วิชาเศรษฐกิจพอเพียง

หนังสอื เรยี นสาระทกั ษะการดําเนนิ ชวี ติ รายวิชาเศรษฐกิจพอเพียง (ทช31001) ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย (ฉบับปรับปรุง 2554) หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขนั้ พื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551 หามจําหนา ย หนังสือเรียนเลม น้ี จดั พมิ พด วยเงนิ งบประมาณแผนดนิ เพือ่ การศึกษาตลอดชีวิตสาํ หรบั ประชาชน ลขิ สทิ ธ์เิ ปน ของ สาํ นกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ สํานกั งานสงเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั สาํ นักงานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

2 | ห น้ า หนงั สอื เรยี นสาระทกั ษะการดาํ เนินชวี ิต รายวิชา เศรษฐกจิ พอเพียง (ทช31001) ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย ฉบับปรับปรุง 2554 ลิขสทิ ธเิ์ ปน ของ สาํ นกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลําดบั ท่ี 20/2555

คาํ นํา กระทรวงศึกษาธิการไดป้ ระกาศใชห้ ลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาขนั พืนฐาน พทุ ธศกั ราช เมอื วนั ที กนั ยายน พ.ศ. แทนหลกั เกณฑแ์ ละวธิ ีการจดั การศึกษานอกโรงเรียน ตามหลกั สูตรการศกึ ษาขนั พืนฐาน พทุ ธศกั ราช ซึงเป็ นหลกั สูตรทีพฒั นาขึนตามหลกั ปรัชญาและ ความเชือพืนฐานในการจดั การศึกษานอกโรงเรียนทีมีกลุ่มเป้ าหมายเป็ นผใู้ หญ่มีการเรียนรู้และสงั สม ความรู้และประสบการณ์อยา่ งต่อเนือง ในปี งบประมาณ กระทรวงศึกษาธิการไดก้ าํ หนดแผนยทุ ธศาสตร์ในการขบั เคลือนนโยบาย ทางการศกึ ษาเพือเพมิ ศกั ยภาพและขีดความสามารถในการแข่งขนั ใหป้ ระชาชนไดม้ ีอาชีพทีสามารถสร้าง รายได้ทีมงั คงั และมนั คง เป็ นบุคลากรทีมีวินัย เปี ยมไปด้วยคุณธรรมและจริยธรรม และมีจิตสาํ นึก รับผดิ ชอบต่อตนเองและผอู้ ืน สาํ นักงาน กศน. จึงไดพ้ ิจารณาทบทวนหลกั การ จุดหมาย มาตรฐาน ผล การเรียนรู้ ทีคาดหวงั และเนือหาสาระ ทงั กลุ่มสาระการเรียนรู้ ของหลกั สูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการศึกษา ขันพืนฐาน พุทธศักราช ให้มีความสอดคล้องตอบสนองนโยบาย กระทรวงศึกษาธิการ ซึงส่งผลให้ตอ้ งปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพิมและสอดแทรกเนือหาสาระ เกียวกบั อาชีพ คุณธรรม จริยธรรมและ การเตรียมพร้อม เพือเขา้ สู่ประชาคมอาเซียน ในรายวิชาทีมคี วาม เกียวขอ้ งสัมพนั ธ์กนั แต่ยงั คงหลกั การและวิธีการเดิมในการพฒั นาหนงั สือทีให้ผเู้ รียนศึกษาค้นควา้ ความรู้ดว้ ยตนเอง ปฏิบตั ิกิจกรรม ทาํ แบบฝึ กหัด เพือทดสอบความรู้ความเขา้ ใจ มีการอภิปราย แลกเปลียนเรียนรู้กบั กลุ่ม หรือศกึ ษาเพมิ เติมจากภมู ิปัญญาทอ้ งถนิ แหลง่ การเรียนรู้และสืออืน การปรับปรุ งหนังสือเรี ยนในครังนี ได้รับความร่วมมืออย่างดียิงจากผทู้ รงคุณวุฒิในแต่ละ สาขาวิชา และผเู้ กียวขอ้ งในการจดั การเรียนการสอนทีศึกษาคน้ ควา้ รวบรวมขอ้ มูลองคค์ วามรู้จากสือ ต่าง ๆ มาเรียบเรียงเนือหาใหค้ รบถว้ นสอดคลอ้ งกบั มาตรฐาน ผลการเรียนรู้ทีคาดหวงั ตวั ชีวดั และกรอบ เนือหาสาระ ของรายวิชา สาํ นกั งาน กศน.ขอขอบคุณผมู้ ีส่วนเกียวขอ้ งทุกท่านไว้ ณ โอกาสนี และหวงั ว่าหนังสือเรี ยน ชุดนีจะเป็ นประโยชน์แก่ผูเ้ รียน ครู ผสู้ อน และผูเ้ กียวข้องในทุกระดับ หากมี ขอ้ เสนอแนะประการใด สาํ นกั งาน กศน. ขอนอ้ มรับดว้ ยความขอบคุณยงิ

4 | ห น้ า สารบญั หนา คํานาํ คาํ แนะนําในการใชห นงั สอื เรียน โครงสรางรายวิชาเศรษฐกจิ พอเพียง บทที่ 1 ความพอเพยี ง .............................................................................................................. 1 บทที่ 2 ชุมชนพอเพยี ง ............................................................................................................10 บทท่ี 3 การแกปญหาชมุ ชน .....................................................................................................24 บทท่ี 4 สถานการณของประเทศไทยและสถานการณโ ลกกับความพอเพยี ง .............................31 บทที่ 5 การประกอบอาชพี ตามหลกั เศรษฐกจิ พอเพียงเพอื่ การสรา งรายได อยางม่นั คง ม่งั คงั่ และยงั่ ยืน………………………………………………………………………………………………….43 บรรณานกุ รม ................................................................................................................ ภาคผนวก ................................................................................................................ คณะผูจัดทาํ ................................................................................................................

คําแนะนําในการใชห นังสอื เรียน หนังสอื เรียนสาระทักษะการดําเนินชีวิต รายวิชาเศรษฐกิจพอเพียง ทช31001 ระดับมัธยมศึกษา ตอนปลาย เปน หนังสอื เรยี นท่จี ัดทําข้นึ สําหรับผูเรยี นท่เี ปน นกั ศกึ ษานอกระบบ ในการศกึ ษาหนงั สือเรียนสาระ ผเู รียนควรปฏบิ ตั ิดังน้ี 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเ ขา ใจในหัวขอ และสาระทักษะการดําเนินชีวิต รายวิชาเศรษฐกิจ พอเพียง สาระสําคญั ผลการเรยี นรูท ่ีคาดหวงั และขอบขา ยเน้ือหาของรายวชิ าน้นั ๆ โดยละเอยี ด 2. ศึกษารายละเอียดเน้ือหาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามที่กําหนด และทํา กิจกรรมตามกําหนด แลว ตรวจสอบกับแนวตอบกิจกรรมตามที่กําหนดถาผูเรียนตอบผิดควรกลับไปศึกษา และทาํ ความเขา ใจในเน้ือหาน้ันใหมใหเ ขาใจ กอนทจ่ี ะศึกษาเร่ืองตอๆ ไป 3. ปฏิบัติกิจกรรมทา ยเรื่องของแตละเรื่อง เพ่ือเปน การสรุปความรู ความเขาใจของเน้ือหาใน เร่ืองนน้ั ๆ อกี คร้งั และการปฏิบัติกจิ กรรมของแตล ะเน้อื หา แตล ะเรื่อง ผูเรียนสามารถนําไปตรวจสอบกับ ครแู ละเพอ่ื นๆ ทรี่ วมเรยี นในรายวิชาและระดับเดยี วกันได หนังสือเรียนเลม นม้ี ี 5 บท บทท่ี 1 ความพอเพยี ง บทที่ 2 ชุมชนพอเพียง บทที่ 3 การแกป ญหาชุมชน บทที่ 4 สถานการณข องประเทศไทยและสถานการณโ ลกกบั ความพอเพียง บทท่ี 5 การประกอบอาชพี ตามหลกั เศรษฐกิจพอเพียงเพอ่ื การสรางรายได อยางมัน่ คง มั่งค่งั และยง่ั ยนื

6 | ห น้ า โครงสรางรายวิชาเศรษฐกิจพอเพยี ง ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย ทช31001 สาระสําคญั เศรษฐกจิ พอเพยี ง เปน ปรัชญาทพี่ ระบาทสมเด็จพระเจาอยูห ัว ทรงพระราชดํารัสชี้แนะแนวทาง การดาํ รงอยูและการปฏิบตั ิตนของประชาชนในทกุ ระดับใหดําเนินชีวิตไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการ พัฒนาเศรษฐกิจเพ่ือใหกา วทันตอ โลกยุคโลกาภิวัตน ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมี เหตุผล รวมถงึ ความจําเปน ที่จะตองมีระบบภมู คิ มุ กันในตัวทด่ี พี อสมควรตอ ผลกระทบใดๆ อนั เกดิ จากการ เปลี่ยนแปลงท้ังภายนอกและภายใน ทั้งนี้จะตองอาศัยความรอบรู ความรอบคอบและความระมัดระวัง อยางยิ่งในการนาํ วิชาการตางๆ มาใชในการวางแผนและดําเนินการทุกขั้นตอน และขณะเดยี วกันจะตอง เสริมสรางพื้นฐานจิตใจของคนในชาติใหม ีสํานึกในคุณธรรม ความซ่ือสัตยส ุจริตและใหม ีความรอบรูท ่ี เหมาะสมดําเนินชวี ิตดว ยความอดทน ความเพยี ร มีสตปิ ญ ญาและความรอบคอบ เพื่อใหสมดลุ และพรอมตอ การรองรับการเปล่ียนแปลงอยา งรวดเร็วและกวา งขวาง ทั้งดา นวัตถุ สังคม สิ่งแวดลอมและวัฒนธรรมจาก โลกภายนอกได พรอ มทง้ั สามารถนาํ แนวคดิ ตามหลักปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งไปใชประกอบอาชีพได อยางเหมาะสม ผลการเรยี นรูท ีค่ าดหวัง 1. อธบิ ายแนวคิด หลักการ ความหมาย ความสําคัญของปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงได 2. บอกแนวทางในการนําปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งไปประยุกตใชใ นการดําเนินชีวติ 3. เห็นคุณคาและปฏิบตั ติ ามหลักเศรษฐกจิ พอเพียง 4. ปฏิบัตติ นเปนแบบอยา งในการดาํ เนนิ ชีวิตตามหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงในชมุ ชน 5. เผยแพรหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงใหชมุ ชนเห็นคุณคาแลว นําไปปฏิบัตใิ นการดําเนินชีวติ 6. มีสวนรว มในชมุ ชนในการปฏบิ ัตติ นตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง 7. สามารถนําแนวคดิ ตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งไปใชประกอบอาชีพได

ขอบขา ยเนอ้ื หา บทที่ 1 ความพอเพียง บทที่ 2 ชมุ ชนพอเพยี ง บทที่ 3 การแกปญ หาชมุ ชน บทที่ 4 สถานการณของประเทศไทยและสถานการณโลกกบั ความพอเพยี ง บทที่ 5 การประกอบอาชพี ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงเพื่อการสรางรายได อยางม่นั คง ม่ังค่งั และย่งั ยืน

ห น้ า | 1 บทที่ 1 ความพอเพียง สาระสาํ คัญ เศรษฐกิจพอเพียงเปน ปรัชญาที่ยึดหลักทางสายกลาง ท่ีช้ีแนวทางดํารงอยูแ ละปฏิบัติของ ประชาชนในทุกระดับ ตง้ั แตครอบครัวไปจนถึงระดบั รฐั ทง้ั ในการพัฒนาและบริหารประเทศ ใหดําเนินไป ในทางสายกลางมีความพอเพยี ง และมคี วามพรอ มท่จี ะจัดการตอผลกระทบจากการเปลยี่ นแปลงท้ังภายนอก และภายใน ซ่งึ จะตองอาศยั ความรู ความรอบคอบ และระมดั ระวัง ในการวางแผน และดาํ เนนิ การทกุ ขั้นตอน เศรษฐกิจพอเพียงไมใ ชเพ่ือการประหยัด แตเ ปน การดาํ เนนิ ชีวิตอยา งสมดลุ และย่งั ยืน เพื่อใหสามารถอยูได แมใ นยคุ โลกาภวิ ัตนท่มี กี ารแขง ขันสงู ผลการเรียนรูท ค่ี าดหวงั ผเู รยี นสามารถอธบิ ายแนวคดิ หลักการ ความหมาย ความสาํ คัญของปรญั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง ขอบขา ยเนอ้ื หา เร่ืองท่ี 1 ความเปน มา ความหมาย หลกั แนวคดิ เรื่องท่ี 2 ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การจดั การความรู

2 | ห น้ า เรอื่ งที่ 1 ความเปนมา ความหมาย หลักแนวคิด ความเปนมา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูห ัวภูมิพลอดุลยเดชไดพ ัฒนาหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพอ่ื ท่จี ะใหพ สกนิกรชาวไทยไดเขา ถงึ ทางสายกลางของชีวิตและเพ่ือคงไวซึ่งทฤษฎีของการพัฒนาที่ยั่งยืน ทฤษฎีน้ีเปนพ้ืนฐานของการดํารงชีวิตซ่ึงอยูระหวาง สังคมระดับทองถิ่นและตลาดระดับสากล จดุ เดน ของแนวปรัชญาน้ีคือ แนวทางท่ีสมดุล โดยชาติสามารถทันสมัย และกาวสูความเปนสากลได โดย ปราศจากการตอตา นกระแสโลกาภิวัฒน ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มีความสําคญั ในชวงป พ.ศ. 2540 เมื่อปท ี่ ประเทศไทยตองการรกั ษาความมั่นคงและเสถยี รภาพเพอื่ ท่จี ะยืนหยัดในการพ่งึ ตนเองและพฒั นานโยบายที่ สําคัญเพื่อการฟนฟูเศรษฐกิจ ของประเทศโดยการสรา งแนวคิดเศรษฐกิจท่ีพึ่งตนเองได ซึ่งคนไทยจะ สามารถเลี้ยงชีพโดยอยูบ นพ้ืนฐานของความพอเพียงพระบาทสมเด็จพระเจา อยูห ัวมีพระราชดําริวา “มันไมไดม ีความจําเปน ที่เราจะกลายเปนประเทศอุตสาหกรรมใหม (NIC)” พระองคไดทรงอธิบายวา ความพอเพียงและการพ่ึงตนเอง คือ ทางสายกลางท่ีจะปอ งกันการเปล่ียนแปลงความไมม่ันคงของ ประเทศได เศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญาที่ช้ีแนวทางการดํารงอยูและปฏิบัติตน ท่ีพระบาทสมเด็จพระ ปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมีพระราชดํารัสแกพสกนิกรชาวไทยมาต้ังแตป พ.ศ. 2517 มีใจความวา “...การพัฒนาประเทศจําเปนตองทําตามลําดับข้ัน ตองสรางพื้นฐาน คือ ความพอมี พอกิน พอใช ของประชาชนสวนใหญเปนเบ้ืองตนกอนโดยใชวิธีการและใชอุปกรณที่ประหยัด แตถูกตองตามหลักวิชา เม่อื ไดพ ืน้ ฐานมัน่ คงพรอ มพอควร และปฏิบัติไดแลว จงึ คอยสรางคอ ยเสริมความเจริญและฐานะเศรษฐกิจ ขั้นที่สูงขึ้นโดยลําดับตอไป...” และนับจากนั้นเปนตนมาพระองคไดทรงเนนย้ําถึงแนวทางการพัฒนา หลักแนวคิดพึ่งตนเองเพ่ือใหเกิดความพอมี พอกิน พอใชของคนสวนใหญ โดยใชหลักความพอประมาณ การคาํ นงึ ถงึ ความมเี หตผุ ล การสรา งภูมิคมุ กันในตัวที่ดี ตลอดจนทรงเตอื นสตปิ วงชนชาวไทยไมใหประมาท มีความตระหนักถงึ การพัฒนาอยางเปนขัน้ เปนตอนทถี่ กู ตอ งตามหลักวชิ า และการมีคุณธรรมเปนกรอบใน การปฏิบตั แิ ละการดํารงชีวิต ในป พ.ศ. 2540 ประเทศไทยประสบกบั ภาวะวกิ ฤติเศรษฐกจิ นับวา เปนบทเรียนของการพัฒนาที่ ไมส มดุลและไมม ีเสถียรภาพ ซง่ึ สงผลกระทบตอ ความเปนอยูของประชาชนสวนใหญ สวนหน่ึงเปนผลมา จากการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมทไ่ี มไ ดค าํ นึงถึงระดับความเหมาะสมกับศักยภาพของประเทศ หรือความ พรอ มของคนและระบบและอกี สว นหน่งึ น้นั การหวงั พงึ่ พงิ จากตา งประเทศมากเกนิ ไปทัง้ ในดานความรู เงิน ลงทุน หรือตลาด โดยไมไดเตรียมสรางพื้นฐานภายในประเทศใหมีความมั่นคงและเขมแข็ง หรือสราง ภมู คิ มุ กันทด่ี เี พื่อใหส ามารถพรอมรับความเสย่ี งจากความผกผันเปล่ียนแปลงของปจ จัยภายในและภายนอก บทเรียนจากการพฒั นาที่ผานมาน้นั ทาํ ใหป ระชาชนคนไทยทกุ ระดับในทกุ ภาคสวนของสงั คม ทงั้ ภาครัฐ

