Huisartsenmagazine 2017, nummer 9

huisartsen magazine I MAGAZINE NR.9 I EDITIE 2017 I I WWW.AZOUDENAARDE.BE I

ColofonVerantwoordelijke uitgeverAZ OudenaardeMinderbroedersstraat 39700 OudenaardeTel: 055 33 61 11Copyright © 2017AZ OudenaardeAlle rechten voorbehouden.De inhoud van dit magazine isauteursrechtelijk beschermd.Niets uit deze uitgave magvermenigvuldigd of doorge-geven worden zonder vooraf-gaande schriftelijke toestemmingvan de uitgever.

Inhoud 4l Voorwoord 5 5l NIEUWS AZO 7 8 AZ Oudenaarde behaalt ziekenhuisbrede accreditatie 9 Rookstopkliniek 2017 AZ Oudenaarde lanceert spine unit 12 Geriatrisch dagziekenhuis 12 16l WETENSCHAP 20 22 Guided implant surgery 27 Epilepsie Subcutane immunotherapie 29 Menopauze in de 21ste eeuw Totale heupprothese via een anterieure benadering 30l agenda l welkom NIEUWE ARTS

EDITORIAAL I 4l VoorwoordDr. Peter Van de Bruaene - Hoofdarts Geachte collega’s, We zijn 2017 gestart met een ferme winterprik. Voor sommigen onder ons betekende dit naast de builen en blutsen ook een verhoogde werk- druk. Desondanks wens ik u en uw familie een gezond en gelukkig 2017 toe. Moge 2017 een jaar zijn met haalbare uitdagingen, een goede samenwerking en stabiliteit. 2016 was voor het ziekenhuis een druk jaar met als groot hoogtepunt, de accreditatietoeken- ning van het NIAZ. Hier zijn we erg fier op en dit kwaliteitslabel geeft ons de motivatie om ons zorgpad te vervolgen. Een accreditatie is immers geen eindpunt, maar het begin van een continu streven naar verdere verbetering. 2017 staat dan ook in teken van samenwerking en netwerking. Een heuse uitdaging! Dit begint met goede communicatie en samenwerking binnen het ziekenhuis. Deze houding moeten we proberen doortrekken buiten het ziekenhuis, meer bepaald naar de huisartsen en patiënten. We hopen dit te bereiken door middel van een open visie en een vlotte bereikbaarheid.Veel leesgenot!Dr. Peter Van de Bruaene, hoofdarts

