд дөхөж усархаг байдалд шилжин, газар ханатал бороо ороод гийлээ. Энэ хур нь Хоо-Овоотод ил газруудад хангалттай орж, ган тайлагдсаныг зуны эхэн сарын гунанд цөөн хүмүүс бэлтгэл болгон урьдчилан тахихад ороогүй хур бороо гэнэт ингэж нийтээр тахисны дараа орсон нь, олон хүмүүс баяссан үед тэнгэр хураа хайрладаг бололтой гэсэн дүгнэлтэд хүргэсэн юм. Үүнээс хойш ногоо сайхан гарч, мал сайхан таргалж, магнай тэнийсэн тэнгэр жил болж билээ.
4.2 Сүсэгтний холбоо байгуулагдсан болон дугантай болсон түүх Овооны тахилгын үеэр, нийтээр ярилцан сүсэгтний холбоо байгуулахаар шийдвэрлэж, зуны дунд сарын гунаны балжиннямтай өдөр Өлгий сумын сүсэгтний холбоо байгуулах анхны хурлаа хийхээр зарлачихсан байсан юм. Буурлаар эхэлдэг, буянтнаар бүрддэг, бурхнаа сэргээж, буянаа арвижуулдаг, сэтгэлээрээ нэгддэг сүсэгтний холбооны хурал маань зарласан ёсоороо зуны дунд сарын гунандаа сумынхаа улаан буланд хүрд зул байрлуулан, Очирын Жамба, Раашийн Жамцаа хоёр гэлэн маань дээд ширээнд залран сан номоо айлдсанаар сүсэгтний холбооны анхдугаар хурал эхэллээ. Хуралд эрэгтэй эмэгтэй гэлтгүй сүсэгтнүүд олноор оролцсон юм. Хуралд Д.Бэлэг, А.Хорхой, О.Жамба, Б.Баажав нарын олон сүсэгтнүүд үг хэлж, санал гаргаснаар Өлгий сумын сүсэгтний холбоог байгуулж, дарга, нягтлан бодох сонгохоор болоход намайг даргаар сонгох саналууд олон гарсан боловч, нягтлан бодох хийхэд тохирох хүн нь би байсан тул нягтлангаар сонгогдож холбооны даргаар Риймэдийн Жаргалыг сонголоо. Хоёр гэлэн маань өндөр настай болсон тул гэрээсээ чадлынхаа хэрээр удирдан тусална хэмээн өөрсдийн саналаа хэлж тус бүр хадаг торго барьж хандив өргөв. Гишүүд асуулт тавьж, хариулт авсны эцэст, сүсэгтний холбоог улсын бүртгэлд оруулахыг санал болголоо. Хуралд оролцогсод сүсэгтний холбоонд элсэж татвар өгөх, лам нарын номын хэрэгцээг хангах арга хэмжээ авахыг биднээс дахин дахин хүсэж ярьцгааж байв. Энэ хүсэлтийг биелүүлэх ганцхан арга нь шинээр сурлага сайтай хүүхдийг шавь оруулан ном сургах явдал гэдгийг тал талдаа сайн ойлголцлоо. Үүний дараагаар, УБ хотод Монголын сүсэгтний холбооны анхдугаар Их хурал болох урилга ирсэн тул уг хуралд төлөөлөгч сонгох асуудал яригдаж өвгөн лам нар маань, “бид явж чадахгүй тул залуу хүн явуулъя” гэснээр, Р. Жаргал бид хоёрыг төлөөлөгчөөр сонголоо. Сүсэгтнүүд холбоонд хандив өргөж, холбоонд элсэх хүсэлтүүд ч олноор ирж байсан. Хуралд сонгогдсон бид хоёрыг холбоогоо бүртгүүлж, тамга тэмдэгтэй болж ирэхийг санал болголоо. Бидний сүсэгтний холбооны ажлыг сумын удирдлагууд ихээхэн дэмжин оролцож, маргааш нь уулзалдахыг санал болгов. Хурлын үеэр нийт 68 хүн хандив өргөсөн байв. Маргааш нь сумын засаг даргын тамгын газар хуралдаж, сүсэгтний холбоонд Сумын төвд зан үйлийн өргөө хэмээх сүм хэлбэртэй баригдсан боловч, халаалтад холбогдоогүй учир ашиглагдахгүй байсан өргөөг өгөхөөр шийдвэрлэснээ мэдэгдсэнийг, Р.Жаргал бид хоёр юун түрүүн хоёр гэлэндээ дуулгахад, урьд өмнө баярлаж байгаагүйгээр баярласан сэтгэгдлээ сүсэгтнүүд, Өлгийчүүддээ инээмсэглэн ярьж байлаа. Өвгөчүүл, сүсэгтнүүд маань тэр дугуй хэлбэрийн өргөөг сүмийн хэлбэртэй болгон тохижуулахаар болж, тусалж эхэлсэн бөгөөд Энх Хөдөлмөр Нэгдлийн зөвлөлөөс гал тогооны хэрэглэл болон шаардлагатай зүйлүүд байвал үнэ тохиролцон манай холбоонд худалдахыг зөвшөөрч, харин үнэгүй авах хүсэлттэй зүйл байвал нэгдлийн бүх гишүүдийн хуралд оруулахыг санал болгох зэргээр сайхан дэмжиж байв. Ингэж Өлгий сумын сүсэгтний холбоо маань сүсэгтнүүдээ хүлээн авч, ажлаа явуулж байх байртай болж, ажил маш их бүтэмжтэй урагшилж эхэлсэн юм. Уул байр маань голдоо том дугуй оройтой, хоёр талдаа жижиг дугуй оройтой, орой дээрээ тус бүр шилэн хүрээтэй дугуй гэгээвчин давхартай байсныг сүмийн хэлбэрт оруулахаар болж, өвгөн Юнгэржээний Дорж дотор талыг лавир чимэг, дөрвөлжин ба дугуй хэлбэртэйгээр хийдийг хүрээ цагийн хэлбэрээр нь хийж байрлуулаад, гадна, дотно талд 4-н туг шүхэр эмэгтэйчүүдэд зааж оёулан, мод төмрөөр хийх зүйлийг нь сумын мужаан дархчууд нэмж хийн байрлууллаа. А.Хорхой, Б.Тулга, М.Баяраа тэргүүтэй мужаанууд их зүйл хийж байсны дотор А.Хорхой зааварчлан хоёр арслан хийж, хоёр дуганыхаа хоёр хаалганы дээр байрлуулж, оройнууд дээр нь гурван догон чимгийг төмрөөр хийж байрлуулав. А.Хорхой гуулин төмөр ширгээн гагнаж, таглаатай сангийн бойпор хийж дотор талд байрлуулав. Төмрөөр хийх зүйлд М.Баяраа оролцон, гагнуурыг хийж, цахилгааны монтажийг хариуцаж байв.
4.2 Сүсэгтний холбоо байгуулагдсан болон дугантай болсон түүх ( үргэлжлэл 2-р хуудас) Б.Тулга модоор хийх зүйлийг голчлон хийж байсан. Дуганыхаа дотор талын том өргөөг пансан даавуугаар доторлож, хойд өргөөг Жамба багшийн зөвлөсөнөөр, Лхам сахиусын өргөө болгон тохижуулж, хамба хилэнгээр доторлож, гурван өргөөндөө бурхны суурь, ширээ байрлуулан шар даавуу хулдаасаар чимэглэж, А.Хорхой, Б.Тулга тэргүүтэй мужаанууд зурмал бурхадуудад гуу хийж байрлуулан, цутгамал, шармал бурхдад гүнгэрваа хийж байрлууллаа. Энэ үед бурхан тахилын хэрэглэгдхүүнээс яаж олох нь мэдэгдэхгүй зүйлүүд их л олон байсан юм. Сүсэгтнүүд ч нутагт амьдарч байсан өвгөчүүдийн судар ном, хуучны хэрэглэж байсан бурхны хэрэглэлүүдээс авч ирж, хандивлаж байлаа. Сууж залбирах дугантай Сунаж мөргөх вандантай Цайгаа хувааж уух гэртэй Цагийн хурлаа хийх ламтай Цогчин хурлын уншлагатай Цоглог олон гэцэлтэй болов.
Шинэ цагийн шавь нарын эхлэл Тухайн Сүсэгтний холбооны анхны хурлаас, “Төвөд ном № Анхны шавь гэцэлүүдийн овог Тухайн үед сурах эрэгтэй хүүхэд байвал хүлээн авч, ном зааж сурдаг сургана.” гэж холбооноос олон нийтэд зарласан нэрс үеийн нас байсан байсны дагуу, Цагаан морин жилийнхээ намрын сүүл сарын 3-ны балжиннямтай өдөр, гучаад хүүхэд анги сургуулиас Алтанхүү тэргүүтэй багш нар зохион байгуулалттайгаар авч ирж, О.Жамба өвгөнд шавь 1 Жаргалын Нямжав 13 5 оруулж, надад хадаг барьж, гэцэл болон төвөд ном заалгахаар болж билээ. Эдгээр гэцлүүдэд Жамба 2 Загиржавын Моломжамц 15 7 өвгөнөөр эхлүүлэн, би дамжуулан дугандаа ирц бүртгэн хичээл зааж байлаа. Жамба, Жамцаа хоёр 3 Мягмарын Тэгшжаргал 17 8 өвгөн маань дүйцэн өдрүүдэд дуганд ирж, гэцлүүдтэй ажиллаж байв. Б.Тогтох үе үе ирж, хичээл 4 Хорлоогийн Тогмид 17 8 заалцаж байлаа. Өвлийн эхэн сарын 16-нд балжиннямтай өдөр, дахин арваад эрэгтэй хүүхэд 5 Баатарын Бямбасамбуу 16 8 гэцэл болохоор нэгдсэн журмаар сургуулиас эх эцэг нар нь хамт ирж, Жамба өвгөн бид нарт шавь орж 6 Даваажавын Эрдэнэбилэг 14 6 хадаг барин, нэмж гэцэл болж, ном заалгаж эхэлсэн. Хүйтрэх тусам, өвгөн багш Жамба маань дуганд ирж 7 Дүгэржавын Лхагвасүрэн 13 5 чадахаа больж, би дагнан хичээл зааж, явц үр дүнг нь тухай бүрд Жамба өвгөнд танилцуулж, сурлагаар 8 Сайханы Галсаннамжил 13 5 сайн гэцлүүд өвгөнд гэрээр нь очиж шалгуулж, зөвлөгөө авдаг байлаа. Тухайн жил Мягмарын 9 Охидойн Энхболд 13 5 Базарсад, гадуур бие даан ном сурч, үе үе ирж даалгавар авдаг байлаа. Сурлагаар хоцорч яваа 10 Тулгын Цэрэнням 15 8 хүүхдүүд оройн цагаар манай гэрт ирж давтлага хийж, хичээлээ нөхөн заалгадаг заншилтай байсан. 11 Баянзулын Адьяа 12 4 Дараа нь, Р.Жамцаа өвгөнд гэцлүүд бөөнөөрөө нэг өдөр шавь орсон юм. Харин сурлагаар сайн 12 Нацагдоржийн Бодьгэрэл 14 5 гэцлүүдийг хоёр өвгөн дагуулан, айлын номонд суулган, ихээр боловсронгуй болгож байлаа. Эхэн 13 Сономын Хүдэрбат 11 3 үедээ бага хүүхдүүд номоо цээжлэн, төвд үсэг зэрэгцүүлж сурахад хүндрэлтэй байсан боловч 14 Халтарын Агваандугар 13 5 сурлагаар сайн хүүхдүүд цоорхой тасарч, идэвхи нь арвижиж уншлагуудаа хурдан цээжилж байсан. Нийт 15 Тулгын Гомбо 13 5 гэцлүүд хэсэг хугацааны дараа зүгшрэн ном сурахад хүндрэлгүй болж ирсэн. Гэцлүүдийн дээлийг өвгөн 16 Даваагийн Насан 15 6 лам Ю.Дорж, малгай орхимжийг нь М.Анжил тэргүүтэй эмэгтэй уран оёдолчидтой хамтран оёж 17 Ачитын Рэнцэнсамбуу 14 6 өгч, бүх гэцлүүдийг жигдхэн лам хувцастай болгоход тусалсан. Хожим 1992 оны бичин жилийн зун 18 Пэрэнлэйн Отгон-Эрдэнэ 13 4 Өмнөговь сумаас Басанжавын Батдоржийг манай хийдэд аав нь авч ирж өгч шавь оруулж, ном 19 Сүрэнжавын Төрбат 13 5 заалгасан юм. 20 Чулууны Нямсүрэн 13 5 • Балдандоржийн 91 21 Рэгдэндагва 22 Сүрэнжавын Буянжаргал 10 2 Дашзэвэгийн 13 5 23 Бямбасүрэн 24 Балжиннямын Дагвасүрэн 13 5 25 Сүхийн Нямжав 91 26 Даваасамбуугийн 14 5 Эрдэнэцог 27 Шархүүгийн Лутсайхан 13 5 1 Ганжуурын Насанжаргал 15 7 2 Мишигийн Пунсанцогвоо 11 3 3 Дашнямын 15 7 Шийрэнсамбуу 17 8 13 3 4 Баатарын Даваахүү 12 3 5 Шоолойн Нямаа 6 Жаргалын Алтангэрэл 10 3 7 Даваасамбуугийн 15 7 Алтангэрэл 11 3 13 5 8 Басангийн Цэенойдов 9 Ганжуурын Цэнд-Аюуш 10 Нолсройн Балжинням
