Template-คู่มือรายงานในงานอาชีพ-1 002

คู่มือการปฏิบตั ิงาน การประกอบตู้MDB ขนาด เล็กHEPS 32 นายเกรียงเดช เวชวิมล รหัส 6441040002 สาขาเทคโนโลยไี ฟฟา้ วิทยาลัยเทคนคิ สรุ าษฎร์ธานี สถาบนั การอาชีวศึกษาภาคใต้ อ้างอิงรายวิชา : การเขียนรายงานในงานอาชพี รหัส : 20-4000-1101 ท่ปี รึกษา : ดร.สมหวัง ศุภพล

สารบญั 1 1-2 บทนา 3-4 ข้นั ตอนการประกอบตู้MDB ขนาดเลก็ HEPS 32 5-6 เคร่ืองมืออปุ กรณแ์ ละข้อควรระวงั 7-8 01.การเจาะตดิ ตง้ั อุปกรณ์ 9-10 02.การตอ่ สายเมนต์เบรกเกอร์กบั แหล่งจ่าย 11-12 03.การตอ่ สายจากเมนต์เบรกเกอร์เขา้ เทอมนิ อล 13-14 04.ตอ่ สายจากเมนต์เบรกเกอร์หลักมาเบรกเกอร์ย่อย 15-16 05ตอ่ สายไลน์จากเมนตเ์ บรกเกอร์มาเบรกเกอร์ยอ่ ย 17 06.เปิดเทสตกู้ อ่ นนาไปใช้งานจรงิ 18-27 ภาคผนวก 28-33 ภาคผนวก ก ตู้MDB 34-35 ภาคผนวก ข หม้อแปลงไฟฟา้ 36 บรรณานุกรม ประวัติผู้จัดทา

-1- บทนา เน่อื งจากปัจจุบันมีการใชต้ ไู้ ฟฟา้ เพอ่ื มาควบคุมระบบไฟฟา้ ไม่ว่าจะเปน็ อาคารขนาดกลางถงึ ขนาดใหญ่ โรงงาน อตุ สาหกรรมตา่ งๆ ท่ีมีการใชไ้ ฟฟา้ เป็นจานวนมากทางานโดยรบั มาจาก หม้อแปลงทมี่ าจากการไฟฟา้ แล้วทาการจ่ายโหลดไป ยงั แผงจา่ ยไฟยอ่ ยในส่วนต่างๆของอาคาร หรือโรงงาน กอ่ นท่จี ะกลายเป็นตไู้ ฟฟ้าทีส่ ามารถทางานไดน้ นั้ จะตอ้ งมีการ ออกแบบตดิ ตงั้ ประกอบต้ไู ฟฟา้ เสยี กอ่ น ค่มู ือฉบบั นีม้ ีขนั้ ตอนการประกอบต้Mู DBขนาดเลก็ HEPS32 รายละเอียดตา่ งๆ ของวสั ดอุ ปุ กรณ์และหวงั เป็ น อยา่ งยง่ิ วา่ คมู่ ือฉบบั นจี ้ ะเป็ นประโยชน์ตอ่ ผู้อา่ น ขั้นตอนการประกอบตMู้ DBขนาดเลก็ มี มี 6 ขนั้ ตอน การเจาะตดิ ตงั้ อุปกรณ์กบั ตู้ 01 การต่ อสายเมนต์ เบรคเกอร์ กับ 02 แหล่งจ่าย การต่ อสายเมนตเบรคเกอร์ เข้ าเทอมิ 03 นอล

-2- ข้ันตอนการประกอบตู้MDBขนาดเล็กมี มี 6 ขน้ั ตอน การต่ อสายจากเมนต์ เบรคเกอร์ ใหญ่ 04 มาเบรคเกอร์ย่อย การต่อสายไลนจ์ ากเมนต์เบรคเกอร์ 05 ใหญ่มาเบรคเกอร์ยอ่ ย 02 เทสตMู้ DBกอ่ นนาไปใช้งานจรงิ 06 02

-3- เครอื่ งมอื อปุ กรณแ์ ละขอ้ ควรระวงั การประกอบตMู้ DBขนาดเล็ก ไขควงปากแฉก ไขควงปากแบน ข้อควรระวงั ข้อควรระวัง ควรใช้ขนั สกรูแบบถูกวิธีไมใ่ ช้ควรแทนอุปกรณ์อนื่ ควรใชข้ นั สกรูแบบถกู วิธีไม่ใช้ควรแทนอุปกรณอ์ ื่น สวา่ นแบตเตอร่ี สายWiring ข้อควรระวงั ข้อควรระวงั ควรเชค็ ดอกสวา่ นว่าใส่แน่นหรือไม่ ตรวจสอบให้แนใ่ จวา่ สายไมช่ ารดุ คีมปากจงิ้ จก คีมปอกสาย ขอ้ ควรระวงั ข้อควรระวัง ไมค่ วรใช้คมี ตอกหรือทบุ งดั แทนค้อน ไมค่ วรใช้คมี ตอกหรือทบุ งดั แทนค้อน

-4- เคร่อื งมอื อุปกรณแ์ ละข้อควรระวงั การประกอบตMู้ DBขนาดเลก็ โฮลซอ ปลอกมาร์คสาย ขอ้ ควรระวัง ขอ้ ควรระวัง ควรตรวจสอบใหแ้ นใ่ จว่าดอกใสแ่ นน่ แล้ว ควรตรวจสอบให้แนใ่ จวา่ มาร์คถกู ต้อง นอ็ ตสกรู ขอ้ ควรระวงั ระมดั ระวงั ไมใ่ ห้นอ็ ตตามือหรือเท้า

-5- 01 การเจาะตดิ ตงั้ อปุ กรณ์กับตู้ เครื่องมือและอุปกรณ์ เทคนคิ การทางาน ขอ้ ควรระวัง -ควรวาดตาแหนง่ ของอปุ กรณ์ก่อนจะลงมือ -ควรใช้ความระมดั ระวงั อยา่ งสงู ในการเจาะ เจาะ ตู้ -ควรจบั สวา่ นให้แนน่ และออกแรงกดที่ พอเหมาะ