ห น้ า | 3 เอกชน ประชาสงั คม นักวชิ าการ หนั กลบั มาทบทวนแนวทางการพัฒนาและการดําเนินชีวิตของคนในชาติ แลวมงุ ใหค วามสาํ คญั กับพระราชดํารขิ องพระบามสมเด็จพระเจาอยูหัวในเร่ืองการพัฒนาและการดําเนิน ชีวิตแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง และศึกษาคนควาพัฒนาความรู ความเขาใจเกี่ยวกับแนวคิดเศรษฐกิจ พอเพยี งทง้ั ในเชงิ กรอบแนวคดิ ทางทฤษฎแี ละใชเปนแนวในการนาํ ไปประยุกตใ ชในชีวติ ประจาํ วันมากขึน้ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาตไิ ดเชิญผูทรงคณุ วุฒิจากหนวยงาน ตางๆ มารว มกนั พจิ ารณา กล่ันกรอง พระราชดาํ รัสของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวท่ีไดพระราชทานแก ปวงชนชาวไทยในโอกาสตา งๆ ท่เี กยี่ วของกับเรอื่ งเศรษฐกิจพอเพียงแลวสรุปเปนนยิ ามความหมายปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียง และไดอัญเชิญเปนปรัชญานําทางในการจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคม แหงชาติ ฉบบั ที่ 9 (พ.ศ. 2545 - 2549) และฉบับท่ี 10 (พ.ศ. 2550 - 2554) เพ่ือสงเสริมใหประชาชนทุก ระดบั และทกุ ภาคสวนของสงั คมมีความเขาใจในหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและนําไปเปนพื้นฐาน และแนวทางในการดาํ เนนิ ชวี ติ อันจะนําไปสูการพัฒนาท่ีสมดุลและย่ังยืน ประชาชนมีความเปนอยูรมเย็น เปนสขุ สงั คมมคี วามเขม แข็ง และประเทศชาติมคี วามม่นั คง ความหมาย ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เปนปรัชญาท่ีเปนแนวคิด หลักการ และแนวทางปฏิบัติตนของ แตล ะบคุ คลและองคก รทกุ ระดบั ต้ังแตระดบั ครอบครวั ระดบั ชมุ ชน และระดบั ประเทศทั้งในการพฒั นาและ บริหารประเทศใหด าํ เนนิ ไปในทางสายกลาง โดยคํานงึ ถงึ ความพอประมาณกับศักยภาพตนเองและสภาวะ แวดลอม ความมีเหตุผลและการมีภูมิคุมกันท่ีดีในตัวเองโดยใชความรูอยางถูกหลักวิชาการดวยความ รอบคอบและระมดั ระวงั ควบคไู ปกบั การมคี ุณธรรม ไมเบียดเบยี นกนั แบงปน ชวยเหลือซึ่งกันและกันและ รวมมือปรองดองกันในสังคม ซึ่งนําไปสูความสามัคคี การพัฒนาท่ีสมดุลและยั่งยืนพรอมรับตอการ เปลี่ยนแปลงภายใตก ระแสโลกาภิวัตนได

4 | ห น้ า หลักแนวคิด การพฒั นาตามหลกั เศรษฐกิจพอเพียง คอื การพัฒนาที่ตั้งอยบู นพนื้ ฐานทางสายกลางและความไม ประมาท โดยคํานึงถึงความพอประมาณ ความมีเหตุผล การสรางภูมิคุมกันในตัวที่ดีตลอดจนใชความรู ความรอบคอบ และคณุ ธรรมประกอบการวางแผน การตดั สินใจและการกระทํา ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งมหี ลักการพจิ ารณา 5 สวน ดังนี้ 1. กรอบแนวคิด เปน ปรัชญาท่ีชแ้ี นะแนวทางการดํารงชีวติ และการปฏบิ ตั ิตนในทางทค่ี วรจะเปน โดยมีพน้ื ฐานจากวิถชี ีวติ ด้งั เดิมของสังคมไทยที่นําประยกุ ตใ ชไดต ลอดเวลา และเปน การมองโลกเชงิ ระบบที่ มีการเปล่ยี นแปลงอยตู ลอดเวลา มุงเนนการรอดพนจากภัยและวิกฤติเพื่อความม่ันคงและความย่ังยืนของ การพัฒนา 2. คุณลกั ษณะ เศรษฐกิจพอเพียงสามารถนํามาประยุกตใชกับการปฏิบัติตนไดในทุกระดับโดย เนน การปฏบิ ตั ิบนทางสายกลางและการพฒั นาอยางเปน ขัน้ ตอน 3. คาํ นิยามความพอเพียง ประกอบดวย 3 คุณลักษณะ ดงั นี้ 3.1 ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไมนอยเกินไปและไมมากเกินไป โดยไม เบียดเบยี นตนเองและผูอนื่ การจะทาํ อะไรตอ งมคี วามพอดี พอเหมาะ พอควร ตอความจําเปน เหมาะสม กับฐานะของตนเอง สภาวะสงั คมแวดลอม รวมทัง้ วัฒนธรรมในแตละทอ งถิ่น และไมนอยเกินไปจนกระท่ัง ไมเพียงพอท่ีจะดําเนินการได ซึ่งการตัดสินวาในระดับพอประมาณน้ันจะตองอาศัยความรอบรู ความ รอบคอบในการวางแผนและตัดสินใจอยางมีคุณธรรมดวย เชน ไมเบียดเบียนตนเองและผูอ่ืน ไมทําให สงั คมเดือดรอ น ไมทําลายธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอม 3.2 ความมเี หตผุ ล หมายถึง การตัดสินใจเก่ยี วกับระดับความพอเพยี งนน้ั จะตอ งเปน ไปอยางมี เหตุผล โดยพจิ ารณาจากเหตุปจ จยั ทีเ่ ก่ยี วขอ ง ตลอดจนคํานึงถึงผลที่คาดวาจะเกิดข้ึนจากการกระทํานั้น อยา งรอบคอบ ครบวงจรบนพ้นื ฐานของความถูกตอ ง ความเปน จริง ตามหลักวิชาการ หลักกฎหมาย หลัก ศลี ธรรม จริยธรรม และวัฒนธรรมท่ดี ีงาม ท้งั ในระยะยาว ทัง้ ตอตนเอง ผอู น่ื และสวนรวม การคิดพิจารณา แยกแยะใหเห็นความเชอื่ มโยงของเหตุ ปจจัย ตา งๆ อยางตอ เนอ่ื ง อยางเปน ระบบจะทาํ ใหบรรลุเปาหมาย ไดอยา งมีประสทิ ธภิ าพ มขี อ ผิดพลาดนอ ย การทีจ่ ะวางแผนดําเนินการสิ่งใดอยางสมเหตุสมผล ตองอาศัย ความรอบรู ขยันหมั่นเพียร อดทนที่จะจัดเก็บขอมูลอยางเปนระบบและแสวงหาความรูท่ีถูกตองอยาง สมา่ํ เสมอ มคี วามรอบคอบในความคดิ พจิ ารณาตัดสินใจ โดยใชสติ ปญญา อยางเฉลียวฉลาดในทางที่ถูก ทคี่ วร

ห น้ า | 5 3.3 การมภี มู คิ ุมกนั ในตวั ที่ดี หมายถงึ การเตรียมตวั ใหพ รอ มรบั ผลกระทบและการเปลี่ยนแปลง ดา นตางๆ ท่ีจะเกิดท้ังในดา นเศรษฐกิจสงั คม สิ่งแวดลอม และวฒั นธรรม เพ่อื ใหส ามารถปรับตัวและรับมือ ไดท ันที หรอื กลา วไดวา การทจ่ี ะทําอะไรอยา งไมเ สย่ี งเกินไป ไมป ระมาท คดิ ถึงแนวโนมความเปนไปไดของ สถานการณตางๆ ที่อาจจะเกิดข้ึนได แลวเตรียมตนเอง เตรียมวิธีการทํางานรองรับกับการเปลี่ยนแปลง ตางๆ เพอื่ ใหการทํางานสามารถดําเนินเปนไปไดอยางราบรื่นและนํามาซ่ึงผลประโยชนในระยะยาวและ ความสุขที่ยั่งยืน 4. เงอื่ นไข การตดั สนิ และการดาํ เนินกิจกรรมตางๆ ใหอยูในระดับพอเพียง ตองอาศัยทั้งความรู และคุณธรรมเปนพื้นฐาน ดังน้ี 4.1 เงอ่ื นไขความรู ประกอบดว ย ความรอบรูเก่ยี วกับวชิ าการตางๆ ท่ีเก่ียวของอยางรอบดาน ความรอบคอบที่จะนําความรูเหลานั้นมาพิจารณาใหเชื่อมโยงกันเพื่อประกอบการวางแผนและความ ระมดั ระวงั ในขั้นปฏบิ ัติ 4.2 เงอื่ นไขคุณธรรม คณุ ธรรมทจ่ี ะตอ งเสริมสรา งใหเ ปนพ้ืนฐานของคนในชาติ ประกอบดวย มคี วามตระหนกั ในคณุ ธรรม มีความซื่อสัตยสุจริต มีความอดทน มีความเพียร รูผิดรูชอบ ใชสติปญญาใน การดําเนินชีวิตอยางถูกตองและเหมาะสม ไมโลภและไมตระหนี่ รูจักแบงปนและรับผิดชอบในการอยู รวมกับผูอนื่ ในสงั คม 5. แนวทางการปฏิบัต/ิ ผลท่คี าดวา จะไดร บั จากการนาํ ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใ ช คือ การพัฒนาที่สมดลุ และยง่ั ยนื พรอมรบั การเปล่ยี นแปลงในทกุ ดา นทั้งดานเศรษฐกิจ สังคม ส่ิงแวดลอม ความรแู ละเทคโนโลยี

6 | ห น้ า สรุปปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เงือนไข ความรู้ นํา ู่ส เงือนไข คณุ ธรรม (รอบรู้ รอบคอบ ระมัดระวงั ) (ซือสัตย์ สุจริต ขยนั อดทน แบ่งปัน) แผนภาพแสดงแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี ง 3 หว ง 2 เง่อื นไข ความสําคัญ ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งมีความสําคัญตอ การพัฒนาประเทศและพฒั นาคน ดงั นี้ 1. เศรษฐกจิ พอเพียงเปน ปรชั ญาที่มีความสาํ คัญยิง่ สําหรับการขจัดความยากจน และการลดความ เส่ียงทางเศรษฐกิจ 2. ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งเปนพ้ืนฐานของการสรางพลังอํานาจของชุมชนและการพัฒนา ศกั ยภาพชมุ ชนใหเ ขม แขง็ เพื่อเปนรากฐานของการพัฒนาประเทศ 3. เศรษฐกจิ พอเพียงชว ยยกระดับความรบั ผิดชอบตอสังคมของบริษัทดวยการสรางขอปฏิบัติใน การทาํ ธุรกิจท่ีเนนผลกําไรระยะยาวในบริบททม่ี กี ารแขง ขนั 4. หลักการเศรษฐกิจพอเพียงมีความสําคัญเปนอยางย่ิงตอการปรับปรุงมาตรฐานของ ธรรมาภบิ าลในการบรหิ ารงานภาครัฐ 5. ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งสามารถใชเ ปนแนวทางในการกําหนดนโยบายของชาติ เพ่ือสราง ภมู ิคุมกันตอ สถานการณท ่เี ขามากระทบโดยฉับพลัน เพื่อปรับปรุงนโยบายตางๆ ใหเหมาะสมยิ่งข้ึน และ เพอ่ื วางแผนยุทธศาสตรในการสงเสริมการเติบโตท่ีเสมอภาคและยั่งยืน 6. ในการปลูกฝงจิตสํานึกพอเพียงจําเปนตองมีการปรับเปลี่ยน คานิยม และความคิดของคน เพื่อใหเ ออ้ื ตอ การพฒั นาคน 7. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงชวยใหมนุษยมีความพออยู พอกิน พอใช พึ่งตนเองได และมี ความสขุ ตามอตั ภาพ

ห น้ า | 7 8. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงชว ยใหม นษุ ยอ ยูรวมกบั ผอู ืน่ ตลอดจนมีเสรีภาพในสังคมไดอยาง สนั ติสุข ไมเบยี ดเบียน ไมเอารัดเอาเปรยี บ แบง ปน เออ้ื เฟอ เผือ่ แผ มีจิตเมตตาและจติ สาธารณะ 9. ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงชว ยใหม นษุ ยอ ยูรวมกับธรรมชาติและส่ิงแวดลอมไดอยางยั่งยืน โดยไมท าํ ลาย เหน็ คุณคา และมจี ติ สํานึกในการอนุรักษท รพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม 10. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงชวยใหมนุษยอยูอยางมีรากเหงาทางวัฒนธรรม ประเพณี ประวตั ศิ าสตร ภมู ิปญญา คานยิ ม และเอกลกั ษณของแตละบุคคล/สังคม เร่อื งที่ 2 ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งกับการจัดการความรู “ การพัฒนาประเทศจําเปนตอ งทําตามลําดับข้ัน ตองสรา งพื้นฐาน คือ ความพอมีพอกิน พอใช ของประชาชนสวนใหญเปนเบื้องตน กอ น โดยใชวิธีการและใชอ ุปกรณที่ประหยัด แตถ ูกตองตามหลักวิชา เม่อื ไดพน้ื ฐานม่นั คงพรอมพอควรและปฏิบตั ิไดแลว จึงคอยสรา งคอยเสริมความเจริญและฐานะเศรษฐกิจขน้ั ท่สี ูงขึ้นโดยลาํ ดับตอไป หากมุงแตจะทมุ เทสรางความเจริญ ยกเศรษฐกจิ ขึ้นใหร วดเร็วแตป ระการเดยี ว โดย ไมใ หแผนปฏิบตั ิการสัมพันธกับสภาวะของประเทศและของประชาชนโดยสอดคลอ งดว ย ก็จะเกิดความไม สมดุลในเร่ืองตา งๆ ขึ้น ซึง่ อาจกลายเปน ความยุงยากลม เหลวไดในที่สดุ ” พระบรมราโชวาท ในพิธีพระราชทานปรญิ ญาบตั รของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ณ หอประชุมมหาวิทยาลัย เกษตรศาสตร วันพฤหสั บดีท่ี 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2517 “คนอ่นื จะวาอยางไรกช็ างเขาจะวา เมืองไทยลาสมัย วาเมืองไทยเชย วา เมอื งไทยไมมีสิ่งใหมแตเรา อยูอ ยางพอมีพอกิน และขอใหท ุกคนมีความปรารถนาที่จะใหเมืองไทยพออยูพ อกิน มีความสงบชว ยกัน รกั ษาสวนรวม ใหอยูท่ีพอสมควร ขอยํ้าพอควร พออยูพอกิน มีความสงบไมใหคนอ่ืนมาแยงคุณสมบัติไป จากเราได” พระราชกระแสรบั สงั่ ในเรอ่ื งเศรษฐกิจพอเพียงแกผ ูเ ขาเฝา ถวายพระพรชยั มงคล เน่อื งในวนั เฉลิมพระชนมพรรษา แตพุทธศกั ราช 2517 “การจะเปนเสือน้ันมันไมส ําคัญ สําคัญอยูท ่ีเราพออยูพ อกิน และมีเศรษฐกิจการเปน อยูแ บบ พอมีพอกนิ แบบพอมพี อกนิ หมายความวา อุมชตู ัวเองได ใหมพี อเพยี งกับตวั เอง ” พระราชดาํ รัส “เศรษฐกิจแบบพอเพยี ง” พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระราชทาน เมอ่ื วนั ที่ 4 ธันวาคม พ.ศ. 2540 ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งที่ทรงปรับปรุงพระราชทานเปน ท่ีมาของนิยาม“3 หวง 2 เง่ือนไข” ทค่ี ณะอนุกรรมการขบั เคลอ่ื นเศรษฐกิจพอเพียง สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคม แหง ชาติ นาํ มาใชใ นการรณรงคเ ผยแพร ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง ผา นชองทางตางๆ อยูใ นปจ จุบัน ซง่ึ ประกอบดวยความ “พอประมาณ มีเหตผุ ล มภี ูมคิ ุมกัน” บนเง่ือนไข “ความรู และ คุณธรรม”

8 | ห น้ า อภิชัย พนั ธเสน ผูอ ํานวยการสถาบันการจัดการเพ่ือชนบทและสังคม ไดจัดแนวคิดเศรษฐกิจพอ เพยี งวาเปน “ขอเสนอในการดาํ เนนิ กิจกรรมทางเศรษฐกิจตามแนวทางของพุทธธรรมอยา งแทจริง” ทั้งนี้ เน่ืองจากในพระราชดํารัสหน่ึง ไดใ หคําอธิบายถึง เศรษฐกิจพอเพียงวา “คือความพอประมาณ ซ่ือตรง ไมโลภมาก และตองไมเ บียดเบียนผอู น่ื ” ระบบเศรษฐกิจพอเพียง มุงเนน ใหบคุ คลสามารถประกอบอาชพี ไดอ ยา งยัง่ ยืน และใชจายเงินที่ได มาอยา งพอเพยี งและประหยัด ตามกาํ ลังของเงนิ ของบุคคลน้ัน โดยปราศจากการกูห น้ียืมสิน และถามีเงิน เหลือก็แบง เก็บออมไวบางสวน ชว ยเหลือผูอ ื่นบางสว น และอาจจะใชจา ยมาเพ่ือปจ จัยเสริมอีกบางสว น (ปจจัยเสรมิ ในทน่ี เี้ ชน ทองเทย่ี ว ความบนั เทงิ เปน ตน) สาเหตทุ ีแ่ นวทางการดํารงชีวิตอยางพอเพียง ไดถ ูก กลาวถงึ อยา งกวางขวางในขณะนเี้ พราะสภาพการดาํ รงชวี ิตของสังคมทนุ นยิ มในปจ จุบนั ไดถ ูกปลูกฝง สราง หรอื กระตุน ใหเกิดการใชจายอยางเกินตัวในเรือ่ งท่ไี มเกีย่ วของหรอื เกินกวา ปจ จัยในการดาํ รงชีวติ เชน การ บริโภคเกินตัว ความบันเทิงหลากหลายรูปแบบความสวยความงาม การแตง ตัวตามแฟชั่น การพนันหรือ เสี่ยงโชค เปน ตน จนทาํ ใหไมมเี งินเพยี งพอเพอื่ ตอบสนองความตอ งการเหลา นัน้ สง ผลใหเกิดการกหู นย้ี มื สนิ เกิดเปน วัฏจกั รทีบ่ ุคคลหน่งึ ไมสามารถหลดุ ออกมาได ถาไมเปล่ยี นแนวทางในการดาํ รงชวี ิต แมว าการอธิบาย ถึงคุณลักษณะและเง่ือนไขในปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง จะใชค ําวาความรูอ ัน เปน ท่ีตกลงและเขาใจกนั ทั่วไป แตหากพิจารณาปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียงท่ีไดท รงพระกรุณาปรับปรุง แกไ ขและพระราชทานพระบรมราชานุญาต ใหนําไปเผยแพรอยางละเอียดนั้น กลับพบคําวา “ความรอบร”ู ซ่ึงกินความมากกวา คําวา “ความรู” คือนอกจากจะอาศัยความรูใ นเชิงลึกเก่ียวกับงานท่ีจะ ทาํ แลว ยงั จําเปน ตอ งมคี วามรใู นเชงิ กวา ง ไดแกความรูความเขาใจในขอ เท็จเก่ียวกับสภาวะแวดลอม และ สถานการณท เี่ ก่ยี วพนั กับงานท่ีจะทาํ ทัง้ หมด โดยเฉพาะที่พระองคทา นทรงเนน คือระบบชีวิตของคนไทย อันไดแ กค วามเปน อยู ความตองการ วัฒนธรรม และความรูสํานึกคิดโดยเบ็ดเสร็จ จึงจะทํางานใหบ รรลุ เปาหมายได การนําองคป ระกอบดา นความรไู ปใชใ นปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกตใ ชในทางธุรกิจ จึงมิ ไดจาํ กัดอยูเ พยี งความรู ทีเ่ ก่ยี วขอ งกับมติ ิทางเศรษฐกิจ ท่คี ํานึงถึงความอยรู อด กําไร หรอื การเจริญเติบโต ของกิจการแตเพยี งอยา งเดียว แตรวมถงึ ความรูทเ่ี กี่ยวขอ งกบั มิติทางสงั คม สง่ิ แวดลอ ม และวัฒนธรรมของ คนในทอ งถ่ินนัน้ ๆ สอดคลอ งตามหลกั การไมติดตาํ รา เชน ไมควรนาํ เอาความรูจากภายนอก หรือจากตา ง ประเทศ มาใชกับประเทศไทยโดยไมพ ิจารณาถึงความแตกตา ง ในดา นตางๆอยางรอบคอบระมัดระวัง หรือไมค วรผูกมัดกบั วชิ าการทฤษฎี และเทคโนโลยีทีไ่ มเ หมาะสมกับสภาพชวี ิต และความเปน อยูท ี่แทจ ริง ของคนไทยและสังคมไทย ย่งิ ไปกวา นน้ั ความรู ทีป่ รากฏในปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง ยงั ประกอบไปดวยความระลึกรู (สต)ิ กบั ความรูชดั (ปญ ญา) ซึง่ ถือเปนองคประกอบสาํ คญั ที่วิชาการหรือทฤษฎี ในตะวันตกที่เกี่ยวกับการ จดั การความรู ยงั ไมค รอบคลมุ ถงึ หรือยังไมพ ฒั นากา วหนา ไปถึงขน้ั ดงั กลา ว จงึ ไมม แี นวคดิ หรอื เคร่ืองมือ

