โรคอ้วน

โรคไม่ตดิ ต่อท่ีเปน็ ปญั หาสุขภาพของคนไทย ครพู นั ธรกั ษ ์ ลำดวนหอม

3. โรคอ้วน 2

พจิ ารณาภาพ...แลว้ ตอบคาถามรว่ มกนั จากภาพ...นักเรียนสังเกตว่าผ้ปู กครองทง้ั 2 ครอบครัวมีลักษณะ เด่นทแ่ี ตกต่างกนั อย่างชัดเจนในเร่ืองใด ครอบครวั ที่ 1 ครอบครวั ที่ 2 เฉลย: ลักษณะรูปร่าง 3

พจิ ารณาภาพ...แลว้ ตอบคาถามรว่ มกนั จากภาพ...นักเรียนสังเกตว่าคนในแต่ละภาพ มลี ักษณะรูปร่างอย่างไร? ภาพที่ 1 ภาพที่ 2 ภาพที่ 3 4

ความอ้วนคอื อะไร? ความอ้วน (obesity) หมายถึง สภาวะของร่างกาย ท่ีมีการ สะสมไขมนั ไว้มากเกินกว่าปกติ ไขมนั สะสมสงั เกตเหน็ ไดช้ ดั เจนในบริเวณใดของร่างกาย ใตผ้ วิ หนงั บรเิ วณหนา้ ทอ้ ง โคนแขน โคนขา สะโพก หรอื แทรก อยู่ระหวา่ งกลา้ มเน้ือ 5

เราจะประเมนิ ความอ้วนของบุคคลได้อย่างไร? โดยการชง่ั น้าหนกั โดยการคานวนหาค่า เปรียบเทียบกบั ส่วนสูง ดชั นีมวลกาย นาไปเปรยี บเทยี บกบั กราฟแสดงเกณฑอ์ า้ งองิ การ ค่าดชั นีมวลกาย = น้าหนกั (กิโลกรัม) เจรญิ เตบิ โตนา้ หนกั ตามเกณฑส์ ว่ นสูง ของสานกั โภชนาการ ส่วนสูง (เมตร) ส่วนสูง (เมตร) กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ ใชส้ าหรบั เดก็ และ วยั ร่นุ 6

3.2 ตวั อยา่ งโรคไม่ติดต่อที่สาคญั (ต่อ) ตวั อย่าง การประเมนิ ความอว้ น นายนพดล ชงั่ นา้ หนกั ตวั ได้ 65 กโิ ลกรมั วดั ความสูงของ ร่างกายได้ 165 เซนตเิ มตร นา ขอ้ มลู ดงั กลา่ วมาเปรยี บเทยี บกบั กราฟแสดงเกณฑอ์ า้ งองิ การ เจรญิ เตบิ โตนา้ หนกั ตามเกณฑ์ ส่วนสูง ของสานกั โภชนาการ กรมอนามยั กระทรวง สาธารณสขุ จะพบวา่ ขอ้ มลู ดงั กลา่ วอยู่ในช่วงของ ผูม้ รี ูปร่างอว้ น 7

ตวั อย่าง การประเมนิ ความอว้ น นางสาวนฤกมล ชงั่ น้าหนกั ตวั ได้ 45 กิโลกรัม วดั ความสูงของ ร่างกายได้ 165 เซนติเมตร นา ขอ้ มูลดงั กล่าวมาเปรียบเทียบกบั กราฟแสดงเกณฑอ์ า้ งอิงการ เจริญเติบโตน้าหนกั ตามเกณฑ์ ส่วนสูง ของสานกั โภชนาการ กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสุข จะพบวา่ ขอ้ มูลดงั กล่าวอยใู่ นช่วง ของผู้มรี ูปร่างสมส่วน 8

การประเมนิ ความอ้วนด้วยการหาค่าดชั นีมวลกาย เกณฑแ์ ละการแปลผลตามค่าดชั นีมวลกาย (Body Mass Index: BMI) ถา้ ค่าคานวณผลลพั ธ์ที่ไดม้ ีค่า จากขอ้ มูลนายอุดม สมบูรณ์ดี มี – ต่ากวา่ 18.5 กิโลกรัมต่อตารางเมตร แสดงวา่ ส่วนสูง 170 เซ็นติเมตร มี ผอม น้าหนกั นอ้ ย หรือขาดสารอาหาร – อยใู่ นช่วง 18.5–24.9 กิโลกรัมต่อตารางเมตร แสดงวา่ น้าหนกั ตวั 87 กิโลกรัม ค่าดชั นีมวลกาย = 87 ÷ น้าหนกั ตวั อยใู่ นเกณฑม์ าตรฐาน (1.7 × 1.7) = 30.10 กิโลกรัมต่อตาราง – อยใู่ นช่วง 25.0–29.9 กิโลกรัมต่อตารางเมตร แสดงวา่ เมตร น้าหนกั ตวั เกินเกณฑม์ าตรฐาน – มากกวา่ 30 กิโลกรัมต่อตารางเมตร แสดงวา่ จากค่าคานวณผลลพั ธ์ท่ีไดแ้ สดงวา่ เป็น เป็นโรคอว้ น โรคอ้วน 9