-6- 01 การเจาะตดิ ตัง้ อปุ กรณ์กบั ตู้ shorturl.asia/w52uc 1.ออกแบบตาแหน่งทจ่ี ะเจาะ 2. เจาะรูตามแบบทว่ี าดไว้ 3. การลบมจากรอยเจาะ 4.ติดตงั้ อปุ กรณ์

-7- 02 การต่อสายเมนต์เบรคเกอร์กับแหล่งจ่าย เครื่องมอื และอุปกรณ์ เทคนคิ การทางาน ข้อควรระวัง -ปอกสายและมาร์ค -ควรเช็คมาร์คให้ดีว่าเดนิ สายไม่ผดิ -ต่อสายจากเบรกเกอรต์ วั ใหญ่ผา่ นcurrent transformer

-8- 02 การต่อสายเมนต์เบรคเกอร์ กบั แหล่งจ่าย shorturl.asia/P2J7g 1.ตอ่ สายจากเบรกเกอร์ตวั ใหญ่ผา่ นcurrent transformerให้ครบทงั้ 3เส้น

-9- 03 การต่อสายเมนตเบรคเกอร์เข้าเทอมินอล เครือ่ งมอื และอปุ กรณ์ เทคนิคการทางาน ขอ้ ควรระวงั -ตอ่ สายจากเมนตเ์ บรกเกอร์ไปยงั เทอมินอล -ควรขัดสายใหแ้ น่นเพ่ือป้องกนั การหลดุ ออก เพ่อื จา่ ยไฟไปยงั อุปกรณต์ ่างๆ จากอุปกรณ์

- 10 - 03 การต่อสายเมนตเบรคเกอร์ เข้าเทอมนิ อล shorturl.asia/P2J7g 1.วดั สายให้พอดี 2.จมั้ สายจากเมนต์เบรกเกอร์เข้าเทอมนิ อลเพ่อื จา่ ยไฟ ให้อปุ กรณ์

- 11 - 04 การต่อสายจากเมนต์เบรคเกอร์ใหญ่มาเบรค เกอร์ ย่ อย เครอ่ื งมือและอุปกรณ์ เทคนิคการทางาน ข้อควรระวัง -ตอ่ สายนิวนวิ ตรอนก่อนเผ่อื ความสะดวกใน -ควรตรวจสอบวา่ ตอ่ สายแน่นแลว้ หรอื ไม่

- 12 - 04 การต่อสายจากเมนต์เบรค เกอร์ ใหญ่ มาเบรคเกอร์ ย่ อย shorturl.asia/P2J7g 1.ตอ่ สายนวิ ตรอนเบรคเกอร์ตวั เลก็ ก่อน 2.ตอ่ สายจากเบรกเกอร์ยอ่ ยเข้าเทอมนิ อล 3. ตอ่ สายไลน์จากเบรกเกอร์หลกั มาเบรกเกอร์ยอ่ ย

- 13 - 05 การต่อสายไลนจ์ ากเมนตเ์ บรคเกอรใ์ หญ่มา เบรคเกอร์ย่อย เคร่ืองมือและอุปกรณ์ เทคนคิ การทางาน ขอ้ ควรระวงั -ตัดสายให้พอดีไม่ยาวหรอื สน้ั เกินไป -ควรเชค็ วา่ สายแน่นหนาหรอื ไม่

- 14 - 05 การตอ่ สายไลนจ์ ากเมนตเ์ บรค เกอรใ์ หญ่มาเบรคเกอรย์ ่อย shorturl.asia/P2J7g 1.ตอ่ สายไหน์จากเบรกเกอร์ใหญ่มาเบรกเกอร์ยอ่ ยให้ ครบ3เฟส

- 15 - 06 เปิดเทสตู้กอ่ นไปใช้งานจริง เครอ่ื งมือและอุปกรณ์ เทคนคิ การทางาน ข้อควรระวงั -ตอ่ ไฟเข้าเบครเกอร์เมนต์ -ควรระมดั ระวังในการใช้ไฟฟา้

- 16 - 06 เปดิ เทสตู้กอ่ นไปใช้งานจรงิ shorturl.asia/P2J7g 1.จมั้ สายจากแหลง่ จา่ ยไฟเข้าเบรกเกอร์เมนต์ตวั ใหญ่ แล้วทดสอบการทางานของอปุ กรณ์

- 17 - ภาคผนวก

- 18 - ภาคผนวก ก. ตM้ DB

- 19 - ตู้MDBคอื อะไร ตู้สวทิ ช์ประธาน (Main Distribution Board) เป็นแผงจา่ ยไฟฟ้าขนาดใหญ่ โดยเป็นแผงแรกทร่ี ับไฟ จากการไฟฟา้ หรือด้านแรงต่า ของหม้อแปลงจาหนา่ ย แลว้ จา่ ยกาลังไฟฟา้ ไปยังแผงยอ่ ยตามส่วนต่าง ๆ ของอาคาร นยิ มใช้ในอาคารขนาดกลางจนถงึ ขนาดใหญ่ ไปจนถงึ โรงงานอตุ สาหกรรมที่มกี ารใช้ ไฟฟา้ จานวนมาก ซ่งึ ที่เป็นทีร่ ูจ้ กั กันอยา่ งแพร่หลายจะเรยี กว่า ตู้ MDB หรือ สวิทช์บอร์ด และในบาง ประเทศก็จะเรียก Main Switchboard ในบทความนี้เราจะมาอธิบายถงึ 4 วตั ถุปรสงคห์ ลกั ๆของตู้ MDB รวมถึงอปุ กรณ์หลกั ๆท่ีใช้เพ่อื ตอบสนองวัตถปุ ระสงค์หลกั เหลา่ นน้ั 4 วัตถุประสงค์ของตู้ MDB 1. แจกจ่ายกาลังไฟฟ้า (Power Distribution) หนา้ ท่ีแรกของตู้ MDB คือการรับไฟจากการไฟฟ้าเข้ามาในอาคารโดยผา่ นสวิทช์ขนาดใหญห่ รอื บางครั้งจะอกี ชื่อหนง่ึ ว่า สวติ ซเ์ กยี ร์ (Switchgear) ซงึ่ ปกตแิ ล้วจะเป็นไฟฟา้ แรงดนั ตา่ ทมี่ ขี นาด แรงดันไฟฟ้า 400-416VAC, 50Hz 3 เฟส 4 สาย และน้เี ป็นความแตกตา่ งหลกั อยา่ งหนึ่งระหวา่ ง อาคารพาณชิ ย์ และโรงงานอุตสาหกรรมท่จี ะใชไ้ ฟฟ้า 3 เฟสแทนการใช้ไฟฟ้า 1 เฟส แรงไฟฟ้า 230/240VAC 50Hz ทัง้ น้ีเซอร์กติ เบรกเกอร์หรือสวิทช์แยกวงจร (Switch Disconnector) เปน็ อุปกรณท์ ี่ใช้สหรบั การตัด-ตอ่ ไฟฟ้าที่เขา้ มาในอาคาร สว่ นหนา้ ทที่ ี่ 2 คือการแจกจา่ ยกระแสไฟฟ้าจาก ตู้ MDB ไปยงั แผงสวิทชห์ รือแผงไฟ (DB) ท่อี ยใู่ นพน้ื ที่ต่างๆของอาตาร