ห น้ า | 9 ทางการบริหารจัดการความรูใ ดๆ ท่ีมีความละเอียดลึกซ้ึงเทา กับท่ีปรากฏอยูในปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพยี งอีกแลว พิพัฒน ยอดพฤติการ ไดกลา วไวในบทความ เรื่องที่มักเขาใจผิดเกี่ยวกับเศรษฐกิจพอเพียง วา เศรษฐกิจพอเพียงมีรากฐานมาจากแนวคิดในการสรา งความ “พอมี” (คือการผลิต) “พอกิน-พอใช” (การบรโิ ภค)ใหเ กิดข้ึนแกประชาชนสว นใหญข องประเทศ เพราะถา ประชาชนสว นใหญของประเทศยังยาก ไรขัดสน ยังมชี วี ิตความเปน อยอู ยา งแรน แคน การพฒั นาประเทศก็ยงั ถือวา ไมป ระสบความสําเรจ็ เศรษฐกิจพอเพียง สําหรับคนทุกกลุม มิใชแคเกษตรกร การสรา งความ“พอกิน-พอใช” ในเศรษฐกจิ พอเพียงนี้ มงุ ไปท่ีประชาชนในทุกกลมุ สาขาอาชีพที่ยังมีชีวิตแบบ “ไมพอกิน-ไมพอใช” หรือ ยังไมพอเพียง ซึ่งมิไดจ ํากัดอยูเ พียงแคคนชนบท หรือเกษตรกร เปนแตเ พียงวา ประชาชนสว นใหญของ ประเทศท่ียังยากจนน้ันมีอาชีพเกษตรกรมากกวาสาขาอาชีพอื่น ทําใหค วามสําคัญลําดับแรกจึงมุงเขาสู ภาคเกษตรหรือชนบทที่แรนแคน จนมีรูปธรรมของการประยุกตป รัชญาเศรษฐกิจพอเพียงออกมาเปน เกษตรทฤษฎีใหม อันเปน ที่ประจักษในความสําเร็จของการยกระดับชีวิตความเปนอยูของเกษตรกรให “พอมี” “พอกิน-พอใช” หรือสามารถพ่งึ ตนเองได ในหลายพน้ื ทท่ี ั่วประเทศ กจิ กรรมที่ 1 1. ใหผ ูเ รยี นบอกถงึ ความเปน มาของเศรษฐกจิ พอเพยี งโดยสงั เขป 2. ใหผเู รยี นเขยี นอธิบายความหมายของเศรษฐกจิ พอเพียง 3. เศรษฐกิจพอเพียงมีหลักแนวคดิ อยางไร จงอธบิ าย 4. ใหผ ูเรยี นบอกถึงความสําคัญของปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงวามีความสาํ คญั อยา งไร

10 | ห น้ า บทที่ 2 ชมุ ชนพอเพยี ง สาระสาํ คัญ ชุมชนทมี่ คี วามสามารถในการบริหารจัดการชุมชนอยางมปี ระสิทธภิ าพ เปนกําลังสําคัญในการขับ เคลือ่ นเศรษฐกิจพอเพียง นกั วิชาการหลายทานไดศ ึกษาและวิเคราะหเ รื่องการพัฒนาชุมชน เพื่อมุง สูก าร เปน ชุมชนท่ีพอเพียง รวมทั้งตัวอยางของชุมชนพอเพียงที่ประสบความสําเร็จ และตัวอยางของชุมชน พอเพียงดานพลงั งาน ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวงั ผเู รียนสามารถบอกแนวทางในการนาํ ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งไปประยกุ ตใชใ นชุมชน ขอบขา ยเนื้อหา เร่อื งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญการบริหารจัดการชมุ ชน เรอ่ื งที่ 2 การบริหารจดั การชมุ ชนตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

ห น้ า | 11 เร่ืองที่ 1 ความหมาย ความสาํ คญั การบริหารจัดการชุมชน ความหมายของชมุ ชน ชุมชน หมายถึงถ่ินฐานทอ่ี ยูของกลมุ คน ถ่นิ ฐานนม้ี พี น้ื ทอี่ างอิงได และกลุ มคนน้ีมีการอยูอ าศัยรวมกัน มีการทํากิจกรรม เรียนรู ติดตอ ส่ือสาร รวมมือและพ่ึงพาอาศัยกัน มี วัฒนธรรมและภูมิปญญาประจําถิ่น มีจิตวิญญาณ และความผูกพันอยูกับพื้นที่แหง นั้น อยูภายใตการ ปกครองเดยี วกัน โครงสรางของชมุ ชน ประกอบดว ย 3 สวนคอื 1. กลมุ คน หมายถึง การที่คน 2 คนหรือมากกวาน้ันเขา มาติดตอ เก่ียวขอ งกัน และมีปฏิสัมพันธ ตอกนั ทางสังคมในช่วั เวลาหนง่ึ ดวย ความมุง หมายอยางใดอยางหน่งึ รวมกนั 2. สถาบันทางสังคม เม่ือคนมาอยูรวมกันเปน กลุม แลว และมีวิวัฒนาการไปถึงขั้นตั้งองคกรทาง สงั คมแลว กจ็ ะมีการกําหนดแบบแผนของการปฏบิ ตั ิตอ กนั ของสมาชิกในกลุม เพ่ือสามารถดําเนินการตาม ภารกจิ 3. สถานภาพและบทบาทสถานภาพ หมายถงึ ตาํ แหนงทางสงั คมของคนในกลมุ หรือสงั คมบทบาท หมายถงึ พฤติกรรมท่คี นในสงั คมตอ งทําตามสถานภาพในกลุมหรอื สงั คม ชมุ ชนทีม่ ีความสามารถในการบริหารจัดการชมุ ชนอยา งมีประสิทธิภาพ ตอ งมีองคประกอบสําคัญ หลายประการและสามารถพัฒนาหรือควบคุมองคประกอบเหลา นั้นได โดยมีนักวิชาการหลายทานที่ได ศกึ ษาและวิเคราะหองคป ระกอบการพัฒนาชุมชนไวต ามแนวคดิ การพัฒนาชมุ ชน ดังตอไปน้ี สนทยา พลตรี (2533 : 65 – 68) ไดกลา วถงึ การพัฒนาชมุ ชนวา มอี งคป ระกอบ 2 ประการ สรปุ ได ดงั นี้ 1. การเขามีสวนรว มของประชาชน เพื่อท่ีจะปรับปรุงระดับความเปนอยูใ หด ีข้ึน โดยจะตอง พ่งึ ตนเองใหม ากทส่ี ุดเทา ทจี่ ะเปนได และควรเปน ความรเิ รมิ่ ของชุมชนเองดว ย 2. การจัดใหม ีการบริการทางเทคนิคและบริการอ่ืนๆที่จะเรงเรา ใหเ กิดความคิดริเริ่ม การชว ย เหลือตนเอง ชวยเหลือกันและกัน อันเปนประโยชนม ากทีส่ ดุ คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ (2539 : 1 – 2) ไดกลา วถึงลักษณะการ พฒั นาคนและสง่ิ แวดลอม ซึ่งอาจถือวาเปน องคการพัฒนาชมุ ชนดวย สรปุ ไดดังน้ี 1. การพัฒนาคนประกอบดว ย 4 ดา นดังน้ี ดานจิตใจ ดานรา งกาย ดา นสตปิ ญญา ดานบคุ ลกิ ภาพ

12 | ห น้ า 2. การพฒั นาสภาพแวดลอมใหเอ้ือตอการพัฒนา ประกอบดว ย 4 ดา นดังน้ี ดา นเศรษฐกิจ ดานครอบครวั และชุมชน ดา นทรพั ยากรและสง่ิ แวดลอ ม ดานการบรหิ ารจดั การและการเมือง สุพัตรา สุภาพ (2536 : 124 – 126) ไดก ลา วถึงปจจัยที่มีอิทธิพลตอการเปล่ียนแปลงทางสังคม ซึ่งเปน องคประกอบการพัฒนาชมุ ชน วา มี 7 ประการดงั นี้ 1. สิ่งแวดลอมทางธรรมชาติ หากมีความสมบูรณจะสงผลใหชุมชนมีการพัฒนาไดรวดเร็วและ มัน่ คง 2. การเปล่ียนแปลงดานประชากร การเพ่ิมประชากรท่ีมีคุณภาพสามารถทําใหเ กิดการพัฒนา ดา นเศรษฐกจิ สงั คม และการเมอื งที่ทนั สมยั ขน้ึ 3. การไดอ ยูโดดเด่ียวและติดตอ เกี่ยวขอ ง ชุมชนใดที่มีการติดตอกันทําใหการพัฒนาเปนไปอยา ง รวดเรว็ 4. โครงสรางของสังคมและวัฒนธรรม ชุมชนที่มีการเคารพผูอ าวุโสจะมีการเปล่ียนแปลงนอ ย คา นิยมตางๆ ชวยใหรูวา ชมุ ชนมีการเปลย่ี นแปลงเกิดการพัฒนาขึ้นมากนอ ยเพยี งไร 5. ทัศนคติและคานิยม การมีคานิยมดา นอาชีพ ดา นบริโภค เปนสวนของการจัดการ พฒั นาในชมุ ชนนั้นได 6. ความตอ งการรับรู การยอมรับส่ิงประดิษฐใหมๆ จะเปน เครื่องช้ีทิศทางและอัตราการ เปล่ียนแปลงของชมุ ชน 7. พนื้ ฐานทางวฒั นธรรม ถา มีฐานทดี่ สี ิ่งใหมท่ีจะเกิดขน้ึ ยอมดีตามพ้นื ฐานเดมิ ดวย พลายพล คุม ทรัพย (2533 : 44 – 47) ไดก ลา วถงึ ปจจยั ที่สามารถใชในการพัฒนาชุมชน ซึ่งเปน องคป ระกอบการพฒั นาชุมชน วาประกอบดว ย 3 ปจ จัย ดงั น้ี 1. โครงสรางทางสังคม ครอบครัวท่ีมีขนาดเล็กและมีโครงสรางไมซับซอ นจะสงผลใหช ุมชนน้ัน พฒั นาไดดีกวาชมุ ชนทีม่ ีโครงสรา งทางครอบครวั ทีซ่ บั ซอ น 2. โครงสรางทางชนช้ัน ในชุมชนที่มีโครงสรา งแบบเปด ที่สามารถเปลี่ยนแปลงฐานะทางสังคม ไดงา ย ชุมชนนัน้ จะเกดิ การพฒั นา 3. ความแตกตางทางเผาพันธุ เช้ือชาติ และศาสนา ความแตกตางหากเกิดขึ้นในชุมชนใดยอมเปน อุปสรรคตอ การพฒั นา ตามลําดบั ความแตกตา ง ยุวัฒน วุฒิเมธี (2531 : 58 – 63) กลาวถึงปจจัยท่ีเกื้อกูลใหการพัฒนาชนบทบรรลุความสําเร็จ จําเปน ตอการพัฒนา วา ดว ยองคประกอบ และสว นประกอบยอยขององคป ระกอบ ดงั นี้

ห น้ า | 13 1. นโยบายระดบั ชาติ ฝายบริหารจะสามารถดาํ เนินการแผนพฒั นาไดตอเนอ่ื ง และมีเวลาพอที่จะ เห็นความถูกตอง คุมคา มีแนวทางประสานประโยชนร ะหวางรัฐและเอกชน และความรว มมือระหวา ง ประเทศจะตองเกอ้ื กูลตอการพฒั นา 2. องคก ารบริหารการพัฒนาชนบท ที่มีองคก รกลางทําหนาท่ีประสานนโยบาย แผนงานและโครงการอยา งมปี ระสิทธภิ าพและมอี ํานาจเดด็ ขาดในการลงทุนในหนวยปฏบิ ัติตอ งดําเนินการ ตามนโยบาย แผนงาน และโครงการในแผนระดับชาติ และจัดงบประมาณการติดตามควบคุมท่ีมี ประสทิ ธิภาพ 3. วิทยาการทีเ่ หมาะสมและการจดั การบริการที่สมบูรณ เลือกพ้ืนที่และกลุม เปา หมายที่สอดคลอ ง กบั ความเปนจริง และเลือกวทิ ยาการท่ปี ระชาชนจะไดร ับใหเ หมาะสม 4. การสนับสนุนระดับทอ งถน่ิ ความรบั ผิดชอบของการสนับสนุนงานในทองถ่ินที่มีประสิทธิภาพ จะเกดิ การพฒั นาอยางแทจ รงิ ในระยะยาว 5. การควบคุมดแู ลและตดิ ตามผลการปฏบิ ัติงาน ควรเปน ไปตามแผนงานและโครงการทุกระดับ และครอบคลมุ ทุกพน้ื ที่ พรอ มทง้ั ใหส ถาบันการศกึ ษาทองถิ่นตดิ ตามประเมินผล อชั ญา เคารพาพงศ (2541 : 82 – 83) กลา วถงึ ปจจยั สวนประกอบที่มอี ิทธพิ ลตอ การพัฒนา สรุป ไดดังน้ี 1. ผนู าํ ไดแ ก ผูน าํ ทอ งถน่ิ ทงั้ เปนทางการและไมเปน ทางการในหมูบ าน และจากองคกรภาครัฐ มี สว นใหชมุ ชนพฒั นาในทางท่ีดีขน้ึ เปน ประโยชน ชมุ ชนมเี จตคตทิ ่ีดยี อมรบั สงิ่ ใหมแ ละสรางพลงั ตอสเู พอื่ การ เปลย่ี นแปลง 2. สังคม – วัฒนธรรม การไดร ับวัฒนธรรมจากสังคมเมืองมาปฏิบัติทําใหชุมชนเกิดการ เปล่ยี นแปลง 3. ส่ิงแวดลอม การปรับปรุงสภาพแวดลอ มภูมิศาสตรช ุมชน สงผลใหที่ดินอุดมสมบูรณ ราคาสนิ คา เกษตรดี ความเปน อยูสะดวกสบายกวา เดมิ 4. ประวัตศิ าสตร เหตกุ ารณสาํ คัญในอดตี มผี ลตอ การพัฒนาความสามัคคี รักพวกพอง ชวยเหลือซึ่ง กันและกัน ปรียา พรหมจนั ทร (2542 : 25) ไดสรุปองคป ระกอบท่ีเปน ปจจัยการพฒั นาชมุ ชนไดดงั น้ี 1. ดา นเศรษฐกิจ ชมุ ชนท่ีเศรษฐกจิ ดีการพัฒนาชมุ ชนสามารถพัฒนาไดดีดวย 2. ดา นสังคม วัฒนธรรม และส่งิ แวดลอม เปนบรบิ ททป่ี รับเปลยี่ นสภาพชมุ ชนไปตามปจจัย 3. ดานการเมือง หมายรวมถงึ การเมืองระดบั ชาติและชมุ ชนระดบั ทอ งถิ่น 4. ดา นประวัติศาสตร โดยอาศัยประสบการณแ ละวิกฤตของชุมชนเปน ฐานและบทเรียนการ พฒั นาชมุ นมุ

14 | ห น้ า นอกจากนี้ปรียา พรหมจันทร ยังไดจําแนกออกเปน องคป ระกอบท่ีเปน ปจจัยการพัฒนาชุมชน ปจ จยั โดยตรง เชน คน ทุน ทรพั ยากร การจัดการ เปน ตน และปจ จัยโดยออม เชน ภาวะเศรษฐกิจ สังคม การเมอื ง การปกครอง เปนตน ไพบูลย วัฒนศิริธรรม (2549) ไดก ลาวถึงการสรา งและพัฒนาคนรุน ใหมเพื่อ พฒั นาชมุ ชนทองถ่ิน มปี จจัยสาํ คญั 4 ประการ ซึ่งถือเปนองคประกอบการพฒั นาชุมชน ดงั นี้ 1. สังคมดี ส่ิงแวดลอ มดี มีโอกาสในอาชีพ และกิจกรรมที่หลากหลาย รวมไปถึงวิถีชีวิต ศลิ ปวฒั นธรรม ความอบอนุ ความสุข ความเจริญกา วหนาที่พงึ คาดหวังในอนาคตดวย 2. ระบบการศกึ ษาของชาติ มีเปาหมายในการผลติ คนเพื่อการพัฒนาชุมชนหรือทอ งถ่ิน ใหเปน ท่ี พึงปรารถนาของทอ งถน่ิ เพียงไร 3. รัฐธรรมนูญและนโยบายของรัฐ ท่ีเอ้ือตอการพัฒนาชุมชนทองถ่ินใหเ ปนท่ีพึงปรารถนานาอยู บทบาทของชุมชน มีสิ่งสําคัญ 3 ประการ คือ ความรักและความดี การเรียนรูที่มากกวาความรู และการ จัดการกับปจ จยั ชุมชนตางๆ กิจกรรมท่ชี มุ ชนตองรบั ผิดชอบคอื จะตอ งมีการติดตามและการบริหารท่ีมี - ตง้ั คณะกรรมการบริหาร - ประเมนิ สภาพของชุมชน - เตรียมแผนการปฏบิ ตั ิ - หาทรพั ยากรทจ่ี ําเปน - ทําใหแนใ จวา กิจกรรมของชุมชนทั้งหมด ประสทิ ธภิ าพสงู สดุ สําหรบั การปฏบิ ตั ิงาน

