ประเภทของพายุ และการกำเนิดพายุ

ประเภทของพายุ ท่ีเกิดข้ึน ตามภมู ภิ าคต่างๆ บนโลก ของเรา มีแหล่งกาเนดิ และ ความรนุ แรงทแ่ี ตกตา่ งกัน ในช่วงฤดูมรสมุ เรามักไดร้ ับ ฟังการนาเสนอข่าวเกีย่ วกับ เหตอุ ุทกภัยในพนื้ ทีต่ ่างๆ ท้ัง ในและตา่ งประเทศ ส่วน ใหญ่เกิดจากพายฝุ นที่หอบ เอาความชนื้ และน้าฝนจากทะเลเคลื่อนตัวข้นึ ไปยังแผน่ ดิน นักวทิ ยาศาสตรไ์ ด้ศึกษาเร่ืองการ กาเนดิ พายมุ าเป็นเวลานานแล้ว และไดจ้ าแนก ประเภทของพายุ ตามความรุนแรงและ แหลง่ กาเนดิ พายุ (Storm) คอื ปรากฏการณท์ างธรรมชาติที่ทาใหส้ ภาพแวดล้อมและชั้นบรรยากาศโลกถกู รบกวน ซง่ึ กอ่ ให้เกดิ ผลกระทบโดยตรงตอ่ ทรัพยากรธรรมชาติ ส่ิงปลกู สร้าง และส่งิ มชี ีวติ บน พนื้ ผิวโลก พายุเปน็ การเปลี่ยนแปลงทางสภาพอากาศที่รนุ แรง โดยมกั เกดิ ข้นึ พร้อมกับการเกดิ ลม กระโชกแรง ลูกเห็บตก ฟา้ รอ้ ง ฟ้าผ่า ฝนตกหนัก รวมไปถงึ การพดั พาสสารบางอยา่ งผ่านไปในชนั้ บรรยากาศทก่ี ่อให้เกิดพายฝุ ุน่ พายุหมิ ะ และพายทุ ราย เปน็ ต้น การกาเนดิ พายุ พายเุ กิดจากการเคลอ่ื นท่ขี องลม หรือ มวลอากาศ จากความแตกต่างของอณุ หภมู ิในบรรยากาศ โดยรอบ ซ่งึ พายมุ กั เกดิ ในพื้นท่ที ม่ี ีความกดอากาศต่า ทาให้เกดิ กระแสลมพัดเข้าหาจดุ ศูนยก์ ลาง ของบริเวณดังกล่าว เนอื่ งจากมวลอากาศร้อนจะลอยตวั ขึ้นสงู ส่งผลให้มวลอากาศในแนวราบท่มี ี อุณหภมู ิตา่ กวา่ เขา้ มาแทนที่ ทาให้เกดิ การหมุนเวยี นของอากาศ เกดิ กระแสการเคลือ่ นทขี่ องลม และเกดิ การก่อตัวขน้ึ ของเมฆ ก่อนพัฒนาไปเป็นพายุในรปู แบบต่างๆ

ลกั ษณะการหมุนวนของอากาศทก่ี อ่ ใก้เกิดพายุ บรเิ วณความกดอากาศต่า (Low Pressure Area: L) คือ พนื้ ท่ีทม่ี วลของอากาศไดร้ บั ความร้อนสงู จากดวงอาทติ ย์ ทาใหเ้ กิดการยกตัวสูงข้ึน สง่ ผลใหค้ วามกดอากาศบริเวณนนั้ มีค่าลดลงตา่ กวา่ บริเวณใกลเ้ คียงหรอื บรเิ วณโดยรอบ ขณะท่บี รเิ วณความกดอากาศสูง (High Pressure Area: H) คือ พืน้ ทที่ มี่ มี วลอากาศหนาแน่น หรือ มมี วลอากาศเยน็ มากกว่าพน้ื ที่โดยรอบ นักพยากรณ์อากาศทราบไดอ้ ยา่ งไรว่า พายจุ ะเคลอื่ นตวั ไปทางไหน พายสุ ามารถแบง่ ออกเปน็ 3 กลุ่มหลัก ไดแ้ ก่ พายุฝนฟ้าคะนอง (Thunderstorm) เป็นพายทุ ่มี ักเกิดข้ึนเป็นประจาในพื้นที่เขตร้อนช้ืน (Tropical zone) โดยเฉพาะบริเวณใกลเ้ สน้ ศนู ย์สตู รของโลก พายฝุ นฟา้ คะนอง เกดิ จากเมฆ ขนาดใหญ่ที่ก่อตวั ขน้ึ ในแนวดง่ิ หรือ “เมฆควิ มโู ลนิมบสั ” (Cumulonimbus) ซง่ึ เกดิ จากมวล