- 20 - 2. ป้องกันระบบไฟฟ้า (Electrical Protection) หากในกรณีทีร่ ะบบการแจกจ่ายกาลังไฟฟ้ามีปญั หาหรือผิดปกติ ถา้ ไมม่ ีระบบการป้องกันอาจจะทาให้ อุปกรณใ์ นไซต์งานเสียหายไดแ้ ละถา้ มันรุ่นแรงมากพออาจทาใหอ้ ุปกรณ์ระเบิดได้ ท้ังนี้ยงั กอ่ ใหเ้ กิด อนั ตรายกับช่างทอี่ ยู่ในบริเวณนน้ั อกี ด้วย ซ่ึงความผิดปกตขิ องระบบไฟฟ้าที่อาจจะเกดิ ข้ึนมดี ังน้ี  ไฟฟ้าลัดวงจร (Short Circuit)  โหลดเกนิ หรอื กระแสไฟฟา้ เกิน (Overload)  แรงดันไฟฟ้าเกิน (Over Voltage)  แรงดันไฟฟา้ ตก (Under Voltage)  แรงดันไฟฟ้าหายบางเฟส (Phase loss)  แรงดันไฟฟ้าสลบั เฟส (Phase Sequence)  ป้องกันเม่อื มกี ระแสร่วั ลงดิน (Earth Leakage)  ป้องกนั ฟา้ ผา่ (Surge Protection) 3. แสดงสถานะการทางาน (Monitoring) เพาว์เวอร์ มิเตอร์ (Power meter) ใชใ้ นการแสดงค่าพารามิเตอรแ์ ละปริมาณพลังงานไฟฟา้ เช่น แรงดนั , กระแส , ความถี่ , กาลงั งานไฟฟา้ จรงิ , กาลงั งานไฟฟา้ รแี อคทฟี และ Harmonic เปน็ ต้น เพอ่ื ใช้ในการวัดคุณภาพของการใชพ้ ลังงานเชน่ เดียวกับการวัดการบันทึกปริมาณพลงั งานทถี่ กู ใช้ เพ่อื วตั ถปุ ระสงค์ในประหยดั พลงั งาน ทั้งน้ีเพาว์เวอร์มเิ ตอรส์ ามารถแบ่งเป็น 2 กลมุ่ ใหญๆ่ ไดแ้ ก้ Analog Power Meter และ Digital Power Meter 4. ระบบไฟฟ้าสารอง (Backup Power) ระบบไฟฟ้าสารองนั้นมีหลายรปู แบบและหลายระดบั ตั้งแตก่ ารสตาร์ทเคร่อื งกาเนิดไฟฟ้า (generator) แบบ manual และการเปล่ียนแหลง่ จ่ายไฟไปเปน็ Uninterrupted Power Supply

- 21 - หรือ UPS แบบอัตโนมัตเิ พ่ือซพั พอร์ตวงจรทจ่ี าเป็น ในขณะเดยี วกนั คอนโทรลเลอรข์ องเครอื่ งกาเนิด ไฟฟา้ (Generator Controller) สง้ั สตาร์ทเคร่อื งกาเนดิ ไฟฟา้ โดยอตั โนมัติ เมอ่ื กาลงั ไฟฟ้าพรอ้ มที่ จา่ ย ก็จะส่งั งาน ATS (Automatic Transfer Switch) แบบอัตโนมตั ิ เพือ่ มาใชไ้ ฟฟ้ าสารองจาก generator แทนการใชง้ าน USP ท้งั น้ีจะกลบั ไปใชแ้ หลง่ จา่ ยไฟฟ้ าหลกั เมื่อแหลง่ จ่ายไฟหลกั กลบั สู่สภาพปกติ ส่วนประกอบหลกั ของสวิทชบ์ อร์ด 1. โครงตู้ (Enclosure) 2. บัสบาร์ (Busbar) 3. เซอร์กิตเบรกเกอร์ (Circuit Breaker) 4. เครอ่ื งวัดไฟฟา้ (Meter) 5. อปุ กรณ์ประกอบ (Accessories) โครงตู้สวติ ชบ์ อรด์ (Enclosure) ทามาจากแผ่นโลหะประกอบเปน็ โครงตู้ ซ่งึ อาจเปดิ ได้เฉพาะด้านหนา้ หรอื เปดิ ไดท้ กุ ดา้ น ข้ึนอย่กู ับ การออกแบบโดยมคี ณุ สมบัติที่สาคัญคือ 1.คณุ สมบัตทิ างกล คอื รบั แรงทางกลจากภายนอกไดเ้ พียงพอตอ่ การใช้งาน ทั้งภาวะปกติ และไมป่ กติ ได้ 2.คุณสมบตั ทิ างความรอ้ นคือทนความรอ้ นจากสภาพแวดล้อม ความผิดปกติในระบบและ อารก์ จาก การลัดวงจรได้ 3.คุณสมบัตติ อ่ การกดั กร่อน คอื สามารถทนการกัดกร่อนจากความชืน้ และสารเคมไี ด้ นอกจากน้ี โครง ตูย้ ังทาหน้าทปี่ อ้ งกนั อนั ตรายตา่ ง ๆ ท่ีอาจเกิดขน้ึ ได้ คือ a.ป้องกนั ไมใ่ ห้ผู้อยใู่ กลส้ วิทชบ์ อรด์ สัมผัสถกู สว่ นที่มีไฟ