ห น้ า | 15 แบบจาํ ลองชมุ ชนท่มี กี ารบริหารจัดการทดี่ ี แผนชมุ ชนท่ีมพี ลงั

16 | ห น้ า กระบวนการชุมชน 1. วิเคราะหช ุมชน 2. การเรยี นรูและการตดั สนิ ใจของชุมชน 3. การวางแผนชุมชน 4. การดาํ เนินกจิ กรรมชุมชน 5. การประเมนิ ผลการดําเนินงานของชุมชน องคประกอบการขับเคล่อื นชมุ ชน 1. โครงสรา งพ้ืนฐานทางสงั คมของชมุ ชน 2. ความคิดพนื้ ฐานของประชาชน 3. บรรทัดฐานของชมุ ชน 4. วถิ ีประชาธปิ ไตย เรอ่ื งที่ 2 การบรหิ ารจดั การชุมชนตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ตวั อยา งชุมชนพอเพียงท่ปี ระสบความสาํ เรจ็ กดุ กะเสยี น วันนีท้ ่ยี ม้ิ ได “เวลาติดขัดก็ไปกู...เขามาทําทุน พอหาได ขายไดก็เอาไปฝาก...เขา” เขาในความหมาย ของคนในชมุ ชนกุดกะเสียน คือ สถาบันการเงินชุมชนกดุ กะเสยี นรว มใจ

ห น้ า | 17 ทา มกลางภาวะเศรษฐกิจเงินเฟอพุง ดอกเบ้ียเพิ่ม ทั้งเงินกู เงินฝาก (ติดลบเมื่อเทียบกับเงินเฟอ ) ทุกอยางอยูในชว งขาขึ้น(ราคา) จะมีที่ลดลงคงเปน กําลังใจประชาชนโดยเฉพาะคนเมือง ย้ิมฝนๆ เผชิญ ชะตาในยุคขา ว(แก) ยาก นํ้ามันแพงกนั ไป แตกตางจากคนในชุมชนบานกุดกะเสียน ต.เขื่องใน อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี หมูบา นรางวัล พระราชทาน “เศรษฐกจิ พอเพียง อยเู ยน็ เปน สุข” สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี ซ่ึงมี นายสมาน ทวีศรี กาํ นันตาํ บลเขื่องใน เปน ผูน ําสรางรอยยิม้ ใหค นในชมุ ชน จากหมบู านทีม่ อี าชีพทํานาปละ 2 คร้ัง แตเ นื่องจากสภาพพ้ืนท่ีเปน ท่ีลุม มีน้ําทวมถึง ทําใหมี ปญหานํ้าทว มนา จงึ ตอ งหาปลาแลกขาว ตอมาประกอบอาชพี คา ขายสียอมผา ทําใหมีปญ หาหนี้สินเพราะ ตอ งไปกูนายทนุ ดอกเบย้ี สูง แตสภาพในปจจบุ นั ของกดุ กะเสยี น ผคู นย้ิมแยมแจมใจ เนอื่ งจากเศรษฐกจิ ของหมูบ า นดขี น้ึ มาก สบื เนื่องจากการรเิ รมิ่ ของผนู ําชมุ ชนที่เห็นปญ หาของหมูบาน จึงไดสง เสริมใหมกี ารตงั้ กลมุ ออมทรัพย

18 | ห น้ า จนกระทง่ั พัฒนามาเปน ธนาคารกดุ กะเสยี นรว มใจ โดยการปลอยสินเชื่อในอัตราดอกเบ้ยี ตา่ํ ใหค นในชุมชน ไปประกอบอาชีพ อาชพี หลกั ทาํ นา คา ขายเฟอรนเิ จอร เคร่อื งใชไ ฟฟา ชุดเครือ่ งนอน ชุดเครอ่ื งครวั ฯลฯ ท้ังมีการรวมกลุมอาชีพ กลุมเล้ียงโค กลุมทํานํ้ายาลางจาน กลุมนํ้ายาสระผม กลุมเพาะเห็ด กลมุ เกษตรกรทาํ นา กลุมจกั สาน หนง่ึ ในชมุ ชนตวั อยา งทีก่ รมการพัฒนาชุมชน กระทรวงมหาดไทย คัดเลอื กมาเปน ตน แบบในการ สง เสริมการบรหิ ารจดั การชมุ ชนใหเ ขมแขง็ อยา งย่งั ยืน นายปรชี า บุตรศรี อธิบดกี รมการพฒั นาชมุ ชนกลา ววา ประเด็นยทุ ธศาสตรห นงึ่ ในการสง เสรมิ การบรหิ ารการจดั การชมุ ชน คอื การเพิ่มขีดความสามารถผนู าํ ชุมชน เพือ่ ใหผ นู าํ ชุมชนเปน กาํ ลงั หลกั ในการบรหิ ารจัดการชมุ ชนใหชุมชนเขมแขง็ และพง่ึ ตนเองไดใ นทส่ี ุด ยุทธศาสตรใ นการทํางานของกรมการพัฒนาชุมชน ทั้ง 5 ประเด็น ประกอบดว ย การพัฒนาทุน ชมุ ชนการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนใหเ ขม แข็ง การเพ่ิมขีดความสามารถผูน ําชุมชนนําขับเคลื่อนแผนชุมชน และการสงเสริมการจดั การความรชู ุมชน บนพน้ื ฐานปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง ซ่งึ มีเปา หมายสรางผนู ําชมุ ชน ระดับแกนนาํ ท่ัวประเทศจาํ นวน 691,110 คน ภายใน 4 ป ในป 2551ดําเนนิ การใน 217 หมูบานทว่ั ประเทศ เพ่ือใหไ ดผ ูน ําชมุ ชน ที่มภี าวะผนู ํา มีคณุ ธรรม จริยธรรม องคความรู เปนกลมุ แกนนําในการขับเคลื่อนและ ผลกั ดนั นโยบายของรฐั ในระดับชุมชน ใหม ีทิศทางการพฒั นาชุมชน สอดคลองกบั การพัฒนาประเทศ “ส่ิงท่ีทําใหห มูบ านไดรับการคัดเลือกมาจากการดําเนินการท้ัง 6 ดาน ประกอบดวย การลด รายจา ย เพม่ิ รายได การเรยี นรู อนรุ กั ษ เออ้ื อาทร และการประหยัด สงิ่ ท่คี ณะกรรมการมาดูแลว ประทับใจ ทส่ี ดุ คอื สถาบนั การเงิน” นายสมานกลา ว ซึ่งไดนําปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใชในการดําเนินการบริหาร ธนาคารชุมชน กุดกะเสยี นรวมใจ การประหยัด อดออม ออมเพื่อนาํ ไปใชใ นการผลิต ไมน ําไปใชฟ ุมเฟอย ใหกู โดยถอื หลกั ความพอประมาณ ถือหลกั มเี หตุมผี ล และมีภูมิคุม กนั ในตัวทดี่ ี ภายใตเ งื่อนไขความรู คอื รอบรู

ห น้ า | 19 รอบคอบ ระมัดระวัง และเงอื่ นไขคณุ ธรรม ซื่อสตั ย สจุ ริต ขยัน อดทนและแบง ปน ปจจบุ ันมีเงนิ ทนุ หมุนเวียนประมาณ 14 ลา นบาท สมาชกิ สถาบนั การเงนิ ชุมชน ประกอบดว ยหมูที่ 10,11,12 บานกดุ กะเสียน ตาํ บลเข่อื งใน ซ่งึ มสี มาชกิ 246 ครัวเรอื น 285 คน มจี าํ นวนสมาชกิ เงนิ ฝาก 464 คน “สรา งผลดีใหชุมชน ผูกูกูถ ูก คนฝากไดดอกเบ้ียสูง ตั้งแตรอยละ 2 สูงสุดหากมีเงินฝาก 5 แสน บาทขึ้นไปดอกเบ้ียรอยละ 5 บาทไมห ักภาษีดอกเบี้ยกูงายกวา แตใ หก ูเ ฉพาะคนในชุมชน เทาน้ัน สว นผูฝากนอกชมุ ชน ก็ฝากไดดอกเบี้ยเทา คนในชุมชน แตก ไู มได ทําใหป ระชาชนประหยัดดอกเบี้ยเงินกูได ชุมชน ก็พึงพอใจ เสียดอกเบ้ียนอยกวา และยังไดส วัสดิการกลับคืนสูชุมชน “ นายสมาน ทวีศรี ประธาน กรรมการสถาบันการเงินชมุ ชนกุดกะเสยี นรว มใจกลาว ในมุมมองของคนในชุมชน บานกุดกะเสียนตา งบอกเปนเสียงเดียวกันวา ที่มีวันน้ีไดเ พราะ “ผนู ําด”ี เปนผูนําชุมชน ที่เขม แข็ง นอกจากการยอมรับของคนในชุมชน แลว ยังมีรางวัลมากมายรับรอง อาทิ ผูใหญบ า นยอดเยย่ี มแหนบทองคาํ ป 2523 กาํ นนั ยอดเยี่ยมแหนบทองคําป 2546 ประกาศเกียรติคุณ “คนดศี รีอุบล” ป 2550 และรางวลั ผูน าํ ชมุ ชน ดีเดนระดับเขตป 2550 ในฐานะท่ีเปน แกนนําสรางรอยยิ้ม ใหชุมชน ตวั อยางของชุมชนพอเพียงดา นพลังงาน ตลอด 3 ป (2549-2551) ของการเดินหนาโครงการจัดทําแผนพลังงานชุมชน 80 ชุมชน สนองพระราชดําริ “เศรษฐกิจพอเพียง” ของสํานักนโยบายและยุทธศาสตร สํานักงานปลัดกระทรวง พลงั งาน ดว ยมองเหน็ ศกั ยภาพชมุ ชนในการจัดการดา นพลังงานท่ชี ุมชนทาํ เองได ภายใตการบรหิ ารจัดการ ทรัพยากรทองถิ่นทีส่ ามารถนํามาเปลี่ยนเปนพลงั งานทดแทนใชในการดําเนินชีวติ นน้ั ทาํ ไดจ รงิ “แผนพลังงานชมุ ชน” คือ สิ่งท่ีเกดิ ข้ึนกับทุกชุมชนที่เขา รวมในระยะเวลาท่ตี างกันพรอ มกับกลไก การทาํ งานรว มกัน ระหวางภาคชมุ ชนและภาควิชาการ โดยเฉพาะเจาหนาท่พี ลังงานจงั หวัด หรือสํานักงาน พลังงานภูมิภาค ซงึ่ เปนตัวแทนกระทรวงพลังงานไปเผยแพรความรูส รางความเขา ใจ “พลังงานเร่ืองใกล ตัว” และนําเสนอเทคโนโลยีพลงั งานทางเลือก หรอื พลงั งานทดแทนหลากหลายประเภท ใหช าวบา นเลือก นําไปใชไดอยางเหมาะสมกับความตอ งการ เพื่อประโยชนส ูงสุดของการใชพลังงานอยางคุม คา และไม ทําลายสิง่ แวดลอมปรากฏการณท่เี กิดขนึ้ ในชมุ ชนสว นใหญท ่ีเขารวม คือ การตอ ยอด หรือนําเทคโนโลยีท่ี กระทรวงพลงั งานนาํ มาใหนนั้ นําไปประยุกตตอ เพ่อื การใชงานทสี่ ะดวก และสอดคลอ งกับความตอ งการ

20 | ห น้ า ของแตละคน แตล ะชมุ ชนท่แี ตกตางกัน การลองทาํ ลองใช ใหเ ห็นผลกระจางชดั แลวจงึ บอกตอ “สาธิตพรอมอธิบาย” จึงเปนพฤติกรรมท่เี กดิ ข้นึ โดยอตั โนมัตขิ องวทิ ยากรตวั คูณพลังงาน หรือนักวางแผน พลงั งานชมุ ชนท่ีไมห วงแหนความรู เกดิ เครอื ขา ยวทิ ยากรตวั คณู พลงั งานขน้ึ อยูในทกุ กลมุ คนของชุมชนไมวา จะเปนอันดบั แรก คือ แกนนาํ ตอ มาคอื ชาวบานทีส่ นใจ และนําไปทําจริงจึงขยายผลตอ กับเพอ่ื นบา นใกล เคยี งหรือในหมูญาติมิตร กับอกี กลุม คือ เยาวชนท่เี ปนพลงั เสรมิ แตย ั่งยืน ภาพท่ีเกิดขึ้นในชมุ ชนที่ทําตามแผนพลังงานชุมชนอยา งแข็งขัน คือ เกิดการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต สรา งวิถีพลังงานชุมชนท่ีไปไดดีกับแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง จุดเดน ของเทคโนโลยีพลังงานที่ถูกนําไป ปรบั ใช ไมไดเกิดประโยชนเฉพาะตวั ผูปฏิบัติ แตยังสรางผลดีตอชุมชนคนรอบขา ง และสังคมประเทศโดย รวมเมื่อเราสามารถสรา งทางเลือกการใชพ ลังงานทดแทนข้ึนไดเ อง และมีการจัดการอยา งครบวงจร การ จัดการพลงั งานอยา งย่ังยืนจงึ เกดิ ขึ้นไดภ ายใตส องมอื ของทุกคนทีช่ ว ยกัน ไมตองหวั่นวิตกกับภาวะความไม แนนอนของนํา้ มัน ทีต่ องนําเขา จากตางประเทศอีกตอ ไป เมื่อยอมรับวา พลังงานเปน เร่ืองใกลต ัวการจัดการพลังงานของชุมชนท่ีชวยเสริมสรางความ เขมแข็งชุมชนจึงเกดิ ข้นึ ในหลายดาน อาทิ 1. ดา นเทคโนโลยพี ลงั งานชุมชนเกิดผลชัดเจนในหลายตําบล ตัวอยางเชนชาว อบต.พลับพลา ชัย จ.สุพรรณบุรี ส่ิงทเี่ กดิ คือความคึกคกั ของชุมชนกบั การเลอื กใชเ ทคโนโลยปี ระหยัดพลังงาน การทําถาน อัดแทงจากข้ีเถาแกลบดําของโรงไฟฟา ชีวมวลในพ้ืนที่คลายกันกับ อบต.นาหมอบุญ จ.นครศรีธรรมราช ที่ อบต.และบรรดาแกนนําพรอ มใจกันผลักดันเต็มที่ ท้ังคน เคร่ืองมือ และงบประมาณ ทําใหยังคงใช พลงั งานเทาเดิมแตค าใชจ า ยดา นพลังงานกลับลดลงเร่ือยๆ โดยมีเทคโนโลยีเพ่ือการจัดการพลังงานในแบบ เฉพาะของคนนาหมอบุญเปน เครอ่ื งมอื 2. ดานการพัฒนาประชาธิปไตย (การมีสว นรวม) ตัวอยา งเชน อบต.ถํ้ารงค อ.บานลาด จ.เพชรบุรี มีจุดเดนของการขยายผลแผนพลังงานชุมชน ผานกระบวนการจัดทําแผนพลังชุมชนทุกดาน เกิดขึน้ จากการมีสว นรว มของชาวชุมชน ท่ีมกี ิจกรรมพลังงานแทรกอยูใ นวิถีชีวิตประจําวัน และวิถีอาชีพที่ เหน็ ตรงกันวา ตองเปนไปเพือ่ การอนุรกั ษพลงั งานดว ย เชน กิจกรรมทอ งเที่ยวชุมชนท่ใี หใชจ กั รยานแทนการ ใชร ถยนต 3. ดานการพฒั นาวิสาหกิจชุมชน (กลุมอาชีพดานพลังงาน) มี 7ชุมชนที่ไดรับการนําเสนอวาเกิด รปู ธรรมจรงิ คอื อบต.หนองแซง อ.หนั คา จ.ชัยนาท อบต.หนองโพรง อ.ศรมี หาโพธิ จ.ปราจีนบุรี

ห น้ า | 21 อบต.ตาอ็อง อ.เมอื งสรุ นิ ทร จ.สรุ ินทร อบต.กดุ นํา้ ใส อ.น้าํ พอง จ.ขอนแกน อบต.กอ เอ อ.เข่อื งใน จ.อุบลราชธานี อบต.ทุง อ.ไชยา จ.สรุ าษฎรธ านี อบต.ทา ขาม อ.หาดใหญ จ.สงขลา ในทุกชุมชนเกิดอาชีพที่มาจากการตอ ยอดเทคโนโลยีพลังงานชุมชนออกมาเปน ผลิตภัณฑสินคา ชุมชน ทํารายไดเปนอาชีพเสริม จากผลพวงการบริหารจัดการพลังงานทดแทนในชุมชนไมวาจะเปน ถา นจากกิ่งไมท ี่เคยไรค าถานผลไมเ หลือทิ้งในบรรจุภัณฑเ กๆ ใชด ูดกล่ินในตูเย็น น้ําสม ควันไมท ี่ใช ประโยชนไดส ารพัด ที่สําคัญหลายชุมชนเกิดกลุมอาชีพชา งผลิตเตาเผาถา น เตาซูเปอรอ้ังโลประหยัดพลังงาน เตาชีวมวล ในแบบที่ถูกประยุกตใหเ หมาะกับการใชของแตล ะพ้ืนที่ จําหนา ยใหก ับคนในตําบลและ นอกพ้ืนที่ 4. ดา นการศึกษา (กิจกรรมการเรยี นการสอนดานพลงั งาน) ชมุ ชนสว นใหญมองภาพความยั่งยืน ดา นการจดั การพลังงานชุมชน โดยมุงเปาหมายไปท่ีการปลกู ฝงเด็กและเยาวชน ในรว้ั โรงเรียนและในชุมชน เกิดความรู ความเขาใจวาเร่ืองพลังงานเปน อีกปจจัยหนึ่งท่ีเกี่ยวขอ งในชีวิตประจําวันของทุกคน และมี พลังงานหลายชนิดสามารถบริหารจัดการใหเ กิดความยั่งยืนไดจ ากทรัพยากรที่มีอยูใ นชุมชน สรา งพฤตกิ รรมการใชพลงั งานอยา งรคู ณุ คา 5. ดา นการทองเท่ียว (ศนู ยก ารเรยี นรูเพ่อื เปนทีศ่ กึ ษาดงู าน) มตี วั อยางชุมชนที่ทําเรื่องนี้อยางเข มขน คอื อบต.ดอนหญา นาง อ.ภาชี จ.พระนครศรอี ยธุ ยา เปน ชมุ ชนที่เนน การเลือกนําเทคโนโลยีพลังงาน ไปใชใ หสอดคลองกับความตองการทหี่ ลากหลายของคนในชมุ ชน ซง่ึ มีท้งั ทํานา ทําสวน และคา ขาย รวมท้ัง เดนิ หนาสรา งจติ สาํ นกึ ผานการทํางานกับโรงเรียน และนักเรียนในพื้นท่ีหวังการเรียนรูที่ซึมลึกวา พลังงาน คอื สวนหน่งึ ของชีวิตท่ีตองใสใ จและจัดการ จึงเกิดแหลง เรียนรูจ ากการ ทําจรงิ กระจายอยูทั่วชุมชน 6. ดานสุขภาวะและส่ิงแวดลอ ม ผลอีกดานหนึ่งของการจัดการพลังงานชุมชนไปใชอ ยา งมี เปาหมาย ดังตัวอยาง ต.คอรุม อ.พิชัย จ.อุตรดิตถ ท่ีมีสํานักงานพลังงานภูมิภาคท่ี 9 เขา มาเสริมตอ แนวทางเศรษฐกิจพอเพยี ง ทชี่ ุมชนทําอยเู ดิมอยา งเขมแข็งนัน้ ใหม นั่ คงย่งิ ขนึ้ มีการอบรมทาํ ปุยอินทรยี  ซ่งึ การลดการใชส ารเคมีจะชวยใหส ุขภาพของคนในชุมชนและส่ิงแวดลอมดีข้ึน มีจุดเผยแพร ศูนยเ รียนรู พลงั งาน มีการอบรมการทาํ ไบโอเซล อบรมเผาถาน เปน ตน 7. ดา นบญั ชพี ลังงานครวั เรอื น การทําบัญชีคาใชจ า ยดานพลังงานถอื เปน หวั ใจ หรือจุดเรมิ่ ตน ของ การไดมาซึ่งขอ มูลในการสรา งความรว มมอื หาทางออกของการประหยัด ลดคา ใชพ ลังงาน แทบทุกชุมชนใช

