หน่วยที่ 9 คุณธรรม จริยธรรม ในการสื่อสาร

บทที่ 9 คณุ ธรรม จรยิ ธรรม ในการสือ่ สาร

สาระการเรยี นรู้ 1. คณุ ธรรม จรยิ ธรรมกับการสื่อสาร 2. คณุ ธรรม จรยิ ธรรมในการพูดเพอ่ื การส่ือสาร 3. คุณธรรม จรยิ ธรรมในการเขยี นเพื่อการสื่อสาร 4. การใช้ภาษาเพ่ือการสื่อสารอยา่ งมีคุณธรรม จรยิ ธรรม

1. คุณธรรม จรยิ ธรรมกับการสื่อสาร ความหมายคุณธรรม จรยิ ธรรม พจน า นุ กร ม ฉ บับร าชบั ณฑิตย สถา น พ .ศ . 2554 ให้ ความหมายของคณุ ธรรมและจรยิ ธรรม ไว้วา่ คุณธรรม หมายถึง สภาพคุณงามความดี จริยธรรม หมายถึง ธรรมท่ีเป็น ข้ อประพฤติปฏิบัติ ศีลธรรม กฎศลี ธรรม ทั้งคุณธรรมและจริยธรรมมีความจําเป็นอย่างยิ่งท่ีผู้ส่ง สารต้องคํานึงถึง เพราะจัดเป็นส่ิงสําคัญของการสื่อสาร หากผู้ส่ง สารขาดคุณธรรม จรยิ ธรรมแล้ว อาจส่งผลรา้ ยต่อผู้รบั สารหรอื ผู้ ทถี่ ูกกล่าวอ้างถึง หรอื สงั คมสว่ นรวมได้

1. คุณธรรม จรยิ ธรรมกับการสือ่ สาร การส่ือสาร ถือเป็นความรบั ผิดชอบอย่างหน่ึงของผู้ส่งสาร เพื่อให้การส่ือสารเป็นไปได้ด้วยความเรยี บรอ้ ย โดยสามารถสรุป คุณธรรมและจรยิ ธรรมทางการส่อื สารได้ดังนี้ (สุนีติ์ ภู่จิรฐาพนั ธ,ุ์ 2554 : 82-83) 1. การสื่อสารเป็นเร่ืองของความจริง ดังน้ันผู้ส่งสารควร ส่อื สารแต่เฉพาะเรอื่ งราวทเ่ี ปน็ ความจรงิ ตามหลักความจรงิ ทแี่ ท้ 2. การสือ่ สารเปน็ เรอ่ื งของความซ่ือสัตย์จรงิ ใจ ท้งั ต่อตนเอง ผ้อู ่ืน และสงั คม 3. การสื่อสารเป็นเรอื่ งของความเหมาะสม อยู่บนหลักของ ความควรหรอื ไม่ควร

1. คุณธรรม จรยิ ธรรมกับการส่อื สาร 4. การส่ือสารเป็นเร่ืองของจรรยาบรรณ คือ ต้ังอยู่บน พืน้ ฐานของจรรยาบรรณในวชิ าชพี นั้น ๆ 5. การสื่อสารเปน็ เรอ่ื งของความรบั ผิดชอบ ไม่ว่าจะเปน็ การ พูดหรือเขียนต้องอยู่บนความรู้สึกผิดชอบชั่วดี เมื่อส่ือสาร ออกไปแล้วจะมีผลกับใครมากน้อยเพียงใด 6. การส่ือสารเป็นเรื่องของความถูกต้อง มีประโยชน์ แก้ปญั หา และเปน็ ไปได้ 7. การสอื่ สารเปน็ เรอื่ งของมารยาท นั่นคือไม่ขัดกับมารยาท ทสี่ งั คมได้กําหนดข้นึ มา 8. การสื่อสารเป็นเรอ่ื งของศิลปะ ทั้งในด้านศิลปะทางการ พูด การเขยี น การนําเสนอ และการแสดง