- 22 - b.ปอ้ งกันอปุ กรณภ์ ายในตู้จากสิ่งตา่ ง ๆ ภายนอกเช่น นา้ วตั ถแุ ขง็ สตั ว์เล้ือยคลาน เป็นต้น c.ปอ้ งกันอนั ตรายจากการอาร์กทร่ี ุนแรงจนชิน้ ส่วนอุปกรณ์อาจหลดุ กระเด็นออกมา บสั บาร์ (Busbar) มที ั้งชนิดท่ตี วั นาทาดว้ ยทองแดงและอลมู ิเนียม รูปร่างของบัสบาร์ทนี่ ิยมใชก้ ันท่วั ไปเปน็ แบบ Flat คอื มีพื้นทีห่ น้าตดั เป็น รปู ส่ีเหลยี่ มผืนผ้า เน่ืองจากติดต้ังงา่ ย ระบายความรอ้ นดี แบง่ ออกเปน็ 2 ประเภท คอื 1.บัสบาร์แบบเปลอื ย 2.บสั บารแ์ บบทาสี ขอ้ แนะนาในการใชบ้ สั บาร์ 1. บัสบารค์ วรวางในแนวด่งิ จึงจะระบายความรอ้ นไดด้ ี 2. บสั บาร์แบบ Flat ควรขนานกันไม่เกนิ 4 แท่ง ถา้ มากกวา่ นีจ้ ะมปี ญั หาเร่อื ง Skin Effect 3. บสั บาร์แบบทาสี สีท่ีใช์ทาเคลือบบสั บาร์ ควรมีสัมประสิทธ์ิการระบายความรอ้ นสูงประมาณ 0.9 4. บสั บาร์แบบทาสีนากระแสไดส้ ูงกวา่ บัสบาร์แบบเปลอื ย 5. กาหนดให้ใช้สีแดง เหลือง น้าเงิน สาหรับเฟส R, Y, B ตามลาดบั 6. การเรียงเฟสในสวิทช์บอรด์ (R, Y, B) ใหเ้ รยี งจากดา้ นหน้าไปยังด้านหลังตู้ จากบนลงล่าง หรือจาก ซ้ายไปขวา 7. การเรียงเฟสลักษณะอื่นอนญุ าตเฉพาะการเชื่อมตอ่ กับระบบที่มอี ยแู่ ลว้ แตต่ อ้ งทาเครื่องหมาย ให้ เห็นชัดเจน

- 23 - เซอร์กิตเบรกเกอร์ สาหรบั ต้สู วติ ชบ์ อร์ด (Circuit Breaker) สาหรับสวิทช์บอร์ดแรงต่า เบรกเกอร์ท่ีใช้ท่ัวไป มี 2 แบบ คือ Air Circuit Breaker และ Mold Case Circuit Breaker โดย Air CB. ใชเ้ ป็น เมนเบรกเกอรใ์ นวงจรทใี่ ช้กระแสสูง สว่ น Mold Case CB (MCCB) ใช้กับวงจรยอ่ ย หรอื ใช้เป็นเมน เบรกเกอร์ในตู้สวทิ ช์บอรด์ ขนาดเลก็ ท้ังน้ี การเลือกเบรกเกอร์ควรพิจารณาขนาดความกว้าง ยาว สูง เพื่อใหต้ ดิ ต้งั ในตู้ไดอ้ ยา่ งเหมาะสมสวยงาม คา่ กระแส IC รวมถึงการจัด Co-ordination ดว้ ย เครอ่ื งวดั ไฟฟ้า สาหรบั ตู้สวิตช์บอร์ด (Meter) เคร่อื งวดั พนื้ ฐานท่ีใช้ในตสู้ วทิ ชบ์ อรด์ ท่ัวไปคือ โวลต์มเิ ตอรแ์ ละแอมมิเตอร์ ซ่งึ ต้อง ลใชง้ านร่วมกับ Selector Switch เพ่ือวัดแรงดันหรือกระแสในแตล่ ะเฟส พิกดั แรงดันของโวลต์มเิ ตอร์คือ 0-500V. ส่วนพกิ ัดกระแสของ แอมมิเตอร์จะ ขนึ้ อย่กู ับอตั ราสว่ นของ Current Transformer เช่น 100/5A. เปน็ ตน้ สาหรับต้สู วิทช์บอร์ดขนาดใหญอ่ าจมี P.F. Meter, Watt Meter หรอื Var Meter เพ่ิมเติมข้ึนอย่กู ับ การออกแบบตู้ บางตกู้ ็อาจตดิ ต้งั P.F. Controller เพือ่ ควบคุมคา่ Power Factor ในวงจรด้วย