22 | ห น้ า เปน เครือ่ งมอื รวมทัง้ อบต.บางโปรง อ.เมอื งจ.สมทุ รปราการ ทีส่ ํานักงานพลงั งานภูมิภาคท่ี 1 ไดเขา ไปเชื่อม ตอแนวทางการพัฒนาชุมชนในวิถีเศรษฐกิจพอเพียง ในแบบเฉพาะของสังคมก่ึงเมืองก่ึงอุตสาหกรรม ท่ีมี ทรพั ยากรทีจ่ ะแปลงมาเปน พลังงานทดแทนไดนั้นมีนอย ชุมชนจงึ เดินหนาดว ยการสรางจิตสาํ นกึ กับเครอื่ งมือ “บญั ชพี ลังงานครัวเรือน” ท่ไี มต อ งลงทุน เพราะทกุ คนทาํ ไดด ว ยตัวเองและทําไดต ลอดเวลา นี่คือ การเปล่ียนแปลงท่ีเกิดขึ้นจากการรูจักการบริหารจัดการและการใชพลังงานชุมชนอยา งมี ประสิทธิภาพ เปน วิถพี ลังงานชุมชนของคนพอเพียง ท่กี ําลงั ขยายผลออกไปอยางกวา งขวาง และเราทุกคน สามารถมีสวนรวมได และเรมิ่ ไดต ลอดเวลา เราสามารถชวยจดั การกบั ปญหาพลงั งานใหหมดไปได เมอื่ เรารู จักพงึ่ ตนองและใชช วี ิตดว ยความพอประมาณ ความมเี หตุผล และมีภูมิคมุ กัน อันเปน หลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจ พอเพียงท่จี ะนาํ ไปสูการจดั การพลงั งานชุมชนอยางยัง่ ยืน

ห น้ า | 23 กิจกรรมที่ 2 จากขอความตอ ไปนี้ ใหผเู รยี น วิเคราะหเ ขียนสงอาจารยประจาํ กลมุ และ นาํ เสนอเพอื่ แลกเปล่ยี น เรียนรู “การโฆษณาในโทรทัศน และวิทยปุ จจบุ นั ถา ยังโฆษณากนั อยางบา เลือดอยอู ยางน้ี จะไปสอนใหคน ไมซอ้ื ไมจาย และใหบริโภคตามความจาํ เปนไดอ ยางไร ในเมื่อปลอยใหมีการกระตุนการบริโภคแบบเอาเป นเอาตายอยูเชนนี้ ผคู นกค็ ดิ วา อะไรทตี่ ัวเองตองการตองเอาใหได ความตองการถูกทําใหกลายเปน ความจําเป นไปหมด” ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................

24 | ห น้ า บทท่ี 3 การแกป ญหาชมุ ชน สาระสําคญั การแกป ญหาชุมชนโดยใชปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดยพนื้ ฐานกค็ อื การพงึ่ พาตนเอง เปนหลกั การทาํ อะไรเปน ขนั้ ตอน รอบคอบ ระมัดระวัง พิจารณาถึงความพอดีพอเหมาะพอควร ความสมเหตุสมผล และ การพรอ มรับความเปลี่ยนแปลง การสรางความสามัคคีใหเ กิดบนพื้นฐานของความสมดุล ในแตละ สดั สวนแตละระดับครอบคลุมทั้งดานจิตใจ สังคม เทคโนโลยีทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ มรวมถึง เศรษฐกิจ ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวงั 1. สํารวจและวิเคราะหป ญหาของชุมชนดา นสังคม เศรษฐกิจ ส่ิงแวดลอ มและวัฒนธรรม พ้ืนฐาน ของหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง 2. อธิบายแนวทางพัฒนาชมุ ชนดานสังคม เศรษฐกิจ สิ่งแวดลอ มและวัฒนธรรมตามหลักแนวคิด ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งได 3. เสนอแนวทางและมีสวนรว มในการแกป ญหา หรือพัฒนาชุมชนดานสังคม เศรษฐกิจ ส่งิ แวดลอมและวัฒนธรรมโดยใชปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง 4. มีสว นรวมในการสง เสรมิ เผยแพร ขยายผลงานการปฏิบัติตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ของบคุ คล ชมุ ชนที่ประสบผลสําเร็จ ขอบขา ยเน้ือหา เร่อื งท่ี 1 ปญหาของชมุ ชน เร่ืองท่ี 2 การจดั ทาํ แผนชุมชน เรอื่ งท่ี 3 การประยุกตใ ชเ ศรษฐกิจพอเพยี ง เพอื่ แกไขปญ หาชมุ ชน

ห น้ า | 25 เร่ืองที่ 1 ปญหาชุมชน ในแตละชุมชนจะมีปญ หาที่แตกตางกันออกไป ขึ้นอยูก ับบริบทของชุมชน แตโ ดยท่ัวไป เราสามารถแบงปญ หาของชมุ ชน ออกในดา นตา งๆ ดงั น้ี 1. ปญ หาดานการศึกษา อาทิเชน จํานวนผูไ มร ูหนังสือ ระดับการศึกษาของประชาชนอัตรา การศึกษาในระดบั ตางๆ และแหลงเรยี นรูใ นชุมชน เปนตน 2. ปญหาดา นสุขภาพอนามัย ไดแ ก ภาวะทุโภชนาการ คนพิการ โรคติดตอ โรคประจําตัว อัตราการตายของทารกแรกเกิด สถานพยาบาลในชุมชน การรับบริการดานสาธารณสุข เปนตน 3. ปญ หาดา นสังคม การเมือง การปกครอง ไดแก การเกิดอาชญากรรม แหลง อบายมขุ ความขดั แยง ทางการเมอื ง กิจกรรมทเ่ี กีย่ วขอ งกบั การเลือกต้งั ในระดับตา งๆ 4. ปญหาดานส่ิงแวดลอม และทรัพยากรธรรมชาติไดแก ปญ หามลภาวะตางๆ การทําลายทรัพยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอม ของมลู ฝอยกับธรรมชาติตา งๆ 5. ปญหาดา นศาสนา ศิลปวัฒนธรรม ไดแ ก การสืบทอด อนรุ ักษแ ละการปฏิบัติศาสนกิจของ ประชาชน ท่ีสงผลถึง ความรกั และความสามคั คขี องคนในชาติ เชน - ดา นการศึกษา - สุขภาพอนามยั - ดา นสงั คม/การเมอื งการปกครอง - ส่งิ แวดลอม - ศาสนาวัฒนธรรม คณุ ธรรม ควรแยกปญหาเปน ดานๆมากกวา การยกมาเปนอยา งๆ ใหผเู รยี นจําแนกและคน หาปญ หาในชุมชน ของตนเอง แนวทางการแกปญ หาชมุ ชน เนนเรื่องปญหา เปนการเปลี่ยนแปลงที่เอาปญหามาเปนตัวตั้ง แลว หาแนวทางจัดการหรือ แกปญ หาน้นั ๆ ชุมชนเปลีย่ นแปลงไปหรือไมอ ยางไร ดทู ่ีปญ หาวามีอยูและแกไ ขไปอยา งไร เนนเร่ืองอํานาจ เปนการเปล่ียนแปลงที่มองตัวอํานาจเปนสําคัญชุมชนเปล่ียนแปลงไปหรือไม อยางไร ดทู ่ีใครเปนคนจดั การ อาํ นาจในการเปลยี่ นแปลงอยทู ่ีไหน ศักยภาพในการเปล่ยี นแปลงเพ่มิ ข้นึ หรอื ไมแ ละสุดทายมกี ารเปลย่ี นโครงสรา งอาํ นาจหรือไม เนนการพฒั นา เปน การเปลย่ี นแปลงทีเ่ นน ทพี่ ลังจากภายในชมุ ชน ดาํ เนนิ การเปลยี่ นแปลงชุมชน โดยการตดั สินใจ การกระทําของคนในชมุ ชนเอง ไมไ ดไ ปเปล่ียนที่คนอ่ืน หากเปน การเปลี่ยนท่ีชุมชน และ ไมไ ดเ อาตวั ปญหาเปนตวั ต้งั แตเ ปนความพยายามท่ีจัดสรา งชุมชนทพี่ ่ึงตนเอง และสามารถยนื อยไู ดดวยตน เอง

26 | ห น้ า เร่อื งที่ 2 การจดั ทาํ แผนชมุ ชน การแกป ญหาชมุ ชนทเี่ ปน รูปแบบและข้ันตอน นา จะใชก ารแกปญ หาในรปู แบบชุมชนโดยชุมชนจะ ตอ งมคี ณะทํางานทม่ี าจากหลายภาคสว น เขามามีสวนรว มในการแกปญ หาของชุมชนดวยตนเอง โดยนํา เอาปญ หา และประการณของชุมขน มาวิเคราะห จัดลําดับและแนวทางการแกไข มารวมกันพิจารณา ปญ หาในบางเรอ่ื ง ชุมชนสามารถแกไ ขไดดวยตนเอง ปญ หาใหญๆ และซบั ซอนอาจตองจดั ทําเปน โครงการ ประสานงาน หนวยงาน องคการภาครฐั หรอื องคก รปกครองสว นทอ งถ่นิ หรือหนว ยงานทม่ี กี ารรับผิดชอบ และมีศักยภาพโดยตรง ตลอดจนโครงการของรัฐบาล การจัดทําแผนชุมชนนา จะเปนเนื้อหา สาระหน่ึงท่ี ชุมชนจะตองไดร ับการฝก ฝน เพราะใน ปจจุบันน้ี ทางราชการไดใ ชแ นวทางของแผนชุมชนเปน แนวทางในการพัฒนา ไมว าจะเปนโครงการ กองทุนเศรษฐกจิ พอเพียง โครงการ SML และโครงการขององคการตา งๆ แมก ระทั่ง องคก ารปกครองสวน ทองถิ่น เรอ่ื งที่ 3 การประยกุ ตใ ชเ ศรษฐกิจพอเพียงเพอ่ื แกป ญหาชุมชน ดานจติ ใจ มจี ิตใจเขมแขง็ พ่งึ ตนเองได / มีจิตสํานึกที่ดี / เอ้ืออาทร / ประนีประนอม นึกถึงผล ประโยชนส วนรวมเปน หลัก ดานสังคม ชว ยเหลือเกื้อกูลกนั / รรู กั สามคั คี / สรา งความเขมแข็งใหครอบครวั และชมุ ชน ดานทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ ม รูจักใชแ ละจัดการอยา งฉลาดและรอบคอบ / เลือกใช ทรัพยากรที่มอี ยูอยา งคมุ คา และเกิดประโยชนส ูงสุด / ฟน ฟทู รพั ยากรเพือ่ ใหเ กดิ ความยั่งยืนสูงสดุ ดานเทคโนโลยี รูจักใชเทคโนโลยีท่ีเหมาะสม สอดคลองกับความตองการและสภาพแวดลอม (ภมู สิ งั คม) / พฒั นาเทคโนโลยจี ากภูมปิ ญญาชาวบา นเองกอน / กอ ใหเ กดิ ประโยชนก ับคนหมูม าก การประยกุ ตใ ชป รชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง - โดยพื้นฐานกค็ อื การพ่งึ พาตนเอง เปนหลัก การทาํ อะไรเปนข้ันตอน รอบคอบ ระมดั ระวัง - พิจารณาถึงความพอดี พอเหมาะพอควร ความสมเหตุสมผลและการพรอ มรับความ เปล่ยี นแปลง - การสรา งสามัคคีในเกิดข้ึนบนพ้นื ฐานของความสมดลุ ในแตล ะสัดสวนแตละระดบั - ครอบคลมุ ท้งั ดา นจิตใจ สังคม เทคโนโลยที รัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอมรวมถึงเศรษฐกิจ การจดั ระเบยี บชุมชน 1. การชว ยตนเอง (Self – help) หมายถึงการเปล่ยี นแปลงทชี่ มุ ชนคนหาปญ หา รับสมัครสมาชิก และใหบ ริการกันเอง โดยรับความชว ยเหลือจากภายนอกใหน อ ยท่ีสุด

ห น้ า | 27 2. การสรางพนั ธมิตร (Partnership) หมายถึงการเปลี่ยนแปลงการดําเนินการโดยคนในชุมชนท่ี มปี ญ หา รวมตวั กนั รับความชวยเหลอื จากภายนอก โดยเฉพาะดา นการเงิน 3. การทาํ งานรว มกนั (Co production) หมายถงึ การจดั ตัง้ กลุม องคก รในชุมชนข้ึนมารับผิดชอบ กจิ กรรมรว มกบั หนวยงานภาครฐั 4. การกดดนั (Pressure) หมายถึงการเปล่ียนแปลงที่คนในชุมชนคนหาประเด็นปญ หาของตนมา จัดการ แตเ ปน การจัดการภายใตก ฎเกณฑของบา นเมือง ดวยการโนม นา วใหนักการเมืองและขาราชการ เปลีย่ นแปลงนโยบาย 5. การประทวงคัดคา น (Protest) หมายถึงการรวมตัวกันของประชาชน และมีการจัดระเบียบท่ี มงุ กอใหเกดิ การเปลี่ยนแปลงระบบเศรษฐกจิ และการเมือง ทําอยา งไรจงึ จะจัดชุมชนใหมกี ารทํางานอยางมีประสิทธิภาพ กิจกรรมท่ีชุมชนตอ งรับผิดชอบคอื - ต้ังคณะกรรมการบรหิ าร - ประเมนิ สภาพของชมุ ชน - เตรียมแผนการปฏิบตั ิงาน - หาทรพั ยากรท่จี าํ เปน - ทาํ ใหแนใ จวากิจกรรมของชุมชนทง้ั หมด จะตองมีการติดตามและการบริหารที่มีประสิทธิภาพ สงู สดุ สาํ หรับการปฏบิ ัตงิ าน การประเมนิ สภาพชมุ ชน - ชุมชนการดาํ เนินกจิ กรรมของตนเองโดยองิ ขอมูลสารสนเทศ - วิเคราะหช ุมชนหรือเร่ืองราวของชุมชน คณะกรรมการบริหารจะตอ งทําการประเมินดว ย คณะกรรมการเอง - มองปญหาและหาทางแกไข ทรัพยากรและขอจาํ กดั - ประเมินส่งิ ทคี่ นพบใหผสมผสานกันเปนองคร วมทจี่ ะเสนอใหชมุ ชนไดร บั ทราบ - การประเมินเปน ส่ิงที่ตอ งกระทาํ กอนท่ีจะมีการวางแผนปฏิบตั ิงานของชมุ ชนใหแ นใ จวาชุมชนมี ความเขา ใจท่ถี ูกตองตรงกันกับสิ่งท่ีคณะบริหารไดส ังเกตมา และเปนความเห็นรว มกันเก่ียวกับธรรมชาติ และขอบเขตของปญ หาและศักยภาพ การเตรยี มแผนปฏิบัตกิ ารชุมชน - ชมุ ชนเปนผกู าํ หนดอนาคตของตนเอง - การตดั สินส่ิงทต่ี องการเฝาสังเกตสงิ่ ทม่ี อี ยู และทําความเขาใจขั้นตอนที่ตองการ เพ่ือใหไดสิ่งที่ ตองการทั้งหลายท้งั ปวง คือพน้ื ฐานการวางแผน

28 | ห น้ า - เน้ือแทของการวางแผนการจดั การ เราตอ งการอะไร เรามีอะไรอยใู นมอื เราจะใชส่ิงทอ่ี ยูในมืออยางไร ใหไ ดส่งิ ที่เราตองการ อะไรจะเกดิ ขนึ้ เมอ่ื เราทํา แผนปฏิบัตกิ ารของชมุ ชน ควรชใี้ หเ ห็นถงึ - เดย๋ี วน้ี ชุมชนเปนอยา งไร - เมอ่ื สิน้ สดุ แผนแลว ตอ งการที่จะเปนอยา งไร - จะไดอะไรจากการเปลย่ี นแปลง - คณะกรรมการบริหารจะเปนผูรางแผนปฏิบัติจากขอ มูลสะทอนกลับของชุมชน จากการ ประเมินปจ จุบันรางแผนปฏิบัติการ ควรนําเสนอตอชุมชนทั้งหมดเพ่ือการปรับแผน และการอนุมัติจาก ชุมชน

ห น้ า | 29 กิจกรรมท่ี 3 ใหผ ูเรียนแบงกลมุ กลุมละ 5-10 คน ศกึ ษาปญหาของชมุ ชน จัดปญ หาเปนกลมุ ๆ และหาแนวทาง แกป ญหา ทานคดิ อยา งไรเกีย่ วกับประเดน็ ตอ ไปน้ี “มีเรอื่ งจริงเก่ียวกับนาสาวกับหลานชายจากปลายทุงอยุธยาซ่ึงมีท้ังปลาและพืชผักพ้ืนบานอุดม สมบูรณ นามีการศึกษาสูงจึงยายไปเปน ครูอยูในเมืองใหญ เวลากลับไปเยี่ยมบานเธอจะรับประทาน อาหารจําพวกปลาและผักพ้ืนบา นดว ยความพอใจ สว นหลานชายมักบน วาปลาและผักพื้นบา นเปน อาหารลา สมัย หนุมนอ ยคนน้ันจึงชอบขับมอเตอรไ ซค เขาไปในตลาดเพื่อรับประทานอาหารทันสมัย ไดแกบะหม่ีสําเร็จรปู นาํ้ อัดลม ขนมกรุบกรอบ” ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................

