การวางแผนพัฒนาสุขภาพตนเอง

หน่วยที่ 2 การวางแผนพฒั นา สขุ ภาพ ครพู นั ธรกั ษ ์ ลำดวนหอม

แนวคิด ทกุ คนจำเป็นต้องตระหนักถึงควำมสำคญั ในกำรดแู ลสุขภำพ ของตนเองในทุกมิติ คือ มิติทำงกำย มิติทำงจิตใจ มิติทำงสงั คม และมิติทำงปัญญำ โดยมีกำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพของตนเอง และปฏิบตั ิตำมแผนในทุกมิติอย่ำงสมำ่ เสมอ จะนำไปสู่กำรมี สขุ ภำพท่ีดีทงั้ ในระดบั บคุ คล ครอบครวั และชมุ ชนต่อไป

ควำมหมำยของสุขภำพ สุขภำพ หมำยถึง ภำวะกำรดำรงชีวิตที่มีควำมสมบรู ณ์ทงั้ รำ่ งกำย จิตใจ รวมทงั้ กำรอยู่ รว่ มกนั ในสงั คมได้ด้วยดี อย่บู นพนื้ ฐำนของคณุ ธรรม และกำรใช้สติปัญญำ

การดูแลสุขภาพของบคุ คลแต่ละวัย บุคคลแตล่ ะวยั มีพัฒนาการทางร่างกายและอารมณท์ ี่แตกตา่ งกนั ดังนี้ วยั ทารกและวยั เด็ก เปน็ วัยที่พอ่ แมแ่ ละผู้ใหญใ่ นครอบครัวจะให้การดูแล จัดการวางแผน การปลกู ฝงั ใหม้ สี ุขนิสยั ในการ ดูแลสุขภาพของตนเอง เพอื่ ให้มภี าวะการเจรญิ เติบโตที่เหมาะสมกบั วยั และเติบโตเปน็ ผ้ใู หญ่ท่มี ี คณุ ภาพของสังคม วัยร่นุ อายุตง้ั แต่ ๑๓ ถงึ ๒๐ ปี เป็นช่วงของการเปลีย่ นแปลงทางดา้ นรา่ งกาย อารมณ์ และพฤตกิ รรมอยา่ ง วัยผู้ใหญ่ รวดเรว็ ควรปลูกฝังแบบแผนการดาเนนิ ชวี ิตด้านการดูแลสุขภาพทเี่ หมาะสมเพอ่ื ทจี่ ะไดเ้ ตบิ โตเป็น ผ้ใู หญ่อยา่ งมคี ณุ ภาพ และมีสขุ ภาพสมบรู ณแ์ ขง็ แรง แบง่ ออก เปน็ ๒ ชว่ ง คือ วัยผูใ้ หญต่ อนตน้ ต้งั แตอ่ ายุ ๒๐ ถึง ๔๐ ปี และวยั กลางคน คอื ชว่ งอายุ ๔๐ - ๖๐ ปี บคุ คลในวยั ผใู้ หญ่ตอนต้นมีการพัฒนาทางร่างกายอย่างเตม็ ที่ทั้งเพศหญิงและเพศชาย ร่างกายสมบรู ณ์ เป็นวัยทางานและสร้างครอบครัว วยั สูงอายุ มอี ายุต้ังแต่ ๖๐ ปีข้นึ ไป อวัยวะทกุ ระบบในรา่ งกายเส่ือมถอย ปัญหาทางกายทพ่ี บบอ่ ยประกอบด้วย การเคลอ่ื นไหวไมค่ ล่องตัวและการกลัน้ ปสั สาวะไม่ค่อยได้ ขอ้ กระดกู เสือ่ ม ท้องผูก ตาเปน็ ต้อกระจก หูตงึ และนอนไมห่ ลับ เป็นวัยทคี่ วรได้รับการดูแลจากคนในครอบครวั

ควำมหมำยของกำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพ กำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพ หมำยถึง กำรกำหนดแนวทำง วิธีกำรในกำรสร้ำงสุขภำพ ดูแลส่งเสริมสุขภำพล่วงหน้ำ โดยมีกำรประเมินภำวะสุขภำพ และวิเครำะหผ์ ลกำรประเมินภำวะสุขภำพ นำข้อมูลมำวำงแผน พฒั นำสุขภำพและกำหนดแนวทำงวิธีกำรพฒั นำสุขภำพ และ ก ำ ร ป ร ะ เ มิ น ผ ล เ พื่ อ ใ ห้ มี ส ภ ำ ว ะ สุ ข ภ ำ พ ท่ี ส ม บู ร ณ์ แ ข็ง แ ร ง ในทงั้ ๔ มิติ

