ปลานิลน้อยคอยรัก

รายงานผลการดาเนนิ โครงการเมอื งนวตั กรรมเกษตรและอาหารลา้ นนา กจิ กรรมย่อย: การพฒั นาหลักสตู รวชิ าชพี ระยะสั้น “การยกระดับการเลี้ยงปลานิล” คณะวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยกี ารเกษตร มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลลา้ นนา เชยี งราย

ก คำนำ อำเภอพำน จังหวัดเชียงรำย ถือเป็นแหล่งเพำะเล้ียงปลำนิลใหญ่ท่ีสุดแห่งหน่ึงของประเทศ โดยมี กำรจัดจำหน่ำยปลำนิลเฉลี่ยไม่ต่ำกว่ำ 34 ตัน/วัน สร้ำงรำยได้ให้เกษตรในอำเภอพำนกว่ำ 900 ล้ำนบำท/ปี อย่ำงไรก็ตำมเกษตรกรในพื้นที่น้ียังยึดถือวิธีกำรเล้ียงปลำนิลแบบเดิม ประกอบกับสภำวะกำรเปลี่ยนแปลง อำกำศของโลกท่ีเกิดขึ้นอย่ำงฉับพลัน ทำให้บำงฤดูกำลปลำนิลตำยเป็นจำนวนมำกและมลภำวะทำง สิ่งแวดล้อมซึ่งมีผลกระทบต่อกำรเลี้ยงปลำนิลในเขตพื้นที่นี้ ซึ่งในปัจจุบันรัฐบำลได้มีกำรส่งเสริมให้เกษตรกร นำเอำองค์ควำมรู้ งำนวิจัย นวัตกรรมและเทคโนโลยีต่ำง ๆ มำประยุกต์ใช้ในทำงด้ำนเกษตรกรรม (Smart farmer) เพื่อให้เกษตรไทยสำมำรถพฒั นำขีดควำมสำมำรถในกำรผลิตและแข่งขนั ในตลำดโลกได้ ตำมนโยบำย กำรพัฒนำประเทศไทย 4.0 ในกำรนี้คณะวิทยำศำสตร์และเทคโนโลยีกำรเกษตร ได้จัดโครงกำรพัฒนำ หลักสูตรวิชำชีพระยะสั้นสำหรับเกษตรกรและผู้ประกอบกำรเพ่ือเพ่ิมศักยภำพด้ำนเกษตรและอำหำร ภำยใต้ โครงกำรเมืองนวัตกรรมเกษตรและอำหำรล้ำนนำ โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือสำรวจควำมต้องกำรในกำรรับกำร ถ่ำยทอดควำมรู้และเทคโนโลยีท่ีสำมำรถเพิ่มประสิทธิภำพกำรทำงำน พัฒนำกระบวนกำรผลิตหรือเพิ่มผล ผลิตผลของเกษตรกรและเพ่ือพัฒนำหลักสูตรวิชำชีพระยะส้ัน สำหรับเสริมศักยภำพของเกษตรกรและ/หรือ ผู้ประกอบกำร ให้สำมำรถแข่งขันได้ในเชิงพำณิชย์ โดยได้สรุปผลกำรดำเนินและข้อมูลต่ำง ๆ ที่จะเป็ น ประโยชนต์ อ่ ไปไว้ในเลม่ รำยงำนฉบบั น้ี คณะวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยกี ารเกษตร มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา เชียงราย โครงการการพัฒนาหลกั สตู รวชิ าชพี ระยะสน้ั “การยกระดับการเลย้ี งปลานิล”

สำรบญั ข เร่ือง หน้ำ คำนำ ก สำรบัญ ข สำรบัญรูปภำพ ค สำรบัญตำรำง ง บทท่ี 1 บทนำ 3 หลกั การและเหตผุ ล 4 วตั ถปุ ระสงค์ 4 กจิ กรรมดาเนินงาน 5 กลุม่ เป้าหมายผู้เข้ารว่ มโครงการ 5 งบประมาณ 6 แผนปฏบิ ัติงาน 7 ผลที่คาดว่าจะได้รบั 8 กาหนดการดาเนนิ โครงการ บทท่ี 2 วธิ กี ำรและผลกำรดำเนนิ งำน 11 กจิ กรรมการประชาสมั พันธเ์ ข้ารว่ มโครงการ การลงพน้ื ท่ีเพอื่ สารวจความตอ้ งการในการรบั การถา่ ยทอดความร้แู ละ 12 เทคโนโลยใี นกลมุ่ เกษตรกร 15 การลงพื้นทีเ่ พอื่ สมั ภาษณเ์ ชงิ ลึก การประชมุ ออกแบบหลักสตู รและจดั ทาคู่มอื หลักสตู รและกระบวนการฝกึ อบรม 20 หรอื ถา่ ยทอดเทคโนโลยี 24 บทที่ 3 สรุปผลกำรดำเนนิ งำน ภำคผนวก ภาคผนวก ก โมดลู ปลานลิ ภาคผนวก ข รายละเอียดสือ่ วิดิทัศน์ ภาคผนวก ค การทดสอบประสิทธภิ าพเคร่อื ง MNB ภาคผนวก ง รายช่อื ผเู้ ข้ารว่ มโครงการ โครงการการพัฒนาหลักสูตรวชิ าชพี ระยะสนั้ “การยกระดับการเลี้ยงปลานลิ ”

ค สำรบญั รปู ภำพ เร่ือง หน้ำ รปู ท่ี 2.1 ผู้เขา้ ร่วมโครงการและการระดมสมองของกล่มุ เกษตรกรและ หน่วยงานทเ่ี กย่ี วข้อง 12 รปู ท่ี 2.2 การระดมสมองของกลุ่มเกษตรกรและหนว่ ยงานท่เี กีย่ วข้อง 12 รูปท่ี 2.3 การแสดงผลข้อมลู ของจานวนผูร้ ว่ มตอบแบบสอบถาม 13 รูปท่ี 2.4 การแสดงผลขอ้ มูลอาชีพของผูร้ ว่ มตอบแบบสอบถาม 13 รูปท่ี 2.5 การแสดงผลขอ้ มลู หัวขอ้ ของผู้รว่ มตอบแบบสอบถามทสี่ นใจจะศกึ ษา 14 รูปที่ 2.6 การแสดงผลขอ้ มลู หวั ขอ้ ของผ้รู ว่ มตอบแบบสอบถามที่สนใจจะศึกษา(ต่อ) 14 รปู ที่ 2.7 แลกเปล่ยี นเรียนรขู้ อ้ มลู กบั คุณจานงและเตาเผาประดษิ ฐ์ขนื้ เองไวใ้ ชใ้ นฤดหู นาว 16 รปู ที่ 2.8 โรงเพาะฟังไข่ปลานิลและการเคาะปากปลานิล 16 รูปท่ี 2.9 บอ่ ปูนสาหรบั เลี้ยงพ่อแมพ่ นั ธแุ์ ละบ่อดินสาหรับเลีย้ งปลานลิ 16 รูปท่ี 2.10 ลักษณะการเล้ยี งปลาในกระชังบอ่ ดนิ และแลกเปลี่ยนเรยี นรูก้ ับเจา้ ของฟารม์ 17 รูปท่ี 2.11 การตรวจคา่ แอมโมเนยี ในบอ่ เลย้ี งปลาและวธิ กี ารใหอ้ าหารปลา 17 รูปท่ี 2.12 บ่อปลานลิ โดยมีเครอ่ื งให้อาหารปลาอัตโนมัตแิ ละโรงผลิตอาหารปลาของชมรมฯ 18 รูปที่ 2.13 การผสมวตั ถดุ ิบในอาหารปลาและอาหารปลาทผ่ี ลิตขึ้นเองในชมรม 18 รูปที่ 2.14 เย่ยี มชมบอ่ ปลาที่เลย้ี งปลาด้วยความหนาแนน่ สงู และสมั ภาษณ์เจ้าของฟาร์ม 19 รปู ที่ 2.15 ตรวจพบ Algae bloom ในบ่อเลย้ี งปลา การเพ่มิ ปรมิ าณออกซิเจนโดยการพน่ นา้ 19 รปู ที่ 2.16 การประชมุ เพ่ือหาขอ้ สรปุ หัวข้อแผนการเรยี นรูใ้ นหลกั สูตรระยะสน้ั 20 รปู ที่ 2.17 อาจารยแ์ ตล่ ะท่านเสนอความคดิ เห็นในการพฒั นาชุดการเรียนรู้ 21 รปู ท่ี 2.18 ห้องปฏิบัติการเทคโนโลยชี นั้ สูงเพือ่ การเกษตรและประมง 21 รปู ท่ี 2.19 ระบบไมโครนาโนบับเบิล้ อตั โนมตั สิ าหรับการอนบุ าลปลา ระบบบาบัดนา้ เสียในบอ่ ปลา 21 รูปท่ี 2.20 การติดตามความกา้ วหนา้ และการศึกษาดูงานศนู ย์ HVP&MNBA4 เชยี งใหม่ 22 รูปที่ 2.21 เครอ่ื งไมโครนาโนบบั เบล้ิ ผลิตโดยบรษิ ทั Aura-Techและการศึกษาดูงานเคร่ืองวดั ฟองอากาศ ระดบั ไมโครและนาโนเมตร Horiba LA 960 23 รปู ที่ 2.22 นักวิจยั และผู้เช่ยี วชาญทางดา้ นไมโครนาโนบบั เบิล้ จากประเทศไทยและประเทศญ่ีปนุ่ 23 รูปที่ 2.23 การสมั มนาเก่ียวกับไมโครนาโนบบั เบ้ิลและการประยกุ ต์ใชจ้ ัดโดย มทร.ธญั บุรี 23 โครงการการพัฒนาหลักสตู รวิชาชพี ระยะส้นั “การยกระดับการเล้ียงปลานลิ ”

สำรบญั ตำรำง ง เร่อื ง หนำ้ ตารางท่ี 1.1 งบประมาณค่าใช้จ่าย 5 ตารางที่ 1.2 แผนปฏิบตั ิงาน (แผนงาน) แผนการใชจ้ ่ายงบประมาณ (แผนเงนิ ) และ 6 ตัวชี้วัดเปา้ หมายผลผลติ 10 ตารางท่ี 2.1 แผนการจดั กจิ กรรมในโครงการ 10 โครงการการพัฒนาหลักสูตรวิชาชพี ระยะส้นั “การยกระดับการเลี้ยงปลานิล”

P a g e | 1-1 บทท่ี 1 บทนำ 1. ช่ือโครงกำร กำรพัฒนำหลักสูตรวชิ ำชีพระยะสน้ั ”กำรยกระดับกำรเล้ียงปลำนิล” 2. ประเภทโครงกำร (…√….) โครงกำรใหม่ (…….) โครงกำรต่อเนือ่ ง 3. โครงกำรน้ีสอดคล้องกับนโยบำยชำติ และผลผลิต ข้อใด (เลือกได้ 1 นโยบำย 1 ผลผลิต/โครงกำร เทำ่ นัน้ )) (.....) นโยบำยที่ 4 : กำรศกึ ษำ และเรยี นรู้ กำรทะนุบำรงุ ศำสนำ ศลิ ปะ และวัฒนธรรม ( …… ) ผลผลติ : ผสู้ ำเรจ็ กำรศกึ ษำด้ำนสงั คมศำสตร์ ( ) ผลผลิต : ผลงำนกำรให้บรกิ ำรวิชำกำร ( …… ) ผลผลิต : ผสู้ ำเรจ็ กำรศกึ ษำดำ้ นวิทยำศำสตร์และเทคโนโลยี ( …… ) ผลผลติ : ผลงำนทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม (.....) นโยบำยท่ี 6 : กำรเพ่ิมศกั ยภำพทำงเศรษฐกิจของประเทศ ( …… ) โครงกำร : โครงกำรพฒั นำศกั ยภำพบุคลำกรดำ้ นกำรทอ่ งเท่ยี ว (.....) นโยบำยที่ 7 : กำรสง่ เสริมบทบำท และกำรใชโ้ อกำสในประชำคมอำเซียน ( …… ) โครงกำร : โครงกำรเตรียมควำมพรอ้ มสู่ประชำคมอำเซียน (.....) นโยบำยที่ 8 : กำรพัฒนำและส่งเสริมกำรใช้ประโยชน์จำกวิทยำศำสตร์ เทคโนโลยี กำรวิจัยและ พัฒนำและนวัตกรรม ( …… ) ผลผลติ : ผลงำนวิจัยเพอื่ สรำ้ งองค์ควำมรู้ ( …… ) ผลผลติ : ผลงำนวิจัยเพื่อถ่ำยทอดเทคโนโลยี 4. โครงกำรน้ีสอดคลอ้ งประเดน็ ยุทธศำสตรข์ องมหำวทิ ยำลัยเทคโนโลยรี ำชมงคลล้ำนนำ ขอ้ ใด (../..) ข้อ 1. พัฒนำและปรับปรุงกระบวนกำรเรียนกำรสอน New Approach to Learningผลิต บณั ฑติ เพอ่ื ตอบสนองตลำดแรงงำน กลยทุ ธ์ กำรผลติ บัณฑติ Hands on ตวั ชว้ี ัดที่ 1 รูปแบบกำรจัดกำรเรยี นกำรสอนท่ีหลำกหลำย ตัวชว้ี ัดท่ี 3 พฒั นำหลักสูตรแบบบรู ณำกำรศำสตร์ กลยทุ ธ์ กำรจดั กำรศกึ ษำตำมอธั ยำศัย (../..) ข้อ 2. สร้ำงควำมเป็นเลิศทำงด้ำนวิชำกำร วิจัย และ นวัตกรรมCommunity Research and Innovation กลยุทธ์ กำรสร้ำงสวนนวตั กรรม Innovation park / COE ตัวช้ีวัดที่ 9 องค์ควำมรู้ของงำนวิจัยนำไปใช้ประโยชน์และบูรณำกำรกับกำรเรียนกำรสอน และบริกำรทำงวิชำกำร โครงการการพัฒนาหลกั สตู รวชิ าชพี ระยะสั้น “การยกระดับการเล้ียงปลานลิ ”