- 24 - อปุ กรณป์ ระกอบ สาหรบั ตสู้ วิตช์บอรด์ (Accessories) อปุ กรณ์ประกอบในตสู้ วิทชบ์ อรด์ มีหลายตวั ได้แก่ 1. Current Transformer (CT) สาหรับตสู้ วติ ช์บอรด์ เปน็ อุปกรณท์ ใี่ ช้ประกอบการวัดกระแสไฟฟ้าโดยตอ่ รว่ มกบั แอมมเิ ตอร์ CT ทมี่ ีใชใ้ นทอ้ งตลาดจะมี 2 กลมุ่ คอื อัตราส่วนตอ่ 1 และอตั ราสว่ นต่อ 5 ทใ่ี ชใ้ นตูส้ วิทชบ์ อร์ดนยิ มใชอ้ ัตราสว่ นต่อ 5 เช่น 50/5, 100/5, 300/5 เปน็ ตน้ ปกตจิ ะเลือก CT ตาม ขนาดของเมนเบรกเกอร์ โดยเลือกไม่ตา่ กวา่ พิกดั ของ เมนเบรกเกอรเ์ ชน่ เมนเบรกเกอร์ที่มีขนาด 100A. กจ็ ะเลือก CT ขนาด100/5A. ข้อควรระวังในการ ใช้ CT คือ ห้าม เป็ดวงจรด้าน Secondary ของ CT เน่อื งจากจะเกิดแรงดนั สงู ตกครอ่ มขดลวด และทาให้ CT ไหมไ้ ด้ หากไม่ใชง้ าน ต้องลัดวงจรขัว้ ทั้งสองของ CT เสมอ 2. Selector Switch สาหรับตู้สวิตช์บอร์ด โดย Ammeter Selector Switch จะใช้รว่ มกบั CT และ Panel Ammeter เพือ่ วดั กระแสในตู้สวทิ ช์ บอร์ด สว่ น Voltmeter Selector Switch จะใช้รว่ มกับ Panel Voltmeter เพ่อื วัดแรงดนั ภายในตู้

- 25 - การต่อวงจรให้ดจู ากไดอะแกรมทม่ี าพร้อมกบั อุปกรณ์ เพราะแต่ละยห่ี ้อ ก็อาจมีวธิ ีการ ตอ่ ที่แตกตา่ ง กนั 3. Pilot Lamp สาหรับตู้สวติ ชบ์ อรด์ เป็นหลอดท่ีแสดงสถานการณ์ทางาน เพอ่ื บอกใหร้ ู้ว่ามีไฟจ่ายเขา้ มายงั ต้สู วิทชบ์ อรด์ หรอื ไม่ Pilot Lamp มี 2 แบบ คอื 3.1 แบบมีหมอ้ แปลงแรงดนั 3.2 แบบไม่มีหม้อแปลงแรงดนั แบบมีหมอ้ แปลงแรงดนั จะลดแรงดันใหต้ ่าลง เพ่อื ใหเ้ หมาะสมกบั แรงดันหลอด เชน่ 220/6.3V. เปน็ ต้น 4. Fuse สาหรบั ต้สู วติ ช์บอรด์ ฟิวส์เป็นหลอดแก้ว ใช้ปอ้ งกันวงจรเครอ่ื งวดั ไฟฟา้ และหลอด Pilot Lamp

- 26 - 5. ฉนวนรองบสั บาร์ สาหรบั ตสู้ วิตชบ์ อร์ด เปน็ ฉนวนรอบรับบัสบาร์ โดยดา้ นหนึง่ ยดึ ตดิ กบั โครงตู้สวิทชบ์ อร์ด อกี ด้านหน่งึ ยดึ บสั บารไ์ วม้ ีหลาย ชนดิ ให้เลือกใช้ให้เหมาะสมกบั บัสบารแ์ ต่ละแบบ

- 27 - อา้ งองิ : shorturl.asia/vtRjQ shorturl.asia/pFsdQ

- 28 - ภาคผนวก ข หม้อแปลงไฟฟา้

- 29 - หม้อแปลง หรอื หม้อแปลงไฟฟา้ (องั กฤษ: transformer)เปน็ อุปกรณไ์ ฟฟ้า ท่ใี ชใ้ นการส่งผ่าน พลังงานจากวงจรไฟฟา้ หน่งึ ไปยงั อีกวงจรโดยอาศัยหลักการของแม่เหล็กไฟฟ้า โดยปกตจิ ะใช้เชือ่ มโยง ระหว่างระบบไฟฟา้ แรงสูง และไฟฟา้ แรงต่า หมอ้ แปลงเป็นอุปกรณห์ ลกั ในระบบสง่ กาลงั ไฟฟา้ หม้อแปลงไฟฟา้ [แก้] เป็นอปุ กรณท์ ี่ใช้สาหรับสง่ ผา่ นพลังงานไฟฟ้า สามารถเปลี่ยนขนาดแรงดนั ไฟฟ้า หรือขนาดของ กระแสไฟฟ้าได้ ซึง่ ข้นึ อยูก่ บั การออกแบบและใช้งาน โครงสรา้ ง[แก้] หมอ้ แปลงแบ่งออกตามการใชง้ านของระบบไฟฟ้ากาลงั ได้ 2 แบบคือ หมอ้ แปลงไฟฟ้าชนดิ 1 เฟส และหม้อแปลงไฟฟา้ ชนิด 3 เฟสแตล่ ะชนิดมีโครงสร้างสาคัญประกอบด้วย 1. ขดลวดตัวนาปฐมภมู ิ (Primary Winding) ทาหน้าทีร่ บั แรงเคล่ือนไฟฟา้ 2. ขดลวดทตุ ิยภมู ิ (Secondary Winding) ทาหนา้ ทจี่ ่ายแรงเคล่ือนไฟฟ้า 3. ขว้ั ตอ่ สายไฟ (Terminal) ทาหนา้ ทเ่ี ป็นจุดตอ่ สายไฟกับขดลวด 4. แผน่ ปา้ ย (Name Plate) ทาหน้าที่บอกรายละเอียดประจาตวั หมอ้ แปลง 5. อปุ กรณ์ระบายความรอ้ น (Coolant) ทาหน้าที่ระบายความรอ้ นให้กับขดลวด เชน่ อากาศ, พดั ลม, นา้ มัน หรอื ใช้ทั้งพัดลมและน้ามันช่วยระบายความร้อน เป็นตน้ 6. โครง (Frame) หรือตัวถงั ของหม้อแปลง (Tank) ทาหนา้ ที่บรรจุขดลวด แกนเหล็กรวมทัง้ การ ตดิ ต้งั ระบบระบายความร้อนให้กบั หม้อแปลงขนาดใหญ่ 7. สวิตช์และอปุ กรณค์ วบคมุ (Switch Controller) ทาหนา้ ทค่ี วบคมุ การเปล่ยี นขนาดของ แรงเคล่ือนไฟฟา้ และมอี ุปกรณ์ปอ้ งกันไฟฟ้าชนดิ ตา่ ง ๆ รวมอยู่ดว้ ย วสั ดทุ ใ่ี ช้ทาขดลวดหมอ้ แปลงโดยทวั่ ไปทามาจากสายทองแดงเคลอื บนา้ ยาฉนวน มีขนาดและ ลกั ษณะลวดเป็นทรงกลมหรอื แบนขึน้ อยู่กับขนาดของหมอ้ แปลง ลวดเสน้ โตจะมคี วามสามารถในการ จา่ ยกระแสไดม้ ากกวา่ ลวดเส้นเล็ก