2. คุณธรรม จรยิ ธรรมในการพูดเพ่ือการสื่อสาร “หลักของคุณธรรม” คือ การคิดด้วยใจทเี่ ป็นกลางก่อนจะพูดจะทําส่ิงใด จําเป็นต้องหยุดคิดเสียก่อน เพื่อรวบรวมสติให้ต้ังมั่น และจิตสว่างแจ่มใส ซ่ึงเมื่อฝึกหัดคุ้นเคยชํานาญแล้ว จะกระทําได้ คล่องแคล่ว ช่วยให้สามารถแสดงความรู้ ความคิดในเรอ่ื งต่าง ๆ ให้ผู้ฟังเข้าใจได้ง่าย ได้ชัด ไม่ผิด ท้ังห ลั กวิชา ท้ังห ลั กคุณ ธรรม ( พระบรมราโชวาท พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลย เดชมหาราช บรมนาถบพิตร : 2535)

2. คุณธรรม จรยิ ธรรมในการพูดเพื่อการสอ่ื สาร การหลักการพูดตามแนวพระพุทธศาสนามาใช้กับการเขียน ในการสื่อสารในปจั จุบนั ได้ดังน้ี (พระธรรมปิฏก, 2538 : 769) 1. ละมุสา เว้นการพูดเทจ็ รวมถึง สัจจวาจา พดู คําจรงิ 2. ละปิสณุ าวาจา เว้นการพูดส่อเสียด รวมถึง สามัคคีกรณีวาจา พูดคําสมานสามัคคี 3. ละผรุสวาจา เวน้ การพดู คําหยาบ รวมถึง สณั หวาจา พดู คําอ่อนหวานสุภาพ 4. ละสมั ผปั ปลาปะ เว้นการพดู เพ้อเจ้อ รวมถึง อัตถสณั หิตาวาจา พูดคํามปี ระโยชน์

2. คุณธรรม จรยิ ธรรมในการพูดเพื่อการสือ่ สาร หลักการส่ือสารท่ีสําคัญเด่นชัดที่สุดตามแนวพระพุทธศาสนา คือ การห้ามพูด เทจ็ ซึ่งพระพุทธองค์ ทรงกําหนดไวใ้ นศลี 5 ข้อท่ี 4 ว่า “มุสาวาทา เวระมณีสิกขา ปะทัง สะมาทิยามิ” คําว่า มุสา แปลว่า ความเท็จ ได้แก่ การโกหก ซ่ึงการมุสา หรอื เทจ็ นั้นมี 7 แนวทาง ดังน้ี (ชัยวฒั น์ อัตพฒั น์, 58-59) 1. ปด ได้แก่ โกหกชัด ๆ ไมร่ ูไ้ มเ่ ห็น 2. ทนสาบาน ทาํ ผดิ จรงิ แต่กล้าสาบานว่าไม่ได้ทาํ ไมไ่ ด้พูด 3. ทาํ เล่ห์กระเท่ 4. มายา แสดงอาการลวงคนอื่น 5. ทาํ เลศนัย พดู เล่นสํานวนให้คนฟงั เข้าใจผิด 6. เสรมิ ความ 7. อําความ เรอ่ื งมมี ลู มากแต่พดู ให้น้อย

2. คุณธรรม จรยิ ธรรมในการพูดเพื่อการสือ่ สาร การพูดที่ดี พระพุทธเจ้าทรงแสดงไว้ในพาลบัณฑิตสูตรว่า วจีกรรมหรอื การพูด ของบัณฑิต จะเป็นวจีกรรมที่สุภาพดีงาม ซึ่งมีลักษณะ 4 ประการ คือ (ชัยวัฒน์ อัตพัฒน์, 2523 : 165-166) 1. พูดคําจรงิ 2. พูดคําสมานไมตรี 3. คําไพเราะ 4. พดู คําทม่ี ปี ระโยชน์ ผู้ ส่ ง ส า ร ด้ ว ย ก า ร พู ด จึ ง ค ว ร คํ า นึ ง แ ล ะ ใ ส่ ใ จ กั บ เนื้ อ ห า เรอ่ื งราวท่ีพูด และคุณธรรม จรยิ ธรรมท่ีสอดแทรกอยู่ในการพูด ด้วยเสมอ เพราะนอกจากจะสื่อถึงตัวผู้พูดเองแล้ว ยังเป็นการ แสดงความรบั ผดิ ชอบต่อตนเองและสงั คมอีกด้วย