2 (../..) ข้อ 3. พัฒนำศักยภำพบัณฑิตและบุคลำกรท่ีมีควำมสำมำรถเฉพำะทำง Competency and Good Citizenship (Humanization) กลยทุ ธ์ กำรพัฒนำบคุ ลำกร ตัวชี้วดั ท่ี 16 ส่งเสริมใหอ้ ำจำรยม์ ศี ักยภำพเพื่อพัฒนำควำมเช่ืยวชำญทำงวชิ ำชพี ตวั ชว้ี ัดที่ 17 พัฒนำศักยภำพ/ขดี ควำมสำมำรถของบคุ ลำกร (......) ข้อ 4. พัฒนำระบบบริหำรจัดกำรและธรรมำภิบำล Good Governance and Modern Management กลยุทธ์ ……………………………………………… ตวั ช้ีวัดที่.................................................... ( . . . . . . ) ข้ อ 5. ส ร้ ำ ง เ ค รื อ ข่ ำ ย แ ล ะ พั ฒ น ำ ม ห ำ วิ ท ย ำ ลั ย สู่ ส ำ ก ล Networking and Internationalization กลยุทธ์ ควำมรว่ มมือ Co-op ตัวชี้วัดที่ 25 ควำมร่วมมือกับภำครัฐและเอกชนในกำรผลิตบัณฑิต Hands on เพื่อ ตอบสนองควำมต้องกำรของตลำดแรงงำน กลยทุ ธ์ กำรยกระดบั มหำวทิ ยำลยั สู่สำกล ตัวชี้วัดท่ี 27 เพ่ิมเครือข่ำยควำมร่วมมือทำงด้ำนวิชำกำร กำรวิจัย และศิลปวัฒนธรรม กับ หนว่ ยงำนอื่นทง้ั ในและตำ่ งประเทศ (.....) ข้อ 6. กำรพฒั นำเทคโนโลยีสำรสนเทศเพ่ือกำรเรียนรู้ และกำรบริหำรจดั กำรมหำวทิ ยำลัยท้ัง ระบบ Computer and Technology Literacy กลยทุ ธ์ กำรพัฒนำกำรใชข้ อ้ มูลสำรสนเทศเพอื่ กำรบริหำรจดั กำร ตัวชวี้ ัดท่ี 29 ข้อมลู สำรสนเทศเพอ่ื กำรบริหำรจดั กำร 5. โครงกำรนี้สอดคล้องกับตัวบง่ ชีก้ ำรประกันคณุ ภำพกำรศกึ ษำภำยใน (สกอ.) ข้อใด กรอบกำรประกันคุณภำพกำรศึกษำภำยใน ระดบั หลกั สตู ร (......) องค์ประกอบที่ 1. กำรกำกับมำตรฐำน ตวั บง่ ชี้ที่........................................... (......) องคป์ ระกอบท่ี 2. บัณฑิต ตวั บง่ ชท้ี .่ี .......................................... (.) องค์ประกอบที่ 3. นกั ศกึ ษำ ตัวบ่งชีท้ ่ี 3.2 กำรส่งเสริมและพัฒนำนักศกึ ษำ (..) องค์ประกอบท่ี 4. อำจำรย์ ตัวบง่ ชีท้ ี่ 4.1 กำรบริหำรและพฒั นำอำจำรย์ (..) องค์ประกอบที่ 5. หลักสูตร กำรเรียน กำรสอน กำรประเมนิ ผู้เรยี น ตวั บ่งช้ที ี่ 5.1 สำระรำยวิชำ ในหลักสูตร (......) องค์ประกอบท่ี 6. สิง่ สนบั สนนุ กำรเรยี นรู้ ตัวบง่ ชี้ท.ี่ .......................................... โครงการการพัฒนาหลกั สตู รวชิ าชพี ระยะสนั้ “การยกระดับการเล้ียงปลานิล”

3 กรอบกำรประกันคณุ ภำพกำรศกึ ษำภำยใน ระดบั คณะ (......) องค์ประกอบท่ี 1. กำรผลิตบณั ฑติ ตัวบ่งชที้ .่ี .......................................... (......) องค์ประกอบที่ 2. กำรวิจัย ตวั บง่ ชท้ี ่.ี .......................................... (...) องคป์ ระกอบท่ี 3. กำรบรกิ ำรวิชำกำร ตัวบง่ ชท้ี ่.ี .3.1 กำรบรหิ ำรทำงวชิ ำกำรแก่สังคม (......) องคป์ ระกอบที่ 4. กำรทำนบุ ำรงุ ศลิ ปะและวฒั นธรรม ตวั บ่งชที้ ี่........................................... (......) องคป์ ระกอบที่ 5. กำรบรหิ ำรจดั กำร ตวั บง่ ช้ีท.ี่ .......................................... กรอบกำรประกันคุณภำพกำรศกึ ษำภำยใน ระดับสถำบัน (...) องคป์ ระกอบท่ี 1. กำรผลิตบัณฑติ ตัวบ่งชี้ท.่ี .......................................... (...) องคป์ ระกอบท่ี 2. กำรวจิ ยั ตัวบ่งช้ีท่ี ระบบและกลไกกำรบริหำรและพัฒนำ งำนวจิ ยั หรอื งำนสร้ำงสรรค์ (......) องคป์ ระกอบที่ 3. กำรบริกำรวิชำกำร ตวั บ่งช้ที ี่........3.1............................. (......) องคป์ ระกอบท่ี 4. กำรทำนุบำรงุ ศิลปะและวฒั นธรรม ตัวบ่งชที้ ่ี........................................... (......) องค์ประกอบที่ 5. กำรบรหิ ำรจัดกำร ตวั บง่ ชีท้ ่ี........................................... 6. หน่วยงำนที่รับผิดชอบ คณะวิทยำศำสตร์และเทคโนโลยีกำรเกษตร มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีรำชมงคล ล้ำนนำ เชียงรำย 7. สถำนท่ีดำเนินงำน ณ มทร.ล้ำนนำ เชียงรำย บ่อปลำนิลเกษตรกร อ.พำน จ.เชียงรำย และอ.เมือง จ. พะเยำ 8. กำหนดกำรจัดโครงกำร 1 พฤษภำคม – 31 สงิ หำคม 2561 9. หลักกำรและเหตผุ ล อำเภอพำน จังหวัดเชียงรำย ถือเป็นแหล่งเพำะเลี้ยงปลำนิลใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย โดย จุดเด่นของปลำนิลของอำเภอพำนนั้นอยู่ท่ี \"ไม่มีกลิ่นดินกล่ินโคลน\" ทำให้ปลำนิลในเขตพื้นท่ี อ.พำน เป็นที่ ยอมรับในพื้นที่ต่ำงๆ ทำงภำคเหนือตอนบน และมีกำรจัดจำหน่ำยปลำนิลเฉลี่ยไม่ต่ำกว่ำ 34 ตัน/วัน สร้ำง รำยได้ให้เกษตรในอำเภอพำนกว่ำ 900 ล้ำนบำท/ปี อย่ำงไรก็ตำมเกษตรกรในพ้ืนที่น้ียังมียึดถือวิธีกำรเล้ียง ปลำนิลแบบเดิม ประกอบกับสภำวะกำรเปล่ียนแปลงอำกำศของโลกท่ีเกิดข้ึนอย่ำงฉับพลัน ทำให้บำงฤดูกำล ปลำนิลตำยเป็นจำนวนมำกและมลภำวะทำงส่งิ แวดล้อมซง่ึ มีผลกระทบต่อกำรเลี้ยงปลำนิลในเขตพื้นท่ีนี้ ซ่ึงใน ปัจจุบันรัฐบำลได้มีกำรส่งเสริมให้เกษตรกรนำเอำองค์ควำมรู้ งำนวิจัย นวัตรกรรมและเทคโนโลยีต่ำงๆ มำ ประยุกตใ์ ช้ในทำงดำ้ นเกษตรกรรม (Smart farmer) เพอื่ ให้เกษตรไทยสำมำรถพัฒนำขีดควำมสำมำรถในกำร ผลิตและแข่งขันในตลำดโลกได้ ตำมนโยบำยกำรพัฒนำประเทศไทย 4.0 อย่ำงไรก็ตำมจำเป็นต้องมีกำรสร้ำง ควำมร่วมมือระหวำ่ งมหำวิทยำลัย ฯ สถำนประกอบกำร หน่วยงำนภำครัฐและเอกชน เพื่อสร้ำงควำมเข้มแข็ง ทำงด้ำนกำรเกษตรและได้คุณภำพในระดับสำกล โครงการการพัฒนาหลกั สูตรวชิ าชพี ระยะส้นั “การยกระดับการเล้ยี งปลานิล”

4 ในกำรนี้มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีรำชมงคลล้ำนนำ ได้มีกำรผลิตผลงำนวิจัย สร้ำงองค์ควำมรู้ เทคโนโลยี และนวัตกรรมเก่ียวกับกำรเพำะเล้ียงปลำและกำรนำเทคโนโลยีไมโครนำโนบับเบ้ิลไปประยุกต์ใน ทำงด้ำนกำรประมง ซ่ึงมีบุคลำกรทำงด้ำนประมงในเขตพ้ืนที่ พิษณุโลก ลำปำง และน่ำน และบุคลำกรท่ีมี ควำมเชย่ี วชำญทำงด้ำนเทคโนโลยไี มโครนำโนบับเบล้ิ ในเชตพนื้ ท่ี เชยี งรำยและเชียงใหม่ ดงั นัน้ เพื่อใหเ้ กิดองค์ ควำมรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรม สำมำรถถ่ำยทอดให้กับกลุ่มพ้ืนที่เป้ำหมำยได้อย่ำงเหมำะสมและตอบสนอง ควำมตอ้ งกำรของเกษตรกร จึงได้มีแนวคิดในกำรจัดทำหลักสูตรวิชำชีพระยะส้ัน โดยกำรรวบรวม องค์ควำมรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรม ของบุคลำกรในศำสตร์ตำ่ งๆ และเกษตรกรผู้มีประสบกำรณ์ในกำรเล้ียงปลำ มำผ่ำน กระบวนกำรวิเครำะห์ สังเครำะห์ และพัฒนำเป็นหลักสูตรที่เหมำะสมสำหรับให้บริกำรทำงวิชำกำรกับ กล่มุ เปำ้ หมำย 10. วตั ถุประสงค์ 1) เพื่อสำรวจควำมตอ้ งกำรในกำรรับกำรถ่ำยทอดควำมรู้และเทคโนโลยีที่สำมำรถเพ่ิมประสิทธิภำพกำร ทำงำน กำรพัฒนำกำรผลิตหรือเพ่ิมผลผลิต/ กำรขนส่งปลำ ของเกษตรกร ผู้ประกอบกำร และบุคลำกรใน ภำครฐั / เอกชน 2) เพื่อพัฒนำหลักสูตรวิชำชีพระยะส้ัน สำหรับเพิ่มศักยภำพของเกษตรกร / หรือผู้ประกอบกำร ให้ สำมำรถแขง่ ขันไดใ้ นเชิงพำณชิ ย์ 11. กิจกรรมกำรดำเนนิ งำน 11.1 กำรวำงแผนกำรดำเนนิ กำร (P_Plan) 1) แต่งตง้ั คณะทำงำนโครงกำร 2) จัดประชมุ คณะทำงำน กำหนดกิจกรรม ประกำศ / ช้ีแจงกำรดำเนนิ งำนให้รบั ทรำบและมีส่วนรว่ ม 11.2 กำรดำเนนิ งำนตำมแผน (D_Do) เช่น ติดตอ่ วทิ ยำกร สถำนที่ เอกสำร และอปุ กรณ์ต่ำง ๆ บรรยำย อบรมเชิงปฏิบตั ิกำร ประชมุ กลมุ่ อภปิ รำย กรณีศึกษำ เกมฝกึ ปฏบิ ตั ิ 1) ประชำสมั พันธ์โครงกำร เชิญชวนบุคลำกร มทร.ลำ้ นนำ บุคลำกรทเ่ี กี่ยวขอ้ ง เจำ้ ของผลงำน องค์ ควำมรู้ เทคโนโลยี และนวตั กรรม เข้ำรว่ มกิจกรรมของโครงกำร 2) สำรวจควำมตอ้ งกำรในกำรรบั กำรถ่ำยทอดควำมร้แู ละเทคโนโลยีในกลมุ่ เกษตรกรและ ผู้ประกอบกำร กลมุ่ เป้ำหมำย ตลอดจนบคุ ลำกรของหนว่ ยงำนภำครัฐและเอกชนท่เี ก่ยี วข้อง ใน พื้นท่ี จ.เชียงรำยและใกล้เคียง 3) ประชุมออกแบบหลกั สูตรและจัดทำคมู่ อื หลกั สตู รและกระบวนกำรฝกึ อบรมหรอื ถำ่ ยทอด เทคโนโลยี 11.3 กำรตดิ ตำม และประเมินผลกำรดำเนนิ งำน (C_Check) 1) ติดตำมกำรดำเนินงำนและประเมนิ ผลกำรดำเนนิ โครงกำร ตำมระยะเวลำที่กำหนดในแผนงำน 2) จัดทำรำยงำนควำมกำ้ วผลกำรดำเนินต่อผู้จัดโครงกำรหลัก โครงการการพัฒนาหลักสตู รวิชาชพี ระยะส้นั “การยกระดับการเลย้ี งปลานลิ ”

5 11.4 กำรปรบั ปรงุ /พฒั นำ / แก้ไขจำกผลกำรติดตำม (A_Action) (กรณีเปน็ โครงกำรต่อเนอ่ื ง) วเิ ครำะหผ์ ลกำรประเมินของโครงกำร(ผลกำรประเมินจำกคณะกรรมกำรสำขำและแบบประเมินจำกผู้ รว่ มโครงกำร)เพื่อปรบั ปรุงแก้ไขโครงกำรในปตี ่อไป 12. กลุ่มเป้ำหมำยผ้เู ขำ้ ร่วมโครงกำร 1) บุคลำกรและนกั ศกึ ษำของมหำวิทยำลัย ฯ ไม่นอ้ ยกว่ำ 15 คน 2) เกษตรกรและผู้ประกอบกำรผเู้ ลย้ี งปลำนลิ ไมต่ ่ำกวำ่ 10 คน 3) บุคลำกรในหนว่ ยงำนเครือข่ำย 10 คน 13. งบประมำณ 68,000 บำท (หกหมนื่ แปดพันบำทถ้วน) กิจกรรมยอ่ ยท่ี 1 เกบ็ ขอ้ มลู นอกสถำนที่ ณ บ่อปลำนลิ อ.พำน จ.เชยี งรำย (6 กรกฏำคม 2561) และ อ. เมือง จ.พะเยำ (7 กรกฏำคม 2561) กจิ กรรมย่อยที่ 2 วพิ ำกษ์หลกั สตู รครงั้ ท่ี 1 ณ มทร.ลำ้ นนำ เชียงรำย (8 กรกฏำคม 2561) หมวดงบประมำณ จำนวนเงนิ 1. คำ่ ตอบแทน - 2. คำ่ ใชส้ อย - คำ่ อำหำรกลำงวัน 150 บำท x 15 คน x 2 ม้อื (นอกสถำนท)่ี 4,500 - ค่ำอำหำรเย็น 250 บำท x 15 คน x 2 มื้อ (นอกสถำนท่)ี 7,500 - คำ่ อำหำรว่ำง 50 บำท x 15 คน x 4 ม้อื (นอกสถำนท่)ี 3,000 - ค่ำอำหำรกลำงวนั 100 บำท x 15 คน x 1 มอ้ื (มทร.ลำ้ นนำ) 1,500 - คำ่ อำหำรว่ำง 35 บำท x 15 คน x 2 ม้อื (มทร.ล้ำนนำ) 1,050 - ค่ำเช่ำเหมำรถตู้ 1,800 บำท x 1 คนั x 3 วนั 5,400 - คำ่ น้ำมนั เชือ้ เพลงิ 2,000 - คำ่ ทีพ่ ัก 500 บำท x 4 หอ้ ง x 2 คืน 4,000 - ค่ำเดนิ ทำงอำจำรย์จำกเขตพืน้ ทีล่ ำปำง พิษณุโลก และเชยี งใหม่ 1,000 - ค่ำชดเชยน้ำมันเชอ้ื เพลงิ รถยนต์ส่วนตวั กน 5365 นครปฐม จำกมทร.ลำ้ นนำ 3,144 พิษณุโลก – มทร.ลำ้ นนำ เชียงรำย ระยะทำง 393 กโิ ลเมตร * 4 บำท * 2 เทย่ี ว - ค่ำเบยี้ เล้ียง (80 บำท * 2 วนั * 6 คน) + (160 บำท * 1 วนั * 6 คน) 1,920 - คำ่ จำ้ งเหมำทำแบบสอบถำม เอกสำรในกำรทำหลกั สูตรและเล่มสรปุ โครงกำร 4,000 - คำ่ จำ้ งเหมำทดสอบระบบไมโครนำโนบับเบลิ้ ในกำรทำหลกั สตู ร 5,000 - คำ่ จ้ำงเหมำทำสือ่ วีดีทัศน์ 3,000 3. ค่ำวัสดุสำนกั งำน 4,000 รวมทัง้ สิน้ 51,014 หมำยเหตุ ขอถัวเฉลย่ี ทุกรำยกำร โครงการการพัฒนาหลกั สูตรวิชาชีพระยะสั้น “การยกระดับการเลีย้ งปลานิล”