4.4 Анхны хийдтэй болсон тухай Хонин жилийн шинийн 8-наас эхлэх хурлын урьд өдөр УБ хотоос төв хийдийн унзад өвгөн лам Гомбо, холбооны тэргүүн, орчуулагч багш С.Баянцагаан, холбооны бариач Цэдээхүү нар ирснийг, сумын сүсэгтнүүд Улаанбуланд цуглан маш хүндэтгэлтэйгээр хүлээн авч, уулзалт зохион байгуулагдсан. Энэ өдөр Аймгийн захиргааны дарга Цэвээн, Улаангомын сүсэгтний холбооны тэргүүн Бямбадорж нар, Улаангомын хийдийн хамба Даржаа, өвгөн лам Замба нарыг өөрийн машинаараа залан ирэв. Өмнөговь сумаас хамба лам Доржийн Равсал, өвгөн лам Ийеэн Сугарав, Иргэлийн Ривсэл, Бат-Очирын Ийшээн, Наранбулаг сумаас өвгөн лам Гөлөгийн Дэчин, Жоошийн Чойнзон, Хотоны Бадарч, Баглаан Балчиг нар морилон, залран ирсэн. Тухайн шинийн 8-ны хуралд урилгаар ирсэн лам нартай, манай сумын Очирын Жамба, Раашийн Жамцаа, Баянбилигийн Тогтох нар өөрсдийн 40 гаруй гэцэлтэй хурал эхэлж билээ. Энэ хуралд зөвхөн өвгөн 15, бүгд 60 гаруй лам нар лам дээлээ өмсөн орхимжоо тохон сууж, хурлын дуганд маань ПУНЦОГЦОГЧИНЛИН ХИЙД гэдэг нэр хүртээж, тус хийдийн анхны хурал маш сүрлэг эхэлсэн. Өнгөрсөн 70-аад жилд ийм олон ламтай сүрлэг хурал мэдээж үзэгдэж байгаагүй тул, сүсэгтнүүдэд сүр нь нүдэнд тааламжтай, ном нь чихэнд чимэгтэй, сэтгэлд өмөгтэй шашны хурал хүнгэнэн үргэлжиллэлээ. Тус хуралд, Улаангомын уугуул иргэдийг Ёндоны Басан толгойлон ах дүү нартайгаа Цагаан Дарь эхийн бурхныг чамин тансагаар босгуулж, ирж, мөнгөн хандивыг хүн нэг бүрээр бичүүлэн өглөө. Хартолгой сумын уугуул иргэдийг Бандийн Зулзагаа тэргүүлэн сүмийн үүдэнд байрладаг хоёр бодь гөрөөсийг хоролынх нь хамт хийж ирж, дуганы үүдэнд байрлуулав. Хурлын үйл ажиллагаа хоёр өдөр явагдаж сүсэгтнүүдийн хүсэлт өгсөн номнууд ихэнх нь уншигдаж засал хийгдсэн байлаа. Ингэж Увс аймгийн Өлгий сумын “Пунцогцогчинлин хийд” аймагтаа анхдагч үйл ажиллагаа эхэлсэн хурал номын дуган болсон юм аа. Хаврын дунд сарын 8-нд Бөхөн Шарын Луугийн оройг тахилгатай болгож, шүтээн болгон хамгаалах зарлал гаргасныг хөдөлмөрчид, сүсэгтнүүд орон нутгаа хамгаалах онцлогтой энэ үйлсийг дуу нэгтэй дэмжин бэлтгэж, хамжин оролцож, Р.Жамцаа өвгөн бумба байрлуулан, газраа аргадаж овоо босгуулан сүсэгтнүүд олноор тахиж, эндээсээ хаврын дунд сарын 15-нд дахин тахиж, дархлах шийдвэр гаргаснаа ёсоор нь үйлдэн сүсэгтэн олон тахилгад чармайн бэлтгэж ёс төртэйгээр оролцон их ёсны тахилга үйлдэн дархалсан юм. Зуны эхэн сарын 20-нд Гандан хийдийн хамба байсан Хархүүгийн Гаадан гуайг залж авч ирэн, Хар-Ус нуурыг шинээр овоо босгон, шүншиглэн тахиж, сүсэгтнүүд Гаадан хамбадаа өргөнөөр залбирч, нуурандаа сүсэглэн мөргөснөөр, буяны хур буусны зэрэгцээ хурмастын хур хуйлран орж, ган тайлагдаж, зун тайван үргэлжилж, хүмүүсийн сүсгийн үзэл бодол тэгширсэн билээ. Гаадан хамба манай хийдэд 500 төгрөгийн хандив өргөж, том аравнай өргөн даатгал хийж, Шавдангийн ном айлдаж, газрын сан тавьж, лам нарт сургааль айлдан, адис хүртээгээд, гэцлүүд бидэнд цогчин хурлын уншлага уншиж ван өглөө. Энэтхэг, Төвөдөд эрдэм номоороо шалгаран хэлний эрхэт цолыг Монголоос хүртсэн лам Гаадан хамба маань, Хар-Усны баруун хөвөөнд энэ явалтаараа сан тавьж, сайн үйлсийг тэнд хийж байх арвин даатгал оршоосон юм. Мөн зуны эхэн сарын 30-нд, сүсэгтний холбооны тэргүүн С.Баянцагаан гуай шашинтны намын дарга, Баярсүрэнгийн хамтаар ирж, хийдийн хуралд оролцож, цаашдын ажилд зөвлөгөө өгч, сүсэгтнүүд өргөнөөр лам нарт мөргөн, адис хүртсэн. Бид хийд байгуулах үйл ажиллагаа явуулж байгаа боловч, тамга дутуу байсан тул Энх Хөдөлмөр Нэгдлийн дарга Баатарын Цэвээн гуай Увс аймгийн захиргааны болон Цагдаагийн газрын зөвшөөрөл бичиг баримтыг бүрдүүлэн, УБ хот орж, зохих хууль ёсны дагуу Пунцогцогчэнлин хийдийн тамгыг хийлгэж ирснээр, улсад албан ёсны бүртгэлтэй хийд болж, албажсан билээ. Тухайн үед зуны эхэн сарын 30-ны хурлаар, хийдийн тамгыг Жамба өвгөн өөрийн биеэр хүлээн аваад, надад албан ёсоор гардуулах ёслол үйлдсэн болно. Ингэснээр сүсэгтний холбооны үйл ажиллагаа багасаж, Пунцогцогчэнлин хийд бие даан үйл ажиллагаа явуулах бүрэн боломжтой болж байсан юм.
Пунцогцогчэнлин хийд 1990-2021
5. Пунцогцогчэнлин шинэ хийдийг бүтээх болсон тухай 2021 оны 8 сард миний бие хүүгийнхээ хамтаар Өлгий нутагтаа ирж, сумынхаа хийдээр орж, ерөөл, ном уншуулж явахад, хийдийн хамба З.Моломжамц, унзад лам Д.Эрдэнэбилэг, хурлын лам Ө.Банзрагч нар хийдийнхээ үүх түүхийг танилцуулан Өлгий нутгаас гаралтай лам нар шинэ хийд барих тухай 2-3 жил ярилцаж байгаа боловч тодорхой шийдэлд хүрч чадахгүй байгаа тухай анх танилцуулж билээ. Сүсэгтний холбооны Б.Жамбал гуайн бичсэн “Өргөжин дэлгэрэх Өлгий нутаг” номыг ч сайтар уншив. Ингэж л би ахмад үеийнхнийхээ, аав ээжийнхээ оролцон бүтээж явсан хуучин хийдийг сэргээх, үргэлжлүүлэх, бурхны оронд дэвшсэн өөрийн хайрт хань Д.Туяажаргалынхаа, “Өлгий нутагтаа нэг сайхан цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулах юм сан” гэж мөрөөдөн ярьдаг байсан зэргийг санан дурсаж, сумандаа шинэ хийд барьж байгуулах ажлын хэсгийг зохион байгуулан удирдах ажлыг өөртөө авсан юм. Эвлэвэл бүтдэг л юм байна. Нэгдвэл бүр ч хүчтэй юм байна гэдгийг бид бүгдээрээ харлаа. Хүн болж төрсөний хувьд, үр хүүхэдтэй болж үр удмаа залгуулах, ном бичиж, түүх үлдээх, байшин барилга барьж бүтээх, мод бут тарьж байгаль дэлхийгээ хайрлах, бусдад туслаж байх гэсэн наад захын буяны ажлыг хийж байх ёстой гэсэн энэ үүргээ л биелүүлцгээж, өргөн олон сайхан дэмжин оролцлоо. Энэ төслийг эхнээс нь дуустал надтай цуг нэг баг болж, манлайлан дэмжиж ажилласан ажлын хэсгийн бүх хүмүүст, тэдгээрийн дотроос Л.Давааням, Х.Тогмид, архитектор Н.Батзориг, Ж.Очирбат, Ө.Банзрагч, З.Моломжамц, Д.Лхагвасүрэн, М.Базарсад, Б.Бямбасамбуу, М.Тэгшжаргал, Д.Мөнхтулга, Б.Бат- Орших, Ц.Дашцовоо, Д.Отгонбаяр, Б.Мягмардаваа нарын олон олон хүмүүст гүн талархаж байна. Надад итгэж, дэмжиж, хандиваа өргөсөн түмэн олонд болон үр хүүхэд, ахан дүүс, найз нөхөд, түншүүд, компанийхаа ажилчдадаа маш их баярлалаа. Би төрсөн нутаг усандаа хүндэтгэл үзүүлэн залбирч, түүх бүтээлцэхэд оролцсондоо туйлын баяртай байна. Сүсэгтний холбоог анх санаачлагч Б.Жамбал гуайн “НУТГАА ДЭЛГЭРҮҮЛБЭЛ УХААНТАЙ, ТЭНХЭЭТЭЙ ХҮҮ, ОХИД ОЛШИРНО” гэсэн сайхан ерөөл биелж бидний дараа дараагийн үеийнхэн улам ухаантай, тэнхээтэй байж нутаг усандаа улам ихийг хийж бүтээн, түүхийг үргэлжлүүлэх болтугай. Төслийн ажлын хэсгийн ахлагч С.Бат-Эрдэнэ
4.5 Эргэн дурсах ёстой, түүхэнд үл мартагдах өвгөн буурлууд 1. Хөгөлбөөний Дагдан – 1937 оны хэлмэгдүүлэлтээс өмнө, Их хүрээнд хувилгаан Цорж багш хэмээх Хөгөлбөөний Дагдан гэж Өлгий сумын уугуул эрдэм төгс 1000 гаруй шавьтай эрдэм төгс лам хүн байжээ.Энэ хүний тухай нөгөө 2 номноос аваад жаахан нэмж баяжуулах хэрэгтэй. 2. Цэрэн-Очир овогтой Зүгжэн зурхайч лам, эрдэм ухаан, билэг чадлаараа 1976 оныг хүртэл Өлгийн өвгөн хэмээгдэн хүндлэгдэж, нутаг усныхандаа нууцаар тусалж, мал буянтай эрүүл энх байхад нь маш их үүрэг гүйцэтгэж байжээ. 3. Ноостын Ирэвсил гэх настай лам хэлмэгдүүлэлтийн үед амь мэнд хүрээнээс гарч ирэн, Чаргат багийн Шинэ усанд амьдарч байсан. Энэ лам маш их эрдэмтэйгээс гадна сайн барилддаг бөх хүн байжээ. Дөрвөдийн бух ноцолдоонд бахлуур 10-д багтан барилдаж байжээ. 4. Нингэрийн Молом гэх мамба дацанд гүнзгий мэргэжсэн, цогчин хурлын уншлагыг хойч үедээ үлдээлцсэн ухаан ихтэй, бас их ёгточ сайхан өвгөн бидэндээ Гэеэ гэж авгайлуулан дуудуулж амьдрах ухааны арвин сургааль айлдан, 1980-аад оны сүүлч хүртэл Хулст багт амьдарч байсан. 5. Далай Намдаг гэж нэршсэн лам нь Аюуш гэдэг овогтой сум гүйлгэдэг, уртын дуу нэлээд мэддэг өвгөн буурал. Хулст багт амьдарч байжээ. 6. Нингэрийн Пунцаг гэгч Намирын хүрээний өвгөн лам олон сумын иргэдэд мэргэ, ном, эм тангаар үйлчилж, хүндлэлийг олсон газар товчилдог гэж яригдан ихээр явган гүйдэг, шавар сайн хийдэг өвгөн байжээ. 7.Баасгайн Сунгарав гэдэг лам Улаангомын хүрээнд онцгой сайн сурч, хурлынхаа уншлагыг дүүргээд гадаад орон утаа Гүмбэнд явж, ном сурах санал, хийдийнхээ зөвлөлд тавихад, зөвшөөрөхгүй болохоор нь өөрөө хийдээсээ гарч, замдаа Самдаг гэгч ламтай нийлэн, явганаар Өвөрмонгол, Төвдөд аялан, ном үзэн, мэдлэгээ аривжуулан буцаж ирэхэд, лам нарын их хэлмэгдүүлэлтийн баривчилгаа болсон байсан тул алсуур явж аллагаас мултарч байжээ. Өлгий нуур багийн Б.Сунгарав гуай 1980-аад онд, Цогтзандан судрыг төвдөөс орчуулж, крилл үсгээр бичиж, сүсэгтэн бидэнд нууцаар тарааж, буян үйлдэж байсан. 8. Зоригтын Мантаа гэж Улаангомын хүрээний гэвш цолтой лам байгаад, 1937 онд баривчлагдан буудуулсан боловч, сум нь хөндий гарсан тул шөнө нь явж дамжсаар, нутгийн ард түмний асаргаанд орж, шарх бие нь илааршиж, нутагтаа Чаргат багт амьдарч, олонд тусалж байгаад 1953 онд насан өөд болжээ. .