อากาศร้อนลอยตัวขึน้ สงู กอ่ นเย็นตวั ลงจนทาให้เกดิ การควบแน่นและกลั่นตัวเปน็ ไอน้า เกิดเปน็ เมฆขนาดใหญ่ ในขณะเดยี วกนั ความร้อนแฝงจากการกล่ันตวั ของไอนา้ ชว่ ยเร่งอตั ราการลอยตวั ของกระแสอากาศภายในกอ้ นเมฆ ทาให้เมฆมขี นาดใหญ่ขน้ึ และสูงข้ึน จนเคลอ่ื นที่ขึน้ ถึงจุดอ่มิ ตัว กลายเป็นเมฆคิวมูโลนมิ บัส เม่อื เวลาผ่านไปการลดลงของอณุ หภูมภิ ายในกอ้ นเมฆส่งผลให้เกดิ การเคลอ่ื นท่ีลงของมวลอากาศ อยา่ งรวดเร็ว ก่อให้เกดิ เป็นพายฝุ นฟา้ คะนองท่มี ีทง้ั กระแสลมกระโชกแรง ฟา้ แลบ ฟา้ รอ้ ง และมี ฝนตกหนัก หรอื อาจมีลกู เห็บตกไดใ้ นบางพน้ื ที่ ซึ่งในประเทศไทยมกั เกิดพายฝุ นฟา้ คะนองเปน็ ประจา โดยอยู่ในรูปแบบของลมแรงและฝนตกหนักตดิ ตอ่ กนั หลายวัน โดยเฉพาะในเดอื นมีนาคม ถึงเดือนพฤษภาคม พายุฝนฟา้ คะนองสามารถพฒั นาจนมคี วามรุนแรงเกินกว่าระดับปกตใิ น ลักษณะทเี่ รียกว่า “พายฤุ ดรู อ้ น” รวมไปถงึ “พายุทอรน์ าโด” ได้อีกด้วย Advertisement พายุฝนฟา้ คะนอง (Thunderstorm)