6 กจิ กรรมยอ่ ยท่ี 3 วิพำกษ์หลักสูตรครง้ั ที่ 2 ณ มทร.ลำ้ นนำ เชยี งใหม่ (20-21 กรกฎำคม 2561) หมวดงบประมำณ จำนวนเงิน 1. ค่ำตอบแทน - 2. ค่ำใชส้ อย - ค่ำอำหำรกลำงวนั 100 บำท x 15 คน x 2 ม้ือ 3,000 - คำ่ อำหำรเยน็ 120 บำท x 15 คน x 1 ม้ือ 1,800 - ค่ำอำหำรวำ่ ง 35 บำท x 15 คน x 4 ม้อื 2,100 - คำ่ ทพ่ี ัก 500 บำท x 4 ห้อง x 1 คนื 2,000 - คำ่ เดนิ ทำงอำจำรยจ์ ำกเขตพน้ื ทล่ี ำปำง พษิ ณโุ ลก และเชยี งใหม่ จำนวน 5 คน 1,046 - ค่ำเบี้ยเลีย้ ง (80 บำท * 1 วนั * 6 คน) + (160 บำท * 1 วนั * 6 คน) 1,440 3. คำ่ วสั ดุสำนักงำน - รวมทัง้ ส้นิ 16,986 หมำยเหตุ ขอถัวเฉลีย่ ทุกรำยกำร 14. แผนปฏบิ ตั ิงำน (แผนงำน) แผนกำรใช้จ่ำยงบประมำณ (แผนเงิน) และ ตัวชี้วดั เป้ำหมำยผลผลติ ตำรำงท่ี 1.2 แผนปฏิบตั ิงำน (แผนงำน) แผนกำรใชจ้ ่ำยงบประมำณ (แผนเงนิ ) และ ตัวชวี้ ัดเปำ้ หมำยผลผลติ แผนปฏิบัติงำน (แผนงำน) ปี พ.ศ. 2561 (ใส่ลูกศรในชว่ งเวลำ ปฏิบตั งิ ำน) แผนกำรใชจ้ ่ำย ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย พ.ค. ม.ิ ย ก.ค. ส.ค. ก.ย. หมำยเหตุ งบประมำณ(แผนเงิน:บำท) (ใส่จำนวนเงินในช่วงเวลำ ปฏิบตั งิ ำน) 1.วำงแผนกำรดำเนนิ กำร (P) (แผนงำน) (แผนเงนิ ) 2.กำรดำเนินกำรจดั โครงกำร(D) (แผนงำน) ประชุม/ฝกึ อบรม/ศึกษำดูงำน/ อ่ืนๆ 68,000 (แผนเงนิ ) 1 ลงพืน้ ทแี่ ละเก็บขอ้ มลู (2 วัน) 2 วพิ ำกษ์หลกั สูตร ครงั้ ท่ี 1 (1 วัน) 3 วพิ ำกษ์หลักสูตร ครงั้ ที่ 2 (2 วัน) 4.กำรตดิ ตำม ประเมนิ ผล (C) (แผนงำน) ติดตำม/ตรวจเยี่ยม/ประเมนิ ผล 5.กำรปรบั ปรุง/พฒั นำ/แก้ไขจำกผล โครงการการพัฒนาหลกั สตู รวิชาชพี ระยะสั้น “การยกระดับการเลีย้ งปลานลิ ”

7 ตวั ชว้ี ดั เปำ้ หมำยผลผลิต - เชงิ ปริมำณ ไดอ้ งคค์ วำมรู้เปน็ โมดูล เนือ้ หำ จดุ ประสงค์ “หลักสตู รกำรยกระดบั กำรเลีย้ งปลำนิล” จำนวน 1 หลักสูตร - เชงิ คุณภำพ สำขำ/คณะ/มหำวิทยำลยั ได้นำองคค์ วำมรูแ้ ละ/นวตั กรรม ไปใช้ประโยชน์ เพื่อสร้ำงควำมเขม้ แข็งให้กับกลุม่ เกษตรกรผเู้ ลย้ี งปลำนิลโดยใช้ เทคโนโลยชี น้ั สงู ให้สำมำรถพัฒนำศกั ยภำพและพ่ึงพำตนเองได้ - เชิงเวลำ (ร้อยละ) - รอ้ ยละของโครงกำรแล้วเสรจ็ ตำมระยะเวลำทก่ี ำหนด ไมต่ ่ำกวำ่ รอ้ ยละ 80 - เชิงค่ำใช้จ่ำย (บำท) - งบประมำณท่ีใช้ในกำรดำเนนิ โครงกำร 68,000 บำท 14. ผลผลิตทค่ี ำดวำ่ จะไดร้ บั (Output)(ผลผลิตทีไ่ ดร้ บั จำกกำรดำเนินงำนซงึ่ สอดคล้องกบั วตั ถปุ ระสงค์ หลักของโครงกำร) - ข้อมลู ควำมรูก้ ำรบรหิ ำรจดั กำรและกำรยกระดับกำรเลยี้ งปลำนิลโดยกำรใช้เทคโนโลยี ช้นั สูงทพี่ ร้อมไปทำเลม่ หลักสตู ร 15. ผลลพั ธ์ทคี่ ำดวำ่ จะไดร้ บั (Outcome) (ผลประโยชน์ท่ไี ดจ้ ำกผลผลติ ของโครงกำร) - ได้ชดุ ควำมรู้ “หลักสตู รกำรยกระดับกำรเล้ียงปลำนิล” 16. ผลกระทบท่คี ำดวำ่ จะไดร้ บั (Impact) (ผลกระทบทไี่ ด้รบั จำกผลลัพธ์ของโครงกำร) - ชุมชนไดร้ ู้จกั มหำวทิ ยำลยั เทคโนโลยีรำชมงคลในฐำนะกำรเผยแพร่ องคค์ วำมรู้ และงำนวจิ ัยในระดบั สูง เพ่ือ ยกระดบั กำรเลี้ยงปลำนิลใน อ.พำน และพ้นื ที่ใกลเ้ คยี งมำกขน้ึ - มหำวทิ ยำลัยเทคโนโลยรี ำชมงคลล้ำนนำ มสี ว่ นรว่ มในกำรสรำ้ งและพัฒนำเศรษฐกจิ ชุมชนฐำนรำกให้ เขม้ แขง็ สอดคล้องกบั กำรพัฒนำประเทศตำมแนวทำงของ ประเทศไทย 4.0 โครงการการพัฒนาหลักสตู รวชิ าชพี ระยะสัน้ “การยกระดับการเลี้ยงปลานิล”

8 กำหนดกำร โครงกำรกำรพฒั นำหลักสตู รวิชำชพี ระยะส้นั “กำรยกระดับกำรเล้ียงปลำนิล” วันที่ 6 – 8 กรกฎำคม 2561 วันศกุ ร์ที่ 6 กรกฎำคม 2561 (ศกึ ษาดงู าน วนั ที่ 1 ณ บ่อเลย้ี งปลาใน อ.พาน จ.เชยี งราย) 06.00 – 09.00 น. คณะอาจารย์จากวิทยาเขตตา่ งๆ เดินทางมายัง มทร.ล้านนา เชยี งราย 09.00 – 12.00 น. ศกึ ษาดูงานบอ่ เลย้ี งปลา อ.พาน จ.เชยี งราย และพูดคุยกบั เกษตรกร 12.00 – 13.00 น. พกั รับประทานอาหารกลางวนั 13.00 – 17.00 น. ศึกษาดงู านบ่อเลยี้ งปลา อ.พาน จ.เชยี งราย และพดู คยุ กับเกษตรกร (ตอ่ ) 17.00 – 18.00 น. พกั รับประทานอาหารเย็น 18.00 – 20.00 น. ประชุมสรุปงานและแจง้ กาหนดการวันถัดไป วนั เสำรท์ ี่ 7 กรกฎำคม 2561 (ศึกษาดงู าน วนั ท่ี 2 ณ บ่อเล้ียงปลาใน อ.เมือง จ.พะเยา) 09.00 – 12.00 น. ศึกษาดงู านบอ่ เลีย้ งปลา อ.เมอื ง จ.พะเยา และพดู คยุ กับเกษตรกร 12.00 – 13.00 น. พกั รับประทานอาหารกลางวนั 13.00 – 17.00 น. ศกึ ษาดูงานบอ่ เลย้ี งปลา อ.เมือง จ.พะเยา และพูดคุยกับเกษตรกร (ต่อ) 17.00 – 18.00 น. พักรบั ประทานอาหารเย็น 18.00 – 20.00 น. ประชมุ สรปุ งานและแจง้ กาหนดการวนั ถัดไป วันอำทิตยท์ ี่ 8 กรกฎำคม 2561 (วิพากษ์หลักสูตร ครง้ั ที่ 1 ณ มทร.ล้านนา เชยี งราย) 09.00 – 12.00 น. สรปุ ขอ้ มลู จากการศกึ ษาดงู านและวิพากษ์หลักสตู ร 12.00 – 13.00 น. พักรับประทานอาหารกลางวัน 13.00 – 17.00 น. วพิ ากษ์หลกั สูตร (ต่อ) 17.00 น. เดนิ ทางกลับภูมลิ าเนาโดยสวสั ดิภาพ หมายเหตุ 1. กาหนดการสามารถปรับเปล่ยี นตามความเหมาะสม 2. อาหารวา่ งเสริ ฟ์ - ชว่ งเช้า เวลา 10.30 น. - ชว่ งบา่ ย เวลา 15.00 น. โครงการการพัฒนาหลักสูตรวิชาชีพระยะส้ัน “การยกระดับการเลี้ยงปลานลิ ”

9 กำหนดกำร โครงกำรกำรพฒั นำหลกั สูตรวชิ ำชพี ระยะสั้น “กำรยกระดบั กำรเล้ยี งปลำนิล” วันท่ี 21 – 22 กรกฎำคม 2561 ณ คณะวิศวกรรมศำสตร์ มหำวทิ ยำลัยเทคโนโลยีรำชมงคลล้ำนนำ เชยี งใหม่ วนั เสำรท์ ี่ 21 กรกฎำคม 2561 (วิพากษ์หลกั สูตร ครั้งที่ 2) 09.00 – 12.00 น. สรุปขอ้ มูลจากการวพิ ากษห์ ลักสตู รครั้งท่ี 1 12.00 – 13.00 น. พักรับประทานอาหารกลางวัน 13.00 – 16.00 น. วพิ ากษ์หลกั สูตร (ต่อ) 17.00 – 18.00 น. พกั รับประทานอาหารเยน็ 18.00 – 20.00 น. ประชมุ สรปุ งานและแจ้งกาหนดการวันถดั ไป วันอำทิตยท์ ี่ 22 กรกฎำคม 2561 (วพิ ากษ์หลักสูตร ครงั้ ท่ี 2) 09.00 – 12.00 น. วพิ ากษ์หลกั สูตร (ตอ่ ) 12.00 – 13.00 น. พักรบั ประทานอาหารกลางวัน 13.00 – 17.00 น. สรปุ การวิพากษห์ ลักสตู ร หวั ขอ้ รายวชิ าและหนว่ ยกติ ในหลักสูตร 17.00 น. เดินทางกลับภูมิลาเนาโดยสวสั ดภิ าพ หมายเหตุ 1. กาหนดการสามารถปรบั เปลย่ี นตามความเหมาะสม 2. อาหารว่างเสริ ์ฟ - ช่วงเชา้ เวลา 10.30 น. - ชว่ งบา่ ย เวลา 15.00 น. โครงการการพัฒนาหลักสตู รวิชาชพี ระยะสัน้ “การยกระดับการเล้ียงปลานลิ ”

P a g e | 2-10 บทท่ี 2 วธิ กี ำรและผลกำรดำเนนิ งำน กิจกรรมของโครงการ “การพัฒนาหลักสตู รวิชาชพี ระยะส้ัน การยกระดับการเลย้ี งปลานลิ ” ประกอบด้วยกิจกรรมหลัก คอื 1. ประชาสมั พันธ์โครงการและเชิญชวนบุคลากร มทร.ล้านนา เขา้ ร่วมกจิ กรรม 2. ลงพืน้ ท่ีเพอื่ สารวจความตอ้ งการในการรับการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยใี นกลมุ่ เกษตรกรและ ผูป้ ระกอบการ ในพนื้ ที่ จ.เชียงราย และใกลเ้ คยี ง 3. ประชมุ ออกแบบหลักสูตรและจัดทาคู่มอื หลักสตู รและกระบวนการฝึกอบรมหรือถา่ ยทอด เทคโนโลยี 4. ประเมนิ ผลและสรปุ โครงการ ดงั แสดงในตารางท่ี 2.1 ตำรำงที่ 2.1 แผนกำรจัดกจิ กรรมในโครงกำร กิจกรรม/ปีงบประมำณ 2560 2561 ตค. พย. ธค. มค. กพ. มีค. เมย. พค. มิย. กค. สค. กย. 1. จดั ทาข้อเสนอโครงการฯ และสง่ ใหแ้ ก่ มทร.ลา้ นนา 2. วางแผนการจดั กจิ กรรม 3. ประชาสัมพนั ธ์โครงการและเชญิ ชวนบุคลากร มทร.ลา้ นนา เข้าร่วม กจิ กรรม 3. ลงพ้ืนท่เี พื่อสารวจความตอ้ งการใน การรับการถา่ ยทอดความรูแ้ ละ เทคโนโลยใี นกลุม่ เกษตรกรและ ผู้ประกอบการ ในพ้ืนที่ จ.เชยี งราย และใกล้เคียง 4. ประชุมออกแบบหลกั สูตรและ จดั ทาคูม่ อื หลกั สตู รและกระบวนการ ฝึกอบรมหรอื ถา่ ยทอดเทคโนโลยี 5. ประเมนิ ผลและสรุปโครงการ 6. จดั ทารายงานผลการดาเนนิ โครงการ โครงการการพัฒนาหลักสตู รวชิ าชพี ระยะสัน้ “การยกระดับการเลีย้ งปลานลิ ”