4.5 Эргэн дурсах ёстой түүхэнд үл мартагдах өвгөн буурлууд( үргэлжлэл 2- р хуудас) 9. Цагааны Дамба гэгч лам Улаангомын хийдэд доромч хийж байгаад, авьяас нь амийг нь хэлтрүүлж хөдөө гарч харлан, Чаргат багт мал маллан амьдардаг байжээ. Улаангомын хүрээнд элдэв дором цамын баг хийдэг байсан тул сумын сургуулийн ёлканы амьтдын баг хийлгэдэг байсан. Өлгийн өвгөн Зүгжин гуай, Ц.Дамбыг ном сайн сурсан хүн гэж хүндэлдэг байв. 10. Баяжихын Түвдөн- 1903 оны усан гахай жил, Чаргат багийн Баяжихын отгон хүү болон төрж, 9 настайгаасаа Улаангомын хийдийн жүд дацанд сурч, 1938 онд хүрээ тарахад, хөдөө гарч, гэр бүл зохион амьдарч байгаад, 1964 онд өөд болжээ. Манай нутгийнхан энэ хүнийг Монгол Түвдөн гэдэг байсан байна. 11. Өсөхийн Гүнэгээ гэгч өвгөн лам малчдын дунд ном буян үйлдэж, олон түмэнд тусалж, айл гэрээр явдаг байсан боловч, даруу чанар, сүсэгтний хүрээлэл сайн тул нам засгийн хавчлаганд өртдөггүй тусгай нэгэн байжээ. Гүнэгээ өвгөнийг ном нь тусгалтай, хүүхдэд нэн сайн гэж хүмүүс хүндэлдэг байжээ. 12. Занын Суранжид нь Улаангомын хүрээний доромч, гүрмийн чиглэлд сайн мэргэжсэн лам бөгөөд 1990 он хүртэл амьдарч, ардчилал эхэлж, сайн цагийг үзлээ хэмээн хэлж ярьж байсан их хувьтай өвгөн юм. Суранжид гуай мөн сайн уяач байсан бөгөөд бор морь нь суманд түрүүлдэг байсан. 13. Бомборын Риймэд нь Улаангомын хүрээний номонд гаргууд Намдаг гэлэг байсан. Дээр үеийн өвгөчүүл машин техник байхгүй тул мориор явж, айлуудад залран тусыг үйлддэг байжээ. 14. Мөнгөний Галсан нь Улаангомын хүрээний эрдэмтэй ламаас гадна туршлагатай малчин байсан тул сумандаа хамгийн их үхэртэй айл байгаад нийгэмчлэгдсэн гэдэг.
4.6 1990 оны цагаан морин жилээс хойших Дөрвөн Жааяа-ийн тухай товч түүх 1990 он Хийдийн анхны үүсгэн байгуулагчид: Очирын Жамба, Раашийн Жамц, Риймэдийн Жаргал, Баатарын Жамбал
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 2021.09.09-ний өдөр Улаанбаатар хот 15-00 цагаас Их улс ресторанд эхлэв. • Хэлэлцсэн асуудал: Увс аймгийн Өлгий сумын “Пунцогцогчинлин” хийдэд шавилан сууж байсан, байгаа лам нарын гаргасан Төрөлх сумынхаа хийдийг шинээр барьж байгуулах санаачлагыг дэмжих, хэрэгжүүлэх тухай авч хэлэлцэв. • Уулзалтанд 14 хүн оролцов. Үүнээс биечлэн: 1. Загирийн Моломжамц- Өлгий сумын Пунцогцогчинлин хийдийн хамба лам, сумын орлогч дарга 2. Цэдэвийн Дашцовоо- УБ хотын нутгийн зөвлөлийн дарга 3. Сосорбарамын Бат-Эрдэнэ- Эрдэнэтийн нутгийн зөвлөлийн дарга 4. Хорлоогийн Тогмид- УБ хотын “Пунцогцогчинлин хийдийн хамба лам 5. Дамчаагийн Буужав- УБ хотын нутгийн зөвлөлийн тэргүүлэгч 6. Баянжаргалын Бат-Орших- “Арина электроникс” компанийн захирал 7. Норовын БатЗориг-”Пума интернэшнл ХХК”-ийн захирал, архитектор 8. Дагдангийн Отгонбаяр- “Есөн толгой” компанийн захирал 9. Мягмарын Тэгшжаргал- “Гандантэгчилэн хийд” Мамба дацангийн Их гэсгүй лам 10. Г.Насанжаргал- УБ хотын “Галданпунцаглин” хийдийн их голч лам 11. С.Галсаннамжил- УБ хотын “Галданпунцаглин” хийдийн их унзад лам 12. А.Рэнзэнсамбуу-УБ хотын “Галданпунцаглин” хийдийн хурлын лам • Цахимаар : 13. Лхагваагийн Давааням- АИХ-ын төлөөлөгч, Эрдэнэт хотын нутгийн зөвлөлийн тэргүүлэгч 14. Дүгэржавын Лхагвасүрэн-Монголын их хүрээ Зурхай Дацангийн Их Ловон лам • Уулзалтыг нээж С.Бат-Эрдэнэ – Энэ зун миний бие сум орон нутгаар очихдоо, Пунцагцогчинлин хийдийн байдал, Б.Жамбал гуайн бичсэн “Аривжин дэлгэрх Өлгий нутаг(1) номыг уншиж, хийдийн түүхтэй танилцсан юм аа. Увс аймагт баригдсан хамгийн анхны хийдийн маань барилга их мууджээ. Сумын удирдлага, хийдийн лам нартай уулзаж ярилцахад, Өлгийн хийдэд шавилан сууж байсан болон шавилан сууж байгаа лам нар хэдэн жилийн өмнөөс энэхүү хийдийг шинээр барьж байгуулах тухай ярилцаж эхэлсэн боловч нэгдсэн шийдэлд хүрч чадаагүй байгаа болон Ковидын улмаас тэр болгон уулзалдаж чадахгүй байгаагаа ярьцгаасан юм. Иймээс миний бие энэхүү санал санаачлагыг бодит ажил хэрэг болгоё. Бидний аав ээжүүд 30 жилийн өмнө энэхүү буяны ажилд бас оролцож явсан юм байна. Бид бас энэ түүхийг үргэлжлүүлэх ёстой юм байна. Сэргээн шинээр барих нь зөв юм байна хэмээн нутгийн зөвлөлийн тэргүүлэгчид болон лам хуврага та бүхэнд урьдчилан утсаар ярьж, танилцуулахад, бүгд уухайлан дэмжсэн тул, өнөөдрийн уулзалтыг хийж, нэгдсэн зохион байгуулалтанд орьё гэж бодсон юм. Эхний уулзалтаар бид дараах асуудлуудыг хэлэлцэнэ.