- 30 - หมอ้ แปลงขนาดใหญม่ กั ใชล้ วดถักแบบตีเกลยี วเพอื่ เพ่ิมพืน้ ท่สี ายตัวนาให้มีทางเดนิ ของ กระแสไฟมากข้ึน สายตวั นาท่ใี ช้พนั ขดลวดบนแกนเหลก็ ท้งั ขดลวดปฐมภูมแิ ละขดลวดทตุ ยิ ภมู ิอาจ มีแทปแยก (Tap) เพ่อื แบ่งขนาดแรงเคล่ือนไฟฟา้ (ในหม้อแปลงขนาดใหญ่จะใชก้ ารเปลี่ยนแทปดว้ ย สวติ ช์อตั โนมัติ) ฉนวน[แก้] สายทองแดงจะตอ้ งผ่านการเคลือบน้ายาฉนวน เพอ่ื ป้องกันไม่ใหข้ ดลวดลดั วงจรถึงกนั ได้ การ พันขดลวดบนแกนเหลก็ จึงควรมกี ระดาษอาบน้ายาฉนวนคนั่ ระหวา่ งชัน้ ของขดลวดและค่นั แยก ระหว่างขดลวดปฐมภมู ิกับทตุ ิยภมู ิดว้ ย ในหมอ้ แปลงขนาดใหญ่มกั ใชก้ ระดาษอาบน้ายาฉนวนพนั รอบ สายตัวนากอ่ นพนั เปน็ ขดลวดลงบนแกนเหล็ก นอกจากนย้ี งั ใช้น้ามนั ชนดิ ท่ีเปน็ ฉนวนและระบายความ รอ้ นใหก้ บั ขดลวดอกี ด้วย แกนเหลก็ [แก้] แผ่นเหล็กที่ใช้ทาหมอ้ แปลงจะมสี ่วนผสมของสารกง่ึ ตัวนา-ซิลิกอนเพอื่ รักษาความหนาแน่นของ เส้นแรงแมเ่ หล็กที่เกิดข้นึ รอบขดลวดไว้ แผ่นเหลก็ แต่ละชนั้ เปน็ แผ่นเหลก็ บางเรียงตอ่ กันหลายช้ินทา ใหม้ คี วามต้านทานสงู และชว่ ยลดการสูญเสียบนแกนเหล็กท่ีสง่ ผลให้เกดิ ความร้อนหรอื ทเี่ รียกว่า กระแสไหลวนบนแกนเหลก็ โดยทาแผน่ เหลก็ ใหเ้ ปน็ แผ่นบางหลายแผ่นเรยี งซ้อนประกอบขนึ้ เปน็ แกน เหล็กของหมอ้ แปลง ซงึ่ มีด้วยกนั หลายรปู แบบเชน่ แผน่ เหลก็ แบบ Core และแบบ Shell ขัว้ ต่อสายไฟ[แก้] โดยทว่ั ไปหม้อแปลงขนาดเล็กจะใชข้ ั้วต่อไฟฟา้ ต่อเข้าระหวา่ งปลายขดลวดกับสายไฟฟ้า ภายนอก และ ถา้ เปน็ หม้อแปลงขนาดใหญจ่ ะใชแ้ ผ่นทองแดง (Bus Bar) และบชุ ชิง่ กระเบอื้ งเคลือบ (Ceramic) ตอ่ เขา้ ระหว่างปลายขดลวดกับสายไฟฟา้ ภายนอก แผน่ ป้าย[แก้] แผน่ ป้ายจะตดิ ไวท้ ี่ตัวถงั ของหมอ้ แปลงเพือ่ แสดงรายละเอียดประจาตวั หม้อแปลง อาจเริม่ จาก ชื่อบรษิ ทั ผผู้ ลติ ชนิด รุน่ และขนาดของหมอ้ แปลง ขนาดกาลงั ไฟฟ้า แรงเคลือ่ นไฟฟา้ ด้านรบั ไฟฟา้