P a g e | 2-11 2.1 กิจกรรมกำรประชำสมั พนั ธเ์ ข้ำรว่ มโครงกำร ในการประชาสัมพันธโ์ ครงการและเชญิ ชวนบคุ ลากร มทร.ล้านนา เขา้ รว่ มกจิ กรรมในโครงการ ไดม้ ี อาจารยจ์ าก มทร.ลา้ นนา ในวิทยาเขตต่าง ๆ ไมว่ ่าจะเปน็ คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยกี ารเกษตร คณะ บรหิ ารธรุ กิจและศิลปศาสตรแ์ ละคณะวิศวกรรมศาสตร์ จากเขตพื้นทเี่ ชียงราย เชียงใหม่ ลาปาง และ พิษณุโลก ซึง่ มคี วามสนใจเข้าร่วมในโครงการ ประกอบไปด้วย 1. ผศ.รัตนาพร นรรตั น์ คณะวทิ ยาศาสตร์ฯ มทร.ลา้ นนา เชยี งราย 2. ผศ.มานสั แสวงงาม คณะวทิ ยาศาสตรฯ์ มทร.ลา้ นนา เชียงราย 3. อ.กรณุ า ใจนนถยี ์ คณะวิทยาศาสตร์ฯ มทร.ล้านนา เชยี งราย 4. อ.ปภาวดี เนตรสวุ รรณ คณะวิทยาศาสตรฯ์ มทร.ล้านนา เชียงราย 5. อ.สบุ นิ ใจทา คณะวทิ ยาศาสตร์ฯ มทร.ล้านนา เชียงราย 6. อ.ไภสัชชา อนิ พลู ใจ คณะวทิ ยาศาสตร์ฯ มทร.ลา้ นนา เชียงราย 7. อ.สมอ บุญพันธ์ คณะวิทยาศาสตรฯ์ มทร.ลา้ นนา เชยี งราย 8. อ.ชัยยุทธ นนทะโคตร คณะวิทยาศาสตร์ฯ มทร.ลา้ นนา เชยี งราย 9. อ.สรุ ิยงค์ ประชาเขียว คณะวิทยาศาสตร์ฯ มทร.ลา้ นนา เชียงราย 10. อ.กนกพงษ์ ศรีเที่ยง คณะวทิ ยาศาสตรฯ์ มทร.ลา้ นนา เชียงราย 11. นายสรายทุ ธ บญุ ช่วย คณะวิทยาศาสตรฯ์ มทร.ล้านนา เชยี งราย 12. อ.อนุสรณ์ ยอดใจเพ็ชร คณะวิศวกรรมศาสตร์ มทร.ล้านนา เชยี งราย 13. อ.สมควร สงวนแพง คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มทร.ล้านนา เชยี งราย 14. อ.อวยพร ตะ๊ วนั คณะบริหารธุรกิจฯ มทร.ลา้ นนา เชยี งราย 15. ผศ.นภาพร ดสี นาม คณะวทิ ยาศาสตรฯ์ มทร.ล้านนา ลาปาง 16. ผศ.พรพิมล จุลพนั ธ์ คณะวทิ ยาศาสตร์ฯ มทร.ล้านนา ลาปาง 17. อ.สภุ ทั รชา ธรุ ะกจิ คณะวทิ ยาศาสตรฯ์ มทร.ล้านนา ลาปาง 18. อ.สรุ ยี ว์ ัลย์ ชุ่มแก้ว คณะวทิ ยาศาสตรฯ์ มทร.ล้านนา ลาปาง 19. อ.รุ่งระวี ทองดอนเอ คณะวทิ ยาศาสตร์ฯ มทร.ลา้ นนา พษิ ณโุ ลก 20. ผศ.วษิ ณุ ทองเลก็ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มทร.ล้านนา เชยี งใหม่ 21. อ.ศกุนตลา สายใจ คณะวทิ ยาศาสตร์ฯ มทร.ลา้ นนา เชยี งใหม่ โครงการการพัฒนาหลักสตู รวชิ าชพี ระยะส้ัน “การยกระดับการเล้ียงปลานลิ ”

P a g e | 2-12 2.2 กำรลงพน้ื ที่เพ่ือสำรวจควำมตอ้ งกำรในกำรรับกำรถำ่ ยทอดควำมรแู้ ละเทคโนโลยีในกลุ่มเกษตรกร ในการลงพน้ื ทเ่ี พอื่ สารวจความต้องการหวั ข้อในการพฒั นาหลักสตู รระยะสนั้ สาหรบั เกษตรกรผู้เล้ียง ปลานลิ ได้ดาเนนิ การออกเป็น 2 สว่ น คอื 2.2.1 กำรใชแ้ บบสอบถำม ทางผู้จัดโครงการได้มีความร่วมมือกับอาจารย์ มทร.ล้านนา เชียงราย ซ่ึงได้ดาเนินการจัดโครงการ “ถ่ำยทอดผลกำรวิจัยและกำรระดมควำมคิดเห็นแนวทำงกำรลดต้นทุนกำรเลี้ยง ปลำนิลของเกษตรกร อำเภอพำน จงั หวดั เชียงรำย” ณ มทร.ลา้ นนา เชียงราย ซงึ่ มีนักวจิ ยั จากเขตพื้นทเ่ี ชียงรายท่ีได้รับทุนวิจัยเพ่ือ พัฒนาเชิงพ้ืนท่ีได้มาให้ความรู้และได้มีการระดมสมองจากเกษตรกรผู้เลี้ยงปลาในเขตอาเภอพาน ชมรม สหกรณ์ต่าง ๆ ประมงจังหวัดเชียงราย เกษตรอาเภอพาน เทศบาลและองค์การบรหิ ารส่วนตาบลในเขตอาเภอ พาน ดังภาพ จากนั้นได้มีการแจกแบบสอบถาม (ภาคผนวก ง) เกี่ยวกับความต้องการในการรับการถ่ายทอด ความรแู้ ละเทคโนโลยี เพอื่ นามาเป็นข้อมูลในการจดั ทา “หลกั สูตรการยกระดับปลานลิ ” โดยได้ข้อสรปุ ดังน้ี รูปที่ 2.1 ผู้เขา้ ร่วมโครงการ (ซ้าย) การระดมสมองของกลุ่มเกษตรกรและหน่วยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ ง(ขวา) รูปที่ 2.2 การระดมสมองของกลุ่มเกษตรกรและหน่วยงานทเี่ กย่ี วขอ้ ง โครงการการพัฒนาหลกั สตู รวิชาชพี ระยะสนั้ “การยกระดับการเลี้ยงปลานลิ ”

P a g e | 2-13 รูปที่ 2.3 การแสดงผลขอ้ มูลของจานวนผู้ร่วมตอบแบบสอบถาม จานวนผู้ตอบแบบสอบถามรวมท้ังหมด 44 คน จาแนกเป็นชาย 24 คน หญิง 14 คน คิดเป็นจานวน ผู้ชายร้อยละ 54.5 จานวนผู้หญิงร้อยละ 45.5 โดยผู้ที่เข้าร่วมตอบแบบสอบถามน้ันอยู่ในช่วงอายุน้อยกว่า 30 ปี จานวนร้อยละ 2.6, อยู่ในช่วงอายุ 31-40 ปี จานวนร้อยละ 16, อยู่ในช่วงอายุ 41-50 ปี จานวนร้อยละ 24, อยใู่ นช่วงอายุ 50 ขนึ้ ปขี น้ึ ไปร้อยละ 53, ไม่ระบอุ ายุรอ้ ยละ 4.4 รูปที่ 2.4 การแสดงผลขอ้ มลู อาชีพของผรู้ ่วมตอบแบบสอบถาม โดยส่วนใหญ่ผู้ตอบแบบสอบถามจะประกอบอาชีพเกษตรกรซึ่งคิดเป็นร้อยละ 42.5, ประกอบอาชีพ ประมงรอ้ ยละ 10.5, ประกอบอาชพี ธุรกจิ สว่ นตัวรอ้ ยละ 16, ประกอบอาชพี ลูกจ้างร้อยละ 5, อาชีพอ่นื ๆ ร้อย ละ 13 ไม่ระบุอาชพี ร้อยละ 13 โครงการการพัฒนาหลกั สูตรวชิ าชพี ระยะส้ัน “การยกระดับการเล้ียงปลานิล”

P a g e | 2-14 รูปที่ 2.5 การแสดงผลขอ้ มลู หัวขอ้ ของผรู้ ่วมตอบแบบสอบถามทสี่ นใจจะศกึ ษา รูปที่ 2.6 การแสดงผลขอ้ มลู หัวข้อของผูร้ ่วมตอบแบบสอบถามท่ีสนใจจะศึกษา(ตอ่ ) ในการสอบถามเร่ืองหัวข้อท่ีผู้ตอบแบบสอบถามสนใจท่ีจะศึกษานั้น ผลปรากฎว่าผู้ตอบแบบถามได้ สนใจเร่ืองหลักการเลี้ยงปลานิลมากท่ีสุดคิดเป็นร้อยละ80 จากนั้นคือเรื่องการจัดการคุณภาพการเลี้ยงปลานิล คิดเป็นร้อยละ58 การหาช่องทางสาหรับการเลี้ยงปลานิลคิดเป็นร้อยละ55 การสร้างเครื่องไมโครนาโนบบั เบิ้ล สาหรับบ่อปลานิลคิดเป็นร้อยละ52 การตรวจสอบโรคของปลานิลเบื้องต้น คิดเป็นร้อยละ50 การคิดสูตรอาหารเลี้ยงปลานิลจากวัตถุดิบในท้องถ่ินคิดเปน็ ร้อยละ44.7 การพัฒนาบรรจุภัณฑ์ผลิตภัณฑ์ปลา นิลเพื่อเพิ่มมูลค่าคิดเป็นร้อยละ31.6 การติดตั้งกังหันน้าเพ่ือประหยัดไฟคิดเป็นร้อยละ31.6 การแปรรูป ผลิตภัณฑ์จากปลานิลคิดเป็นร้อยละ30 การจัดการธุรกิจการเล้ียงปลานิลคิดเป็นร้อยละ23.7 การเพาะเลี้ยง ปลานิลด้วยระบบอัตโนมัต(ิ Smart farmer)คิดเปน็ ร้อยละ21 การอนุบาลปลานิลในบ่อซีเมนต์และบอ่ ดินให้ได้ โครงการการพัฒนาหลกั สูตรวชิ าชีพระยะสนั้ “การยกระดับการเล้ียงปลานลิ ”

P a g e | 2-15 คุณภาพคิดเปน็ ร้อยละ21 ทฤษฎีพอเพียงการปลูกผักโดยใชน้ ้าเลี้ยงจากปลานิลคิดเปน็ ร้อยละ16 การใช้ระบบ เซ็นเซอร์และ application ในการช่วยอานวยความสะดวกในการเลี้ยงปลาคิดเป็นร้อยละ16 การเพ่ิม ประสทิ ธภิ าพการขนส่งปลานลิ คิดเป็นร้อยละ13 ห่วงโซ่อปุ ทานในธุรกิจปลานลิ คดิ เป็นรอ้ ยละ8 2.2.2 กำรลงพนื้ ท่เี พื่อสัมภำษณเ์ ชงิ ลกึ หลังจากที่ได้ทราบถึงความต้องการของเกษตรกรในการเข้ารับการถ่ายทอดความรู้หลักสูตรวิชาชีพ ระยะสั้น “การยกระดับการเล้ียงปลานิล” อีกส่วนหนึ่งท่ีเป็นปัจจัยที่สาคัญท่ีจะทาให้หลักสูตรวิชาชีพมีความ สมบูรณ์มากขึ้น คือ การเข้าไปศึกษาดูงานในบ่อปลานิลที่มีประสบการณ์ในการเล้ียงปลานิลและมีระบบการ จัดการฟาร์มที่ดี เพ่ือเข้าไปสัมภาษณ์ถึงองค์ความรู้ของเกษตรกรและเพ่ือเสาะหาแหล่งดงู านให้กับเกษตรกรที่ มีความประสงค์จะเข้ามาเรียนในหลักสูตรวิชาชีพระยะสั้น ดังน้ันทางทีมงานได้เลือกแหล่งดูงาน ในอ.พาน จ. เชยี งราย และพืน้ ทใี่ กลเ้ คยี ง 4 แหง่ โดยแต่ละแห่งมคี วามโดดเดน่ และวธิ ีการเลยี้ งทต่ี ่างกนั คือ 1. จานงฟารม์ อ.พาน จ.เชียงราย 2. นา้ หน่ึงฟาร์ม อ.พาน จ.เชยี งราย 3. วิสาหกิจปลานลิ เชยี งราย อ.พาน จ.เชียงราย 4. กฤษฎาพงษ์ฟาร์ม อ.เมือง จ.พะเยา 1. จำนงฟำร์ม จานงฟารม์ ตัง้ อยทู่ ีต่ าบลเมอื งพาน อาเภอพาน จังหวดั เชยี งราย โดยนายจานง บุญเลศิ เจ้าของฟาร์ม ซ่ึงเป็นผู้ริเริ่มเลี้ยงปลานิลรายแรก ๆ ของชาวอาเภอพานและได้รับเลือกให้เป็นปราชญ์ปลานิลเนื่องจากมี ความรู้ด้านการเพาะเล้ียงและอนุบาลปลานิล สามารถผลิตปลานิลแปลงเพศให้มีคุณภาพ จาหน่ายปีละ ประมาณ 20 – 30 ล้านตัว โดยได้ขึ้นทะเบียนฟารม์ และไดร้ ับรองมาตรฐานฟาร์มแลว้ น้าท่ีใชใ้ นฟารม์ จะใชน้ า้ บาดาลทงั้ หมด โดยมกี ารสูบนา้ บาดาลมาพักในบอ่ ดนิ ประมาณ 1 สัปดาห์ แล้วค่อยนามาใช้ โดยสาเหตุท่ใี ชน้ ้า บาดาลเพราะสามารถป้องกันและควบคุมการแพร่กระจายของเชื้อโรคและสารเคมีต่าง ๆ ที่ปะปนมากับน้าได้ และป้องกันน้าท่ีปนเป้ือนยาและสารเคมีต่าง ๆ ที่ระบายมาจากการทาเกษตรกรรมของพ้ืนท่ีใกล้เคียง จุดเด่น ของฟาร์มนี้คือ มีความรู้ดา้ นการจัดการคุณภาพน้าท่ีดี ทาให้ไม่เกิดปัญหาเร่ืองโรคระบาด และสามารถผลติ ลูก ปลานลิ แปลงเพศในฤดูหนาวได้ โดยการใชน้ ้ามันเครอื่ งที่ใชแ้ ลว้ เป็นเชื้อเพลงิ ในการเพ่มิ อุณหภูมนิ า้ ในโรงฟักไข่ ให้ได้ 25 – 28 °C อีกทั้ง นายจานงยังมีจิตอาสาในการให้ความรู้เกษตรกรท่ีมีความสนใจในการเพาะเลี้ยงสัตว์ น้าและยังใหค้ วามอนุเคราะห์ใหน้ กั ศกึ ษาจากสถาบนั การศึกษาตา่ ง ๆ มาฝึกงานในฟาร์ม นอกจากนี้ คุณจานงเป็นตัวอย่างของเกษตรกรท่ีดี โดยมีการจดบันทึกข้อมูลการผลิตและมีการทา บญั ชีรายรับรายจ่ายของฟาร์ม อกี ทั้งมีการใช้ภูมิปัญญาชาวบ้านในการประยุกต์ใช้ในการพัฒนาระบบฟาร์มให้ มีคุณภาพ เช่น ระบน้าของการเพาะฟักไข่ปลานิลเป็นระบบปิด โดยน้าท่ีผ่านการใช้แล้วจะนาไปสู่ระบบกรอง จากชั้นขนาดต่าง ๆ และถ่านเพื่อดูดซับแอมโมเนียท่ีเกิดจากการฟักไข่ น้าท่ีผ่านระบบกรองแล้วจะไหลไปบ่อ พักน้าเพื่อเตรียมเข้าสู่ระบบเพาะฟังต่อไป ในช่วงฤดูหนาวน้าท่ีกรองแล้วจะต้องผ่านเคร่ืองต้มน้าก่อนเข้าสู่บ่อ พกั เพ่อื รักษาอุณหภมู ขิ องน้าซึ่งมผี ลต่อการฟังไขข่ องปลา โดยถ้าอุณหภมู ิต่าเกินไป จะทาให้อตั ราการฟักน้อย โครงการการพัฒนาหลักสตู รวิชาชีพระยะสน้ั “การยกระดับการเลี้ยงปลานิล”