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 (үргэлжлэл 2-р хуудас) 1. Үндсэн ажлын хэсгийг С.Бат-Эрдэнэ, Ж.Очирбат, Х.Тогмид, Ц.Дашцовоо, Л.Давааням гэсэн 5 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр байгуулна. Үндсэн төслийн ажлын хэсгийн ахлагчаар С.Бат-Эрдэнэ миний бие өөрөө ажиллая. Энэ ажлын хэсэг нь хандивын аян зохион байгуулах, хөрөнгө мөнгө босгох, газрын асуудал шийдэх, хийдийн архитекторын даалгавар болон барилгын ажлын зураг хийлгэх, төсөвт өртөгийн тооцоо гаргах, материал түүхий эд худалдан авах, ханган нийлүүлэх болон барилгын ажил гүйцэтгэгч нартай гэрээ хэлцэл байгуулах, төлбөр тооцоо хийх, тайлагнах ажлуудыг хариуцна. 2. Барилгын ажлын хэсгийг Л.Давааням, Н.БатЗориг, Ц.Дашцовоо, З.Моломжамц, нярав, санхүү-кассчин нарын бүрэлдэхүүнтэй байгуулна. Барилгын ажлын хэсэг нь барилгын ажлыг гүйцэтгэгчид хяналт тавих, материал хүлээн авах, олгох, хадгалах, зарцуулалтын хяналт бүртгэл 3. Шашны ажлын хэсгийг Х.Тогмид, З.Моломжамц, Д.Лхагварсүрэн, М.Тэгшжаргал нарын бүрэлдэхүүнтэй байгуулна. Энэ ажлын хэсэг нь хийдийн доторхи зохион байгуулалт, тавилга эд хогшил, бурхан тахил ном судрын асуудлыг хариуцна. 4. Шинэ хийдийг хаана барих бэ? 5. Хийд ямар хэмжээтэй байх бэ? гэсэн 5 асуудал ярилцана. Ингээд саналаа хэлнэ үү. • З.Моломжамц – Хийдийг үүсгэн байгуулсан тухай болон өнөөгийн үйл ажиллагааны тухай товч мэдээлэл өгөв. Одоо ажиллаж байгаа хийдийн барилгыг 1990 онд хуучин хуримын ордон байсныг засаж, өөрчлөн ажиллаж байгаа. Байрлал нь сумын төвдөө, ХААН банк болон Ардчилсан намын байр хоёрын дунд байрладаг. Эзэмшил газрын хэмжээ нь (24х40)м юм аа. Нутгийн бидний санал бол энэ хашаандаа хуучин хийдээ буулгахгүйгээр, түүний өмнө талд 12х10 харьцаатай шинэ хийдийг барих бодолтой байгаа. Гэхдээ та бүхний болон олон түмэн, ахмад лам нарын саналыг бас сонсъё. Ер нь манай хийдийг шинээр барьж байгуулах тухай санал санаачлага гаргаж байгаад сумын удирдлага болон хийдийн зүгээс талархаж байна. Бүх талаар дэмжиж манлайлан ажиллана. • Н.БатЗориг – Төслийн ахлагчийн захиалгаар (12х12)м хэмжээтэй8 орчин үеийн загвар хийц бүхий хийдийн архитекторын зургийг урьдчилсан байдлаар зурж, 3 хувь авч ирлээ. Хол орон нутагт барих, тээврийн зардал өндөр гарах зэргийг тооцоод барилгын үндсэн хийцийг металл карказаар босгох, дүүргэлт, дулаалгыг орчин үеийн хөнгөн материалаар хийх ба гадна пасадыг металл хавтан байвал зүгээр гэж үзсэн. Дээвэр болон ганжруудыг тусгай зориулалтын черпец хавтангаар хийхээр, дотроо 4 буландаа Тахилын өрөө, Хамбын өрөө, бурхан тахил эд зүйл хадгалах өрөө, бурхан тахил бүтээх, балин бэлтгэх өрөө, шашны эд зүйл зарах-ажилчдын өрөө гэсэн 7,7м кв талбай бүхий, 4 өрөө гаргасан бөгөөд хурлын заалны нийт талбай 100м кв байх юм. Хийдийн барилгын нийт талбай 144м кв болно. Урьдчилсан тооцоогоор, 220,0 орчим сая төгрөгт хийдийн барилга баригдах байх. Гэхдээ сүүлийн үед бас барилгын материалын үнэ маш их өсөж байна. Та бүхэн танилцаад, техникийн даалгавруудаа тодорхой болгож, эцсийн байдлаар өгвөл, түүний дагуу архитекторын болон хийдийн барилгын ажлын зурагнууд, төсөв, материалын тооцоо зэргийг мэргэжлийн баг хийж гүйцэтгээд гаргаад ирнэ. Мэдээж, архитекторын хувьд газраа сонгоод эцэслэн тохирсны дараагаар, хөрсны болон бусад хэмжилтүүдийг хийх, барилгын ажлыг эхлүүлэх, явцын болон гүйцэтгэлийн хяналтуудыг хийж нутгийнхаа хийдийн ажилд оролцохдоо баяртай байх болно. Зургийн ажлыг 50%-ийн хөнгөлөлттэй хийж өгнө.
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 (Үргэлжлэл 3-р хуудас) • Х.Тогмид – Энэ сумын хийдэд шавилан сууж байсан бидний хэдэн лам нар, “нутгийнхаа хийдийг баруун аймгуудад жишиг болохуйцаар шинээр барих, байгуулах сан” гэж ярилцаж явсан маань, өнөөдөр албан ёсны ажил хэргийн уулзалтын хэмжээнд ирсэнд баяртай байна. Бидний санаачлагыг дэмжин хэрэгжүүлэхээр зохион байгуулалтанд оруулж байгаа та бүхэнд их баярлалаа. Ер нь хийд барих нь энгийн барилгаас өвөрмөц, дотор засал, дээвэр, үүд хаалганы хийц зэргийг зөвхөн мэргэжлийн 2-3 компани л хийдэг. Тэд нар нь ажил, захиалга ихтэй тул олддоггүй хэцүүхэн байдаг. Архитектор Н.БатЗориг-т өөрийн хийдийг барьсан талаар болон бусад өртөг тооцоо, нарийн мэдээллүүдийг урьдчилсан байдлаар өгсөн. Одоо нэмэлт шаардлагатай зүйлсийг ярилцаад хийдийн зургийн техникийн даалгавар боловсруулахад зааж зөвлөн оролцоно. Газрын хувьд алс ирээдүйгээ төлөвлөж тооцоод ахиухан том зайтай шинэ газар барьсан нь дээр гэж үзэж байна. Хийдийн барилга (12x12) м хэмжээтэй байхыг дэмжиж байна. Энэхүү шинэ хийдийн доторхи бурхан тахил, шашны талын бүх зүйлсийг бидний хэдэн лам нар дааж аван санхүүжүүлж, иж бүрдэл болгох, нээлтийн хурал номын ажиллагааг зохион байгуулах болно. Бид бүр цаашид ямар боломж байна, тэр бүгдийг хөөцөлдөн манлайлан дэмжиж ажиллана. • Д.Буужав – Энэ сайхан санал санаачлагыг дэмжиж оролцоно. Нэгэнт бид нэгдэн нийлж шинэ хийд барих гэж байгаа тул газар нь том байх хэрэгтэй. Эмнэлгийн хойно, нэг хоосон том газар байгаа байх, тэнд байвал ямар вэ?. Судлаарай. Хамгийн багадаа, газрын хэмжээ 40мх40м байх хэрэгтэй. Хийдийг томруулан 15мх15м хэмжээтэй барих нь зүйтэй гэж үзэж байна. Мөн хийдийн дотор хуучин хамба лам, ахмад лам нарын зураг хөргийг байрлуулж түүх үүсгэх хэрэгтэй. • М.Тэгшжаргал – Энэ сайхан ажилд сэтгэл зүрхээрээ оролцоно. “Баруун хөвөөнд барих уу?. Наадмын талбайн дээд хэсэгт үү?” гэдгийг судлана уу. Ер нь харууцтай, шинэ газар шинээр барих нь зөв гэж үзэж байна. • Б.Бат-Орших –Бүх талаар дэмжин оролцоно. Ховд аймаг Улаангомыг холбосон шинэ хар замын трасс, манай сумын төвийн хаагуур нь өнгөрөхөөр байгааг сайн судлаад түүний дагуу томхон 1га хэмжээтэй газар аваад, Шинэ хийдээ барих хэрэгтэй. Хашаан дотор нь мод тарих хэрэгтэй. • Ц.Дашцовоо – Энэ сайхан санаачлагыг УБ нутгийн зөвлөл талархан дэмжиж өнөөдрийн уулзалтыг хариуцан зохион байгуулж байна. Өөрийн биеэр болон тэргүүлэгчдийн хамтаар хандив цуглуулах, барилгын материал олох, тээвэрлэлтийг зохион байгуулах ажлуудыг хийхэд бэлэн байна. Томхон газар шинээр аваад ирээдүйд мод тарих, суварга босгох талбайтай, гадна дотны хүмүүс очдог, байнгын үйл ажиллагаатай, сүүдрэвч сандлуудтай байхаар эртнээс тооцох нь зөв. Ер нь хийдийн лам нарыг ээлжээр ажиллуулан, байнгын үйл ажиллагаатай болгож, шинэ хийддээ менежментийг нь сайжруулах хэрэгтэй шүү. Наранхутагт УБ хотод байхгүй, хөдөө яваа тул ирж чадсангүй. Тэр хүнтэй Хийдийн хамба биечлэн уулзаж, зорилгоо албан ёсоор танилцуулсан нь дээр шүү. Д.Лхагвасүрэн, Амарбаясгаланд яваа бөгөөд цахимаар мэдээлэл авч дэмжиж ажиллахаа илэрхийлсэн. С.Бат-Эрдэнэ ахыг төслийн удирдагч-ерөнхий санхүүчээр ажиллуулах саналтай байна.
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 (Үргэлжлэл 4-р хуудас) • Г.Насанжаргал – 1990 онд байгуулагдсан Увсын анхны хийд билээ. Энэ хийдийн түүх их сайхан бүртгэл данстай явж ирсэн юм байна лээ. Харин сүүлийн үеийн зардлууд тодорхой бус буцаад олон нийтэд танилцуулагдахгүй байгаа сурагтай. • С.Галсан намжил – Баруун хөвөөд хуучин лагерын тэр хавьд барих зөв байх. Санал хэлэлцүүлгийн эцэст, олонхийн саналаар дараах шийдвэрүүдийг гаргав. Үүнд: 1. Шинэ хийд барих газрын асуудлыг нутгийн ахмад лам нар, олон нийт, иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар ойрын хугацаанд хэлэлцүүлэн эцсийн сонголт хийж, тодорхой болгох, газрын зөвшөөрөл авах асуудлыг сумын ИТХ болон сумын засаг даргад тавьж, шийдүүлэхийг сумын орлогч дарга З.Моломжамц-д даалгав. Хугацаа: 2021.10.01-ээс өмнө 2. Төслийн удирдагч С.Бат-Эрдэнэ-д хандивын данс нээж, олон нийтэд зарлах, хандив цуглуулах аяныг зохион байгуулах, хандивын орлого, зарлагыг бүрэн хянаж олон нийтэд ил тод тайлагнаж явахыг үүрэг болгов. Эхлүүлэх хугацаа: 2021.09.15-аас 3. Архитектор Н.БатЗоригт – Хийдийн барилгын ханыг энгийн улаан тоосго, гадна пасадыг Росторгийн өнгөлгөөний улаан тоосго болгох санал олонхоор дэмжигдсэн тул, архитекторын зурагт өөрчлөлт оруулан тооцох, бусад дээвэр гонх, ганжирын хийцийг мэргэжлийн гүйцэтгэгч байгууллагуудтай холбогдон, материалын нөөц нийлүүлэлтийг тооцон эцсийн зураг гаргах, дээврийн гүйцэтгэгчийг санал болгохыг үүрэг болгов. Хугацаа: 2021.11.01-ний дотор 4. Л.Даваанямд – Газар шорооны ажлын техник, барилгын суурь, ханын өрлөгийн ажил гүйцэтгэх бригад гаргаж, барилгын ерөнхий гүйцэтгэгчээр ажиллахыг даалгав. (Ерөнхий гүйцэтгэгчээр “Ээлт-Өлгий” ХХК-тай гэрээ байгуулж ажиллана.) 5. Л.Даваанямд - Барилгын материал хадгалах агуулах болон материалын орлого зарлагын бүртгэл хийх нярав, харуул хамгаалалтын асуудлыг шийдвэрлэхийг даалгав. 6. Ц.Дашцовоод – Барилгын материалын орц, хэмжээ тооцоо гарсаны дараагаар тухайн материалуудыг худалдан авах, нийлүүлэх үнийн санал авах, тээвэрлэх асуудлаар судалгаа гаргаж танилцуулах, хандивын аяныг өндөр түвшинд зохион байгуулахыг даалгав. 7. Х.Тогмид, З.Моломжамц нарт: хуучин хийдэд байгаа бурхад, шашны эд зүйлсээс ашиглаж болох, солих, засаж сайжруулан ашиглаж болох зүйлсийн жагсаалт гаргах болон шинэ хийдэд байрлуулах, бүтээх бурхад, шашны эд зүйлсийн нэр товьёг болон тоо хэмжээ, тавилга зэргийн жагсаалт гаргаж танилцуулахыг даалгав. Хугацаа: 2021.11.01-ний дотор 8. Хийдийн барилгын ажлыг 2022 оны 4-р сард эхлүүлж, 8-р сард ашиглалтанд оруулахаар урьдчилан төлөвлөж ажиллахаар санал нэгдэв.