สุขภำพ มีองค์ประกอบ ๔ ส่วน ๑. มิติทำงกำย มีรำ่ งกำยแขง็ แรง ไม่เจบ็ ป่ วยโดยไมจ่ ำเป็น ไมต่ ำยก่อนวยั อนั ควร เมอ่ื เกิด กำรเจบ็ ป่ วยสำมำรถกลบั คืนได้รวดเรว็ สำมำรถเข้ำถงึ บริกำรทำงกำรแพทยแ์ ละ สำธำรณสขุ ได้ คนที่มีร่ำงกำยแขง็ แรงจะไม่เจบ็ ป่ วยง่ำย

๒. มิติทำงจิตใจ มีจิตใจดี มีควำมสขุ ไมเ่ ครยี ดและรจู้ กั วิธีจดั กำรกบั ควำมเครยี ด กำรวำดภำพเป็ นกำรผ่อนคลำยทำงด้ำนจิตใจที่สร้ำงสรรค์

๓. มิติทำงสงั คม มีกำรพ่ึงพำช่วยเหลือเกือ้ กลู กนั อยรู่ ว่ มกนั ในสงั คมอยำ่ งมีควำมสขุ มีส่ิงแวดล้อมและสภำพแวดล้อมที่ดี มีอำชญำกรรมและควำมรนุ แรงน้อย กำรช่วยเหลือเกื้อกลู กนั ในสงั คมเป็ นหน้ำที่ของทุกคนในสงั คม

๔. มิติทำงสติปัญญำ หรอื จิตวิญญำณ มีจิตใจที่เปี่ ยมสขุ เขำ้ ถงึ ควำมดีงำม ถกู ต้อง มีจิตใจดี มีเมตตำกรณุ ำ และเข้ำใจส่ิงต่ำงๆ ท่ีเกิดขึน้ อยำ่ งมีเหตผุ ล กำรนัง่ สมำธิเป็ นกำรพฒั นำทำงด้ำนสติปัญญำ

สภำวะสขุ ภำพท่ีสมบรู ณ์แขง็ แรง ใน ๔ มิติ

การดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครวั การดแู ลสขุ ภาพตนเอง ๑ การออกกาํ ลงั กายอยา่ งสม่ําเสมอ ควรออกกาลังกายอย่างถกู ตอ้ งตามวิธกี ารของการออกกาลงั กาย ๒ การรับประทานอาหารที่ถกู ตอ้ ง ทานให้ครบ ๕ หมู่ ๓ การพกั ผอ่ นและกจิ กรรมนันทนาการ เปน็ การสรา้ งภมู ิคุม้ กนั โรค ผ่อนคลายความเครียดจากการทางาน การพกั ผ่อนที่ดีที่สุด คือการนอนหลบั ในเวลากลางคนื วันละ ๖-๘ ชั่วโมง ๔ หลกี เลยี่ งพฤติกรรมเสย่ี ง พฤติกรรมเสีย่ งทีบ่ อ่ นทาลายสุขภาพ สาเหตขุ องการทจ่ี ะเกดิ อุบตั ิภัยและ ภัย อันตราย เชน่ การดื่มสุรา การสูบบหุ ร่ี การเสพสารเสพตดิ ๕ สร้างทักษะในชวี ิตเพอื่ การอยกู่ ันด้วยสนั ติ การใชช้ ีวติ รว่ มกนั ในครอบครัวต้องมีการช่วยเหลือเกอื้ กลู กนั ในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นด้านการศึกษา สาธารณสุข หรอื ความเปน็ อย่ทู ่ัวไป

๖ มีการพัฒนาทางดา้ นปญั ญา ลดละความเหน็ แก่ตวั ม่งุ เขา้ ถงึ ความดี เช่น การศกึ ษา การเล่นกีฬาศาสนา การรวมกลุ่ม การเจรญิ ภาวนา การสัมผัสธรรมชาติ เปน็ ต้น ๗ มกี ารเรยี นรทู้ ่ีดี เป็นกิจกรรมทท่ี าให้เกดิ ความสนุก ทาให้เกิดปญั ญา เกิดความคิด มีความสขุ สร้างแรงจูงใจ ท่ีต้องการจะเรียนรู้ในเรอ่ื งตา่ งๆ มากขึ้น ๘ การจัดส่ิงแวดลอ้ มให้เก้ือกลู ตอ่ สขุ ภาพ ท้ังทางกายภาพ ทางชวี ภาพ และทางสงั คม สามารถทาได้ ดังนี้ สง่ิ แวดล้อมทางกายภาพ สง่ิ แวดลอ้ มทางชีวภาพ สง่ิ แวดล้อมทางสังคม • มีสขุ าภิบาลทด่ี ี สะอาดปราศจาก • ปราศจากแหลง่ เพาะพนั ธพุ์ าหะนา • มีสัมพนั ธภาพและมิตรไมตรที ี่ดี ต่อกัน มลภาวะ โรค เพื่อที่จะทาใหก้ ารกอ่ เกดิ โรค • มคี วามเอือ้ อาทรตอ่ กันทัง้ ท่ีบ้าน ทโี่ รงเรยี น ตา่ งๆ ลดนอ้ ยลงไปหรอื ไมเ่ กดิ ข้ึน • มสี ถานท่ีออกกาลังกาย พกั ผ่อน ทท่ี างาน เปน็ มติ รทีด่ ีกบั เพื่อนบา้ นและชมุ ชน • มีน้าสะอาดสาหรบั บริโภคอยา่ ง เพียงพอ • มีสถานทก่ี าจัดขยะมลู ฝอยอย่างถูก สุขลักษณะ