P a g e | 2-16 อีกท้ัง ในฟาร์ม ไม่มีการใช้ยาหรือวัคซีน โดยหันมาใช้น้าหมักมะขามป้อมและน้ามะขามเปียกซ่ึงมีวิตามินซีสูง ผสมอาหารใหป้ ลากินอย่เู สมอ เพื่อให้ปลามีระบบขับถ่ายที่ดี เจริญอาหารและมีสุขภาพแข็งแรง รูปที่ 2.7 แลกเปล่ียนเรยี นรขู้ อ้ มูลกับคณุ จานง(ซ้าย) เตาเผาประดิษฐ์ข้นื เองไว้ใช้ในฤดูหนาว(ขวา) รูปที่ 2.8 โรงเพาะฟังไขป่ ลานลิ (ซา้ ย) การเคาะปากปลานลิ (ขวา) รูปที่ 2.9 บอ่ ปูนสาหรับเล้ยี งพอ่ แม่พนั ธ์ุ(ซ้าย) บอ่ ดนิ สาหรบั เลี้ยงปลานลิ (ขวา) โครงการการพัฒนาหลักสูตรวิชาชีพระยะสนั้ “การยกระดับการเลี้ยงปลานลิ ”

P a g e | 2-17 2. น้ำหน่ึงฟำร์ม น้าหนึ่งฟาร์ม ตั้งอยู่บ้านสันผักฮี้ ตาบลสันกลาง อาเภอพาน จังหวัดเชียงราย เจ้าของฟาร์มคือ คุณ วเิ ชียร สทิ ธวิ งษา กาลงั ในการผลิตและส่งออกปลานิลสดอยู่ประมาณ 5 ตนั ต่อวัน โดยสง่ ปลาสดไปยังตลาด อ. แม่สาย จ.เชียงราย จ.แพร่ และ จ.เชียงใหม่ และตอนนี้กาลังจะขยายตลาดไปยัง จ.น่าน น้าหนึ่งฟาร์มรับลูก ปลามาจากมานิตฟาร์มและทาการอนุบาลเอง จนอายุ 3-4 เดือน หลังจากนั้นได้นาไปสู่บ่อใหญ่ ซ่ึงฟาร์มนี้มี การนาเอาเทคโนโลยีไม่ว่าจะเป็นกังหันตีน้าตั้งเวลาอัตโนมัติ การใช้จุลินทรีย์ในการบาบัดน้าเสียในบ่อ และมี การวัดค่าปริมาณออกซิเจนที่ละลายในน้า (DO) และการวัดค่าแอมโมเนียเพื่อตรวจสอบปริมาณความเป็นพษิ ของสารประกอบไนโตรเจนในบ่อปลา ซึ่งถือว่ามีระบบการจัดการฟาร์มท่ีดีและได้รับมาตรฐานการปฏิบัติ ทางการเพาะเลี้ยงสัตว์น้าที่ดีสาหรับผลิตสัตว์น้า (GAP) จากการสอบถามความต้องการในเพิ่มความรู้หรือ พัฒนาผลิตภัณฑ์ของฟาร์ม ทางเจ้าของฟาร์มต้องการพัฒนาทางด้านการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากปลานิล การ เพิ่มอายกุ ารเก็บรักษาของผลิตภณั ฑ์และวธิ เี พิม่ ชอ่ งทางการตลาดในอนาคต รูปที่ 2.10 ลักษณะการเลีย้ งปลาในกระชงั บอ่ ดิน(ซ้าย) แลกเปล่ียนเรยี นรกู้ บั เจา้ ของฟารม์ (ขวา) รูปที่ 2.11 การตรวจคา่ แอมโมเนียในบอ่ เลีย้ งปลา(ซา้ ย) วธิ ีการให้อาหารปลา(ขวา) โครงการการพัฒนาหลักสูตรวชิ าชีพระยะสนั้ “การยกระดับการเลี้ยงปลานลิ ”

P a g e | 2-18 3. วิสำหกจิ ชุมชน ชมรมปลำเชยี งรำย ชมรมปลาเชียงรายตั้งอยู่ที่ ต.สันกลาง อ.พาน จ.เชียงราย เป็นการรวมกลุ่มของเกษตรกรผู้เลี้ยงปลา นิลเพื่อให้สามารถมีอานาจในการต่อรองราคากับพ่อค้าคนกลางไม่ให้ถูกเอารัดเอาเปรียบ ควบคู่กับวาง แผนการบริหารจัดการการเล้ียงปลานิล ปลาดุก โดยมีการจัดหาพันธ์ุปลา การผลิตอาหารใช้เองภายในกลุ่ม เพ่ือลดต้นทุนในการผลิต การทาการตลาดให้กับสมาชิกและติดต่อประสานงานกับหน่วยงานราชการและ เอกชน มาให้คาปรึกษาในรูปแบบการฝึกอบรม การศึกษาดูงาน การแลกเปล่ียนประสบการณ์เป็นประจาทุก เดือน โดยในปัจจุบันชมรมฯ มีกาลังผลิตไม่น้อยกว่า 5 ตันต่อวัน มีทุนหมุนเวียนกว่า 4,872,720 บาท ณ ขณะน้ีทางประธานชมรมฯ ได้ดาเนินการทดสอบการผลิตอาหารปลาใช้เองภายในชมรมเพ่อื ทดสอบว่าอาหาร ปลาสามารถให้อัตราแลกเน้อื เทียบเท่ากบั อาหารปลาที่ซื้อมาจากบรษิ ทั และต้องการคานวณต้นทุนตอบแทนว่า คุ้มค่าต่อการลงทุนหรือไม่ จากการสอบถามความต้องการในเพ่ิมความรู้หรือพัฒนาผลิตภัณฑ์ของฟาร์มชมรม ทางประธานชมรมต้องการให้มีการอบรมให้ความรู้ทางด้านการทาอาหารปลาจากวัตถุดิบในท้องถ่ินเพื่อลด ต้นทุนในการผลิต และการแปรรูปผลิตภัณฑ์จากปลานิลเพ่ือยืดอายุสินค้าและยกระดับราคาสินค้าซ่ึงจะเป็น ทางรอดของเกษตรกรทยี่ ัง่ ยืน รูปที่ 2.12 บ่อปลานลิ โดยมีเคร่ืองให้อาหารปลาอตั โนมตั ิ(ซา้ ย) โรงผลิตอาหารปลาของชมรมฯ(ขวา) รูปที่ 2.13 การผสมวัตถุดบิ ในอาหารปลา(ซ้าย) อาหารปลาที่ผลิตข้ึนเองในชมรม(ขวา) โครงการการพัฒนาหลักสตู รวิชาชีพระยะสั้น “การยกระดับการเลี้ยงปลานลิ ”

P a g e | 2-19 4. กฤษฎำพงษฟ์ ำรม์ กฤษฎาพงษ์ฟาร์ม เจ้าของฟาร์มคือ คุณสุพัฒน์ มั่นคง เป็นกลุ่มผู้เล้ียงปลานิล ณ บ้านตั๊ม อ.เมือง จ. พะเยา โดยเล้ียงปลานลิ ดว้ ยความหนาแน่นคอ่ นข้างต่าคือ 3,000 ตวั ต่อตร.ม. และได้นา้ จากอา่ งเกบ็ น้าห้วยแม่ ตุ้ม ซึ่งมีน้าสาหรับปล่อยลงบ่อเล้ียงปลาตลอดปีและคุณภาพน้าค่อนข้างดีทาให้ไม่ค่อยมีปัญหาเร่ืองปลาน็อค ในส่วนของฟาร์มน้ีได้มีการหาตลาดปลาด้วยตนเอง โดยไม่จาเป็นต้องผ่านพ่อค้าคนกลาง จากการสัมภาษณ์ คุณสุพัฒน์ได้มีแผนในการเลี้ยงปลานิลด้วยความหนาแน่นสูง โดยได้มีการเพิ่มระบบพ่นน้าเพื่อเพิ่มปริมาณ ออกซิเจนในบ่อปลา อย่างไรก็ตาม จากการสังเกตพบว่ามีการแพร่พันธุ์ของสาหร่ายเพ่ิมขึ้นอย่างรวดเร็ว (Algae bloom) ทาให้น้ามีสีเขียวและปลามีขนาดท่ีใหญ่ข้ึนจึงต้องทาการเฝ้าระวังและเพิ่มปริมาณออกซิเจน ในบ่อปลา และเม่ือสอบถามเจ้าของฟาร์มในเร่ืองของความสนใจในการให้ลูกบ่อเข้าไปศึกษาเพิ่มเติมใน หลักสตู ร พบวา่ ตอ้ งการให้สอนในเร่อื ง หลกั การเล้ยี งปลานลิ เบ้อื งตน้ และการจดั การคณุ ภาพนา้ รูปที่ 2.14 เยย่ี มชมบ่อปลาทีเ่ ลี้ยงปลาดว้ ยความหนาแน่นสงู (ซา้ ย) และสัมภาษณ์เจา้ ของฟาร์ม(ขวา) รูปที่ 2.15 ตรวจพบ Algae bloom ในบ่อเลี้ยงปลา(ซา้ ย) การเพม่ิ ปรมิ าณออกซเิ จนโดยการพ่นนา้ (ขวา) โครงการการพัฒนาหลกั สูตรวชิ าชพี ระยะส้นั “การยกระดับการเลี้ยงปลานิล”

P a g e | 2-20 2.3 กำรประชมุ ออกแบบหลักสูตรและจดั ทำคู่มือหลกั สตู รและกระบวนกำรฝกึ อบรมหรอื ถำ่ ยทอด เทคโนโลยี จากการลงพ้นื ทเ่ี ก็บข้อมูลเชิงลกึ ของบ่อปลา อ.พาน จ.เชียงราย และ อ.เมือง จ.พะเยา และข้อมูลจาก แบบสอบถามทีไ่ ด้จัดทาขน้ึ มา ทางทีมงานไดม้ ีการประชุมเพื่อออกแบบหลักสูตรและจดั ทาคมู่ อื หลักสูตร โดยมี การจัดกจิ กรรมขึ้นจานวน 2 ครั้ง ดงั นี้ 2.3.1 วิพำกยห์ ลกั สูตรครั้งท่ี 1 ณ. มทร.ลำ้ นนำ เชยี งรำย (จำนวน 1 วนั ) ในการวิพากย์หลักสูตรครั้งท่ี 1 เป็นการประชุมเพ่ือหาข้อสรุปว่าในหลักสูตรวิชาชีพระยะสั้นควร ประกอบไปด้วยหัวข้อใดบ้าง โดยได้ยึดตามความต้องการของเกษตรกรและความจาเป็นอันเร่งด่วนและทาง ทีมงานออกแบบหลักสูตรได้เข้าเย่ียมชมห้องปฏิบัติการเทคโนโลยีชั้นสูงเพ่ือการเกษตรและประมง ซึ่งมีระบบ ไมโครนาโนบับเบิ้ลอัตโนมัติสาหรับการอนุบาลปลานิล ซ่ึงได้มีการวัดประสิทธิภาพของเครื่องไมโครนา โนบับเบิ้ลเพ่ือประเมินความเป็นไปได้ในการพัฒนาเพื่อนาไปประยุกต์ในการเพาะเลี้ยงปลานิลและเป็นแหล่ง เรียนรู้เพ่ือประกอบในหลักสูตรระยะส้ันน้ี โดยได้มีการจัดทาวิดีทัศน์และแผ่นพับประชาสัมพันธ์การนาเอา เทคโนโลยีไมโครนาโนบับเบ้ิลไปใช้ในด้านต่าง ๆ ซึง่ เคยประสบความสาเร็จในประเทศญี่ปุ่นและความเป็นไปได้ ในการนาเอาเทคโนโลยีช้ันสูงนี้มาใช้ในทางด้านเกษตรกรรมและการประมงในประเทศไทย ซ่ึงรายละเอียดได้ แนบใน ภาคผนวก ข จากการประชุมสามารถสรุปแผนการเรียนรู้ของหลักสูตรการยกระดับการเลี้ยงปลานิล ได้แบ่ง ออกเป็น 6 ชุดการเรียนรู้ พร้อมมอบหมายอาจารย์แต่ละท่านรับผิดชอบในการออกแบบเน้ือหาในหลักสูตร และนามาวพิ ากย์หลักสูตรในรอบต่อไป โดยหวั ขอ้ ของชุดการเรยี นรู้ประกอบไปดว้ ย 1. การเพาะพันธปุ์ ลานิล (ผศ.พรพมิ ล จลุ พนั ธ์ และ อ.สุภัทรชา ธุระกิจ) 2. หลกั การเล้ียงปลานลิ (ผศ.พรพมิ ล จลุ พันธ,์ อ.รงุ่ ระวี ทองดอนเอ และ อ.สรุ ียว์ ัลย์ ชมุ่ แก้ว) 3. การจดั การตลาดปลานลิ (อ.อวยพร ต๊ะวัน) 4. Smart farming (ผศ.รตั นาพร นรรตั น์ และ อ.กรณุ า ใจนนถีย์) 5. การแปรรูปผลติ ภัณฑ์ปลานลิ (ผศ.นภาพร ดีสนาม และ อ.สุรีย์วัลย์ ช่มุ แก้ว) 6. การเป็นผูป้ ระกอบการเลยี้ ง (ผศ.นภาพร ดีสนาม และ อ.สภุ ัทรชา ธรุ ะกิจ) รูปที่ 2.16 การประชมุ เพอ่ื หาขอ้ สรปุ หัวขอ้ แผนการเรยี นรู้ในหลกั สูตรระยะสนั้ โครงการการพัฒนาหลกั สตู รวิชาชพี ระยะสนั้ “การยกระดับการเล้ียงปลานลิ ”