30 | ห น้ า กจิ กรรมท่ี 4 ใหผเู รยี นแบงกลมุ 5-10 คน ใหว ิจารณส ถานการณโ ลกวาเหตุใดประเทศท่ีมีความเจรญิ กาวหนา อยางประเทศสหรฐั อเมริกาจึงประสบปญ หาเศรษฐกิจตกตํา่ ใหผ เู รียนบนั ทกึ สาเหตทุ ี่ทําใหภ าวะเศรษฐกจิ ตกตํ่าท่ัวโลก ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................

ห น้ า | 31 บทท่ี 4 สถานการณข องประเทศไทย และสถานการณโลกกับความพอเพยี ง สาระสําคญั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มุงเนน ใหเ กิดการพิจารณาอยา งรอบดาน มีความรอบคอบ และ ระมัดระวังในการวางแผนและการดําเนินงานทุกขั้นตอน เพื่อมิใหเกิดความเสียหายตอการพัฒนา เปนการพฒั นาทีค่ ํานึงถงึ การมรี ากฐานที่มนั่ คงแข็งแรง สรางการเจรญิ เติบโตอยา งมลี าํ ดบั ข้ันตอน สามารถ ยกระดบั คณุ ภาพชีวติ ทง้ั ทางกายภาพและทางจิตใจควบคกู ัน หลักการของเศรษฐกิจพอเพียงจึงมิไดขัดกับ กระแสโลกาภิวฒั น ตรงกนั ขา มกลับสงเสรมิ ใหกระแสโลกาภวิ ัฒนไ ดรับการยอมรับมากขึ้น ดว ยการเลือก รับการเปลี่ยนแปลงที่สงผลกระทบในแงดีตอประเทศ ในขณะเดียวกันตอ งสรางภูมิคุมกันในตัวท่ีดี พอสมควรตอ การเปลี่ยนแปลงในแงท ีไ่ มดีและไมอาจหลกี เลีย่ งได เพือ่ จาํ กดั ผลกระทบใหอ ยใู นระดับไมกอ ความเสยี หายหรือไมเปนอนั ตรายรายแรงตอประเทศ ผลการเรยี นรทู ี่คาดหวงั ตระหนักในความสาํ คัญของการพัฒนาประเทศภายใตกระแสโลกาภิวัฒนแ ละเลือกแนวทางหลัก ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งมาประยุกตใชในการดําเนินชีวิตอยางสมดุลและพรอมรับตอ ความเปลี่ยนแปลง ของประเทศภายใตก ระแสโลกาภวิ ฒั น ขอบขา ยเน้ือหา เร่อื งที่ 1 สถานการณโ ลกปจจบุ นั เรอ่ื งท่ี 2 สถานการณพลงั งานโลกกบั ผลกระทบเศรษฐกจิ ไทย

32 | ห น้ า เร่อื งที่ 1 สถานการณโ ลกปจ จุบนั ( ชวงป 2551-2552 ) เมือ่ สหรฐั อเมริกาไดพัฒนาเศรษฐกจิ ของตน สสู ูงสดุ ของทนุ นยิ มโลก เนือ่ งจากตลาดทุนจากทวั่ โลก หล่ังไหลสูต ลาดทุนในสหรัฐอเมริกา หลังจากเกิดวิกฤตเศรษฐกิจเอเซียและขยายตัวออกไปทั่วโลก สตอ กทุนจํานวนมหาศาลในแตละประเทศ ไมสามารถนําไปลงทุนได เนื่องจากเศรษฐกิจชะลอตัวถึงขั้น วิกฤต เม็ดเงินจากสตอ กทนุ ท่ัวทกุ มุมโลกไดไหลบา ทะลักสูตลาดทุนในสหรัฐอเมริกา ปญหาจากการเติบ ใหญข องทุนในสหรฐั อเมริกากค็ อื การขยายพื้นทีก่ ารลงทุน เพ่อื กระจายทุนออกไป ในขอบเขตปริมณฑลให กวางท่สี ดุ เพอ่ื รองรับการขยายตวั ของทุน ทีน่ ับวันจะเตบิ ใหญ ป พ.ศ.2541 ขณะที่วิกฤตเศรษฐกิจกําลังเปนภัยคุกคามประเทศตา งๆ จากท่ัวโลก ตลาดทุนใน สหรัฐอเมรกิ า กลับพุง ทะยานอยา งรวดเร็ว ดชั นหี ุน Dow Jones พงุ ทะยานทะลุ 10,000 จุดเปน คร้ังแรก และสูงสุดกวา 11,000 จุด Nasdaq สูงกวา 3,800 จุดสรางความเลื่อมใสศรัทธา งุนงง และไมเ ขา ใจตอ เศรษฐกิจอเมรกิ า ทสี่ วนทางกับวิกฤตเศรษฐกิจโลก ซ่ึงจริงๆ แลวเปนเร่ืองท่ีสามารถทําความเขาใจไดไ ม ยาก เมอื่ สตอ กทนุ ในแตล ะประเทศ ไมสามารถนําไปลงทุนภายในประเทศได และความเช่ือม่ันในตลาดทุน อเมริกา ยังคงอยูในความรูส ึกที่ดีของนักลุงทุน ดังน้ัน ทุนจากท่ัวทุกมุมโลกจึงหล่ังไหลเขา สูต ลาดทุนใน อเมริกา เมื่อตลาดทุนในอเมริกาไมไ ดเติบโตบนพ้ืนฐานของความเปนจริง การเติบโตทางเศรษฐกิจแบบ ฟองสบขู องสหรัฐอเมรกิ า จึงนา จะยนื อยูไดไ มนาน ป 2001 ปฐมวัยยางกาวแรก ของรอบพันปที่ 3 บริษัทยักษใหญใ นสหรัฐอเมริกาเร่ิมทยอย ประกาศผลประกอบการกาํ ไรที่ลดลง และการประกาศปลดพนกั งาน เชนเม่ือเดอื นธันวาคม 2543 เจเนอรลั มอเตอรส (จีเอ็ม) ปลดพนักงาน 15,000 คน วันพุธที่ 24 มกราคม 2544 ลูเซนตเทคโนโลยี ผูผลิตอุปกรณ โทรศัพทยักษใหญป ระกาศปลดพนักงาน 16,000 ตําแหนง เวิรลพูลผูผ ลิตเคร่ืองใชไฟฟา ปลดพนักงาน 6,000 คน เอโอแอลไทม วอรเนอร กิจการสื่อยุคใหมจ ากการผนวกระหวางอเมริกาออนไลน กับ ไทม วอรเ นอรปลดพนักงาน 2,000 คน การแกวงตัวอยางไรทิศทางและไมช ัดเจนของตลาดทุนในสหรัฐอเมรกิ า เริ่มที่จะผันผวนและไมแ น นอน นักลงทุนเร่ิมไมแ นใจตอความเช่ือม่ันตลาดทุนอเมริกา และเม่ือนายคิอิชิ มิยาซาวา รัฐมนตรีคลัง ญี่ปุน กลา วเมื่อวันที่ 8 มีนาคม 2544 ในการชี้แจงตอคณะกรรมาธิการงบประมาณของวุฒิสภา ยอมรับ ความปราชัยทางเศรษฐกิจอยางเปนทางการครั้งแรก หลังจากท่ีเศรษฐกิจญี่ปุน ผุกรอ นเปนปญ หายืดย้ือ ยาวนานมารว ม 10 ป วา ฐานะการเงินของประเทศกําลังย่ําแยเ ต็มที หรืออาจกลาวไดวา ใกลจ ะลมละลายแลว สปั ดาหร งุ ขนึ้ หลงั การแถลงของมยิ าซาวา ตลาดทนุ ในสหรัฐอเมรกิ า นําโดย NASDAQ รวงลงกวา 30% ตามดว ย Dow Jones, S&P และตลาดทุนท่ัวโลก พังทะลายลงทันที จอรจ บุช เรียกสถานการณนี้ วาเปน World Stock Crisis

ห น้ า | 33 ขณะท่ีนกั ลงทุนจากทั่วโลก เกิดความไมเ ช่ือม่นั ตลาดทนุ ในสหรฐั อเมริกา เหตุการณค วามตงึ เครียด ในภูมิภาคตางๆ ทั่วโลก ในชว งของเดือนมีนาคม 2544 ไลต้ังแตการประกาศจะพัฒนาขีปนาวุธ ปอ งกันตนเองของสหรัฐอเมรกิ า การจบั ตัว มโิ ลเซวิช อดีตผูนาํ ยูโกสลาเวีย การตอ สูของชาวปาเลสไตนท ่ี พัฒนาจากการขวา งกอ นอิฐกอนดิน มาเปนการวางระเบิดและมีการใชป น ความตึงเครียดในเชสเนีย การทําลายพระพุทธรูปทใี่ หญที่สุดในโลกของกลุมตาลีบัน ในอัฟกานิสถาน ไดสรางแผลลึกในจิตใจของ ชาวพุทธ ตอชาวมสุ ลมิ องคทะไลลามะธเิ บต เยอื นใตห วัน เรือดํานํ้าอเมริกาโผลที่เกาะแหงหนึ่งในญ่ีปุน โดยไมม ีการแจง ลวงหนา สหรัฐอเมริกาประกาศขายอาวุธแกใตหวัน ปด ทา ยดวยการยั่วยุจีน ดว ยการใช เครื่องสอดแนมบินรุกลํ้าเขา ไปในนา นฟาจีน กระท่ังทําใหจ ีนตอ งใชเคร่ืองบินขับไลส องลํา ขึ้นบังคับให เครือ่ งบินสอดแนมของสหรฐั ลงจอดบนเกาะไหหลําเหตุการณท่ีเกิดความตึงเครียดดังกลาว ลว นเกิดข้ึนใน เดอื นมนี าคม ขณะท่วี ิกฤตตลาดทุนของสหรัฐอเมริกากําลังเกิดขึ้นพอดี โดยเบื้องลึกจะเกิดจากการสรา ง สถานการณโ ดยสหรัฐอเมริกาหรือไมก็ตามภายในระยะเวลาเพียงหน่ึงเดือน ดัชนีตลาดหุน Dow Jones กด็ ดี กลับข้ึนมายืนอยูในระดับที่สงู กวา เดือนมกราคมเสียอีก ทั้งที่เศรษฐกิจของสหรัฐอเมริกา ยังตกอยูใน ภาวะท่เี ลวราย สถานการณเศรษฐกิจสหรัฐอเมริกา – ญี่ปุน กําลังจะนําไปสูวิกฤตเศรษฐกิจทุนนิยม การเตรียม พรอ มของสหรฐั อเมริกาในการตงั้ รับ และเปด แนวรกุ ตอสถานการณด งั กลา วมานานกวา 20 ป น่ันก็คือการ เตรยี มพรอมดา นยทุ ธศาสตร “การทาํ สงครามเล้ยี งเศรษฐกิจ” เนื่องจากสหรัฐอเมริกา ไดพัฒนาปจจัยการ ผลิตสูยุค IT (Information Technology) ดังน้ัน ยุทธศาสตร ยุทธวิธี ทางสงคราม ไดถูกพัฒนารูปแบบ สงครามสูย ุค IT ขณะที่รูปแบบยุทธศาสตร - ยุทธปจจัย ของประเทศตางๆ ทั่วโลก ยังคงใชรูปแบบของ สงครามในยคุ อุตสาหกรรม (บางประเทศมหาอาํ นาจอยาง จีน –รฐั เซีย รูปแบบสงครามอาจพฒั นาสูย ุค IT แลว แตยังไมม กี ารสาธติ เชน สหรฐั อเมริกาทไี่ ดผ า นการสาธติ แลวในสงครามอา ว) ประเทศจีนหลังจากท่ี เติ้งเซี่ยวผิง ไดประกาศนโยบายส่ีทันสมัย นําประเทศจีน สูการพัฒนาดานพลัง การผลิต ดวยนโยบาย หน่ึงประเทศสองระบบ ทําให GDP จีน เติบโตระหวา ง 8–12% มาโดยตลอด แมป จจุบันทว่ี กิ ฤตเศรษฐกิจโลกสงผลกระทบกบั ทกุ ประเทศ การเติบโตทางเศรษฐกจิ ของจนี ก็ยงั ยืนอยูใ นระดับ7-8% จากการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของจีนดังกลาว ยอมท่ีจะไปกระทบ และขดั ขวางตอ ผลประโยชนของสหรัฐอเมริกา ในการที่จะแผอ ิทธิพลสูการเปน จักรวรรดินิยมจาวโลก ดัง นั้น ความพยายามในการที่จะทําลายจีนใหออ นกําลังลง ดว ยการแยกสลายจีนจาก 8 เขตปกครองตน ใหเปน ประเทศเชนเดยี วกับรัสเซียจึงนับเปน สุดยอดของยุทธศาสตร อันจะนําไปสูความสําเร็จของการ เปน จักรวรรดินยิ มจาวโลก

34 | ห น้ า เรื่องท่ี 2 สถานการณพลังงานโลกกบั ผลกระทบเศรษฐกิจไทย ปญ หาเรงดวนในปจ จุบนั ท่สี งผลกระทบตอ เกอื บทกุ ประเทศในโลก คือ การท่ีราคานํ้ามันไดสูงขึ้น อยา งรวดเรว็ และตอ เน่ืองในชว งเวลา 4-5 ปทผี่ า นมา และ ดูเหมือนน้ํามันในปน ้ี (พ.ศ.2551) จะแพงสูงสุด เปน ประวตั ิการณแลว ภาวะนํ้ามันแพงทําใหต น ทุนดานพลังงาน (โดยเฉพาะอยา งย่ิงในการขนสง) สูงข้ึน อยา งรวดเรว็ มผี ลลกู โซต อไปยังราคาสนิ คา และบริการตา งๆ นอกจากจะทาํ ให คาครองชีพสูงข้ึนมากแลว ยังเปนอุปสรรคตอ การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ อกี ดว ย ผลกระทบเหลานี้ไดกอ ใหเ กิดการประทว งของกลุม ผูท ่ีตอ งแบกรับภาระ เชน คนขับรถบรรทุก และชาวประมงในหลายประเทศ รวมท้ังการเรียกรองใหรัฐบาลย่ืนมือเขา มาแทรกแซงและใหความชว ย เหลือ ปญหาราคานํ้ามันแพงมากในชวงน้ีถือไดว า เปนวิกฤตการณน าํ้ มนั ครั้งท่ี 3 ของโลกก็วา ได 7 ปจ จัย ตนเหตนุ ํา้ มนั แพง ! ราคาน้ํามันดิบในตลาดโลกเร่ิมขยับตัวข้ึนสูงอยา งเห็นไดช ัดในป 2547 โดยราคานํ้ามันดิบ สูงข้ึน บารเรลละประมาณ $10 เปนกวา $38 ตอบารเรล และหลังจากน้ันเปนตนมา ราคาก็มีแนวโนมสูงขึ้นโดย ตลอด จะมีลดลงบา งในบางคร้ังเปน ชว งส้ันๆ เทาน้ัน โดยความผันผวนของราคามีมากข้ึน แตการเปล่ียน แปลงเปน ไปในทางเพิ่มมากกวา ทางลด ในชวงปลายป 2550 ราคานํา้ มันดิบพุงสงู เกิน $100 ตอบารเรล ซึ่งนอกจากจะเปน ระดบั ท่สี งู ที่สุด เปน ประวตั กิ ารณใ นรปู ของราคาปปจจบุ ัน ในชว งครึง่ ปแ รกของป 2551 ราคานา้ํ มันก็ยังคง ขยบั สงู ข้ึนอยาง ตอ เนือ่ งและอยใู นระดับกวา $130 ตอ บารเรลในสปั ดาหท ่ี 2 ของเดอื นมถิ ุนายน 2551 มีบทความขอ เขียน จํานวนมากทไ่ี ดวิเคราะหและอธิบายสาเหตุของภาวะนํ้ามันแพงดังกลา ว สว นใหญมีประเด็นท่ีเหมือนกัน และสอดคลอ งกนั ดงั นี้ 1 กําลังการผลิตสวนเกิน (excessproduction capacity) ในตลาดน้ํามันดิบอยูใ นระดับที่ คอนขางตํ่ามาตลอด 5 ปท ่ผี า นมา ทั้งนี้ เปน ผลจากการท่ีประเทศ ผูผ ลิตน้ํามันหลายแหง ขาดแรงจูงใจใน การขยายกาํ ลงั การผลติ ในชวงที่ราคานํา้ มนั อยใู นระดับคอ นขางตา่ํ ในชว งทศวรรษ 1990 หนว ยงานพลงั งาน ของสหรัฐ (EIA) รายงานวา ในเดือนกันยายน 2550 OPEC มีกําลังการผลิตสวนเกินเพียง 2 ลานบารเรลตอ วัน (ประมาณ 2% ของปรมิ าณการใชน ้ํามันของโลก) โดยประมาณ 80% ของสว นเกินนี้ อยใู นซาอุดอี าระเบยี เพยี งประเทศเดียว 2 การผลติ น้ํามนั จากแหลง ใหมๆ ในโลก เรม่ิ มีตน ทุนทีส่ ูงมากขึ้น ท้ังน้ีอาจเปน เพราะแหลง นํ้ามัน ขนาดใหญๆ ถูกคนพบและใชง านเปนสวนใหญแลว ยังเหลืออยูก็จะเปนแหลง น้ํามันขนาดเล็ก หรือที่มี คุณภาพต่ํา หรือที่อยูในถ่ินทุรกันดาร/น้ําทะเลลึกๆ ซ่ึงมีตน ทุนการสํารวจและการผลิตท่ีสูงมาก มีการ วิเคราะหพบวา ในปจ จุบนั ตน ทุนการผลิตนํ้ามันในปริมาณ 4 ลานบารเรลตอ วัน (คิดเปน 5% ของปริมาณ การผลิตของโลกในปจ จบุ ัน) มีตนทุนการผลิตสูงถึง $70 ตอ บารเรล ตัวอยางที่เห็นไดชัด คือ ทรายน้ํามัน (tars sands) ในแคนาดา ซึ่งเรม่ิ ผลติ ออกมาแลว และมีตน ทนุ การผลติ ไมต ํา่ กวา $60 ตอบารเ รล