- 31 - และด้านจา่ ยไฟฟ้า ความถ่ีใช้งาน วงจรขดลวด ลกั ษณะการต่อใช้งาน ขอ้ ควรระวงั อณุ หภมู ิ มาตรฐานการทดสอบ และอ่นื ๆ หลักการทางาน[แก้] กฎของฟาราเดย์ (Faraday’s Law) กล่าวไวว้ ่า เมอ่ื ขดลวดไดร้ ับแรงเคล่อื นไฟฟ้ากระแสสลับ จะทาใหข้ ดลวดมกี ารเปล่ียนแปลงเส้นแรงแมเ่ หล็กตามขนาดของรปู คลื่นไฟฟา้ กระแสสลบั และทาให้ มีแรงเคลือ่ นไฟฟา้ เหนี่ยวนาเกดิ ขึ้นท่ีขดลวดน้ี คาอธบิ าย : เมอ่ื ขดลวดปฐมภูมไิ ด้รับแรงเคล่ือนไฟฟา้ กระแสสลับ จะทาใหม้ แี รงเคลือ่ นไฟฟ้า เหนย่ี วนาเกดิ ขึ้นตามกฎของฟาราเดย์ ขนาดของแรงเคลือ่ นไฟฟา้ เหน่ียวนาน้ีข้ึนอยูก่ ับ จานวนรอบ ของขดลวด พื้นทแ่ี กนเหล็ก และความหนาแนน่ ของเส้นแรงแมเ่ หล็กท่ีมกี ารเปลยี่ นแปลงจากไฟฟ้า กระแสสลับ เม่อื กระแสไฟฟา้ ไหลผ่านขดลวดจะทาใหม้ เี ส้นแรงแมเ่ หลก็ ในขดลวด เสน้ แรงแม่เหล็กนี้ เปล่ยี นแปลงตามขนาดของรูปคลนื่ ไฟฟา้ ทไ่ี ดร้ บั เส้นแรงแม่เหล็กเกือบทั้งหมดจะอยรู่ อบแกนเหลก็ เมื่อมีการเปลยี่ นแปลงของเส้นแรงแมเ่ หลก็ ผา่ นขดลวด จะทาให้มแี รงเคลื่อนไฟฟ้าเหนยี่ วนาเกดิ ขึน้ ที่ ขดลวดทตุ ิยภมู นิ ี้ ข้อกาหนดทางไฟฟา้ สาหรับหมอ้ แปลงไฟฟ้า[แก้] 1. ไม่เปลยี่ นแปลงความถ่ไี ปจากเดมิ 2. กาลงั ไฟฟา้ ของหม้อแปลงด้านปฐมภมู เิ ท่ากบั ดา้ นทุตยิ ภูมิ เช่น หม้อแปลงขนาด 100 VA, 20 V / 5 V จะมีแรงเคล่ือนไฟฟา้ ด้านปฐมภมู ิ 20 V สว่ นดา้ นทุตยิ ภูมจิ ะมแี รงเคลือ่ นไฟฟา้ 5 V ประเภทของหมอ้ แปลง[แก้] หมอ้ แปลงอาจแบง่ ได้หลายวิธี เช่น แบง่ ตามพิกัดกาลัง ระดบั แรงดันไฟฟ้า หรือ จดุ ประสงค์ การใช้งาน สาหรบั ในประเทศไทย อาจจะแบง่ หยาบๆ ได้ดงั นี้ หม้อแปลงกำลัง (Power Transformer) เป็นหมอ้ แปลงทีใ่ ช้ในการสง่ ผ่านพลงั งานในระบบส่ง กาลงั ไฟฟา้ โดยทว่ั ไปจะมีขนาดตัง้ แต่ 1 MVA ขน้ึ ไปจนถึงหลายรอ้ ย MVA หมอ้ แปลงจำหนำ่ ย (Distribution Transformer) เป็นหม้อแปลงท่ใี ชใ้ นระบบจาหน่ายของ การไฟฟ้า

- 32 - สว่ นภูมภิ าค และการไฟฟ้านครหลวง หมอ้ แปลงวดั (Instrument Transformer) เปน็ หม้อแปลงท่ีมไิ ด้ใชเ้ พอื่ การส่งผา่ นพลงั งาน แตใ่ ชเ้ พ่ือ แปลงกระแสไฟฟ้า หรอื แรงดนั ไฟฟ้า จากระบบแรงดันสูงให้มีขนาดที่เหมาะสมกบั เคร่อื งมอื วดั คา่ ตา่ งๆ เชน่ มิเตอร์ 6252 ชนดิ ของหม้อแปลงไฟฟา้ [แก้] การจาแนกหม้อแปลงตามขนาดกาลงั ไฟฟ้ามีดงั น้ี 1. ขนาดเลก็ จนถึง 1 VA เปน็ หม้อแปลงที่ใชก้ ับการเชื่อมต่อระหวา่ งสญั ญาณในงานอิเลก็ ทรอนกิ ส์ 2. ขนาด 1-1000 VA เป็นหม้อแปลงทีใ่ ช้กบั งานดา้ นเคร่ืองใช้ไฟฟา้ ภายในบ้านขนาดเล็ก 3. ขนาด 1 kVA -1 MVA เป็นหม้อแปลงท่ีใช้กับงานจาหน่ายไฟฟ้าในโรงงาน สานกั งาน ท่ีพัก อาศัย 4. ขนาดใหญต่ งั้ แต่ 1 MVA ขึน้ ไป เปน็ หมอ้ แปลงท่ีใช้กับงานระบบไฟฟ้ากาลัง ในสถานไี ฟฟา้ ยอ่ ย การผลิตและจา่ ยไฟฟา้ นอกจากนี้หม้อแปลงยงั สามารถจาแนกชนิดตามจานวนรอบของขดลวดได้ดงั น้ี 1. หม้อแปลงแรงเคลอื่ นไฟฟ้าเพ่ิม (Step-Up) ขดลวดทตุ ยิ ภมู จิ ะมีจานวนรอบมากกวา่ ขดลวด ปฐมภมู ิ 2. หมอ้ แปลงแรงเคล่อื นไฟฟา้ ลง (Step-Down) ขดลวดทุติยภมู จิ ะมีจานวนรอบน้อยกว่าปฐมภูมิ 3. หมอ้ แปลงทม่ี แี ทปแยก (Tap) ทาใหม้ ีขนาดของแรงเคล่อื นไฟฟ้าไดห้ ลายระดับ 4. หมอ้ แปลงท่ใี ช้สาหรบั แยกวงจรไฟฟ้าออกจากกัน (Isolating) ขดลวดทุติยภมู ิจะมจี านวนรอบ เทา่ กนั กับขดลวดปฐมภมู ิหรอื มแี รงเคล่อื นไฟฟ้า เทา่ กนั ทั้งสองดา้ น 1. หมอ้ แปลงแบบปรับเลื่อนคา่ ได้ (Variable) ขดลวดทตุ ยิ ภมู ิและปฐมภูมิจะเป็นขดลวดขด เดียวกนั หรอื เรียกว่าหม้อแปลงออโต ้ (Autotransformer) ดูรปู ท่ี15 (ก) มกั ใชก้ ับการปรับ