พายุหมุนเขตร้อน (Tropical Cyclone) เป็นพายุขนาดใหญ่ที่ก่อตัวขึน้ ในทะเลและมหาสมุทร แถบเส้นศูนยส์ ตู ร โดยกอ่ ตัวข้ึนบริเวณผิวน้าทะเลหรอื มหาสมทุ รที่มอี ุณหภมู สิ ูงกว่า 27 องศา เซลเซียส พายุในกลุ่มน้ี จะมขี นาดเสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางเกนิ กว่า 100 กิโลเมตร และมีความเรว็ ลม สูงสดุ ใกล้จดุ ศนู ยก์ ลางตงั้ แต่ 50 ไปจนถึง 250 กิโลเมตรตอ่ ชั่วโมง โดยมที ศิ ทางการหมนุ ของพายุ ตามแรงคอริออลสิ (Coriolis Force) หรอื แรงท่เี กิดจากการหมุนรอบตัวเองของโลก โดยพายหุ มุน เขตร้อนจะหมุนทวนเข็มนาฬิกาในซกี โลกเหนือและหมนุ ตามเขม็ นาฬกิ าในซีกโลกใต้ พายหุ มุนเขตร้อนท่มี ีอิทธิพลต่อสภาพอากาศในประเทศไทย มีการแบ่งเกณฑ์ความรนุ แรงของพายุ ตามความเร็วลมใกลศ้ นู ยก์ ลางพายุเปน็ เกณฑ์ ดงั นี้  ดีเปรสชั่น (Tropical Depression) เปน็ พายุท่มี ีความเร็วลมต่าที่สดุ โดยมีความเร็วลม สูงสดุ ใกล้จุดศนู ยก์ ลางไมเ่ กิน 63 กิโลเมตรตอ่ ชัว่ โมง (34 นอต) เปน็ เพยี งกล่มุ เมฆหมุนวน ทไ่ี ม่มีตาพายุที่ชัดเจน กอ่ ใหเ้ กิดกระแสลมไม่แรงนัก แตอ่ าจทาใหเ้ กดิ ฝนตกหนักตดิ ตอ่ กนั หลายวัน  พายุโซนรอ้ น (Tropical Storm) เปน็ พายุทก่ี อ่ ตัวข้ึนในทะเลกอ่ นเคลือ่ นท่เี ข้าหาฝั่ง โดย มคี วามเร็วลมไมเ่ กิน 118 กิโลเมตรตอ่ ช่ัวโมง (64 นอต) ก่อใหเ้ กิดลมกระโชกแรงและฝน ตกหนัก  ไตฝ้ ุ่น (Typhoon) หรอื เฮอร์ริเคน (Hurricane) เปน็ พายุทม่ี ีความเรว็ ลมสงู กวา่ 118 กโิ ลเมตรตอ่ ช่ัวโมง (64 นอต) มีตาพายชุ ัดเจน ซ่งึ บริเวณจุดศูนยก์ ลางของพายุ หรือ “ตา พายุ” จะมสี ภาพอากาศโปร่งใส อาจมฝี นตกเพยี งเล็กนอ้ ยและกระแสลมสงบ ตา่ งกับ สภาพรอบนอกของตาพายุ ซง่ึ มีความรนุ แรงมากถงึ ขั้นสรา้ งความเสยี หายต่อสิง่ ปลกู สรา้ ง และเปน็ อนั ตรายตอ่ ส่ิงมชี ีวติ ไดเ้ ลยทีเดยี ว

ภาพถ่ายดาวเทยี มแสดงให้เห็นพายุไต้ฝนุ่ กาลงั เคลอ่ื นตวั จากมหาสมทุ รเขา้ หาชายฝ่งั โดยปกตแิ ล้ว ในประเทศไทยมักพบเพียงแคพ่ ายุดีเปรสชนั เนื่องจากพายุมกั ก่อตวั ในมหาสมทุ ร แปซฟิ ิก ซงึ่ กว่าจะเคลือ่ นทม่ี าถึงเขตพนื้ ทข่ี องประเทศไทย พายุดงั กลา่ วไดอ้ อ่ นกาลังลงจน ก่อให้เกิดเพยี งพายุดเี ปรสชนั เทา่ น้นั นอกจากนี้ พายหุ มนุ เขตร้อนมักจะถูกเรียกขานตามภาษาถ่นิ ของพื้นทที่ ่พี ายุเหล่าน้นั ก่อตวั ข้ึน เช่น พายุหมุนเขตรอ้ นท่ีกอ่ ตวั ในมหาสมุทรแอตแลนตกิ จะถูก เรียกว่า “เฮอร์รเิ คน” ขณะทพ่ี ายหุ มุนเขตรอ้ นทกี่ อ่ ตัวในมหาสมทุ รแปซิฟิกจะถกู เรยี กว่า “ไตฝ้ ุ่น”