ห น้ า | 35 3 ในประเทศผูผ ลิตและสงออกนํ้ามันรายใหญหลายราย การผลิตนํ้ามันมีโอกาสหยุดชะงักได (supply disruption) เพราะเหตุจากความไมสงบทางการเมือง สงคราม และภัยธรรมชาติ เหตุการณ สาํ คัญท่บี ง ช้ถี ึงปญหาน้ี ไดแก การบุกอริ กั ของกองทัพสหรัฐในป 2546 ทําใหก ําลังการผลิตนํ้ามันของอิรัก ลดลงระดบั หนง่ึ และความไมสงบซึ่งยงั คงเกิดขนึ้ ในประเทศหลังจากน้ัน ยงั เปนอุปสรรคสําคัญตอ การผลิต และการสงออกน้าํ มันของอริ กั ใหกลบั ไปสูระดบั ปกติ ความขัดแยง ระหวา งอิหรา นกับประเทศตะวันตกเก่ียวกับโครงการพัฒนานิวเคลียรข องอิหราน (ซึง่ เปนผผู ลติ น้าํ มันมากเปน อันดับท่ี 4 ของโลก) กอ ใหเ กิดความตงึ เครยี ดในภมู ภิ าคตะวนั ออกกลางระหวาง อิหรา นและสหรฐั โดยอิหรานประกาศวาจะใชน ้ํามันเปนอาวธุ เพือ่ ตอบโตม าตรการควาํ่ บาตรของสหรฐั และ ในป 2551 ไดม กี ารเผชญิ หนากนั ระหวางทหารอิหรา นและทหารสหรัฐในบริเวณชอ งแคบฮอรมุซ ซ่ึงเปน ทางผานสาํ คัญสําหรับการขนสงนํา้ มันจากตะวันออกกลาง พายุเฮอรร ิเคนในแถบอาวเม็กซิโกในเดือนกันยายน 2548 มีผลกระทบตอแทน ผลิตน้ํามันของ เม็กซิโก และโรงกลั่นที่ตั้งอยูต อนใตของสหรัฐ มีผลใหร าคาน้ํามันเบนซินในสหรัฐเพิ่มสูงข้ึนเปน $3 ตอ แกลลอน ซงึ่ เปนระดับทส่ี งู สดุ ในรอบ 25 ป ผกู อ การรายในไนจีเรยี คุกคามแหลงผลติ นํา้ มันหลายครงั้ ทําใหป ระมาณการผลติ และสงออกนํา้ มัน จากไนจีเรยี ลดลงประมาณ 500,000 บารเ รลตอวัน ความขัดแยง ทางการเมืองระหวา งรัฐบาลเวเนซุเอลา และรัฐบาลสหรัฐ ทาํ ใหก ารนาํ เขานํ้ามนั จากเวเนซเุ อลาของสหรฐั มีความเสยี่ งมากขึ้น 4 ในหลายประเทศทส่ี ง ออกน้ํามันได มกี ารผลิตนํ้ามันในปริมาณที่ลดลงไป เพราะปริมาณสํารอง เริ่มมขี อ จาํ กดั มากข้นึ ในขณะเดียวกันความตอ งการใชน ํ้ามันในประเทศเหลาน้ีก็เพ่ิมข้ึนตามการขยายตัว ของประชากรและเศรษฐกิจดว ย ทําใหหลายประเทศตอ งลดการสง ออกลง เชน อินโดนีเซีย เม็กซิโก นอรเ วย และองั กฤษ ในระหวางป 2005 ถงึ 2006 การบรโิ ภคน้ํามนั ภายในประเทศผูส ง ออก 5 อันดับแรก คอื ซาอดุ ิอาระเบีย รัสเซีย นอรเ วย อิหรา น และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส ไดเพิ่มสูงขึ้นถึงรอ ยละ 5.9 และ มีปริมาณการสง ออกลดลงกวารอ ยละ 3 เม่ือเทียบกับปกอ นหนาน้ี หรือในกรณีของอินโดนีเซียที่รัฐบาล มีการอุดหนุนผูบ ริโภคภายในประเทศ และกรณีของซาอุดิอาระเบียท่ีราคาน้ํามันเบนซินในประเทศอยูท ่ี 5 บาทตอ ลิตร ขณะทีม่ าเลเซียอยูในระดบั 20 บาทตอ ลิตร จงึ ทาํ ใหเ กดิ การคาดการณว าปรมิ าณการสง ออก นา้ํ มันดิบของประเทศผสู งออกน้ํามันจะลดลงถงึ 2.5 ลา นบารเรลตอ วนั ภายในชวง 10 ปน ี้ เมื่อไมก ี่เดือนมา นี้ขา ววารัฐบาลอินโดนีเซียกําลังพิจารณาจะถอนตัวจากการเปน สมาชิก OPEC เพราะอินโดนีเซียจะไม สามารถสงออกนํ้ามนั ไดอกี ตอไปในอนาคตอนั ใกลน ้ี 5 นอกจากกาํ ลงั การผลติ สวนเกินของนา้ํ มนั ดิบจะมีนอย กําลงั การกล่ันนาํ้ มนั ของโลกกม็ ีปญ หาคอ ขวด โดยมสี ว นเกนิ นอ ยกวา 1 ลานบารเรลตอวัน ในขณะเดียวกันตลาดนํ้ามันมีแนวโนมตองการใชน้ํามัน ชนิดเบาและสะอาดมากข้นึ จึงสรางแรงกดดนั ใหโ รงกล่ันนํา้ มนั ตอ งลงทุนปรับปรุงคณุ ภาพอกี ดวย ขอจาํ กดั

36 | ห น้ า นีจ้ งึ ทาํ ใหร าคาผลติ ภณั ฑน า้ํ มนั มรี าคาสูงข้ึนเพ่ิมไปจากการเพ่ิมของราคาน้ํามันดิบ และกําไรของโรงกล่ัน นํ้ามันอยใู นระดับที่คอนขางสูงมาโดยตลอด เปน ท่นี า สงั เกตดว ยวา สหรฐั ซ่ึงเปน ผใู ชน ํา้ มนั รายใหญที่สุดของ โลกไมไดกอสรา งโรงกลั่นนา้ํ มนั แหง ใหมม าเลยตงั้ แตท ศวรรษ 1970 6 ถงึ แมวาราคานาํ้ มนั ระหวา งป 2546 ถึงป 2550 จะสูงข้นึ กวา 3 เทาตวั แลว แตความตองการใช น้าํ มนั ของโลกก็ไมไดลดลงเลย กลับยังคงเพิ่มขนึ้ ในอตั รา 3.55% ในป 2548 และในอัตราที่ยังสูงกวา 1% ใน ปตอๆ มา ปรากฏการณเชน นแี้ ตกตางจากท่ีเกดิ ขนึ้ ในชว งวิกฤตน้ํามนั สองคร้งั แรก (ป 2516/17 และป 2522/23) ซึ่งเราพบวา ราคาน้ํามันที่สูงข้ึนมากทําใหความตอ งการน้ํามันลดลงในปต อมา ในชวง 4-5 ป ท่ผี านมา เศรษฐกิจโลกยังขยายตัวได คอ นขา งดี และดเู หมือนจะยงั ไมไดรบั ผลกระทบจากภาวะราคานํา้ มัน แพงมากนัก จนี และอนิ เดยี เปนผใู ชพลังงานทมี่ อี ทิ ธิพลตอ ตลาดน้ํามันโลก 7 กองทุนประเภท hedge funds หันไปลงทุนซอ้ื ขายเก็งกาํ ไรในตลาดนํ้ามันลว งหนามากข้ึน ท้ังน้ี เพื่อหลกี เลี่ยงการลงทุนในรูปของเงินดอลลารสหรัฐ ซึ่งในระยะหลังมีแนวโนม ออนคาลงมากเม่ือเปรียบ เทยี บกบั เงนิ สกุลอน่ื ๆ เนอ่ื งจากภาวะตลาดน้าํ มนั ตามท่ีกลา วมาแลว ชี้ใหเห็นวาราคาน้ํามันมีแนวโนม ที่จะ สูงขึ้น ผจู ัดการกองทุนเหลาน้ีจึงเกง็ กาํ ไรโดยการซื้อน้ํามันไวล วงหนา เพื่อขายเอากําไรในอนาคต สง ผลให ราคานํ้ามนั ทงั้ ในตลาด spot และตลาดลวงหนา สูงขนึ้ อกี ระดับหน่ึง ปรากฏการณโ ลกรอนและปรากฏการณเรอื นกระจก คา ผิดปกติของอุณหภูมิเฉลี่ยท่ีผิวโลกท่ีเพ่ิมข้ึนในชวงป พ.ศ. 2403–2549 เทียบกับอุณหภูมิ ระหวาง พ.ศ. 2504–2533 คา เฉลย่ี อุณหภมู ิผวิ พืน้ ทผี่ ดิ ปกติทเี่ ทยี บกบั อณุ หภูมเิ ฉลยี่ ระหวา งป พ.ศ. 2538 ถึง พ.ศ. 2547 ในชว ง 100 ปท ่ีผา นมา นับถึง พ.ศ. 2548 อากาศใกลผ ิวดินท่ัวโลกโดยเฉลี่ยมีคา สูงขึ้น 0.74 ± 0.18 องศาเซลเซียส ซ่ึงคณะกรรมการระหวา งรัฐบาลวา ดว ยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Intergovernmental Panel on Climate Change: IPCC) ของสหประชาชาติไดสรุปไววา “จากการ สงั เกตการณการเพิ่มอุณหภูมิโดยเฉล่ียของโลกที่เกิดขึ้นต้ังแตก ลางคริสตศ ตวรรษท่ี 20 (ประมาณตั้งแต พ.ศ. 2490) คอนขางแนช ัดวาเกิดจากการเพ่ิมความเขม ของแกสเรือนกระจกท่ีเกิดข้ึนโดยกิจกรรมของ มนุษยท ี่เปน ผลในรูปของปรากฏการณเรอื นกระจก” ปรากฏการณธรรมชาติบางอยาง เชน ความผันแปร ของการแผร ังสจี ากดวงอาทิตยแ ละการระเบิดของภูเขาไฟ อาจสง ผลเพียงเล็กนอ ยตอ การเพ่ิมอุณหภูมิใน ชวงกอนยุคอุตสาหกรรมจนถึง พ.ศ. 2490 และมีผลเพียงเล็กนอยตอการลดอุณหภูมิหลังจากป 2490 เปนตนมา ขอสรปุ พน้ื ฐานดงั กลาวน้ีไดร ับการรับรองโดยสมาคมและสถาบันการศึกษาทางวิทยาศาสตรไม นอยกวา 30 แหง รวมทั้งราชสมาคมทางวิทยาศาสตรระดับชาติท่ีสําคัญของประเทศอุตสาหกรรมตา งๆ แมนักวิทยาศาสตรบ างคนจะมีความเห็นโตแยง กับขอสรุปของ IPCC อยูบาง [4] แตเสียงสว นใหญข อง นักวทิ ยาศาสตรท ี่ทํางานดานการเปลี่ยนแปลงของภูมอิ ากาศของโลกโดยตรงเห็นดวยกับขอสรปุ น้ี

ห น้ า | 37 แบบจําลองการคาดคะเนภูมิอากาศ บง ชี้วา อุณหภูมิโลกโดยเฉล่ียท่ีผิวโลกจะเพ่ิมขึ้น 1.1 ถึง 6.4 องศาเซลเซียส ในชว งคริสตศตวรรษท่ี 21 (พ.ศ. 2544–2643) คาตัวเลขดังกลาวไดม าจากการจําลอง สถานการณแ บบตางๆ ของการแผข ยายแกส เรอื นกระจกในอนาคต รวมถงึ การจําลองคาความไวภูมิอากาศ อีกหลากหลายรูปแบบ แตค วามรอนจะยังคงเพ่ิมขึ้นและระดับนํ้าทะเลก็จะสูงข้ึนตอ เนื่องไปอีกหลาย สหัสวรรษ แมว า ระดับของแกสเรอื นกระจกจะเขา สภู าวะเสถียรแลว กต็ าม การท่ีอณุ หภูมแิ ละระดับนาํ้ ทะเล เขา สูสภาวะดุลยภาพไดช าเปน เหตุมาจากความจุความรอ นของน้ําในมหาสมุทรซึ่งมีคาสูงมาก การที่ อุณหภูมิของโลกเพ่ิมสูงขึ้นทําใหระดับน้ําทะเลสูงข้ึน และคาดวา ทําใหเ กิดภาวะลมฟา อากาศ ที่รุนแรง มากขน้ึ ปรมิ าณและรูปแบบการเกิดหยาดนํ้าฟา จะเปลี่ยนแปลงไป ผลกระทบอ่ืนๆ ของปรากฏการณโ ลก รอนไดแก การเปลี่ยนแปลงของผลิตผลทางเกษตรการเคล่ือนถอยของธารน้ําแข็ง การสูญพันธุพืช-สัตว ตา งๆ รวมทง้ั การกลายพันธุแ ละแพรข ยายโรคตางๆ เพิ่มมากขึ้นรัฐบาลของประเทศตางๆ แทบทุกประเทศ ไดลงนามและใหส ตั ยาบันในพิธีสารเกยี วโต ซง่ึ มุงประเดน็ ไปท่กี ารลดการปลอ ยแกสเรือนกระจก แตยังคงมี การโตเ ถียงกันทางการเมืองและการโตว าทีสาธารณะไปทั่วท้ังโลกเก่ียวกับมาตรการวาควรเปนอยางไร จงึ จะลดหรือยอนกลับความรอ นท่ีเพ่ิมข้ึนของโลกในอนาคต หรือจะปรับตัวกันอยา งไรตอผลกระทบของ ปรากฏการณโลกรอนท่คี าดวาจะตอ งเกิดขน้ึ พระบาทสมเด็จพระเจา อยูห ัว มีพระราชดํารัสเก่ียวกับปรากฏการณเรือนกระจก ท่ีศาลา ดุสิดาลัย อยา งลึกซึ้ง กระทรวงวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี จึงไดร ับสนองกระแสพระราชดํารัส นําเขา ประชมุ คณะรัฐมนตรี จนกระทง่ั ทําใหวันที่ 4 ธ.ค. ของทกุ ป เปน วนั ส่งิ แวดลอ มแหงชาติ ตั้งแตป  2534 เปน ตนมา จากผลงานพระราชดาํ รแิ ละการทรงลงมือปฏบิ ัตพิ ัฒนาดวยพระองคเอง เก่ียวกับสภาพแวดลอม โดยเฉพาะอยา งยิ่ง ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ท่มี คี ณุ ประโยชนต อ คนชนชาติตางๆ ทั้งดา นเศรษฐกจิ สงั คม ความมัน่ คงของมนษุ ยแ ละการเมอื ง ซ่ึงเปนท่ีประจกั ษไ ปทว่ั โลก องคการสหประชาชาติ โดยนายโคฟ อนั นัน อดตี เลขาธกิ ารองคการสหประชาชาติ จงึ ไดเดินทางมาประเทศไทย ในวาระมหามงคลฉลองสิริราชสมบัติ ครบ 60 ป เขาเฝา พระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัว วันที่ 26 พ.ค. 2549 เพ่ือถวายรางวัล “UNDP Human Development Lifetime Achievement Award” (รางวัลความสําเร็จสูงสุดดา นการพัฒนามนุษย) ซึ่งเปนรางวัลประเภท Life - Long Achievement และพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเปน พระมหากษตั ริยพระองคแ รกในโลกท่ไี ดรบั รางวลั น้ี องคก ารสหประชาชาติ ไดยกยองพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั เปน “พระมหากษัตริยนักพัฒนา” และกลาวถงึ ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง (Sufficiency Economy) ของพระองควา เปน ปรัชญาหรอื ทฤษฎี ใหมท น่ี านาประเทศรูจ กั และยกยอง โดยทีอ่ งคก ารสหประชาชาตไิ ดสนับสนุนใหป ระเทศตา งๆ ที่เปน สมาชกิ ยดึ เปน แนวทางสูการพัฒนาประเทศท่ีย่งั ยนื ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง มิใชเ ปน เพียงปรัชญานามธรรม หากเปนแนวทางปฏิบัติซ่ึงสามารถจะ ชวยทงั้ แกไขและปอ งกนั ปญหาท่ีเกดิ จากกิเลสมนษุ ย และความเปลย่ี นแปลงทซี่ บั ซอนรุนแรงขน้ึ ทีก่ าํ ลงั เกิด

38 | ห น้ า ขนึ้ กบั มนษุ ยท ้ังโลก และปญหาที่ลกุ ลามตอ ถึงธรรมชาตกิ อใหเกิดความเปลยี่ นแปลงใหญในเชิงรนุ แรง และ สรางปญ หายอนกลบั มาทมี่ นษุ ย โดยทัว่ ไป มักเขา ใจกนั วา ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง เหมาะที่จะใชเ ฉพาะกับคนยากจน คนระดับ รากหญา และประเทศยากจน อีกทัง้ เครอื่ งมือ เทคโนโลยี กจ็ ะตอ งใชเฉพาะเครอ่ื งมอื ราคาถกู เทคโนโลยตี า่ํ การลงทนุ ไมควรจะมกี ารลงทุนระดบั ใหญ แตใ นความเปนจริง ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงก็ตอ งการคนและ ความคดิ ท่ีกาวหนา คนท่กี ลาคิดกลาทาํ ในสงิ่ ใหมๆ เนอื่ งจากการนําปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งไปใชประโยชนในดานตางๆ ไมมีสูตรสําเรจ็ หรือคมู อื การ ใชปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งสําหรับภารกิจ ดังเชน วิกฤตโลกรอนผูเ กี่ยวของจึงตอ งศึกษาทําความเขาใจ แลว กพ็ ัฒนาแนวทางหรอื แนวปฏบิ ัติสาํ หรบั แตล ะปญ หาข้ึนมา โดยยดึ หลกั ทีส่ ําคญั ดังเชน - การคดิ อยา งเปนระบบ อยางเปน กระบวนการทางวิทยาศาสตร - หลักคิดท่ีใช ตองเปน หลักการปฏิบัติท่ีเปน สายกลาง ที่ใหความสําคัญของความสมดุลพอดี ระหวางทกุ ส่งิ ท่เี กย่ี วขอ ง ดังเชน ระหวางธรรมชาติกบั มนุษย - ขอมลู ทใ่ี ช จะตอ งเปน ขอมูลจริง ท่ีเกิดจากการศึกษา การวิจัย หรือการลงสนามใหไดขอมูลที่ เปนจรงิ - การสรา งภูมิตานทานตอความเปลี่ยนแปลงท่จี ะเกิดขึ้น - การยึดหลักของความถูกตอ ง คุณธรรม จริยธรรม จรรยาบรรณ ในทุกขั้นตอนของการ ดาํ เนินงานตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ซ่งึ เปน กระบวนการสําคญั ของการสรา งภูมติ านทานตอผลกระทบ และความเปลยี่ นแปลงท่ีกาํ ลงั เกิดขนึ้ หรอื ทจ่ี ะเกิดขึ้น เหลานเี้ ปน หลกั การใหญๆ ซ่งึ ผูท่รี บั ผดิ ชอบหรือเกี่ยวของหรือคิดจะทํา โครงการหรือกิจกรรมใน ระดับคอ นขางใหญ จะตอ งคํานึงถึง และสามารถจะนําปรัชญาน้ีไปใชไดท ันที และมีผูท ่ีไดใ ชลว นประสบ ความสาํ เร็จสูงสดุ ทม่ี นษุ ยพึงจะมี คอื ความสุขท่ยี งั่ ยืน แลวเรื่องของการแขงขัน ชิงไหวชิงพริบ การวางแผนยุทธศาสตรแ ละโลจิสติกส (การจดั ซอ้ื จัดหา การจัดสง การบํารุงรักษาอุปกรณ และการรกั ษาพยาบาลบุคลากร ) ในการบรหิ ารจดั การ ระบบ หรอื โครงการใหญๆ การใชจิตวิทยามวลชน การใชเ ทคโนโลยีกาวหนา การกาํ หนดแผนหรอื ตนเองให เปน “ฝายรุก” มิใช “ฝายตั้งรบั ” ละ ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งปฏิเสธหรือไม? คําตอบคอื ปฏเิ สธ ถา ใชอยา งไมถ กู ตอ ง อยา งหลกี เลี่ยงกฎหมาย อยางผดิ คณุ ธรรม-จริยธรรม-และ จรรยาบรรณ อยางไมซ่อื ตรงตอ หนา ท่ีและความรบั ผดิ ชอบ อยา งมีเจตนาเพ่อื ผลประโยชนทไ่ี มส จุ ริตของตน เอง และพวกพอง แตจ ะตอ งรจู ักและใชอยา งรเู ทา ทัน ปกปอง และรักษาผลประโยชนข องสวนรวม อยา งมี ความคิดกาวหนา ในเชิงสรา งสรรค