АНХНЫ УУЛЗАЛТЫН ПРОТОКОЛ №1 (Үргэлжлэл 5-р хуудас ) 9. Дараагийн ажлын хэсгийн хурлыг газрын асуудал шийдэгдсэний дараагаар 10-р сард зарлах ба ажлын хэсгийн сонгогдсон гишүүд оролцон шаардлагатай шийдвэрүүдийг гаргаж олон нийтэд ил тод мэдээллэн ажиллана. Жич: Шинэ хийдийн хандивыг “Эрдэнэт хот дахь Өлгий сумын нутгийн зөвлөл”-ийн ХААН банкны 5217274346 тоот дансанд төвлөрүүлэн авахаар болсон тул Өлгий сумын ард иргэд, нутгийн зөвлөлүүд, уугуул суугуулуудад олон нийтийн сүлжээ болон уулзалт хурал цуглаанаар тайлбарлан суртачлаж ажиллахыг хүсье. Протокол хөтөлсөн: Tөслийн ахлагч С.Бат-Эрдэнэ (утас: 99101433) Уулзалт 19:50-д дуусав. Пунцогцогчинлин хийдийн цогцолбор төслийн Зүүн гар талаас: УБ хотын ажлын хэсгийн анхны уулзалт Гандантэгчинлэн хийд, Мамба дацангийн Их гэсгүй лам 2021.09.09 УБ хот Их улс ресторанд М.Тэгшжаргал, “Есөн толгой” ХХК-ийн захирал Д.Отгонбаяр, “Арина электроникс” ХХК-ийн захирал Б.Бат-Орших, УБ хот дэх НЗ-ийн тэргүүлэгч Д.Буужав, Өлгий сумын Засаг даргын орлогч, Пунцогцогчинлин хийдийн хамба З.Моломжамц,Эрдэнэтийн НЗ- ийн дарга С.Бат-Эрдэнэ, УБ хотын Пунцогцогчинлин хийдийн хамба Х.Тогмид, “Пума интернэшнл” ХХК-ийн захирал, архитектор Н.Батзориг, (арын эгнээ зүүн гар талаас) Галданпунцаглин хийдийн лам Г.Насанжаргал, Н.Бодьгэрэл, С.Галсаннамжил, УБ хот дахь Өлгий сумын НЗ- ийн дарга Ц.Дашцовоо нар нутагтаа нэгэн шинэ түүх бүтээхээр хуран цуглаад байгаа нь.
*1990 онд Пунцогцогчинлин хийдийг Очирын Жамба, Раашийн Жамц, Риймэдийн Жаргал, Баатарын Жамбал болон тухайн үеийн сум нэгдлийн удирдлага, сүсэгтэн олны дэмжлэгээр анх байгуулж байжээ. *2022 онд Пунцогцогчинлин хийдийг шинэчлэн барих санаачлагыг тус хийдийн анхны шавь нар болох Х.Тогмид, Д.Лхагвасүрэн, З.Моломжамц, М.Тэгшжаргал , Б.Бямбасүрэн, Д.Эрдэнэбилэг, Д.Самбуу нарын лам нар анх санаачилсан юм. Пунцогцогчинлин шинэ хийдийн санаачлагчдын төлөөлөл: Зүүн гар талаас, Өлгий сумын Пунцогцогчинлин хийдийн унзад лам Д.Эрдэнэбилэг, УБ хотын Пунцогцогчинлин хийдийн хамба Х.Тогмид, гэвш лам Д.Самбуу, УБ хотын Монголын Их хүрээ “Зурхай” Дацангийн Их ловон лам Д.Лхагвасүрэн, Өлгий сумын Пунцогцогчинлин хийдийн хамба З.Моломжамц нар. Энэтхэг улс 2018 он
ПУНЦОГЦОГЧИНЛИН ХИЙДИЙН ЦОГЦОЛБОР ТӨСЛИЙН АЖЛЫН ХЭСГИЙН АХЛАГЧИД Төслийн ажлын Төслийн ажлын Шашны ажлын хэсгийн ахлагч хэсгийн орлогч хэсгийн ахлагч (ТАХА) С.Бат-Эрдэнэ (ТАХО) Л.Давааням (ШАХА) Х.Тогмид Ерөнхий архитектор Өлгий сумын Засаг дарга Пунцогцогчинлин Н.Батзориг Ж.Очирбат хийдийн хамба З.Моломжамц
2022 оны 4-р сарын 8-ны билэгт сайн өдөр Шинэ хийдийн барилгын шав тавих ёслол хийв.
2022 оны 5-р сарын 1 буюу Зуны эхэн сарын шинийн нэгний өдөр Пунцагцогчинлин хийдийн барилгын ажил ийм л хоосон газар дээрээс эхэлсэн юм. Хийдийн барилгын Ерөнхий гүйцэтгэгчээр Д.Мөнхтулга захиралтай “Капитал блюм”
2022 оны 5-р сарын 18-ны өдөр Өлгий сумын Төр захиргааны байгууллагууд, сургууль эмнэлэг, цэцэрлэг, банкны ажилчид, лам нар болон ард иргэд Шинэ цэцэрлэгт хүрээлэнгийн анхны 500ш мод, бутны үрслэгээ суулгав.
2022 оны 6-р сарын 8-ны билэгт сайн өдөр Боржин чулуун хийцтэй Бодь болон Номын хүдэн суварганууд бүтээгдэн босож сүншиглэгдэв.
2022 оны 7-р сарын 10 Пунцагцогчинлин хийдийн нээлт, ёслолын үйл ажиллагаа
Та бүгдийн өргөсөн хандив нь: Пунцогцогчэнлин хийдийн төсөл Далайд бумба өргөсөнтэй тэнцэнэ маань нийт 600 сая төгрөгийн төсөвт Даяанд бясалгал хийсэнтэй дүйцнэ Дияанд ном оршоохтой адилтгана өртөгөөр бүтээн байгуулагдлаа. Даянд мандал өргөсөнд тооцогдоно. Орхон аймаг дахь Өлгий сумын НЗ-н Баатарын Жамбал дансаар нийт 150 хүнээс 305,0 сая төгрөгийн хандив өргөгдсөнийг албан ёсоор хүлээн авч зарцуулалтын тайланг ил тодоор гаргав. Пунцогцогчэнлин хийдийг шинээр барьж байгуулах ажилд Төслийн удирдагч, Ораметалл ХХК-ийн Ерөнхий захирал С.Бат-Эрдэнэ нь 108,0 сая төгрөгийг, түүний бизнесийн түнш “Саммер индастри” компаниас Д.Туяажаргалын гэгээн дурсгалд зориулж, 108,0 сая төгрөгийг, zОраметалл ХХК-ийн үүсгэн байгуулагчдын нэг УБ БҮК ХХК-ийн ТУЗ-ийн дарга Д.Нямхүү гэр бүлийн хамт 22,3 сая төгрөгийг, ахан дүүс, найз нөхөд нь нийт 20,0 орчим сая төгрөгийг тус тус хандивлаж, Ораметалл ХХК нь 65,0 сая төгрөгөөр хийдийн хашаа барьж өгөх, Оракс ХХК нь 4,0 сая төгрөгийн сандалнуудыг, охин Б.Уянга нь гэр бүлийн хамтаар 6,0 сая төгрөгөөр хийдийн үүдэнд Боржин чулуун хос арсланг, хүү Б.Лхагважавхлан нь гэр бүлийн хамтаар 4,5 сая төгрөгөөр Боржин чулуун Сангийн бойпор хийлгэж өгөх, барилгын материал нийлүүлэх, 500ш модны үрслэгээ хандивлах зэргээр үр хүүхэд, ахан дүүс, найз нөхдүүдийн хамтаар ерөнхий ивээн тэтгэгчээр ажиллаж тэнгэрт дэвшсэн хайртай хүмүүсдээ зориулан, буяны сайхан үйлс бүтээлээ.
“Пунцогцогчинлин” хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 1-р хуудас № Хандивлагчийн Хандив Тайлбар овог нэр , ₮-өөр С.Бат-Эрдэнэ - С.Бат-Эрдэнэ нь Пунцогцогчинлин хийдийн ажлын хэсгийн ахлагч, ерөнхий ивээн 1 Эрдэнэт хот дахь 108,000 тэтгэгчээр ажиллан, энэхүү том хийдийн Өлгий сумын НЗ- цогцолбор бүтээн байгуулалтыг удирдан ,000 зохион байгуулсан ажлын хэсгийн ахлагч ийн дарга хүн юм. 2 Саммер индистри 108,000 Д.Туяажаргал багшийн гэгээн дурсгалд компани зориулж хандивласан. ,000 Б.Төгсбаяр захиралтай Ораметалл 3 Ораметалл ХХК 65,000, компанийн хамт олон 60х100м хэмжээтэй, 320м урт, 2м өндөр төмөр хашаа барьж 000 өгөв. Мягмарын Сэнтийтэй Майдар бурхан, Ногоон дарь эх 4 Базарсад - Их 25,000, бурхан, Цагаан дарь эх гэсэн 3 бурханыг 24 Наран хутагт сая төгрөгөөр бүтээлгэн залж, 1 сая ₮ 000 хандивласан буянтан юм. 5 Даваагийн Нямхүү- 22,300, Д.Нямхүү дарга 21,0 сая төгрөг, Эхнэр УБ БҮК компанийн 000 Ч.Тогоохүү 1,0 сая төгрөг, Охин Н.Хунцэнгэл ТУЗ-ийн дарга 300,0 мянган төгрөгийн хандив тус тус өргөсөн. Аав Су.Лхагва гуай гэр бүлийн хамт 500,000₮-ийн, Л.Давааням нь өөрөө 5,108,000₮-ийн хандив өргөхийн зэрэгцээ Л.Мэндсайхан агсны гэр бүл үр хүүхэдтэй хамтран 10,0 сая төгрөгийн өртөг бүхий Лхагваагийн Номын хүрдэн суварга бүтээсэн, дүү Давааням- Аав ээж, Л.Энхбаяр нь 500,000₮, дүү Л.Батдэлгэр нь гэр бүл ахан 500,000₮, дүү Л.Батбаяр нь 108,000₮, дүүсийн хамт, Хөвсгөл, Төв аймгаас Л.Даваанямын худ Төслийн ажлын ЭТ- ураг, найз нөхөд болох П.Баянжаргал хэсгийн орлогч, 500,000₮, Гомбын Балжинням 100,000₮, 6 ийн НЗ-ийн дэд 20,000, С.Содов 100,000₮, Э.Балдангомбо дарга, АИХ-ийн 000 108,000₮, Ү.Алдар 100,000₮, Наранбулаг сумаас найз Баатархүү нь 500,000₮, Ээлт-
Пунцагцогчинлийн хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 2-р хуудас № Хандивлагчийн овог Хандив, Тайлбар нэр ₮-өөр 9 Дүгэржавын Гэр бүлийн хамтаар Лхам Лхагвасүрэн, бурхныг бүтээн залж, Монголын Их хүрээ хийдийн сахиусны өрөөг Зурхай дацангийн Их 12,000,000 тохижуулж, шашны эд ловон лам хэрэгсэл өргөсөн. Танаа гэр бүлд эрүүл энхийг хүсье. 1930-аад оны үед Улаангомын хүрээнд суух Гэлэн мяндагтай Засаг ноёны 9 Боржин чулуун 3,6 м өндөр зурхайчийн нэг болох Бодь Суварга бүтээсэн авга ахынхаа дэргэд буянтнууд юм. Түүнчлэн шавилан сууж, номын Д.Бадам ах, гэр бүлийн хамт гэцэл сахил хүртэж 108,000₮, охин Б.Минжмаа нь 10 байсан аав Нянгарын 108,000₮-ийн хандив өргөсөн. Даржаа нь нутаг 10,216,000 Даржаа гуайн үр хүүхдүүд усандаа нэр хүндтэй, болох Д.Жавзан, Д.Бадам, ном эрдэмтэй гэцэл Д.Орлогорт нарын үр хүн байсан бөгөөд хүүхдийн хамт ирсэн байгаа. аавынхаа номыг, Та бүхэнд хамгийн сайн сахиусыг хүндэтгэж үр сайхан бүхнийг хүсье. хүүхдүүд, ач зээ нар нь энэхүү суваргыг бүтээв. Өлгий сумын Энххөдөлмөр нэгдлийн даргаар олон жил ажилласан. Аав Баянжаргалын Бат- М.Баянжаргал, ээж Ш.Нямаа Орших, “Арина нарынхаа гэгээн дурсгалд 11 электроникс” ХХК-ийн 10,000,000 зориулан, ах дүүсийн