ควำมสำคญั ของกำรวำงแผนพฒั นำสุขภำพ ก ำ ร ที่ เ ร ำ อ ยู่ ใ น สัง ค ม อ ย่ ำ ง มี ค ว ำ ม สุ ข นั ้น ต้ อ ง มี สุ ข ภ ำ พ ด้ ำ น ร่ำงกำย จิตใจ สงั คม และปัญญำที่สมบูรณ์แขง็ แรง ซ่ึงสำมำรถทำได้ โดยทุกคนจะต้องดูแลรกั ษำและพฒั นำสุขภำพของตนเอง ครอบครวั รวมไปถึงเพ่ือนในโรงเรียนและในชุมชน โดยแต่ละบุคคลนัน้ ต้องมี ค ว ำ ม รู้ใ น ก ำ ร ดูแ ล สุ ข ภ ำ พ ต น เ อ ง เ พื่ อ ส ร้ ำ ง เ ส ริ ม สุ ข ภ ำ พ ใ ห้ ดี ก ำ ร วำงแผนพฒั นำสุขภำพของตนเองจึงมีควำมสำคญั อย่ำงย่ิงสำหรบั ทุก คนเพรำะกำรสร้ำงเสริมสขุ ภำพเพื่อให้มีควำมสมบูรณ์ทงั้ ด้ำนร่ำงกำย และจิตใจ

๑. การตรวจเลือด ๑.๑ ระดบั คอเลสเตอรอล (Cholesterol) ในเลือด ๑.๒ ระดบั ไตรกลีเซอไรด์ (Triglyceride) ๑.๓ ระดบั เอชดีแอล (HDL, High-Density Lipoprotein) ๑.๔ ระดบั เอชดีแอล (LDL, Low-Density Lipoprptein)

๑. การตรวจเลือด ๑.๕ ระดบั น้ำตำลในเลือด (Glucose) ๑.๖ ระดบั กรดยรู ิกในเลือด (Uric Acid) ๑.๗ ควำมเขม้ ข้นของเมด็ เลือด (Hematocrit : Hct) ๑.๘ จำนวนเมด็ เลือดขำว (White Blood Cells)

๒. ควำมดนั เลือด โดยปกติคนเรำจะมีค่ำควำมดนั เลือดประมำณ ๑๒๐/๘๐ หรอื มำกน้อยกว่ำนี้เลก็ น้อย ๓. กำรชงั่ น้ำหนักและวดั ส่วนสูง

ค่ำดชั นีมวลกำย (Body Mass Index :BMI) ดชั นีมวลกำย น้ำหนัก (กิโลกรมั ) = ส่วนสงู ๒ (เมตร) (Body Mass Index)

กำรประเมินภำวะสุขภำพทำงจิต กำรประเมินภำวะทำงจิตใจและอำรมณ์นัน้ สำมำรถประเมินได้ โดยใช้แบบ ประเมินซ่ึงมีหลำยแบบ เช่น แบบทดสอบควำมเครยี ด แบบวดั ควำมสขุ เป็นต้น

กำรประเมินภำวะสุขภำพทำงสงั คม กำรประเมินภำวะสขุ ภำพทำงสงั คมนัน้ สำมำรถประเมินจำก สภำพควำมของเป็นอย่ทู ่ีดีของคนในสงั คม เช่น อำจใช้เกณฑก์ ำร ประเมินตำมตวั ชี้วดั ที่กำหนดไว้ เช่น สงั คมมีควำมปลอดภยั จำก อำชญำกรรมและควำมรนุ แรง

กำรประเมินภำวะสุขภำพทำงปัญญำ ภำวะสุขภำพทำงปัญญำ หรือสุขภำพทำงจิตวิญญำณ หมำยถึง ควำมเข้ำใจสภำพควำมเป็ นจริง ควำมถกู ต้อง มีจิตใจดี มีควำมเมตตำกรณุ ำ และมีจิตใจที่เปี่ ยมสุข กำรประเมินภำวะสุขภำพ ทำงปัญญำ ใช้เกณฑก์ ำรประเมินได้จำกกำรท่ีประชำชนสำมำรถ ลด ละ เลิก อบำยมขุ และสำรเสพติด มีควำมสำมคั คี เอื้ออำทรเกื้อกลู กนั มีสติ และปัญญำ สำมำรถแก้ไขควำมขัดแย้งด้วยเหตุผลและสันติ วิ ธี ตลอดจน ยดึ มนั่ ในหลกั ศำสนำและด้ำนวฒั นธรรมท่ีดีงำมของชำติ

ปัญหำสุขภำพของวยั ร่นุ