P a g e | 2-21 รูปที่ 2.17 อาจารยแ์ ตล่ ะทา่ นเสนอความคดิ เหน็ ในการพฒั นาชุดการเรยี นรู้ รูปที่ 2.18 ห้องปฏบิ ัติการเทคโนโลยชี ้ันสงู เพ่ือการเกษตรและประมง รูปที่ 2.19 ระบบไมโครนาโนบบั เบ้ิลอัตโนมตั ิสาหรบั การอนบุ าลปลา(ซ้าย) ระบบบาบดั นา้ เสยี ในบอ่ ปลา(ขวา) โครงการการพัฒนาหลกั สตู รวิชาชีพระยะสัน้ “การยกระดับการเลยี้ งปลานลิ ”

P a g e | 2-22 2.3.2 วพิ ำกย์หลักสตู รครัง้ ท่ี 2 ณ. มทร.ลำ้ นนำ เชียงใหม่ (จำนวน 2 วนั ) ในการวิพากย์หลักสูตรคร้ังที่ 2 เป็นการติดตามความก้าวหน้าของการดาเนินงานและสรุปผลการ ดาเนินงาน โดยหลักสูตรระยะสั้นนีม้ ีวัตถุประสงคเ์ พ่ือพัฒนาเกษตรกรไทยไปสู่ “ผู้ประกอบกำรเล้ยี งปลำนลิ สู่ ภำคอุตสำหกรรม” มีชุดการเรียนรู้ 6 ชุด แบ่งเป็น บรรยาย 48 คาบ และ ปฏิบัติ 48 คาบ รวม 96 คาบ ใช้ เวลาในการเรียนรู้ทัง้ หมด 12 วนั (ภาคผนวก ก) อย่างไรก็ตามเกษตรกรสามารถเลอื กชดุ หน่วยความรูท้ ี่ตนเอง สนใจ เมือ่ เกษตรกรไดเ้ ลือกเรยี นรแู้ ละฝึกปฏิบัติในแต่ละชดุ หน่วยความรู้ เมอื่ เรียนจบจะไดร้ ับประกาศนียบัตร (Certificate) ในหน่วยเรียนรู้น้ันและหากเรียนครบทุกชุดหน่วยความรู้จะได้รับใบรับรองผลการเรียนรู้ (Transcript) เพ่ือสะสมหน่วยกิตไว้ และเข้าร่วมเครือข่ายกลุ่มเล้ยี งปลานิล หากเกษตรกรตอ้ งการเข้าศึกษาใน ระบบการศึกษาของมหาวิทยาลยั กส็ ามารถเทียบโอนรายวชิ าท่ีได้ศึกษาไปแล้วและเทียบโอนประสบการณ์จาก การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั ได้ตามระเบยี บและข้อบงั คับของมหาวทิ ยาลัยกาหนดไว้ ในส่วนของการวิพากย์หลักสูตรครั้งท่ี 2 ทีมงานได้ความรับความอนุเคราะห์จาก ผศ.วิษณุ ทองเล็ก หัวหนา้ ศูนย์ Center of Excellence of High Voltage, Plasmas and Micro/Nano Bubbles Applications to Advanced Agriculture and Aquaculture (HVP&MNBA4) ได้มาให้ความรู้และแนะนาเก่ียวกับรายวิชา ที่สามารถให้ความรู้แก่เกษตรกรผู้เลี้ยงปลานิล นอกจากน้ีทางทีมงานได้มีโอกาสฟังบรรยายเก่ียวกับไมโครนา โนบับเบล้ิ จากผูเ้ ช่ยี วชาญจากประเทศญีป่ ุ่น ไม่ว่าจะเปน็ Prof. Akimi Serizawa และ Asst. Prof. Yoshikatsu Ueda จากมหาวิทยาลัยเกียวโต และ Mr. Toshihiko Eguchi ประธานบริษัท Aura-Tech ผู้ผลิตเคร่ืองไมโคร นาโนบับเบ้ิลรายใหญ่ของประเทศญ่ีปุ่น มาให้ความรู้และถ่ายทอดประสบการณ์การใช้เคร่ืองไมโครนา โนบับเบิ้ลในด้านต่างๆ อีกทั้งได้พูดคุยกับทางนักวิจัยของศูนย์นาโนเทคโนโลยีแห่งชาติ คณะอาจารย์จาก มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบรุ ี มหาวิทยาลัยศิลปากรและมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอสี าน ซึ่ง มีความสนใจในการพัฒนางานวิจัยทางไมโครนาโนบับเบิ้ล ในอนาคตสามารถติดตอ่ ให้ทางอาจารย์และนักวิจัย มาถ่ายทอดความรู้ในหลักสูตรวิชาชีพระยะสั้นและสามารถต่อยอดนาโจทย์จากผู้ประกอบการมาวิจัยและ พฒั นาออกมาเป็นนวัตกรรมเพื่อยกระดับการเล้ยี งปลานลิ ในอ.พาน และพืน้ ท่ใี กลเ้ คยี ง รูปที่ 2.20 การติดตามความก้าวหน้า(ซ้าย) และการศกึ ษาดูงาน ศนู ย์ HVP&MNBA4 เชียงใหม่(ขวา) โครงการการพัฒนาหลักสูตรวชิ าชพี ระยะสน้ั “การยกระดับการเล้ียงปลานลิ ”

P a g e | 2-23 รูปที่ 2.21 เคร่ืองไมโครนาโนบบั เบล้ิ ผลิตโดยบริษทั Aura-Tech(ซ้าย) การศกึ ษาดงู านเคร่ืองวดั ฟองอากาศ ระดับไมโครและนาโนเมตร Horiba LA 960(ขวา) รูปที่ 2.22 นกั วิจยั และผเู้ ช่ียวชาญทางด้านไมโครนาโนบบั เบล้ิ จากประเทศไทยและประเทศญปี่ ุน่ รูปที่ 2.23 การสัมมนาเก่ียวกบั ไมโครนาโนบับเบิล้ และการประยกุ ต์ใช้จัดโดย มทร.ธญั บรุ ี โครงการการพัฒนาหลักสตู รวชิ าชพี ระยะส้ัน “การยกระดับการเลี้ยงปลานลิ ”

P a g e | 3-24 บทท่ี 3 สรปุ ผลกำรดำเนินงำน โครงการการพัฒนาหลักสูตรวิชาชีพระยะสั้น “การยกระดับการเลี้ยงปลานิล” มีวัตถุประสงค์เพื่อ สารวจความต้องการในการรับการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีท่ีสามารถเพ่ิมประสิทธิภาพการเลี้ยงปลานิล และพัฒนาหลกั สูตรวิชาชีพระยะส้นั สาหรับเพ่มิ ศักยภาพของเกษตรกรหรือผปู้ ระกอบการใหส้ ามารถแข่งขันได้ ในเชิงพาณิชย์ จากผลการดาเนนิ งาน สามารถสรปุ ได้ดงั น้ี 1. ความต้องการในการรับการถ่ายทอดความรู้ของเกษตรกรและผู้ประกอบการ สามารถเรียง 5 ลาดับ หัวข้อทเ่ี กษตรกรต้องการเรยี นรู้มากทส่ี ุด 1) การจัดการคณุ ภาพการเลย้ี งปลานิล 2) การหาชอ่ งทางสาหรับการเลยี้ งปลานิล 3) การสรา้ งเคร่ืองไมโครนาโนบับเบลิ้ สาหรับบ่อปลานลิ 4) การตรวจสอบโรคของปลานิลเบ้อื งตน้ 5) การคิดสูตรอาหารเลีย้ งปลานิลจากวตั ถดุ บิ ในทอ้ งถ่ินคิด 2. การพัฒนาหลักสูตรวิชาชีพระยะสั้น “การยกระดับการเลี้ยงปลานิล” มีวัตถุประสงค์เพ่ือพัฒนา เกษตรกรไทยไปสู่ “ผู้ประกอบกำรเล้ียงปลำนิลสู่ภำคอุตสำหกรรม” มีชดุ การเรียนรู้ 6 ชดุ แบง่ เป็น บรรยาย 48 คาบ และ ปฏิบัติ 48 คาบ รวม 96 คาบ ใช้เวลาในการเรียนรู้ชุดความรู้ทั้งหมด 12 วัน เกษตรกรสามารถเลือกชุดหน่วยความรู้ที่ตนเองสนใจ เม่ือเรียนจบจะได้รับประกาศนียบัตร (Certificate) ในหน่วยเรียนรู้นั้น และหากเรียนครบทุกชุดหน่วยความรู้จะได้รับใบรับรองผลการ เรียนรู้ (Transcript) เพ่ือสะสมหน่วยกิตไว้ และเข้าร่วมเครือข่ายกลุ่มเลี้ยงปลานิล โดยเน้ือหาชุดการ เรียนร้ปู ระกอบไปด้วย 1) การเพาะพนั ธ์ุปลานิล 2) หลักการเลย้ี งปลานิล 3) การจัดการตลาดปลานิล 4) Smart farming 5) การแปรรปู ผลติ ภัณฑ์ปลานิล 6) การเปน็ ผู้ประกอบการเลี้ยง 3. จากการดาเนินโครงการมีผู้เข้าร่วมโครงการทั้งหมด จานวน 80 คน ซ่ึงบรรลุตามเป้าหมายที่ระบุไว้ โดยมีรายละเอียด ดงั นี้ 1) บคุ ลากรและนักศึกษาของ มทร.ลา้ นนา เชยี งราย จานวน 30 คน 2) เกษตรกรและผู้ประกอบการผูเ้ ล้ียงปลานลิ จานวน 40 คน 3) บุคลากรในหนว่ ยงานเครอื ขา่ ย จานวน 10 คน 4) ผูร้ ับผดิ ชอบหลกั ในการพฒั นาหลักสูตรระยะสน้ั จานวน 7 คน โครงการการพัฒนาหลักสูตรวิชาชีพระยะสั้น “การยกระดับการเล้ยี งปลานิล”

P a g e | 3-25 4. ในการดาเนินงานในปที ่ี 2 ได้มีการวางแผนการดาเนินงานดังน้ี 1) จัดทาแผนการสอน กิจกรรมและเอกสารประกอบการสอนในหลกั สตู ร 2) ประชาสมั พันธใ์ ห้กับเกษตรกรทต่ี อ้ งการเรียนรู้เขา้ สมัครเรียนโดยไม่เสยี คา่ ใช้จา่ ยใด ๆ 3) ทาการสอนและประเมนิ ผลการสอน จากผ้สู อนและผเู้ ขา้ รบั การอบรม 4) ปรับปรุงแผนการสอนและติดตามการนาเอาความรู้ของเกษตรกรท่ีได้รับการอบรมนาไปใช้ ประโยชนใ์ นการเลย้ี งปลานิลและกิจกรรมอ่ืน ๆ ท่เี กี่ยวข้อง 5) สรุปผลการดาเนินงาน เพ่อื เตรียมกิจกรรมในปที ่ี 3 5. ในส่วนของเขตพื้นท่ีเชียงรายได้มีแผนในการเปิดสอนระดับปริญญาโท หลักสูตรวิศวกรรมศาสตร มหาบัณฑิต สาขาวิชาเทคโนโลยีวิศวกรรม ปีการศึกษา 2562 โดยได้บรรจุวิชาเทคโนโลยีไมโครนา โนบับเบ้ิลเพ่ือการเกษตรและอาหารเป็นวิชาเลือก และได้มีห้องปฏิบัติการเทคโนโลยีชั้นสูงเพื่อ การเกษตรและประมง ในพื้นท่ีเชียงราย และอาจารย์ มทร.ล้านนา เชียงราย ได้ดาเนินการวิจัย เกี่ยวกับไมโครนาโนบับเบิ้ลสาหรับการอนุบาลปลา และการเพ่ิมการเจริญเติบโตของเห็ดหอม ซ่ึง นา่ จะสามารถเปน็ 1 ในแหล่งความรู้ท่สี ามารถถ่ายทอดใหก้ ับเกษตรกรได้ โครงการการพัฒนาหลกั สตู รวชิ าชพี ระยะส้นั “การยกระดับการเล้ยี งปลานิล”

ภาคผนวก ก โมดลู ปลานิล

โรงเรยี นเกษตรกรเพอื่ ยกระดบั คณุ ภาพการเลย้ี งปลานลิ RMUTL: Smart Farmer School เพื่อพัฒนาเกษตรกรไทยไปสู “ผปู ระกอบการเลย้ี งปลานลิ สภู าคอตุ สาหกรรม”

หลักการของ โรงเรยี นเกษตรกรเพ่ือยกระดบั คณุ ภาพการเล้ียงปลานลิ 1. ฟารมคือแหลง เรียนรู 2. สงเสริมการเรียนรู ไมใ ชส อนใหร ู 3. สรางแรงบนั ดาลใจใหกับเกษตรกรรุน ใหม 4. เนน ประสบการณน อกหองเรยี น 5. เปล่ียนจากผูเ ล้ียงเปนผปู ระกอบการ 6. เรียนรูอยา งบูรณาการศาสตร 7. กําหนดการเรยี นรูที่จําเพาะกบั ความตอ งการ 8. สรางผปู ระกอบการภายใต Thailand 4.0 9. วดั และประเมนิ ผลลพั ธก ารเรยี นรูแบบมสี วนรวม เกษตรกรจะไดร บั อะไรจากการเขา รว มโครงการ 1. การสรางเสริมประสบการณก ารเรยี นรู (learning experiences) 2. การสรางความเชอ่ื มนั่ และความสามารถในการตัดสินใจ (self-confidence and enhancing decisions-making) 3. การสรางประสบการณใ นการใชเ ทคโนโลยีใหมท างการเกษตร (novel technology in agricultural system) 4. การเปลย่ี นแปลงมุมมอง แนวคิด และทัศนคติในการประกอบอาชีพทางการเกษตร (changing visions and beliefs in agriculture prospects ) 5. การพัฒนาทักษะการแกปญ หาดว ยองคค วามรแู ละเทคโนโลยี (solving problem by knowledge and technology) การไดประกาศนียบัตรและการสะสมหนว ยกิต เม่ือเกษตรกรไดเลือกเรียนรูและฝกปฏิบัติในแตละชุดหนวยความรู เมื่อเรียนจบจะไดรับ ประกาศนียบัตร (Certificate) ในหนวยเรียนรูนั้น และหากเรียนครบทุกชุดหนวยความรูจะไดรับใบรับรองผล การเรียนรู (Transcript) เพ่ือสะสมหนวยกิตไว และเขารวมเครือขายกลุมเลี้ยงปลานิล หากเกษตรกรตองการ เขาศึกษาในระบบการศึกษาของมหาวิทยาลัยก็สามารถเทียบโอนรายวิชาท่ีไดศึกษาไปแลวและเทียบโอน ประสบการณจากการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยไดตามระเบียบและขอบังคับของ มหาวทิ ยาลยั กําหนดไว