Пунцагцогчинлийн хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 3-р хуудас № Хандивлагчийн овог Хандив, Тайлбар нэр ₮-өөр 14 Доржийн Батхүү, 6,100,000 Ганжуурын 108 ботийг Ариун бурхны Жаргалын Даваажав орон Балба улсад бүтээлгэн залж, нар агсаны хань, үр Гэвш лам Б.Самбуу 100,0 мянган хүүхдүүд ач зээ нарыг төгрөг хандивласан. Таны бурхан төлөөлөн, Гэвш лам ном, буяны ажилд улам их арвижих Д.Самбуугаас болтугай. Нутгийн уул ус түшиж явах болтугай. Бат-Эрдэний Уянга 1,5тн жинтэй 1,3м өндөртэй Боржин 15 гэр бүл, үр хүүхдийн 6,000,000 чулуун Хос арслан бүтээлгэн, хамтаар хийдийн үүдэнд залав УБ хотын Нутгийн зөвлөлийн дарга Ц.Дашцовоо өөрөө гэр бүлийн хамт 5,0 сая төгрөг, дүү Ц.Дашнаран 500,0 УБ-ын НЗ-ийн дарга мянган ₮, ээж Цогцолмаа нь 200,0 Цэдэвийн Дашцовоо мянган төгрөгийг тус тус хандивлан 16 ээж, гэр бүл, ах 5,700,000дэмжлээ. Өлгий сумтай холбоотой дүүсийн хамт бүхий л ажилд манлайлан оролцож дэмжиж байдаг Цовоо даргадаа их баярлалаа. Танай гэр бүлд эрүүл энх, саруул сайхныг хүсье. Тогмид хамба лам маань язгуурын 10 бурхны нэг Очирваань бурхныг гэр 17 УБ хотын бүлийн хамтаар бүлээлгэн өргөсөн Пунцагцогчинлин бөгөөд Манай хийдийн шашны хийдийн хамба ажлын хэсгийн ахлагчаар ажиллаж, Х.Тогмид, гэр бүлийн 5,000,000бурхан шашны холбогдолтой бүх зан хамт үйлийг удирдан зохион байгуулж чиглүүлж өгсөн буянтан юм. Их баярлалаа. Том буян үйлдсэн, Та бүхэн. Өлгий сумын Сүсэгтний холбооны анхны дарга, Пунцагцогчинлин хийдийн үүсгэн байгуулагчдын нэг Риймэдийн Жаргал Р.Жаргал багшийн үр хүүхдүүд , 18 багшийн үр хүүхэд, Р.Коля эгч нар хамтран, 70см
Пунцогцогчинлийн хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 4-р хуудас № Хандивлагчийн овог Хандив, Тайлбар нэр ₮-өөр Бат-Эрдэний Боржин чулуун 750кг жинтэй 1,4м 20 Лхагважавхлан, гэр өндөр сангийн бойпор бүтээлгэн бүлийн хамт 4,500,000 өргөсөн байна. Буж лам маань 2 сая₮-ийн хандив УБ хотын өргөж, Өвгөн лам багш нарынхаа 5ш Галданпунцаглин тосон будган хөргийг 2,5 сая 21 хийдийн хамба төгрөгөөр бүтээлгэх, мөн өөрийн Баатарын 4,500,000 хийдийн лам нарын хамтаар 8,0 сая Бямбасамбуу төгрөгөөр Бурхан багшийг бүтээлгэн залж байгаа буятан юм. Таны буяны ажилд улам их амжилт хүсье. Х.Норонпил өөрөө 1,0 сая ₮-ийн, эхнэр Сосорбарамын Цэндсүрэн 500,000₮-ийн, хүү Н.Тодсайхан Эрдэнэт хот, Эрдэнэт 108,000₮-ийн, охин Н.Энхмаа үйлдвэрийн 108,000₮-ийн, охин Н.Баярмаа экскаваторчин 108,000₮-ийн хандивыг тус тус 22 Хорхойн Норонпил 4,324,000 өргөсөн бөгөөд Х.Норимпил нь дүү гэр бүл, үр хүүхдийн нарынхаа хамтаар, Аав А.Хорхой, хамт ээж Е.Бадам нарын гэгээн дурсгалд зориулж 3 хос хүрдийг 2,5 сая төгрөгөөр бүтээлгэн хийдэд өргөсөн юм. Орхон аймгийн 1ш нь 200,000₮-ийн өртөг бүхий 20 23 Оракс ХХК, захирал 4,000,000 ширхэг сандлыг хийж өгсөн. нь Б.Амгалан Жолооч Егнэнгийн Балжиннямын гэгээн дурсгалд зориулж, хань, үр Балжиннямын хүүхдүүдээс нь 3 хос хүрдийг 2,5 сая Буяннэмэх 24 3,500,000 төгрөгөөр, мөн Б.Буяннэмэх 500,000₮, эхнэр Сосорбарамын Дэлгэрхишиг 500,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөсөн . 25 Баастын Алагаа, үр УБ хот НЗ-ийн тэргүүлэгч, бизнесмен. хүүхдийн хамт 3,108,000 Алагаа маань хамгийн түрүүнд
Пунцагцогчинлийн хийд төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 5-р хуудас № Хандивлагчийн Хандив, Тайлбар овог нэр ₮-өөр Ганжуурийн Насаа лам маань өөрийн хийдийн Насанжаргал- УБ лам нарын хамтаар 8,0 сая 28 хотын 2,000,00 төгрөгийн өртөг бүхий 1м өндөртэй Галданпунцаглин 0 Бурхан багшийг бүтээлцэн залж хийдийн унзад лам байгаа буянтан Галсаа лам маань 2,0 сая төгрөг, Сайханы дүү С.Анхтуяа нь 100,000₮-ийн Галсаннамжил- УБ хандив өргөж, хийдийнхээ лам 29 хотын 2,100,00 нарын хамтаар 8,0 сая төгрөгийн Галданпунцаглин 0 өртөг бүхий 1м өндөртэй Бурхан хийдийн унзад лам багшийг бүтээлцэн залж байгаа буянтан УБ хотоос Р. Пүрэвдорж (Ормаадай)гэр бүлийн хамт 1,108,000₮, Өлгий сумаас Р. 30 Раднаагийн үр Төмөрбаатар (Баншаа) гэр бүлийн хүүхдүүдээс 1,216,00 өмнөөс 108,000₮-ийн хандивыг тус 0 тус энэ хийдийн төсөлд хамгийн түрүүнд манлайлан дэмжиж, хандив өргөсөн сайхан сэтгэлтэй хүмүүс юм. Даваажавын Эрдэнэбилэг- Өлгий сумын лам нарын хамт 31 Өлгийн 1,108,00 язгуурын 10 бурхны нэг Жанрайсаг 0 бурхныг 4,5 сая төгрөгөөр Пунцогцогчинлин бүтээлцсэн буянтан юм. хийдийн унзад лам, гэр бүлийн хамт “Эрдэнэт Хас” банкны эдийн засагч Мягмарын Баярлах 500,000₮, эхнэр 32 Баярлах, гэр бүл, 1,108,00 Сосорбарамын Дэлгэрнасан үр хүүхдийн хамт 0 500,000₮, хүүхдүүд Мэндбилэг, Мэндтүшиг нар нь 108,000₮-ийн хандив өргөсөн.
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 6-р хуудас № Хандивлагчи Хандив Тайлбар йн овог нэр , ₮-өөр 3 Батаагийн 1,000,00 Эрдэнэт хотын “Жалданжанчүвлин” 7 Мөнхтогоо 0 хийдийн хамба лам 3 Равдандорж 1,000,00 Эрдэнэт хотын “Очир сүм” хийдийн 8 Чулуут 0 тэргүүн хамба лам 3 Доржцэрэнгий 1,000,00 БНХАУ, ӨМӨЗО, Хөх хот, Бизнесмен. 9 н Жодов 0 4 Бавуугийн 1,000,00 Өмнөговь аймаг, бизнесмэн 0 Баяраа 0 4 Олег Лебедев 1,000,00 ОХУ, Москва хот, бизнесмен 1 0 4 Батхишигийн 1,000,00 Өлгий сум, багш 2 Баасанжав 0 4 Дамчаагийн 1,000,00 Өлгий сум, Бизнес эрхлэгч 3 Сугарсүрэн 0 4 Жамьяанжавы 1,000,00 Өлгий сум, Засаг дарга 4 н Очирбат 0 4 Ө.Банзрагч Өлгий сумын ИТХ-ын дарга, лам 5 1,000,00 нарынхаа хамтаар 4,5 сая төгрөгөөр 0 Жансрайсаг бурхан бүтээлцсэн залсан. Батхишигийн Өлгий сумын Батлаа лам маань лам 4 Батбаяр- нарынхаа хамтаар Жанрайсаг бурхныг 4,5 6 Өлгийн хийд 1,000,00 сая төгрөгөөр бүтээлцэн залж байгаа 0 буянтан юм. лам 4 С.Дашнямын 1,000,00 Увс, Улаангом, хүү Батдорж-Батка хань, үр
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 7-р хуудас № Хандивлагчийн Хандив, Тайлбар овог нэр ₮-өөр 53 Түмэндэлгэр 1,000,000 Дархан уул аймгаас 99401100 54 Цэвээнжавын Дархан уул аймаг дахь, Өлгий Ууганбаяр сумын НЗ-ийн дарга, Дарханы 1,000,000 Дулааны станцын санхүү Хулст багийн эрхэлсэн орлогч захирал 55 Намдагийн үр Улаангомын НЗ-ийн дарга хүүхдүүдээс Н.Намсрай 300,000₮, Н.Баярхүү 500,000₮, Н.Насанжаргал Киномеханикч 1,000,000 200,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөсөн өглөгийн эзэд юм. 56 Ш.Сосорбарамын үр хүүхэд ач зээ Эрдэнэт хотоос С.Баттогтох 500,000₮-ийн, түүний охин нараас Б.Буянтогтох нь 100,000₮-ийн, хүү Б.Маньбазар 100,000₮, хүү Б.Сэр-Од 100,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөсөн. Мөн том охин С.Цэцэгмаа багш, гэр бүл, үр хүүхдийн хамт 14,8 сая төгрөгийн, Охин С.Цэндсүрэн 500,000₮, С.Дэлгэрхишиг 500,000₮, С.Дэлгэрнасан 500,000₮-ийн хандивыг өргөсөн 800,000 бол, хүү С.Бат-Эрдэнэ нь 108,0 сая төгрөгийн, түүний охин Б.Уянга нь 6,0 сая ₮-ийн, хүү Б.Лхагважавхлан нь 4.5 сая төгрөгийн хандивыг тус тус өргөсөн юм. Ш.Сосорбарам ах, Г.Нямаа эгчийн үр хүүхдүүд манай шинэ хийдийн ерөнхий ивээн тэтгэгчээр ажиллан нутагтаа үе дамжин үлдэх түүх