- 33 - ขนาดแรงเคลื่อนไฟฟา้ ใหก้ ับวงจรไฟฟ้าตามต้องการ และสาหรับวาไรแอค (Variac) นน้ั เป็นช่ือ เรียกทางการคา้ ของหมอ้ แปลงออโตท้ ่ีสามารถปรับค่าได้ด้วยการเลอ่ื นแทปขดลวด 2. หมอ้ แปลงกระแส (CurrentTransformer:CT) ถกู ออกแบบมาใหใ้ ช้งานร่วมกับเคร่อื งวดั กระแสไฟฟา้ หรืออปุ กรณไ์ ฟฟ้าบางอยา่ งทีต่ ้องตอ่ ร่วมกนั ในวงจร เดียวกนั แต่ตอ้ งการกระแสไฟ ต่าหม้อแปลงกระแสจะทาหนา้ ทแ่ี ปลงขนาดกระแสลงตามอัตราส่วนระหว่างปฐมภมู ิตอ่ ทุติยภมู ิ เชน่ 300 : 5 หรือ 100 : 5 เป็นตน้ สาหรับหมอ้ แปลงกระแส 300 : 5 หมายถึงหม้อแปลงจะ จ่ายกระแสทตุ ิยภูมิ 5 A หากไดร้ ับกระแสปฐมภูมิ 300 A หมอ้ แปลงกระแสจะตอ้ งมโี หลดตอ่ ไว้ กบั ทตุ ยิ ภมู ิเพ่อื ป้องกันทุติยภูมิเกดิ แรงเคลือ่ นไฟฟ้าสงู ในขณะทป่ี ฐมภมู มิ กี ระแสไฟฟา้ ผา่ น และถ้าหม้อแปลงกระแสไมไ่ ดใ้ ช้งาน ควรใชส้ ายไฟลัดวงจรหรอื ตอ่ วงจรไว้กับขัว้ ทุตยิ ภมู ิดว้ ย การหาข้ัวหม้อแปลงไฟฟ้า[แก]้ ข้วั ของหมอ้ แปลงมีความสาคญั เพอ่ื จะนาหม้อแปลงมาต่อใช้งานไดอ้ ยา่ งถูกต้อง การหาข้วั หมอ้ แปลงมีหลักการทดสอบโดยการต่อขดลวดปฐมภมู แิ ละทุตยิ ภมู อิ นกุ รมกนั ซ่งึ จะทาให้เกิด แรงเคลอ่ื นไฟฟ้าขั้วเสริมกนั (Additive Polarity) หรือขั้วหักลา้ งกัน (Subtractive Polarity) ถา้ ข้ัว เสรมิ กันเคร่อื งวดั จะอา่ นค่าไดม้ ากกว่าแรงเคลือ่ นไฟฟา้ ทีจ่ ่ายให้กับหมอ้ แปลง แต่ถ้าขั้วหกั ลา้ งกนั เครือ่ งวดั จะอ่านคา่ ไดน้ ้อยกวา่ แรงเคลอ่ื นไฟฟา้ ทจ่ี า่ ยให้กับหม้อแปลง การหาขัว้ หม้อแปลงมีความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งขั้วแรงเคลื่อนไฟฟา้ ดา้ นสูงและแรงเคลื่อนไฟฟ้าดา้ น ตา่ เมอ่ื เราจ่ายแรงเคล่ือนไฟฟา้ ให้กับขว้ั H1 และ H2 สว่ นขดลวดที่เหลือคือขว้ั X1 และ X2 สิง่ ท่ีควร ร้ใู นการทดสอบคอื อัตราส่วนของแรงเคลอ่ื นไฟฟ้าระหว่างปฐมภูมิกับทตุ ยิ ภูมิและเพื่อความปลอดภยั ไมค่ วรจ่ายแรงเคลอื่ นไฟฟ้าทดสอบเกนิ กว่าขนาดของขดลวดแรงเคลอื่ นไฟต่า ตัวอย่างเชน่ หมอ้ แปลง 480 / 120จะมอี ตั ราส่วนของแรงเคลื่อนไฟฟ้าระหว่างปฐมภมู กิ บั ทุตยิ ภูมเิ ท่ากับ4ดงั นน้ั หากจ่าย แรงเคล่ือนไฟฟ้า120Vใหก้ ับขดลวดปฐมภูมิจะทาให้มีแรงเคล่ือนไฟฟา้ ดา้ นทุติยภูมิ 120 / 4 เท่ากบั 30 V ซง่ึ จะไมท่ าให้มีแรงเคล่อื นไฟสูงเกิดขน้ึ ในระหวา่ งการทดสอบ

- 34 - อ้างอิง: shorturl.asia/T7DvY บรรณานุกรม ตMู้ DB [สืบค้นเมอื่ วนั ที่ 25 กันยายน 2564] จาก. shorturl.asia/pFsdQ shorturl.asia/vtRjQ

- 35 - หม้อแปลงไฟฟา้ [สืบคน้ เมอื่ วันที่ 25 กนั ยายน 2564] จาก. shorturl.asia/T7DvY

- 36 - ประวตั ผิ ูจ้ ัดทา ชือ่ ผู้จัดทา : นายเกรยี งเดช เวชวิมล หลกั สูตร : เทคโนโลยบี ัณฑติ สาขาวิชา : สาขาวชิ าเทคโนโลยไี ฟฟา้ ประวตั กิ ารทางาน ถึง ปี พ.ศ. 2561 ปี :พ.ศ.2560 ตาแหนง่ ผ้ชู ่วยช่าง หน้าที่ 1. ติดตัง้ ตู้MDB 2. ประกอบตู้MDB 3. ซ่อมบารงุ ตMู้ DB ช่ือสถานประกอบการ : บริษัททีเทคคอลโทรล สถานที่ตดิ ต่อ : 53/1ตาบล ขนุ ทะเล อาเภอเมืองสุราษฎรธ์ านี สรุ าษฎร์ธานี 84100 โทร 077 960 978