โมดูล เนื้อหา และจดุ ประสงคการเรียนรู หลักสตู รการยกระดบั คุณภาพการเล้ียงปลานลิ จุดประสงค ชดุ ความรู หวั ขอ /เนอ้ื หา จุดประสงคก ารเรยี นรู 1.การเพาะพนั ธปุ ลานลิ 1.1 การเพาะพนั ธุปลานลิ 1.1 เขา ใจหลกั การเพาะพนั ธปุ ลานลิ 2. หลกั การเล้ยี งปลานลิ 2.1 การเลยี้ งปลานลิ 2.1 รูและเขาใจวิธีการเลี้ยงปลานิลและ 2.2 การจัดการคณุ ภาพนา้ํ การจัดการคณุ ภาพน้ํา 2.3 การปองกันและการรกั ษาโรค 2.2 รแู ละเขาใจวิธกี ารปอ งกันและการ เบ้อื งตน รักษาโรคเบือ้ งตน 3. การจดั การการตลาด 3.1 การพัฒนาผลติ ภณั ฑป ลานลิ 3.1 สามารถสรางและออกแบบ 3.2 การกําหนดราคาขายปลานลิ ผลิตภณั ฑได ปลานลิ 3.3 การจัดการชอ งทางการจดั จาํ หนาย 3.2 เขาใจและสามารถกําหนดราคา ปลานิล ขายได 3.4 วิธีการสอ่ื สารการตลาด 3.3 รูชอ งทางการจัดจําหนาย 3.4 รูวิธีการส่อื สารการตลาด 3.5 สามารถเขียนแผนการตลาดได 4. Smart farming 4.1 เทคโนโลยขี ้ันสงู ในการเพม่ิ 4.1 เขา ใจการใชเทคโนโลยีข้นั สูงในการ ประสิทธภิ าพการเลี้ยง เพ่มิ ประสิทธภิ าพการเลี้ยง 4.2 การประยุกตใ ชเทคโนโลยขี ั้นสงู ใน 4.2 สามารถเลือกใชเทคโนโลยขี นั้ สูงใน ฟารม เลยี้ ง ฟารม เลย้ี งไดอ ยา งเหมาะสม 5. การแปรรูปผลิตภณั ฑ 5.1 หลักเกณฑว ธิ ีการที่ดใี นการผลติ 5.1 รหู ลักเกณฑวธิ กี ารที่ดใี นการผลติ อาหาร อาหาร (Good Manufacturing ปลานลิ 5.2 การแปรรูปผลติ ภัณฑปลานิล Practice, GMP) 5.2 รวู ธิ กี ารขอ GMP 5.3 มีทักษะการแปรรูปผลิตภัณฑปลา นิล 6. การเปน 6.1 การวางแผนการผลติ 6.1 สามารถวางแผนการผลิต ผปู ระกอบการเลย้ี งปลา 6.2 การจดั ทาํ บญั ชี การวเิ คราะหต นทุน 6.2 สามารถจัดทาํ บัญชวี เิ คราะหต นทุน ผลตอบแทนและกาํ ไรขาดทุน ผลตอบแทนและกาํ ไรขาดทนุ ได นลิ 6.3 วิธีการจดั ตง้ั กลุม ผูประกอบการและ 6.3 รวู ิธีการจัดตั้งกลุมผูประกอบการ การจัดหาแหลง ทนุ และการจดั หาแหลง ทุน

แผนการเรียนรู หวั ขอ /เนื้อหา จํานวนคาบ หมายเหตุ บรรยาย ปฏบิ ัติ ชดุ ความรู 88 1. การเพาะพันธุ 1.1 การเพาะพนั ธปุ ลานลิ 44 ปลานิล 40 40 2. หลกั การเลยี้ งปลา 2.1 การเล้ียงปลานลิ 20 นลิ 2.2 การจดั การคุณภาพน้ํา 20 2.3 การปอ งกนั และการรกั ษาโรคเบือ้ งตน 20 3. การจัดการ 3.1 การพฒั นาผลิตภัณฑ 20 การตลาดปลานลิ 3.2 การกําหนดราคา 08 3.3 การจดั การชอ งทางการจัดจําหนาย 44 3.4 การส่ือสารการตลาด 3.5 เขียนแผนการตลาด 44 4. Smart farming 4.1 เทคโนโลยขี นั้ สูงในการเพมิ่ ประสิทธิภาพ กระบวนการผลติ การเลีย้ ง 44 4.2 การประยกุ ตใ ชเทคโนโลยีข้ันสงู ในฟารม 08 5. การแปรรปู เลี้ยง 24 5.1 หลักเกณฑวิธีการท่ีดีในการผลิตอาหาร 24 ผลิตภัณฑป ลานลิ 5.2 การแปรรปู ผลิตภัณฑปลานิล 40 6. การเปน 6.1 การวางแผนการผลิต 6.2 การจัดทาํ บญั ชี การวเิ คราะหต น ทุน 48 คาบ 48 คาบ ผูประกอบการเล้ยี ง ผลตอบแทนและกาํ ไรขาดทุน 6 วัน 6 วัน ปลานลิ 6.3 วธิ กี ารจัดตง้ั กลมุ ผปู ระกอบการและการ จัดหาแหลง ทนุ รวม 16 หัวขอ เรื่องยอย

ภาคผนวก ข รายละเอยี ดสื่อวิดทิ ศั น

รปู แสดงสว นของวดิ ที ศั นสถานการณปลานลิ ใน อ.พาน จ.เชยี งราย และพื้นที่ใกลเ คยี ง รปู แสดงสว นของวดิ ีทัศนคณุ สมบัติพิเศษของไมโครนาโนบบั เบล้ิ

รปู แสดงสว นของวดิ ีทัศนก ารประยกุ ตใ ชเ ทคโนโลยีไมโครนาโนบับเบล้ิ ในประเทศไทยและประเทศญปี่ นุ รปู แสดงสว นของวิดีทัศนผลงานวจิ ัยเทคโนโลยีไมโครนาโนบบั เบล้ิ สําหรับการเลย้ี งปลานิลของมหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลลา นนา

สถานการณ์ปลานลิ ใน อ.พาน จ.เชียงราย เทคโนโลยไี มโครนาโนบับ ปลานิลที่เพาะเล้ียงจาก อ.พาน จ.เชียงราย มีชื่อเสียงเป็นท่ี เ นื่ อ ง จ า ก ฟ อ ง อ า ก า ศ จ า ก เ ค รู้จกั กนั อยา่ งแพร่หลายท้งั ในไทยและประเทศเพอื่ นบา้ น สามารถอยใู่ ตน้ ้าไดน้ านแลว้ แ เน่ืองจากเป็นปลาที่ “ไม่มีกล่ินดินกล่ินโคลน” ซ่ึงกาลงั การ ได้ ดงั น้นั เทคโนโลยนี ้ีมีแนว ผลิตขายปลานิลสดประมาณ 44 ตันต่อวนั โดยตลาด เกษตรกรผเู้ ล้ียงปลาซ่ึงในขณ รองรับส่วนใหญ่อยใู่ นพ้ืนที่ภาคเหนือตอนบน อยา่ งไรก็ มีโครงการในการพฒั นางานว ตาม ในปัจจุบนั เกษตรกรนิยมเล้ียงปลาท่ีความหนาแน่น นาโนบบั เบิ้ลในการช่วยเกษต สูงทาใหม้ ีการเพ่มิ ของเสียภายในบ่อและทาให้แตล่ ะบอ่ มี ต่อไปน้ี ความเสี่ยงของ “ปลาน็อก” เนื่องจากปริมาณออกซิเจนใน น้าไม่เพยี งพอ โดยเฉพาะช่วงเปล่ียนฤดูรอ้ นไปเป็ นฤดูฝน 1. การเพม่ิ ผลผลิตการอ ทาใหเ้ กษตรกรบางรายประสบปัญหาปลาตายท้งั บ่อทาให้ 2. การขนส่งลูกปลานิล สูญเสียรายไดเ้ ป็นอยา่ งมาก อีกท้งั เกษตรกรประสบปัญหา 3. การขนส่งปลานิลสด ปลาลน้ ตลาดและตอ้ งการนาปลามาแปรรูปเป็นผลิตภณั ฑ์ 4. การรักษาความสดขอ ต่าง ๆ ซ่ึงจาเป็นตอ้ งมีการบริหารจดั การและนาเทคโนโลยี ช้นั สูงเขา้ มาช่วยในการยกระดบั การเล้ียงปลานิลและการ รูปท่ี 5 การนาเทคโนโลยีไมโค ขนส่งในระยะไกล กับการเลยี้ งปลานิล รูปที่ 4 การเลยี้ งปลานิลของเกษตรกร อ.พาน จ.เชียงราย **หากผ้ปู ระกอบการท่านใดสน โนบบั เบิล้ หรือต้องการข้อมูลเพ ผศ.ดร.รัตนาพร นรร อ.กนกพงษ์ ศรีเทยี่ คณะวทิ ยาศาสตร์และ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี า

บเบิล้ กบั การเลยี้ งปลานลิ เทคโนโลยีไมโครนาโนบับเบิล้ สาหรับการเกษตร การประมง ค รื่ อ ง ไ ม โ ค ร น า โ น บับ เ บิ้ ล และอุตสาหกรรมอาหาร และสามารถฆ่าเช้ือโรคในน้า วโน้มในการแกป้ ัญหาให้กบั ไมโครนาโนบบั เบิล้ (Micro/Nano Bubbles) หรือ ณะน้ีทางมทร.ลา้ นนา เชียงราย MNB คือ เทคโนโลยีในการผลิตฟองอากาศขนาดเล็ก วจิ ยั โดยใชเ้ ทคโนโลยไี มโคร มากๆ ในระดบั นาโนเมตรถึงไมโครเมตร (10-9 -10-6 m) ตรกรผเู้ ล้ียงปลานิลดงั หวั ขอ้ เม่ือเปรียบเทียบกบั ฟองอากาศในตูป้ ลาทวั่ ไป จะมีขนาด เล็กกว่าประมาณ 1,000 – 1,000,000 เท่า ซ่ึงไม่สามารถ อนุบาลปลานิล สังเกตได้ด้วยตาเปล่า ตอ้ งใชเ้ คร่ืองมือวดั ช้ันสูงเพ่ือวดั ลระหวา่ งจงั หวดั ขนาดและความหนาแน่นของฟอง ดทวั่ จงั หวดั ภาคเหนือตอนบน องปลานิลในหอ้ งเยน็ เนื่องจากฟองอากาศมีขนาดเล็กมาก จึงมีพ้นื ท่ีผวิ ของอากาศจานวนมหาศาล ทาให้สามารถละลายหรือ ครนาโนบบั เบิล้ ไปประยกุ ต์ใช้ แทรกตวั เขา้ ไปในน้าไดม้ ากกวา่ สภาวะปกติหลายเท่าตวั และทาให้มีแรงลอยตวั ต่า ซ่ึงทาใหก้ ารลอยข้ึนสู่ผิวน้าชา้ กวา่ ฟองอากาศทวั่ ไป ดงั รูปที่ 1 นใจเกยี่ วกบั เทคโนโลยไี มโครนา รูปท่ี 1 เปรียบเทียบการแตกตวั ของฟองใต้น้า พม่ิ เตมิ สามารถตดิ ต่อได้ท*ี่ * รัตน์ (091-8499661) ยง (086-1987506) ะเทคโนโลยกี ารเกษตร าชมงคลล้านนา เชียงราย

คุณสมบตั ิพเิ ศษของไมโครนาโนบบั เบิล้ เทคโนโลยไี มโครนาโนบับ นอกจากฟองอากาศขนาดจ๋ิวจะสามารถอยใู่ ตน้ ้า ประเทศญปี่ ่ นุ สามารถพฒั นาเ ไดน้ านแลว้ ผวิ ของฟองนาโนบบั เบ้ิลมีประจุลบลอ้ มรอบ นาโนบบั เบล้ิ และทาใหน้ าโน ซ่ึงทาให้มีคุณสมบตั ิพิเศษต่างจากฟองอากาศทวั่ ไป คือ เทคโนโลยไี ปประยกุ ตใ์ ชอ้ ยา่ สามารถฆ่าเช้ือโรคหรือจุลินทรียท์ ่ีเป็ นสาเหตุของการเน่า ทุกๆดา้ น เช่น เสียของผกั ผลไม้ ตวั อยา่ งของการนาไปใช้ คือ - การเพมิ่ ประสิทธิภาพใน การฆ่าเชื้อโรค ในช่วงที่ฟองเกิดการหดตวั ลงจากขนาด - การเพม่ิ ประสิทธิภาพใน ไมโครเมตรสู่นาโนเมตร จะเกิดปฏิกริยาใชอ้ อกซิเจนใน - การชะลอการเน่าเสียของ อากาศและรู ปแบบโมเลกุลเช่น OH- และ O3 ซ่ึงมี - การเล้ียงปลาทะเลกบั ปล คุณสมบตั ิในการฆ่าเช้ือโรคได้ - การบาบดั น้าเสีย เสริมสร้างภูมคิ ุ้มกัน นาโนบบั เบิล้ จะเขา้ ไปอยใู่ นหลุมทุก - การเพิ่มประสิทธิภาพ มุมของเซลล์และทาให้สามารถปรับปรุงระบบภูมิคุม้ กัน ของสตั วน์ ้า โดยไม่จาเป็ นตอ้ งใชย้ าปฏิชีวนะในฟาร์มเล้ียง ปริมาณการใชผ้ งซกั ฟอก ปลาบางชนิด - การเพมิ่ อายขุ องขนมปังห เพ่ิมการเจริญเติบโต มีการยืนยันว่าปลา และพืชที่ - การเพมิ่ ประสิทธิภาพขอ เพาะเล้ียงดว้ ยเทคโนโลยไี มโครนาโนบบั เบ้ิล มีอตั ราการ - การลดแรงเสียดทานในร เจริญเตบิ โตเพม่ิ ข้นึ 20-30% เมื่อเทยี บกบั กลุ่มปกติ การป้ องกันเซลล์ มีการทดสอบและยนื ยนั ว่าหอยนางรม น้าในมหาสมุทร เล้ียง เมื่อนาไปแช่แข็งที่อุณหภูมิลบ 20 องศาเซลเซียส ในน้านาโนบบั เบ้ิล ยงั คงมีชีวติ อยู่ เพราะสามารถป้ องกนั รูปที่ 2 การประยกุ ต์ใช้งา เซลลจ์ ากการถูกทาลายเมื่อแช่แขง็ อุตสาหกรรมใน บาบัดน้าเสียและปรับสมดุลของระบบนิเวศ เทคโนโลยี ไมโครนาโนบบั เบ้ิลสามารถใชใ้ นการเปล่ียนสมดุลของ ระบบนิเวศของทะเลสาบแม่น้าและมหาสมุทร และยงั กาจดั กล่ินไม่พงึ ประสงคใ์ ด ๆ ทีไ่ ม่ดีและสารพษิ ทเ่ี กิดจาก แบคทีเรีย นอกจากน้ียงั สามารถบาบัดน้ าเสียโดยมี คุณสมบตั ทิ าใหต้ ะกอนลอยข้ึนมาบนผวิ น้าและกาจดั กลิ่น และคราบน้าไดอ้ ีกดว้ ย