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 8-р хуудас № Хандивлагчийн Хандив, Тайлбар овог нэр ₮-өөр 64 Насанбаатарын 500,000 Эрдэнэт, 99177224 Цэдэнсодном 65 Будхүүгийн Санчир 300,000 Өлгий нуур баг, Өмнөд Судан улсаас 66 Р.Рэгзэн лам 300,000 Өлгий сум, лам 300,000 Өлгий сум, ЗДТГ-ын дарга 67 Шархүү Дүүрэнбилэг 68 Гэмгүйн Гэрэлмаа 300,000 Дархан уул, Амарбаясгалан 69 Цэдэндамба лам 300,000 Өлгий сумын лам 70 М.Мягмар, Г.Чимэд 300,000 Өлгийн сургуулийн захирал багш нараас багш байсан, Ховд сумын харьяат Аюушийн 216,000 Эрдэнэтийн Ораметалл 71 Амарсанаа, гэр компанийн ажилтан А.Амарсанаа 108,000₮, эхнэр бүлийн хамт Ганжуурийн Пүрэвхүү нь 108,000₮-ийн хандивыг тус тус өргөсөн. 72 Дамдин Өрнөхбилэг 200,000 Өлгий сум 91108485 73 Лхагвасүрэн 200,000 Эрдэнэт, 88333866 74 Бямбажавын 200,000 Балжинням Өмнөговь сум Өлгий сумын уугуулууд, 75 Нацагийн 150,000 Бүрэгхангай сумаас Магсаржав О.Туул, Цэндсүрэн, 76 Дэмбэрэл, Дэлэг 150,000 нараас
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 9-р хуудас № Хандивлагчийн Хандив, Тайлбар овог нэр ₮-өөр 79 Г.Пүрэвсүрэнгийн 108,000 Өлгий сум, 8а анги гэр бүлээс 80 Ж.Отгонбаярын гэр Өлгий сум, багш, эхнэр бүлээс Байгалмаа 108,000 81 Ж.Мягмаржав 108,000 Өлгий сум Бүрэгхангай сумаас 82 Ж.Одвог, Тариалан 108,000 Өлгий сум сумын харьяат Эрдэнэт хотоос Балжиннямын 108,000 83 Дашцэрэн 84 Балжиннямын 108,000 Дуламсүрэн 85 Егнэнгийн Цэвэгмэд 108,000 Эрдэнэт хотоос, өндөр настан 86 Д.Тэгшжаргал Орхонтуулаас 108,000 87 Батхишиг 108,000 Дархан уул аймгаас 108,000 Дархан уул аймгаас 88 Батхишигийн үр хүүхдүүдээс 89 Н.Цагаанаа Сэлэнгийн Номгон сумаас 108,000 90 Түвдэн Баянбилэг 108,000 85656130 108,000 Эрдэнэт, 89121217 Лхамсүрэнгийн 91 Отгонбаярын гэр бүлээс 92 Мөнхийн Пагма 100,000 Өлгий сум, 1 эр ямаа 100,000 ХӨХ ХОТ, докторант 93 Мягмаржавын Өлгий сум Авирмэд 94 Жу.Нямаагийн гэр
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 10-р хуудас № Хандивлагчийн Хандив, Тайлбар овог нэр ₮-өөр 95 Магнайгийн Мөнх- 100,000 Лам, Улаангом Эрдэнэ 96 Пүрэвжавийн 100,000 Лам, Улаангом Баянмөнх 97 О.Бямбасамбуу 100,000 Өлгий сум 100,000 98 Баатарын Эрдэнэт, 86629991 Билэгсайхан Эрдэнэт, бизнесмен Эрдэнэт , Өлгий сумын уугуул Балдангийн 100,000 Өлгий сум 99 Мэндбаяр 50,000 Өлгий сум Өмнөговь сумаас 10 Н.Өлзийтэгш гэр Өлгий нуур баг, 98144401 0 бүлээс Өлгий нуур баг, 80599777 Өлгий нуур баг, 88628460 10 Цэзэний охин 50,000 Өмнөговь сум, 88287896, 1 Батхишиг даргын Өлгий нуур баг, 98134401 10 Баярхүү Цэцэгмаа 50,000 Өлгий 2 50,000 50,000 10 М.Нэргүй гэр 3 бүлийн хамт 10 Өсөхжаргал, 4 жолооч 10 Хүрэлбаатар 50,000 5 Нямжав 10 Хорхой Сайнхүү 50,000 6 10 Хүрэлбаатар 50,000 7 Мягмар 10 Дүгэр Сайнбаяр 50,000 8 10 Хүрэлбаатар Даваа 50,000 9 11 Хандсүрэн 40,000 0
Пунцагцогчинлийн хийдийн цогцолбор төсөлд хандив өргөсөн хүмүүсийн нэрс 11-р хуудас № Хандивлагчийн Хандив, Тайлбар овог нэр ₮-өөр 11 Ядмаа Дондов 30,000 Өлгий нуур баг 1 11 Сүрэнжавын гэр Өлгий сум 2 бүлээс 20,000 11 Мандалын 20,000 Өлгий сум 3 Баянмөнх 11 Л.Намсрайжав 20,000 Өлгий сум 4 11 Жалцан Галсанжав 20,000 Өлгий сум 5 11 Самбуу Алтанхүү 20,000 Чаргат баг 89520059 6 10,000 Өлгий сум 11 Цогтийн 7 Мөнхжаргал Нийт дүн, ₮533,152,8 16 орууНлиайлттыхөнрдөүннгө₮,60000,000,0 Төслийн дуусгахад- дутшсаанарздалрадгаалт,а₮й646,847,18 Ерөнхий ивээн тэтгэгч өөрөөсөө гаргасан Тайлан гаргасан: Төслийн ажлын С.Бат-Эрдэнэ хэсгийн ахлагч Л.Давааням Төсоийн ажлын хэсгийн орлогч
Шинэ хийдэд язгуурын 10 бурхан болон Лхам сахиус гэсэн 11 бурхныг нийт 60,0 сая төгрөгөөр бүтээлгэн дараах хүмүүс залсан болно. № Бурхадын нэрс Хэмжээ, үнэ өртөг Бурхад бүтээсэн жандагуудын нэрс УБ хотын Галданпунцаглин хийдийн 100см өндөртэй хамба Б.Бямбасүрэн, унзад лам 1 Бурхан багш шармал Гуулин Н.Бодьгэрэл, С.Галсаннамжил болон бурхныг 8,0 сая хурлын лам С.Пүрэвжав, Г.Насанжаргал, төгрөгийн өртөгтэй А.Рэнцэнсамбуу нар хамтран бүтээж залав. 84 см өндөртэй Сэнтийтэй Алтан жаргал Наран хутагт Мягмарын Базарсад лам 2 “Майдар” бурхан түрхэцтэй , 8,0 сая бүтээлгэн залав төгрөгөөр бүтээгдсэн 65см өндөртэй, “Цагаан дарь эх” алтан шармал Наран хутагт Мягмарын Базарсад лам 3 бурхан түрхэцтэй , 8,0 сая бүтээлгэн залав төгрөгөөр бүтээгдсэн 70см өндөртэй алтан 4 Ногоон дарь эх шармал түрхэцтэй, Наран хутагт Мягмарын Базарсад лам бурхан 8,0 сая төгрөгөөр бүтээлгэн залав бүтээгдсэн 5 Богд зонхова 70см өндөртэй, бурхан шармал гуулин хийцтэй Гандантэгчинлэн хийд Мамба дацангийн 55см өндөртэй, Их гэсгүй лам М.Тэгшжаргал болон Өлгий 6 Жалсуживу шармал гуулин сумын уугуул Оовойлон үр хүүхэд ахан хийцтэй дүүс, Д.Чинзориг нарын хамтаар энэхүү 3 55см өндөртэй, бурхныг бүтээлгэн залав. 7 Хайдив живу шармал гуулин хийцтэй 70см өндөртэй 8 Манзушир бурхан шармал гуулин Р.Жаргал багшийн үр хүүхдүүд, Р.Коля хийцтэй, 5,0 сая нар хамтран бүтээн залав төгрөгөөр бүтээгдсэн 9 Жанрайсаг бурхан 70см өндөртэй Сүсэгтний холбооны Б.Жамбал гуай, шармал гуулин хамба лам З.Моломжамц, унзад лам хийцтэй, 4,5 сая Д.Эрдэнэбилэг, хурлын лам Ө.Банзрагч, төгрөгөөр бүтээгдсэн Батбаяр(Батлаа) нарын Өлгий сумын лам нар бүтээлгэн зална. 10 Очирваань бурхан 70см өндөртэй, УБ хотын Пунцагцогчинлин хийдийн шармал гуулин хамба Х.Тогмид лам гэр бүл үр хүүхдийн хийцтэй, 5,0 сая хамтаар бүтээн залав. төгрөгөөр бүтээгдсэн 70см өндөртэй, Монголын их хүрээ Зурхай Дацангийн Их
УБ хотын Пунцогцогчинлин хийдийн хамба лам Х.Тогмид, гэр бүл, үр хүүхдийн хамтаар 70см өндөртэй, шармал гуулин хийцтэй ОЧИРВААНЬ бурхныг 5,0 сая төгрөгөөр бүтээлгэн заллаа. Хорлоо овогтой Тогмид нь 1990 онд Өлгий сумын хийдэд шавилан сууж, лам болсон түүхтэй. 1994 онд УБ хотод Ламрин хийдэд шавилан сууж, Цадьмэд, Дашзэвэг багш нарынхаа зааснаар номонд гүнзгийрүүлэн суралцсан. 1996-2000 онд Занабазарын нэрэмжит Монголын Бурхан шашинтны Их сургуульд суралцаж Зурхайч-Зан үйл судлаач чиглэлээр төгсөөд Мамба Дацан хийдэд зурхайч ламаар ажилласан. Тэрээр УБ хотын Чингэлтэй дүүрэгт 2004 онд Пунцогцогчинлин хийдийн анхны сүмийг барьж, ашиглалтанд оруулан ХЗДХЯ-нд бүртгүүлэн, тамга тэмдгээ авч, сүсэгтэн олны төлөө албан ёсоор үйл ажиллагаа явуулж эхэлж байсан бөгөөд 2005 онд Бурхан багшийн бодь суварга, 2006 онд өргөжүүлэн гэр дуган, 2021 онд 3 давхар орчин үеийн шинэ хийдийн барилгыг ашиглалтанд оруулж хурал номоо үргэлжлүүлэн сүсэгтэн олонд шашны олон төрлийн үйлчилгээг үзүүлэн өсөн дэвжиж, өргөжин тэлсэн байна. Тус хийд нь цагаан сараар өндөр настнуудыг хүлээн авч идээ цай, гарын бэлэг өгдөг, эх үрсийн баяраар хүүхэд нялхсыг хүлээн авч, бэлэг тараадаг, Өлгий сумынхаа цагаан сарын барилдааныг ивээн тэтгэж, медаль шагналыг нь гаргадаг сайхан уламжлал тогтоон хот хөдөө, хороо дүүрэгтэй сүсэгтэн олны талархлыг хүлээж, буяны үйлсийг түгээн дэлгэрүүлж, шашны үйл ажиллагаагаа амжилттай явуулж байна. Увс аймгийн Өлгий сумын Пунцогцогчинлин хийдийг сэргээн засаж, шинээр байгуулах санал санаачлага гарган, өнгөрсөн хугацаанд Шашны ажлын хэсгийг хариуцан ажиллалаа. Сүсэгтэн олон энэхүү саналыг талархан дэмжиж, хандив буянаа өргөж, ивээн тэтгэж богино хугацаанд шинэ хийд маань бүтээн байгуулагдлаа. Энэхүү хийдийн бүтээн байгуулалтанд хандив өргөн, бие, хэл, сэтгэлээрээ дэмжин оролцсон бүх хүмүүст талархал илэрхийлж, эрүүл энх, сайн сайхныг хүсье. Ижил нэртэй хот хөдөөгийн хоёр хийдийн хамтын ажиллагаа өргөжин тэлж, түмний төлөөх буяны үйлс нь үргэлж дэлгэрч байх болтугай. Пунцогцогчинлин хийдийн хамба лам Х.Тогмид