5 I NIEUWS AZOl nieuws azol A Z O u d e n a a rd e b e h a a l t zi e ke n h u is b re d e a cc re d ita ti e : K wa l iteit e n vei l i g h ei d vo o ro p!AZ Oudenaarde behaalt als vierde Vlaams ziekenhuis en als eerste Oost-Vlaams ziekenhuis eenziekenhuisbrede NIAZ-accreditatie.Begin maart 2016 kreeg AZ verbeteren. Het kwaliteitssys- sloten AZ Oudenaarde eenOudenaarde bezoek van een teem functioneert en evo- compliment te geven voor deteam van 8 NIAZ-auditoren, lueert in een voortdurende goede relatie met de huisarts-die alle aspecten van de zie- cirkel van plannen, uitvoeren, en.kenhuiswerking vier dagen controleren en verbeteren.lang onder de loep namen, Afspraken moeten niet alleen Thematische VAR’smet kwaliteit en patiëntvei- bekend zijn bij alle medewer- Het concept van de verschil-ligheid als rode draad. Het kers, maar de naleving ervan lende verpleegkundige ad-College van kwaliteitsverkla- moet voortdurend getoetst viesraden, werkgroepen dieringen besliste op basis van worden. Dat kan alleen door zich buigen over thema’s alshet auditorenrapport op 1 het doordacht organiseren van pijn, wondzorg, ergonomie, …juli 2016 dat AZ Oudenaarde zorgprocessen in gestandaardi- gebundeld onder één over-accreditatiewaardig is. AZ Ou- seerde procedures die voor de koepelende werkgroep wasdenaarde is het vierde Vlaam- betrokken medewerkers snel in- zeker voor de Nederlandsese ziekenhuis dat een zieken- zichtelijk zijn. Uiteraard staat de auditoren vooruitstrevend.huisbrede NIAZ-accreditatie veiligheid van de patiënt en debehaalt, een bijzondere presta- bezoeker centraal, maar ook Uitwerking en opvolging vantie voor een gemiddeld klein de medewerkers moeten op verpleegkundige indicatorenregionaal ziekenhuis. een veilige werkomgeving en Het uitvoeren van diverse me- – situatie kunnen rekenen. tingen op de werkvloer, metEen accreditatie behalen … aandacht voor het terugkop-dat gebeurt niet zomaar! Een Onze sterke punten pelen van resultaten, was eendegelijke voorbereiding was Werkgroep Medische Kwaliteit compliment waard van denodig en dat hebben de me- Vanuit het artsenkorps werd auditoren. Aan de uitwerkingdewerkers geweten. Nieuwe een werkgroep Medische en opvolging van indicatorenprocedures, interne metingen Kwaliteit opgericht om de werd erg veel aandacht be-en toetsingen, bijscholingen, kwaliteitsinitiatieven binnen steed, reden dus om trots tecommunicatie na communi- het medisch departement te zijn op de erkenning voor ditcatie over kwaliteit … De voor- coördineren. Onder andere harde werk!bereiding was grondig. de werkwijze voor het regi- streren en bespreken van Betrekken van patiënten bijAccreditatievoorwaarden complicaties komt voort uit kwaliteit en veiligheidHet NIAZ (Nederlands Instituut deze werkgroep. Een waar- Het betrekken van patiën-voor Accreditatie in de Zorg) devol initiatief volgens de ten bij het zorgproces start alverwacht dat een integrale NIAZ-auditoren! vanaf de eerste consultatie,verbetercultuur aanwezig is in Relatie met de huisartsen waar patiënten door middelde instelling. Dat wil zeggen De NIAZ-auditoren spraken van de onthaalmap zo veeldat er een wil is om de zorg met een kleine delegatie van mogelijk informatie aange-(-processen) continu te blijven het huisartsenoverleg en be- reikt krijgen over hun behan-

NIEUWS AZO I 6deling. Zo kan de patiënt een komt tot uiting via de Cliënten- menten. De adviezen wordenweloverwogen beslissing nemen raad, een adviesorgaan waar- regelmatig besproken en opge-over de behandeling. Patiënten bij cliënten van het ziekenhuis volgd. Het auditteam vond hetworden ook aangemoedigd om advies geven over allerhande enthousiasme en de inzet van deonveilige situaties te melden, via patiënt- of zorggebonden items, leden van de Cliëntenraad eeneen daartoe bestemd formulier. van parkeermogelijkheden tot eervolle vermelding waard!De patiëntbetrokkenheid in AZO informatiebrochures en docu-BLIJVEN VERBETEREN MAAKT DEEL UIT VAN DE VERBETERCULTUURDe verbeterpunten die door het NIAZ werden aangegeven, werden opgenomen in een actieplan. DE 10 VERBETERPUNTEN ZIJN: 1. Het organiseren van functioneringsgesprekken voor artsen 2. Het implementeren van een procedure voor het disfunctioneren van artsen 3. Het ziekenhuisbreed toepassen van het beleid voor informatieveiligheid (vergrendelen van compu- terschermen en afschermen van privacygevoelige informatie) 4. Afspraken ter voorkoming van onbevoegde toegang tot ruimtes 5. Afspraken over continuïteit van ICT 6. Afspraken over medicatieverificatie bij opname en ontslag en de invoer van een dubbelcheck bij de toediening van parenterale hoogrisicomedicatie 7. Afspraken over voor registratie en rapportage van POWI-sepsis 8. Scopenbeleid: scheiden van het desinfectielokaal en het bewaarlokaal 9. Ziekenhuisbreed implementeren van een systeem voor complicatieregistratie (nog niet alle dien- sten waren hiermee volledig aan de slag tijdens de audit) 10. Ziekenhuisbreed implementeren van een Early Warning Score Systeem Per verbeterpunt werd een actie geformu- leerd met vermelding van de verantwoorde- lijke, de te behalen doelstelling, de borging. Elk punt is verbonden aan een tijdspad met deadlines, zodat we een nauwe opvolging kunnen realiseren. De stand van zaken wordt maandelijks gecommuniceerd aan de hand van “NIAZ-thermometers”, die de voortgang visueel verduidelijken. Wat nu? In de tweede helft van 2017 mag AZ Oudenaarde opnieuw bezoek verwachten van een aantal auditoren, voor de Toets opAlgemeen directeur Ann De Maere ontving het accreditatie- het actieplan. De auditoren bekijken dan hoebewijs uit handen van Kees van Dun, directeur van het NIAZ. de verbeterpunten werden opgevolgd in het ziekenhuis. De accreditatie van het NIAZ is, mits het behalen van een goed resultaat opde TAP, vier jaar geldig. Na de TAP zal de focus liggen op het voortzetten van de verbetercultuur en deovergang naar het QMentum-normenkader van het NIAZ.