ตารางชอ่ื เรียกพายตุ ามสถานที่เกิด พืน้ ท่เี กดิ พายุ ช่อื มหาสมทุ รแปซฟิ กิ ไตฝ้ ุ่น (Typhoon) มหาสมุทรอนิ เดีย อ่าวเบงกอล และทะเลอาหรบั ไซโคลน (Cyclone) มหาสมุทรรอบออสเตรเลียและบรเิ วณหมู่เกาะ วิลลี-วลิ ลี (Willy-Willy) ต่างๆ หมเู่ กาะฟิลปิ ปินส์ บาเกยี ว (Baguio) มหาสมทุ รแอตแลนติก ทวีปอเมรกิ า เฮอร์รเิ คน (Hurricane) พายุทอรน์ าโด (Tornado) เป็นพายุที่มีขนาดเส้นผ่านศนู ยก์ ลางคอ่ นขา้ งเลก็ โดยมรี ศั มรี าว 50 ถึง 500 เมตร เท่านนั้ แตม่ คี วามเร็วลมตง้ั แต่ 300 ไปจนถึง 500 กโิ ลเมตรตอ่ ชัว่ โมง พายุทอรน์ าโดเกดิ จากการปะทะกันของมวลอากาศร้อนและมวลอากาศเย็น ซึ่งโดยปกติแล้วมัก พบในทวีปอเมรกิ าเหนือ และมหาสมุทรแอตแลนติก เนือ่ งจากมคี วามแตกต่างของสภาพอากาศสงู โดยพายุทอรน์ าโดร้อยละ 90 เกดิ ขนึ้ บนบก มคี วามเรว็ ลมสูงจนเกิดลมหมนุ บดิ เปน็ เกลียวจากฐาน เมฆลงส่พู ้ืนดนิ หรอื ท่ีเรียกกันว่า “ลมงวง” สามารถพดั พาเอาสิง่ ปลูกสรา้ งลอยข้ึนไปในอากาศได้ เปน็ พายุท่กี อ่ ตวั รวดเรว็ และคาดเดาได้ยาก ถึงแม้พายทุ อรน์ าโดเป็นพายุท่ีคงตวั อย่ไู ด้ไม่นาน (ราว 1 ถงึ 2 ชว่ั โมงเท่าน้ัน) แตค่ วามรนุ แรงของ พายุ และความไม่แน่นอนของการก่อตัว ส่งผลให้พายทุ อรน์ าโดเปน็ พายุท่อี ันตรายท่ีสุด

ความรนุ แรง และความคาดเดาไมไ่ ดข้ องพายุทอร์นาโด ทาใหน้ กั พยากรณอ์ ากาศเรยี กชือ่ เลน่ ของ พายชุ นิดน้วี ่า “เจ้าแหง่ พายุ” พายุ ไมไ่ ด้เปน็ ปรากฏการณท์ างธรรมชาตทิ เี่ กิดขน้ึ เพยี งบนโลกของเราเท่านน้ั บนดาวเคราะหด์ วง อนื่ ในระบบสุริยะ เชน่ ดาวเสาร์ ดาวอังคาร และดาวพฤหัสตา่ งมพี ายกุ ่อตัวขึ้น โดยเฉพาะจุดสแี ดง ขนาดใหญ่ (Great Red Spot) บนดาวพฤหสั ที่ยังสามารถมองเห็นไดจ้ นถงึ ทกุ วันนี้ จุดสแี ดง ดงั กล่าว คือพายุหมนุ ที่มีอาณาเขตกวา้ งกว่า 25,000 กิโลเมตร และคงอยู่บนดาวพฤหสั มากกว่า 340 ปแี ล้ว

ขอขอบคุณแหล่งทม่ี า https://ngthai.com/science/24598/thunder-origin/ ขอ้ มลู อา้ งอิง http://www.trueplookpanya.com/knowledge/content/64517/-sciear-sci- http://www.lesa.biz/earth/atmosphere/phenomenon/thunderstorm https://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=58 https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/coriolis-effect/