Монголын их хүрээ Зурхай Дацангийн Их ловон лам Дүгэржавын Лхагвасүрэн, гэр бүлийн хамтаар 70см өндөртэй шармал гуулин хийцтэй Лхам бурхныг 5,0 саяДтүөгэгрржөгаөвөырн бЛүхтаэгвэансзүарлэнж нсьахиусны өрөөг тохижуулсан Өлгий сумын Пунцогцогчинлин хийдийн анхны шавь гэцэлүүдийн нэг юм. 1999 онд УБ хотод дэвшин суралцахаар явж, Монголын бурхан шашинтны шинэ төв Их хүрээ хийдэд шалгуулж, тэнцэн орж хурлын ламаар шавилан сууж, мэдлэг чадвараа арвижуулах чиглэлийг сонгосон. Лхагвасүрэн нь Өлгий сумынхаа Пунцогцогчинлин хийдэд цоорхой сурч, уншлага цээжийн ном орчуулгад ихээхэн сайжирсан лам тул ДПүугнэцрожгцаовыгчнинлЛихнагвбцааасйахүлширайэдадны.инйннзьамӨмлИөгхирйньсхцуүамргыаэнаэн хийдийнхээ лам нарын дунд хүмүүжил мэдлэгээрээ манлайлан суралцаж, мэдлэг боловсролоо дээшлүүлсээр 2003 онд бага унзад, 2006 онд их унзад, 2012 онд Их гэсгүй лам болж байсан бол 2020 оноос уг Монголын Их хүрээ зурхай дацангийн Их ловон ламаар дэвшин ажиллаж байна. Тэрээр Гандантэгчинлин хийдийн харьяа Өндөр гэгээн Занабазарын нэрэмжит Монголын бурхан шашинтний Их сургуулийн эм, зурхайн ангийг баклаврын зэрэгтэй төгссөн. Монгол улсаас Энэтхэг улсад явах лам нарын бүрэлдэхүүнд олон удаа сонгогдон Дарам салаа хотын Шашин номын газраар явж, 14-р далай лам Данзанжамцад Монголоос мандал өргөх үйл ажиллагаанд тогтмол оролцдог бөгөөд Чойжоо Цэвээний ван авч ламын чодвийн тид хөтлүүлсэн байна. Түүнчлэн Өмнөд Энэтхэгийн Гомон дацанд Далай
УБ хотын Галданпунцаглин хийдийн хамба Баатарын Бямбасүрэн манай хийдэд 2,0 сая төгрөг хандивлан, Өвгөн багш нарын тосон зургийг 2,5 сая төгрөгөөр бүтээлгэх, өөрийн хийдийн лам нарын хамтаар 1м өндөртэй Бурхан багшийг 8,0 сая төгрөгөөр бүтээлгэсэн Баатарын Бямбасүрэн(Буж лам) Өлгий сумын Пунцагцогчинлин хийдийн анхны шавь нарын нэг. 1999 онд УБ хотод ном үзэхээр явж, Их хүрээ зурхайн дацанд шавилан сууж олон лам нартай мөр зэрэгцэн номд шамдан цоорхой суралцаж улмаар зурхай сүнс судлалын чиглэлээр дагнан мэргэшиж 2005 онд Монголын зурхай, сүнс судлалын хүндэт доктор болжээ. Б.Бямбасамбуу УБ хотын Хайлаастын Пунцагцогчинлин хийдийн Гэсгүй Да ламаар олон жил ажиллаж байгаад 2018 онд УБ хотод өөрийн Галданпунцаглин хийдийг байгуулсан бөгөөд тус хийдийн унзад ламаар Н.Бодьгэрэл, С.Галсаннамжил, хурлын ламаар С.Пүрэвжав, Г.Насанжаргал, А.Рэнцэнсамбуу нар хамтран үйл ажиллагаа явуулж байна. Манай Өлгий сумын Шинэ Пунцогцогчинлин хийдийн төсөлд тус Галданпунцаглин хийдийн хамба лам Б.Бямбасамбуу 2,0 сая₮, унзад лам С.Галсаннамжил 2,0 сая₮, Зураг нэмж оруулах хурлын лам А.Рэнцэнсамбуу 3,0 сая₮, Г.Насанжаргал 2,0 сая₮, С.Пүрэвжав 1,0 сая₮-ийн нийт 10,0 сая төгрөгийн хандив өргөж 1,0м өндөртэй шармал Гуулин бурхныг 8,0 сая төгрөгөөр хамтран бүтээлгэн сүншиглэж, аравнайлан залсан буянтангууд юм.
Амгаланг үүсгэгч Майдарын гэгээний хийдийн хамба Их Наран Хутагт Мягмарын Базарсад лам Алтан шаргал түрхэцтэй 84 см өндөртэй Сэнтийтэй Майдар бурхныг 8,0 сая төгрөгөөр, 70см өндөртэй Ногоон дарь эх бурхныг 8,0 сая төгрөгөөр, 65см өндөртэй Цагаан дарь эх бурханыг 8,0 сая төгрөгөөр тус тус бүтээлгэн заллаа.
Амгаланг үүсгэгч Майдарын гэгээний хийдийн хамба лам Их Наран Хутагт Мягмарын Базарсад Их Наран Хутагт М.Базарсад нь Увс аймгийн Өлгий сумын Пунцогцогчинлин хийдийн анхны шавь нарын нэг бөгөөд 1993 онд Дөргөн сумын Агина Л.Мигжин өөрийн сумандаа гэцлүүдэд ном заалгах хүсэлт тавин аваачин сумынхаа төвд Амгаланг үүсгэгч Майдарын гэгээний хийд сүм байгуулах ажиллагааг эхлүүлж байжээ. Тэрээр Хятад, Энэтхэгийн нутгаар явж Утаа, Гүмбэн, Лхас, Лавранг хотуудын хийдээс бурхан, түүний хэрэглэлүүдээр байнга сүмээ тохижуулан өргөжүүлсээр Монголдоо тэргүүн зэргийн хийд болтол хөгжүүлж ирсэн байна. Монгол, Өвөрмонгол, Төвдийн сүсэгтэн олны өргөн хүндлэл, өглөг дэмжлэгийн хүчинд өнгөрсөн он жилүүдэд энэхүү Майдарын гэгээний сүмээс гадна Шижин сахигч Дөрвөн Махранз бурхныг 4 метр өндөртэй суумлаар нь бүтээж, дунд нь 1,3 метр өндөртэй алтан шармал Майдар бурхныг байрлуулсан сүмийг УБ хотод барьж байгуулжээ. Мөн жуузтай ногоон морьтой Майдар бурхны гэр дуган, үзлэгийн болон бясалгалын гэр дуган гэх мэт давхар дээвэр ханатай олон дуганууд барьж идээний өргөө, буяны, бурхны олон өргөөтэй болжээ. Наран Хутагт маань жил бүр мод тарьсаар, 3000 илүү мод ургуулан байгаль дэлхийгээ дэлгэнүүлсэн хүн юм. Үүнд нь олон улсын 22 төрлийн мод ургаж байгаагаас Америкийн саваа мод, Хятадын олон төрлийн моднуудыг хүртэл хослуулан ургуулсан байна. Энэхүү ойн төгөлдөө 50-55метрийн гүнээс 2 худаг гаргуулан усалгааны машин, мотор хэрэглэгдэхүүний иж бүрдэлтэй болгож, давхар төмөр торон хашаатай барьж, 108 суварга босгож байгаа юм байна. Энэхүү нүсэр бүтээн байгуулалтыг хийх хугацаандаа Энэтхэг, Төвдийн орноор 36 удаа явж, шашны зан үйлийг судлан арвижуулж их гавьяатай үйлс хийснийг Монгол улсын ерөнхийлөгч Н.Багабанди сайшаан, Балбын вант улсаас алтан шармал Базарсад бурханыг М.Базарсадад авч ирж өргөснийг, өөрийн сүмдээ байрлуулсан байна. Наран Хутагт М.Базарсад нь Агина Мигжинтэй хамтарч Дөргөн суманд тэрбум төгрөгний үнэ бүхий сүм байгуулсны, үүдний 2 арслан гэхэд л Сүхбаатарын талбайн арслангийн хэмжээтэй ажээ. Базарсад лам маань Монгол орондоо ихийг бүтээх зорилго тавин, буяны үйлд шамдан, түмэн олондоо гэгээрлийг түгээж, өргөн олны хүндлэлийг олж, Наран Хутагт хэмээн алдаршсан хүн бөгөөд төрсөн нутаг Өлгий сумынхаа хөгжил дэвшил, бүтээн байгуулалт, ойн баяр наадмуудад буяны гараа харамгүй сунгадаг, нутгаа гэсэн ариун сэтгэлтэн билээ. Тэрээр манай шинэ Пунцогцогчинлин хийдэд 1,0 сая төгрөгийг бэлнээр хандивлаж, 24 сая төгрөгийн өртөг бүхий Сэнтийтэй Майдар бурхан, Ногоон дарь эх бурхан, Цагаан дарь эх бурхдыг бүтээлгэн залсан өглөгийн эзэн, буяны үйлстэн юм.
Гандантэгчинлин хийд, Мамба дацангийн Их гэсгүй Мягмарын Тэгшжаргал, Өлгий сумын уугуул Овоолойн үр хүүхдүүд болон Д.Чинзориг нарын хамт Богд зонхов бурхныг хоёр шавь Жалцав живу, Хайдав живу бурхдын хамт 15 сая төгрөгөөр бүтээн заллаа. хуралд оролцон, мэдлэгээ арвижуулж ирсэн байна. Тэгшжаргал нь хийдийнхээ ажилдаа чармайлттай ажиллан Гандантэгчинлин хийдийн харьяа Бурхан Шашинтны Их сургуулийн төвд хэл судлалын ангид элсэн суралцаж 2008 онд бакалаврын зэрэгтэй төгсөөд, одоо Мамба дацандаа Их гэсгүй ламаар ажиллан, Монголын ард түмэнд буяны үрийг тарьж байна. Дээрх хугацаанд Нацагийн Лхагвасүрэн, Даваажавын Самбуу тэргүүтэй лам нарт ном зааж өндөр боловсрол олгож яваагийн үр дүнд шавь Д.Самбуу нь Энэтхэг улсын Дарамсалаад Монголоосоо шалгаран 10 гаруй жил суралцан гэвш цол хүртээд байна. Энэ нь лам Тэгшжаргалын шавь нартай өндөр шаардлагатайгаар өв тэгш боловсрол олгож чаддагийн илрэл юм. Мягмарын Тэгшжаргал нь Өлгий сумын Гандантэгчинлин хийдийн анхны гэцлүүдийн нэг бөгөөд 2001 оныг хүртэл хийдийнхээ Ловон ламаар ажиллаж байгаад УБ хотын Гандан хийдэд ном сурахаар шилжиж Ганданы Да лам Хоовой ламд шавь орж, ном заалгахын зэрэгцээ өөрийн мэдлэгээ дайчлан арвижуулж, хурал номын үйл ажиллагаанд манлайлан оролцож тэр жилийнхээ 11 сард хийдийнхээ бага гэсгүй, тамгын лам болон дэвшин ажилласан. Улмаар уг хийдийн ажилд идэвхийлэн үнэнч шударгаар ажиллаж 2002 онд уг хийдийнхээ Их гэсгүйд дэвшин ажиллахын зэрэгцээ тамгын ламын ажлаа давхар хийж өндөр нэр хүндийг олж ажилласан юм. Үндсэн суурь мэдлэг өөрийн ухааны чадамжаараа дэвшин дэвшсээр АНУ-д 6 сарын хугацаатай Буддистуудын чуулганд оролцож Олон улсын буддын лам нартай уулзаж хамтран
Сүсэгтний холбооны Б.Жамбал гуай, Өлгий сумын Пунцогцогчинлин хийдийн хамба лам З.Моломжамц, унзад лам Д.Эрдэнэбилэг, хурлын лам Ө.Банзрагч, Б.Батбаяр нар 70см өндөртэй шармал гуулин хийцтэй ЖАНСРАЙСАГ бурхныг 4,5 сая төгрөгөөр бүтээлгэн залав. Пунцогцогчинлин хийдийн лам нар Энэтхэг улс Дарамсалад : Зүүн гар талаас Д.Лхагвасүрэн, Х.Тогмид, Д.Эрдэнэбилэг, З.Моломжамц
Search