3. คุณธรรม จรยิ ธรรมในการเขยี นเพ่อื การสื่อสาร ผู้เขียนท่ีดีต้องมีคุณธรรมเป็นตัวตั้ง เมื่อมีคุณธรรมแล้ว การเขียนงานต่าง ๆ ก็ทําได้โดยง่าย คุณธรรมสําหรบั การทํางานการเขียนที่ควรมีเป็นพื้นฐาน 4 ข้อ คือ ฉันทะ วริ ยิ ะ จิตตะ และวิมังสา (วรวรรธน์ ศรยี าภัย, 2557 : 28) กล่าวได้ดังนี้ 1. ฉันทะ คือ มีความพอใจในสิ่งนั้น ๆ ในกิจนั้น ๆ หรอื ในธุระน้ัน ๆ ดังน้ัน ในประการนี้ จึงต้องมีความ พอใจที่จะเป็นนักเขียนเสียก่อน ทําด้วยความ สบายใจ ความสุขใจ ตั้งใจว่า แม้จะมีอุปสรรค หรอื ข้อบกพรอ่ งบ้างก็ไม่เป็นไร จะเป็นโอกาสให้ พัฒนาในโอกาสต่อ ๆ ไป

3. คุณธรรม จรยิ ธรรมในการเขยี นเพื่อการสื่อสาร ผู้เขียนที่ดีต้องมีคุณธรรมเป็นตัวตั้ง เมื่อมีคุณธรรมแล้ว การเขียนงานต่าง ๆ ก็ทําได้โดยง่าย คุณธรรมสําหรบั การทํางานการเขียนท่ีควรมีเป็นพื้นฐาน 4 ข้อ คือ ฉันทะ วิรยิ ะ จิตตะ และวิมงั สา (วรวรรธน์ ศรยี าภัย, 2557 : 28) กล่าวได้ดังนี้ 2. วริ ยิ ะ คือ มคี วามเพียร นั่นคือการลงมอื เขียนให้ได้ในท่สี ุด ซ่ึงแม้จะมีความยากลําบากในข้ันฝึกฝนระยะแรก ๆ ก็ ต้ อ ง ไ ม่ ย่ อ ท้ อ พ ย า ย า ม อ ย่ า ง เ ต็ ม ท่ี ให้ ป ร ะ ส บ ความสาํ เรจ็ การเขียนงานแต่ละช้ินอาจต้องลงมือเขียนหลาย คร้ังจึงจะแล้วเสร็จ ประการน้ีก็จงอย่าลดละความ พยายามน้ัน หากลดละเม่ือใด งานเขียนก็จะจบลงด้วย ความไม่สาํ เรจ็ ในทนั ที

3. คุณธรรม จรยิ ธรรมในการเขียนเพ่อื การส่ือสาร ผู้เขียนท่ีดีต้องมีคุณธรรมเป็นตัวต้ัง เม่ือมีคุณธรรมแล้ว การเขียนงานต่าง ๆ ก็ทําได้โดยง่าย คุณธรรมสําหรบั การทํางานการเขียนท่ีควรมีเป็นพื้นฐาน 4 ข้อ คือ ฉันทะ วริ ยิ ะ จิตตะ และวมิ งั สา (วรวรรธน์ ศรยี าภัย, 2557 : 28) กล่าวได้ดังนี้ 3. จิตตะ คือ มีจิตที่ต้ังมั่นอย่างแน่วแน่ ว่าจะเขียนให้ดี ท่ีสุด มองให้ลึกซึ้งไปถึงผลประโยชน์ที่จะได้รับว่ามี คุณค่าสูงขณะเขียนมีสมาธิ จิตใจม่ันคง ไม่ว้อกแว้ก แม้งานเขยี นบางงานจะใช้เวลาในการสรา้ งสรรค์นาน ก็อย่ามีใจคิดละเสีย หรอื กล่าวอย่างง่าย ๆ คือ ขณะ เขยี นให้เขยี นด้วยความต้ังใจอย่างดีทส่ี ุด

3. คุณธรรม จรยิ ธรรมในการเขยี นเพ่อื การสอ่ื สาร ผู้เขียนที่ดีต้องมีคุณธรรมเป็นตัวตั้ง เมื่อมีคุณธรรมแล้ว การเขียนงานต่าง ๆ ก็ทําได้โดยง่าย คุณธรรมสําหรบั การทํางานการเขียนทีค่ วรมีเป็นพ้ืนฐาน 4 ข้อ คือ ฉันทะ วิรยิ ะ จิตตะ และวิมงั สา (วรวรรธน์ ศรยี าภัย, 2557 : 28) กล่าวได้ดังนี้ 4. วิมงั สา คือ การคิด ตรกึ ตรอง ใคร่ครวญที่ลึกซ้ึงและ แยบคายกวา่ จิตตะ พจิ ารณาให้ลุ่มลึกไปถึงเนื้องาน หรอื แก่นหลักของการเขียนว่า การท่ีได้เป็นหรอื ได้ ทํานั้นเป็นความสุขของชีวิต มีความสดช่ืน อิ่มเอม ตนเองมีพัฒนาการขึ้นเร่อื ย ๆ ทั้งความชํานาญก็ งอกงามมากขึ้น