ห น้ า | 39 สาํ หรับการแกปญ หา หรือการเตรยี มเผชิญกบั ปญหาจากวิกฤตโลกรอน มีประเดน็ และเร่ืองราวทัง้ เกาและใหม ดังเชน เร่ืองของมาตรการที่ถูกกําหนดข้ึนมา เพื่อเผชิญกับภาวะโลกรอ น เพ่ือใหป ระเทศท่ี พฒั นาแลว และท่กี าํ ลงั พฒั นา (ดังเชนประเทศไทย) ไดดํารงอยูร วมกัน พ่ึงพิง และเอื้ออาทรตอ กัน อยาง เหมาะสม ดงั เชน เรื่อง คารบ อนเครดิต ท่ีเปน เร่ืองคอ นขางใหมของประเทศไทย แตก ็เปนท้ัง “โอกาส” และ “ปญหา” ทปี่ ระเทศไทยตอ งเผชญิ ซ่งึ กข็ ึน้ อยูกับคนไทยเราเองวา จะตอ งเตรียมตัวกนั อยา งไร เพ่ือให สามารถเปน “ท่ีพง่ึ ” ของโลกหรือประเทศอ่ืน แทนทจ่ี ะเปน “ปญหา” ทเ่ี กดิ จากความไมใ สใจ หรอื ความใส ใจ แตเพอ่ื จะกอบโกยผลประโยชนเ ทา น้นั เรื่องของปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งกับวิกฤตโลกรอน จึงมีโจทย มเี ปา หมายมากมาย ทีท่ าทาย เชิญ ชวนใหผูคนและประเทศ ทีต่ องการมีชวี ติ สรางสรรคและมคี วามสขุ อยา งยั่งยืนไดน ําไปใช โดยใชปญญาเปน ตัวนํา กํากับดว ยสติ และควบคุมดว ยคุณธรรมกับจริยธรรม ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งน้ี ถูกใชเ ปน กรอบแนวคดิ และทศิ ทางการพัฒนาระบบเศรษฐกิจมหภาค ของไทย ซ่ึงบรรจุอยใู นแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10 ( พ.ศ. 2550 – 2554 ) เพ่ือมุงสู การพัฒนาที่สมดุลยิ่งขึ้น และมีภูมิคุมกัน เพ่ือความอยูดีมีสุข มุง สูส ังคมท่ีมีความสุขอยา งยั่งยืน ดว ย หลกั การดงั กลาวแผนพฒั นาฯ ฉบับที่ 10 นจ้ี ะเนนเรอ่ื งตัวเลขการเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกิจ แตย ังใหค วาม สําคัญตอระบบเศรษฐกจิ แบบทวิลักษณห รือระบบเศรษฐกิจ ที่มีความแตกตา งกันระหวา งเศรษฐกิจชุมชน เมืองและชนบท แนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงยังถูกบรรจุในรัฐธรรมนูญของไทย เชน รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ในสว นที่ 3 แนวนโยบายดา นการบริหารราชการแผนดิน มาตรา 78 (1) บรหิ ารราชการแผน ดนิ ใหเปน ไปเพือ่ การพฒั นาสงั คม เศรษฐกิจ และความมนั่ คงของประเทศอยา งย่ังยืน โดยตองสงเสรมิ การดาํ เนนิ การตามปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง และคาํ นงึ ถงึ ผลประโยชนข องประเทศชาติใน ภาพรวมเปนสาํ คญั นายสุรเกียรติ เสถียรไทย ในฐานะรัฐมนตรีกระทรวงการตางประเทศไดก ลาวเมื่อวันท่ี 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2547 ในการประชุมสุดยอด The Francophonic Ouagadougou ครั้งที่ 10 ที่ Burkina Faso วา ประเทศไทยไดย ึดแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ควบคูก ับ “การพัฒนาแบบยั่งยืน” ในการพิจารณาประเทศทั้งทางดา นการเกษตรกรรม เศรษฐกิจและการแขง ขันซ่ึงเปน การสอดคลอ งกับ แนวทางของนานาชาตใิ นประชาคมโลก การประยุกตนําหลักปรัชญาเพ่ือนํามาพัฒนาประเทศในตางประเทศนั้น ประเทศไทยไดเ ปน ศนู ยก ลางการแลกเปลย่ี นผานทางสํานักงานความรวมมือเพอื่ การพฒั นาระหวา งประเทศ(สพร.) โดย สพร. มีหนาท่ีคอยประสานงานรับความชวยเหลือทางวิชาการดานตางๆ จากตางประเทศมาสูภาครัฐ แลว ถายทอดตอไปยังภาคประชาชน และยังสง ผา นความรทู ม่ี ไี ปยังประเทศกาํ ลังพัฒนาอ่ืนๆ เร่อื งปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียงน้นั สพร. ถายทอดมาไมต ํ่ากวา 5 ป ประสานกบั สาํ นักงานคณะกรรมการพิเศษเพ่อื ประสานงานโครงการอนั เน่อื งมาจากพระราชดาํ ริ (กปร.) และคณะอนุกรรมการขับเคล่อื นเศรษฐกจิ พอเพยี ง ซ่ึงตา งชาติกส็ นใจเร่ืองเศรษฐกิจพอเพยี ง เพราะพิสูจนแ ลววาเปน ส่งิ ท่ีดแี ละมีประโยชน ซง่ึ แตละ

40 | ห น้ า ประเทศมคี วามตองการประยุกตใ ชปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงไมเ หมอื นกนั ขน้ึ อยูกับวิถชี ีวติ สภาพ ภูมศิ าสตร ฯลฯ เชน พมา ศรีลังกา เลโซโท ซูดาน อัฟกานิสถาน บังกลาเทศ ภูฎาน จีน จิบูดี โคลัมเบีย อียิปต เอธิโอเปย แกมเบีย อินโดนิเซีย เคนยา เกาหลีใต มาดากัสการม ัลดีฟส ปาปวนิวกินี แทนซาเนีย เวียดนาม ฯลฯ โดยไดใ หประเทศเหลาน้ีไดม าดูงาน ในหลายระดับ ทั้งเจา หนาท่ีปฏิบัติงาน เจาหนา ท่ฝี า ยนโยบาย จนถึงระดบั ปลดั กระทรวง รัฐมนตรีกระทรวงตางๆ[14] นอกจากนัน้ อดิศักดิ์ ภาณุพงศ เอกอัครราชทูตไทยประจาํ กรุงเวยี นนา ประเทศออสเตรีย ไดก ลา ว วาตา งชาตสิ นใจเร่อื งเศรษฐกจิ พอเพียง[14] เนอ่ื งจากมาจากพระราชดํารใิ นพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวท่ี ทรงหวงใยราษฎรของพระองค และอยากรวู า ทาํ ไมรฐั บาลไทยถึงไดนาํ มาเปนนโยบาย สวนประเทศที่พฒั นา แลวกต็ อ งการศกึ ษาพจิ ารณาเพอ่ื นําไปชวยเหลอื ประเทศอื่น 13 นักคิดระดับโลกเห็นดว ยกับแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง และมีการนําเสนอบทความ บทสมั ภาษณ เปนการย่นื ขอเสนอแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงใหแ กโ ลก เชน ศ.ดร.วูลฟ กัง ซัคส นักวิชาการ ดา นสิ่งแวดลอ มคนสําคัญของประเทศเยอรมนี สนใจการประยุกตใชหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง อยางมาก และมองวานา จะเปน อีกทางเลือกหนึ่งสําหรับทุกชาติในเวลานี้ ท้ังมีแนวคิดผลักดันเศรษฐกิจ พอเพียงใหเปนท่ีรูจักในเยอรมนี, ศ. ดร.อมาตยา เซน ศาสตราจารยชาวอินเดีย เจาของรางวัลโนเบล สาขาเศรษฐศาสตรป 1998 มองวา ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง เปนการใชส งิ่ ตา งๆ ทีจ่ าํ เปน ตอการดํารงชีพ และใชโ อกาสใหพอเพียงกับชีวิตที่ดี ซึ่งไมไ ดห มายถึงความไมตองการ แตตองรูจ ักใชชีวิตใหดีพอ อยา ให ความสําคัญกับเรื่องของรายไดแ ละความร่ํารวย แตใหม องที่คุณคาของชีวิตมนุษย, นายจิกมี ทินเลย นายกรฐั มนตรแี หงประเทศภูฎาน ใหท รรศนะวา หากประเทศไทยกําหนดเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงใหเ ปน วาระระดับชาติ และดําเนินตามแนวทางน้ีอยางจริงจัง “ผมวา ประเทศไทยสามารถสรา งโลกใบใหมจาก หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สรางชีวิตท่ีย่ังยืน และสุดทายจะไมหยุดเพียงแคใ นประเทศแตจ ะเปน หลกั การและแนวปฏบิ ตั ิของโลก ซ่งึ หากทําไดสําเรจ็ ไทยก็คอื ผูนํา” [15] ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงน้ี ไดร ับการเชิดชูสูงสุดจากองคก ารสหประชาชาติ(UN) โดยนายโคฟ อันนัน ในฐานะเลขาธิการองคก ารสหประชาชาติ ไดทูลเกลา ฯ ถวายรางวัล The Human Development lifetimeAchievement Award แกพ ระบาทสมเด็จพระเจาอยหู วั เมือ่ วันท่ี 26 พฤษภาคม 2549 และไดมี ปาฐกถาถงึ ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง วาเปน ปรชั ญาท่ีมปี ระโยชนตอ ประเทศไทยและนานาประเทศ[6] และ สามารถเร่ิมไดจากการสรา งภูมิคุมกันในตนเอง สูห มูบ า น และสูเ ศรษฐกิจในวงกวางข้ึนในที่สุด นาย Hakan Bjorkman รักษาการผูอ ํานวยการ UNDP ในประเทศไทยกลา วเชิดชูปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียง และ UNDP น้ันตระหนักถึงวิสัยทัศนแ ละแนวคิดในการพัฒนาของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ[16] โดยที่องคก ารสหประชาชาติไดสนับสนุนใหป ระเทศตางๆ ท่ีเปน สมาชิก 166 ประเทศยึดเปนแนวทางสู การพฒั นาประเทศแบบยั่งยนื [7] อยางไรก็ตาม ศ. ดร.เควนิ ฮวิ วิสนั อาจารยป ระจํามหาวิทยาลัยนอรธ แคโรไลนา ที่แซพเพลฮิลล ไดว ิจารณรายงานขององคการสหประชาชาติโดยสํานกั งานโครงการพัฒนาแหง สหประชาชาติ (UNDP) ท่ี

ห น้ า | 41 ยกยองปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง[17]วา รายงานฉบับดงั กลาว ไมไ ดม เี นือ้ หาสนบั สนนุ วา เศรษฐกิจพอเพียง “ทางเลือกท่จี าํ เปน มากสําหรับโลกท่กี ําลังดาํ เนนิ ไปในเสนทางทไี่ มย งั่ ยืนอยใู นขณะนี”้ (น. V . ในรายงาน UNDP) โดยเนือ้ หาแทบทงั้ หมดเปน การเทดิ พระเกียรติ และเปน เพยี งเครือ่ งมอื ในการโฆษณาชวนเชื่อ ภายในประเทศเทา นั้น (18) สวนHakan Bjorkman รักษาการผอู ํานวยการ “ UNDP” ตองการที่จะทาํ ให  เกิดการอภปิ รายพจิ ารณาเรือ่ งนี้ แตการอภิปรายดังกลาวน้ันเปนไปไมได เพราะอาจสมุ เสี่ยงตอการหม่ิน พระบรมเดชานุภาพ ซ่ึงมโี ทษถงึ จาํ คุก (10) เม่ือปลายเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2549 นายโคฟ อันนัน เลขาธิการสหประชาชาติไดเขา เฝาทูลเกลา ฯ ถวายรางวลั Human Development Lifetime Achievement Award หมายความวาพระเจา อยูหัวสละ ความสขุ สว นพระองค และทมุ เทพระวรกาย ในการพัฒนาคนไทยในชว ง 60 ป จนเปน ที่ประจักษใ นความ สําเรจ็ ของพระราชกรณียกจิ พระบรมราโชวาท และเปนแบบอยา งทัว่ โลกได คาํ กราบบงั คมทูลของนายโคฟ บง บอกใหเ ห็นเขาศกึ ษาเร่อื งปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งอยางละเอยี ด และรบั ปากวา จะนาํ ไปเผยแพรท ่ัว โลก รวมท้งั ประมขุ หรือผูแทนของประเทศตางๆ ท่ีไดมาเขาเฝา และขออัญเชิญไปใชใ นประเทศของเขา เพราะเห็นวาเปนแนวทางที่ดี นอกจาก United Nation Development Program ( UNDP ) เปนองคก รหน่ึงภายใต สหประชาชาตทิ ี่ดูแลเกี่ยวกับการพัฒนา ดานหนึ่งที่เขาตองดูแล คือการพัฒนาคน มีหนาท่ีจัดทํารายงาน ประจําป โดยในปหนา จะเตรียมจัดทําเร่ืองการพัฒนาคนของโลก และคนในแตละประเทศ ( Country report และ Global report ) โดยในสว นของประเทศไทยจะนําเรื่องปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพยี งเปนหลกั ในการรายงานและเผยแพร ทง้ั ภาษาไทยและภาษาอังกฤษเพื่อที่ประเทศอ่ืนจะไดร ับประ โยชนจ ากของพระราชทานท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูห ัวพระราชทานใหคนไทยมากกวา 30 ป แลว จะเห็นไดวาขณะนีป้ รชั ญาฯ น้ี ไดเ ผยแพรโ ดยองคก รระดบั โลกแลว เราในฐานะพสกนกิ รของพระองคท าน นา จะภมู ใิ จหนั มาศกึ ษาและนาํ ไปปฏิบัตอิ ยางจรงิ จัง ก็จะบังเกิดผลดียง่ิ

42 | ห น้ า กิจกรรมที่ 5 1. ใหนักศึกษาแบง กลุม 5-10 คน วิเคราะห/ วิจารณ สถานการณข องประเทศไทย วาเกิดเศรษฐกิจ ตกตาํ่ เพราะเหตุใด 2. ใหผ เู รยี นเขยี นคาํ ขวัญเก่ียวกบั เศรษฐกจิ พอเพยี ง ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................. 3. ใหผเู รยี นประเมินสถานการณข องครอบครัวและวเิ คราะหว า จะนําปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงมา ใชไดอยา งไร ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................

ห น้ า | 43 บทที่ 5 การประกอบอาชีพตามหลักปรัชญา ของเศรษฐกจิ พอเพียงเพื่อการสรางรายได อยางม่นั คง ม่ังคัง่ และย่ังยืน สาระสําคัญ การประกอบตามหลักเศรษฐกิจพอเพยี งเพ่ือการสรางรายได อยา งม่นั คง ม่ังค่ัง และยั่งยืน มุง เนน ใหผ เู รยี นมีการพจิ ารณาอยางรอบดาน มคี วามรอบคอบ และระมัดระวังในการวางแผนและการดาํ เนินงาน ทุกข้ันตอน เพ่ือมิใหเกิดความเสียหายตอการพัฒนา เปนการประกอบอาชีพที่คํานึงถึงการมีรากฐานท่ี ม่นั คงแข็งแรง ใหเจริญเตบิ โตอยางมลี ําดบั ข้ัน สามารถยกระดบั คณุ ภาพชีวิตทั้งทางกายภาพและทางจิต ใจควบคูกนั การประกอบอาชึพตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงจึงมิไดขัดกับกระแสโลกาภิวัฒน ตรงกันขามกลับสงเสรมิ ใหกระแสโลกาภวิ ฒั นไดรบั การยอมรบั มากข้นึ ดวยการเลือกรบั การเปลี่ยนแปลงท่ี สง ผลกระทบในแงดีตอ ประเทศ ในขณะเดยี วกันตอ งสรางภมู คิ ุม กันในตัวทด่ี ตี อการเปลย่ี นแปลงในแงทไี่ มด ี และไมอ าจหลีกเลีย่ งได เพื่อจาํ กัดผลกระทบใหอ ยูในระดบั ไมก อ ความเสยี หายหรอื ไมเปนอันตรายรา ยแรง ตอ ประเทศ ผลการเรียนรูที่คาดหวงั ตระหนกั ในความสําคัญของการการประกอบอาชีพตามหลักของเศรษฐกิจพอเพียงเพ่ือการสราง รายได อยางมั่นคง มั่งค่ัง และยั่งยืน พัฒนาประเทศภายใตกระแสโลกาภิวัฒนและเลือกแนวทางหลัก ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาประยกุ ตใชใ นการดําเนินชีวิตอยางสมดุลและพรอมรับตอความเปลี่ยนแปลง ของประเทศภายใตก ระแสโลกาภิวัฒน