1. การมนี า้ หนักตวั มากกว่าเกณฑ์ปกตหิ รือเป็ นโรคอ้วนจะส่งผลเสียต่อสุขภาพอย่างไร เป็นปจั จยั สาคญั ประการหน่งึ ทส่ี ง่ ผลเกิดการเจบ็ ป่วยเป็นโรคหลายชนิดข้นึ ในร่างกายเพราะผูม้ สี ภาวะร่างกาย ดงั กลา่ วมกั มภี มู ติ า้ นทานโรคตา่ นอกจากน้ยี งั พบวา่ สง่ ผลใหก้ ารเคลอ่ื นไหวร่างกายไมค่ ล่องแคลว่ ซง่ึ สง่ ผลมา จากการทร่ี ่างกายไมไ่ ดส้ ดั ส่วน และ ยงั สง่ ผลเสยี ต่อสขุ ภาพจติ เพราะผูม้ สี ภาวะร่างกายดงั กลา่ วมกั รูส้ กึ วา่ ตนเองมปี มดอ้ ยในลกั ษณะรูปร่างและยงั ประสบกบั ปญั หาทางสขุ ภาพต่าง ๆ ในหลายลกั ษณะ เช่น ปญั หาการ ตง้ั ครรภย์ าก มภี าวะแทรกซอ้ นจากการตงั้ ครรภ์ การวนิ ิจฉยั โรคทาได้ ยากกวา่ ปกติ มคี วามเสย่ี งสูงเมอ่ื ไดร้ บั การผ่าตดั แผลทผ่ี า่ ตดั มกั หายชา้ กวา่ ปกติ ประจาเดอื นมาไมส่ มา่ เสมอ มกั เป็นโรคผวิ หนงั ทพ่ี บบ่อยคอื โรคเช้อื ราทผ่ี วิ หนงั และผวิ หนงั อกั เสบ 10

2. การมนี า้ หนักตวั มากกว่าเกณฑ์ปกติหรือเป็ นโรคอ้วนมสี าเหตุมาจากปัจจยั ใดบ้าง ปจั จยั ทเ่ี ป็นสาเหตสุ าคญั ทส่ี ง่ ผลใหบ้ คุ คลมนี า้ หนกั ตวั มากกวา่ เกณฑป์ กตหิ รอื เป็น โรคอว้ น ไดแ้ ก่ ลกั ษณะและนิสยั ในการรบั ประทานอาหารไมถ่ ูกตอ้ ง เช่น รบั ประทานอาหารมากเกนิ ไปเพราะมี ความเสยี ดาย หรอื ชอบรบั ประทานอาหารจบุ จบิ ไมเ่ ป็นเวลา ขาดการออกกาลงั กาย สง่ ผลใหม้ พี ลงั งานเหลอื ร่างกายจะสะสมอยู่ในรูปไขมนั ทาใหอ้ ว้ นในทส่ี ดุ พนั ธุกรรม มกั พบวา่ ผูท้ ม่ี าจากครอบครวั ทพ่ี อ่ แมอ่ ว้ นมกั มี โอกาสอว้ นมากกวา่ ปกติ และการมคี วามผดิ ปกตขิ องร่างกาย เช่น การทร่ี ะบบต่อมไรท้ ่อทางานผดิ ปกติ การมี อาการเจบ็ ป่วยดว้ ยโรคบางชนดิ 11

3. หากเราต้องการลดนา้ หนักและควบคุมนา้ หนักตัวด้วยวธิ ีการทปี่ ลอดภยั เพื่อแก้ไขปัญหาของการทมี่ ี นา้ หนักตวั มากกว่าเกณฑ์ปกติหรือเป็ นโรคอ้วน จะมวี ธี ีการปฏิบตั งิ ่าย ๆ อย่างไร วธิ ีการลดน้าหนกั และควบคุมน้าหนกั ตวั ดว้ ยวธิ ีการท่ีปลอดภยั ดว้ ยวธิ ีการง่าย ๆ ท่ีมกั นามาปฏิบตั ิ ไดแ้ ก่ การใชว้ ิธีการควบคุมอาหาร ดว้ ยการปรับเปล่ียนนิสยั และรสนิยมในการรับประทานอาหาร เช่น การลดอาหารประเภทแป้งและน้าตาลใหน้ อ้ ยลง การรับประทานอาหารใหเ้ ป็นเวลา การ รับประทานอาหารชา้ ๆ โดยการเค้ียวอาหารใหล้ ะเอียดก่อนกลืน การไม่รับประทานอาหารในขณะ ปฏิบตั ิกิจกรรมอื่น และการหยดุ รับประทานอาหารทนั ทีเมื่อรู้สึกอิ่ม ซ่ึงวธิ ีการควบคุมอาหารมกั กระทาควบคู่กบั การใชว้ ิธีการออกกาลงั กาย ซ่ึงมกั ใชห้ ลกั การที่วา่ ควรออกกาลงั กายในหน่ึง สปั ดาห์ ไม่นอ้ ยกวา่ 3 คร้ัง แต่ละคร้ังประมาณ 30–60 นาที 12

เร่ืองน่ารู้... – การเปลย่ี นแปลงพฤตกิ รรมเป็ นวธิ ีการลดนา้ หนักและควบคุมนา้ หนักอกี วธิ ีหน่ึง ปฏบิ ตั โิ ดย 1) บนั ทกึ กจิ กรรมการรับประทานอาหารและการออกกาลงั กาย 2) การจัดการกบั ความเครียด 3) หลกี เลยี่ งส่ิงทกี่ ระตุ้นให้อยากอาหาร 4) ต้องมกี ระบวนการแก้ปัญหาสุขภาพโดยการออกกาลงั กาย 5) ให้รางวลั กบั ตนเองเมื่อสามารถทาได้ตามเป้าหมาย 6) ต้ังเป้าหมายการลดนา้ หนักทเ่ี ป็ นไปได้ 7) ต้ังเป้าหมายท่ีสามารถปฏบิ ตั ิได้ง่ายและได้ผลดี – ในเพศชายหากวดั เส้นรอบวงเอวมากกว่า 40 นิว้ และในเพศหญงิ หากวดั เส้นรอบวงเอวมากกว่า 35 นิว้ จัดว่าเป็ นคนอ้วนลงพุง 13

14

15

16

17

18

19

20

21

22