บเบิล้ ในประเทศญป่ี ่ ุน การพฒั นาเทคโนโลยไี มโครนาโนบบั เบิลของ เทคนิคการสร้างเครื่องไมโคร มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลล้านนา นบบั เบิล้ มีความเสถียร และนา างกวา้ งขวาง แทบกล่าวไดว้ า่ มทร.ลา้ นนา มีภาระกิจหลกั ในการผลิตบณั ฑิตนกั ปฏบิ ตั ิ ทมี่ ีคุณธรรมและพ่งึ พาตนเองได้ โดยมีเป้ าหมายสู่การเป็ น นการเพาะเล้ียงสตั วน์ ้า “มหาวิทยาลยั นวตั กรรมเพื่อชุมชน” โดยได้มีการศึกษา นการปลูกผกั ไฮโดรโปนิกส์ ความเป็ นไปไดใ้ นการใชเ้ ทคโนโลยไี มโครนาโนบบั เบ้ิล งผกั ผลไม้ (MNB) สาหรบั การเล้ียงปลานิล ในพน้ื ที่ จ.เชียงราย โดยมี ลาน้าจดื ร่วมกนั ความร่วมมือกับนักวิจยั ในประเทศญ่ีป่ ุนและเกษตรกรผู้ พในการซักล้างและการลด เล้ียงปลานิล อ.พาน จ.เชียงราย ในการพฒั นาระบบไมโคร กหรือสารเคมี นาโนบบั เบิ้ล (MNB) สาหรับการเล้ียงปลานิลในระดับ หรืออาหารแปรรูป หอ้ งปฏิบตั ิการดงั รูปที่ 3 ซ่ึงงานวจิ ยั น้ีพบวา่ ปลานิลที่เล้ียง องเครื่องยนต์ ในระบบ MNB มีอัตราการเจริญเติบโตเป็ น 2.4 เท่า เมื่อ ระหวา่ งการเดินเรือสมุทรกบั เทียบกับระบบหัวทราย นอกจากน้ียงั สามารถลดการ เปล่ียนถ่ายน้า ทาใหส้ ามารถประหยดั การใชน้ ้าไดอ้ ีกดว้ ย านไมโครนาโนบบั เบิล้ ใน รูปที่ 3 ระบบไมโครนาโนบบั เบลิ้ สาหรับการเลยี้ งปลา นประเทศญปี่ ่ นุ พัฒนาโดย มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลล้านนา

ภาคผนวก ค การทดสอบประสิทธภิ าพเครื่อง MNB

ทาํ การทดสอบเครื่องไมโครนาโนบับเบ้ลิ (MNB) ในถังนาํ้ ขนาด 100 ลิตร โดยทาํ การเปดเคร่อื ง MNB เปนเวลา 60 นาที โดยมี 4 condition ในการเปดเครอ่ื ง MNB ดังนี้ (เอกสารผลการทดลอง ดังแนบ) a. ใชน ้ําประปาอุณหภูมิไมต ่ํากวา 25 °C และใชอ ากาศธรรมดา b. ใชน าํ้ ประปาอุณหภมู ิไมตํ่ากวา 25 °C และใชอากาศในถงั ออกซิเจน c. ใชนา้ํ ประปาอุณหภมู ติ ่ํากวา 20 °C และใชอ ากาศธรรมดา d. ใชน าํ้ ประปาอุณหภมู ติ ํา่ กวา 20 °C และใชอากาศในถงั ออกซเิ จน โดยทงั้ 4 condition ใหวัดคา parameter ตอ ไปน้ที กุ ๆ 10 นาที เปนเวลา 60 นาทใี นระหวางท่ี เครอ่ื งทาํ งาน และวัดตอ เม่อื เครอ่ื ง MNB หยดุ การทํางาน โดยวัดตอ อีกทุกๆ 10 นาที - อณุ หภมู ิของนํ้า (Temperature) - การนาํ ไฟฟา (Conductivity) - ของแข็งละลายน้าํ ทง้ั หมด (Total Dissolved Solids : TDS) - ความขุน (Turbidity) - ออกซเิ จนทลี่ ะลายในนํา้ (Dissolved Oxygen : DO) - ความเปน กรด-ดา ง (pH) - ความเปน กรด-ดา ง (pHmV) - ดชั นแี สดงระดับความสามารถในการเกิดปฏิกริ ิยารีดอกซ (Oxidation Reduction Potential)

ตารางท่ี 1 : แสดงผลทีไ่ ดจากการทดสอบเคร่อื งไมโครนาโนบับเบ้ลิ ระหวา งทําการเปดเครอื่ งและหลงั ปด เครื่องโดยใชนํ้าประปาอุณหภมู ติ า่ํ กวา 25 °C และใชอากาศธรรมดา คา ที่วัด/เวลา (นาท)ี เปดเคร่อื ง MNB DO (mg/L) 0 10 20 30 40 50 60 อณุ หภมู ิ (°C) 6.81 6.9 7.07 7.14 6.98 7.17 7.21 pH 29 29.3 29.5 29.7 29.9 30.1 30.4 pHmV 8.75 8.75 8.75 8.71 8.76 8.8 8.79 ORPmV -82 -82 -82 -79 -82 -85 -84 COND (uS/cm) 267 268 269 272 269 268 267 TURB (NTU) 0.187 0.187 0.187 0.187 0.186 0.187 0.187 TDS (g/L) 18.3 32.9 64.3 23.8 34 45.6 46.5 0.121 0.121 0.121 0.121 0.121 0.122 0.122 ปดเครอ่ื ง MNB คาทีว่ ัด/เวลา (นาท)ี 0 10 20 30 40 50 60 DO (mg/L) 6.8 7.07 7.09 7.07 7.06 7.09 7.07 อณุ หภูมิ (°C) 30.4 30.3 30.3 30.2 30.2 30.2 30.1 pH 30.64 30.59 30.56 30.51 30.47 30.42 30.38 pHmV 8.79 8.79 8.78 8.79 8.78 8.77 8.77 ORPmV -85 -84 -84 -84 -84 -83 -83 COND (uS/cm) 266 269 270 271 270 271 270 TURB (NTU) 0.187 0.188 0.188 0.187 0.188 0.188 0.188 TDS (g/L) 36.6 3.5 3.2 3.2 3.4 3 3.5

ตารางท่ี 2 : แสดงผลท่ไี ดจากการทดสอบเครือ่ งไมโครนาโนบบั เบ้ิลระหวางทาํ การเปดเคร่อื งและหลังปด เคร่อื งโดยใชน้ําประปาอณุ หภมู ิต่าํ กวา 25 °C และใชอ ากาศในถงั ออกซเิ จน คาท่วี ัด/เวลา (นาท)ี เปดเคร่อื ง MNB DO (mg/L) 0 10 20 30 40 50 60 อุณหภมู ิ (°C) 9.41 13.96 20.06 23.93 25.1 26.29 27.62 pH 29.7 29.9 30.1 30.3 30.6 30.9 31.1 pHmV 8.68 8.68 8.77 8.77 8.76 8.76 8.77 ORPmV -77 -77 -83 -83 -82 -83 -83 COND (uS/cm) 283 283 287 293 297 298 297 TURB (NTU) 0.187 0.187 0.188 0.188 0.188 0.188 0.188 TDS (g/L) 52.7 52.7 40.8 38.3 42.6 57.2 56 0.121 0.121 0.122 0.122 0.122 0.122 0.122 คาทีว่ ัด/เวลา (นาที) ปด เครือ่ ง MNB DO (mg/L) 0 10 20 30 40 50 60 อณุ หภมู ิ (°C) 31.1 31.2 31.2 31.1 31.1 31 31 pH 25.83 23.39 22.26 21.43 21.07 22.8 21.08 pHmV 8.77 8.76 8.76 8.75 8.76 8.77 8.77 ORPmV -84 -82 -83 -82 -83 -83 -83 COND (uS/cm) 297 299 299 299 299 300 300 TURB (NTU) 0.188 0.188 0.189 0.189 0.189 0.189 0.189 TDS (g/L) 13.3 14.6 4.1 2.8 2.5 2.1 2.3 0.122 0.122 0.123 0.123 0.123 0.123 0.123

ตารางที่ 3 : แสดงผลที่ไดจากการทดสอบเคร่ืองไมโครนาโนบับเบิ้ลระหวางทําการเปดเคร่ืองและหลังปด เครื่องโดยใชน ํา้ ประปาอุณหภูมิไมต ํ่ากวา 20 °C และใชอ ากาศธรรมดา คาทว่ี ัด/เวลา (นาท)ี เปดเคร่อื ง MNB DO (mg/L) 0 10 20 30 40 50 60 อณุ หภูมิ (°C) 5.02 7.03 7.42 7.53 7.94 8.00 8.11 pH 19.70 20.40 20.90 21.30 21.80 22.30 22.70 pHmV 7.93 7.90 7.91 7.92 7.95 797 8.01 ORPmV -29 -27 -28 -29 -31 -32 -34 COND (uS/cm) 277 282 286 287 289 290 290 TURB (NTU) 0.169 0.168 0.167 0.168 0.168 0.168 0.169 TDS (g/L) 6.9 10.3 55.4 12.2 12.3 76.3 80.7 0.110 0.109 0.109 0.109 0.109 0.109 0.110 คา ทีว่ ัด/เวลา (นาท)ี ปดเครอ่ื ง MNB 50 60 DO (mg/L) 0 10 20 30 40 7.63 7.88 อุณหภมู ิ (°C) 7.04 7.93 7.76 7.64 7.77 23 23.2 pH 22.7 22.8 22.9 22.9 23 pHmV 8.02 8.04 8.11 8.1 8.17 8.2 8.26 ORPmV -35 -36 -40 -40 -44 -46 -50 COND (uS/cm) 290 293 292 296 295 295 293 TURB (NTU) 0.168 0.17 0.169 0.169 0.17 0.169 0.169 TDS (g/L) 23.3 6.7 7.7 7.2 5.8 0.11 0.11 0.110 0.110 0.11 6 5.9 0.11 0.11

ตารางท่ี 4 : แสดงผลทีไ่ ดจ ากการทดสอบเครอื่ งไมโครนาโนบับเบ้ิลระหวา งทําการเปด เคร่ืองและหลังปด เครื่องโดยใชน้ําประปาอณุ หภมู ิไมต ํา่ กวา 20 °C และใชอากาศในถังออกซิเจน คา ทีว่ ัด/เวลา (นาที) เปดเครอ่ื ง MNB DO (mg/L) 0 10 20 30 40 50 60 อุณหภูมิ (°C) 12.11 15.53 21.54 23.74 24.21 25.73 26.34 pH 21.5 21.8 21.2 21.5 21.96 22.23 22.52 pHmV 8.47 8.31 8.03 7.89 7.9 7.89 7.92 ORPmV -62 -52 -36 -27 -28 -27 -29 COND (uS/cm) 259 273 301 321 329 335 338 TURB (NTU) 0.172 0.171 0.171 0.171 0.17 0.172 0.172 TDS (g/L) 24.3 124 100 66.9 39.6 47.9 64.5 0.112 0.111 0.111 0.111 0.111 0.112 0.112 คาท่วี ดั /เวลา (นาที) ปดเคร่ือง MNB DO (mg/L) 0 10 20 30 40 50 60 อณุ หภูมิ (°C) 15.93 25.32 25.69 25.42 26.88 24.83 25.19 pH 22.6 22.5 22.6 22.6 22.6 22.6 22.6 pHmV 7.93 7.97 8.02 8.05 8.1 8.21 8.25 ORPmV -30 -33 -35 -37 -41 -47 -49 COND (uS/cm) 338 341 342 343 342 337 336 TURB (NTU) 0.172 1.172 0.173 0.173 0.173 0.173 0.173 TDS (g/L) 26.1 2.6 5.1 2.2 2.2 2.1 2.1 0.112 0.112 0.112 0.112 0.112 0.112 0.112

2. ทดสอบระบบไมโครนาโนบบั เบ้ิลในบอพลาสติกขนาดเสน ผา นศนู ยก ลาง 2 เมตร โดยมปี ลานิลจาํ นวน 50 ตวั อยใู นบอ พลาสตกิ โดยวดั คาระหวา ง กอนเปด เครอื่ ง ระหวางเปดเครอ่ื ง และหลงั ปด เครอื่ งเปนเวลา 75 นาที โดยวดั ทัง้ หมด 5 จดุ ดงั รูป โดยรายละเอียดดงั น้ี a. จุดท่ี 1 บรเิ วณสบู นา้ํ นาทีที่ 15 b. จุดท่ี 2 ในถงั ที่ 1 นาทที ่ี 30 c. จุดท่ี 3 ในถังที่ 2 นาทที ี่ 45 d. จดุ ที่ 4 ในถังที่ 3 นาทที ี่ 60 e. จุดท่ี 5 ในจุดปลอ ยน้ํา MNB ในบอพลาสติก นาทที ี่ 75 โดยวัดคา parameter ตอไปน้ี - อุณหภูมขิ องนาํ้ (Temperature) - การนําไฟฟา (Conductivity) - ของแข็งละลายนํา้ ท้ังหมด (Total Dissolved Solids : TDS) - ความขุน (Turbidity) - ออกซิเจนทีล่ ะลายในนา้ํ (Dissolved Oxygen : DO) - ความเปน กรด-ดา ง (pH) - ความเปนกรด-ดาง (pHmV) - ดชั นีแสดงระดับความสามารถในการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ ารดี อกซ (Oxidation Reduction Potential)

3. นําตัวอยา งนาํ้ ในบอ ดงั กลาว ตาม condition ท่ีกาํ หนดไว จาํ นวน 15 ตัวอยา ง โดยวิเคราะหคาดังนี้  แอมโมเนยี (NH3--N) โดยใชว ธิ ที ดสอบ USEPA Nessler Method  ไนไตรท (NO2--N) โดยใชวธิ ที ดสอบ USEPA Diazotization  ไนเตรท (NO3--N) โดยใชวธิ ที ดสอบ Cadmium reduction ตารางที่ 5 : แสดงผลที่ไดจ ากการวดั คุณภาพน้ําทางกายภาพและเคมกี อ นทาํ การเปดเครอ่ื ง กอนเปด เครื่องไมโครนาโนบบั เบิ้ล จุดที่ 1 จุดที่ 2 จดุ ท่ี 3 จุดท่ี 4 จุดที่ 5 หวั ปลอ ย MNB สามถงั ในบอ ถัง1 ถัง 2 ถงั 3 นาโน 60 75 คาทวี่ ัด/นาทีท่ี 15 30 45 1.81 2.46 24 24.2 DO (mg/L) 2.54 2.61 2.51 7.16 7.17 -39 -39 อุณหภูมิ (°C) 24 24.5 24.8 175 170 0.201 0.202 pH 7.24 7.16 7.22 16.4 15.1 0.130 0.131 pHmV -44 -39 -43 2.26 2.33 0.221 0.165 ORPmV 183 180 190 1.5 1.4 COND (uS/cm) 0.201 0.202 0.201 TURB (NTU) 19.4 15.5 12.8 TDS (g/L) 0.131 0.131 0.130 *แอมโมเนีย (mg/L) 2.32 2.26 2.31 *ไนไตรท (mg/L) 0.152 0.226 0.218 *ไนเตรท (mg/L) 1.0 1.0 1.2 *หมายเหตุ คา สารเคมีเปน คาที่เฉลย่ี มาแลว