4. การใช้ภาษาเพ่ือการสือ่ สารอย่างมคี ุณธรรม จรยิ ธรรม 4.1 คณุ ธรรม จรยิ ธรรมใน การใชว้ จั นภาษาเพือ่ การส่ือสาร วัจนภาษาจัดเป็นการส่ือสารเบื้องต้นที่พบได้บ่อยใน ชีวิตประจําวัน การใช้ภาษาท่ีดี สมบูรณ์ และถูกต้อง ยอ่ มสรา้ งความประทบั ใจและเกิดประโยชน์ได้ 1. ควรใชภ้ าษาทเี่ ป็นความจรงิ และชดั เจน 2. ควรใชภ้ าษาสุภาพ 3. ควรใช้ภาษาให้เหมาะสมกับกาลเทศะและบุคคล 4. ไม่ควรใชภ้ าษาทก่ี ่อให้เกิดความรุนแรง

4. การใช้ภาษาเพื่อการสือ่ สารอย่างมีคุณธรรม จรยิ ธรรม 4.1 คุณธรรม จรยิ ธรรมใน การใชว้ จั นภาษาเพ่ือการส่ือสาร 5. ควรใช้ภาษาให้ถูกต้อง 6. ควรใชภ้ าษาอยา่ งมีความรบั ผิดชอบ 7. ควรใชภ้ าษาทไี่ ม่ก่อให้เกิดความ เสียหายแก่บุคคลใดบุคคลหน่ึง 8. ควรใชภ้ าษาต้องคํานึงถึงผ้รู บั สาร

4. การใช้ภาษาเพ่ือการสือ่ สารอย่างมีคุณธรรม จรยิ ธรรม 4.2 คณุ ธรรม จรยิ ธรรมการใช้ อวัจนภาษาเพ่อื การสือ่ สาร การสื่อสารในชีวิตประจําวัน โดยทั่วไปนอกจากเราจะใช้ วัจนภาษาแล้ว อวัจนภาษายังมีความสําคัญอย่างมากในการ สื่อสารด้วย เช่น กิรยิ าท่าทาง การแสดงออก การแต่งกาย ใน แต่ละสังคมอวัจภาษาก็ส่ือความหมายแตกต่างกันออกไป ผู้ใช้ จึงควรศึกษาและเข้าใจในวัฒนธรรมประเพณีของแต่ละสังคม หรอื พนื้ ทด่ี ้วย โดยมรี ายละเอียดดังน้ี 1. ไม่ควรนําเสนอภาพท่ีรุนแรง 2. ไมค่ วรนําเสนอภาพการแต่งกายทีไ่ ม่สุภาพ 3. ไม่ควรนําเสนอภาพที่สอ่ ไปทางลามกอนาจาร 4. ไม่ควรนําเสนอภาพทีแ่ สดงถึงกิรยิ าท่าทางทไี่ ม่เหมาะสม

สรุปทา้ ยบท การจะเป็นผู้สื่อสารที่ดีนั้น ผู้ส่งสารจําเป็นต้อง เป็ น ผู้ ท่ี มี ค ว า ม รู ้ค ว า ม ส า ม า ร ถ แ ล ะ คํ า นึ ง ถึ ง ห ลั ก คุณธรรมและจรยิ ธรรมทางการสื่อสาร ท้ังในด้าน การใช้ภาษา เน้ือหา และบุคคลท่ีต้องกล่าวถึง การ ส่ือสารที่ดีและมีคุณธรรม จรยิ ธรรม ย่อมส่งผลให้ เกิดคุณประโยชน์ทง้ั ต่อตัวผ้สู ่งสารและผรู้ บั สาร ดังนั้นผู้ส่งสารจึงต้องคํานึงถึงสิ่งท่ีจะสื่อสาร ทั้งวัจนภาษาและอวัจนภาษา