7 I NIEUWS AZOl R o o ksto p k l i n i e k 2 0 17: A a n g e pa ste wetg evi n g we rki n g ro o ksto p b e g e l ei d i n gDanny Van Laethem, tabakoloog zelfde situatie en het uitwisse- Vervolgens blijft de groep sa- len van ervaringen. Uit ervaring menkomen om elkaar te blijvenDe bevoegdheid inzake de re- blijkt dat de groepssessies het motiveren en ervaringen uit tegelingen rond tabaksontwen- meest succesvol zijn. Individu- wisselen.ning in Vlaanderen werd door ele sessies daarentegen gevende 6de Staatshervorming over- vaak minder goede resultaten. KOSTPRIJSdragen van de federale over- De totale kostprijs bedraagtheid naar de Vlaamse over- De rookstopkliniek biedt een voor de 7 therapeutische ses-heid. De Vlaamse overheid is groepstherapie aan die de sies (12 uren)vanaf 01 januari 2017 gestart roker wil motiveren en onder- • 48 € PB (remgeld), zonder ver-met een nieuwe werkwijze en steunen, zodat hij/zij het rokenaangepaste terugbetalingen. kan laten. Het programma be- hoogde tegemoetkoming staat uit 7 therapeutische ses- • 24 € PB (remgeld), met ver-Rookstopkliniek Oudenaarde sies van gemiddeld anderhalfIn AZ Oudenaarde is als één uur, in groepen van minimum 4 hoogde tegemoetkomingvan de weinige ziekenhuizen tot maximum 20 personen. Omin Vlaanderen sinds 2009 een te slagen is het heel belangrijk Individuele begeleidingRookstopkliniek actief. Sinds dat de roker steeds bij iedere Het aantal sessies bij de indivi-2009 werd tot op heden vier- sessie aanwezig is. Vanaf 2017 duele begeleiding wordt be-maal per jaar onafgebroken worden de groepsessies 3 keer perkt tot maximum 4 uren eneen rookstopcursus opgestart. per jaar georganiseerd. Deze kan wat duurder uitvallen voor sessies gaan gewoonlijk door op de roker. Bij hoogdringendheidPersoonlijke bijdrage dinsdagavond vanaf 19.15 uur kan het zinvol zijn om te startenDe Vlaamse overheid start vanaf tot 21.00 uur in het Administratief met een individuele sessie (1/201 januari 2017 met een nieuwe Centrum van AZ Oudenaarde. uur) om dan aan te sluiten bijwerkwijze en aangepaste terug- de groep (6 laatste dagen uitbetalingen. De roker moet en- Tijdens de sessies worden de de groepssessies op dinsdag-kel nog het remgeld of de per- rookgewoonten onder de loep avond).soonlijke bijdrage (PB) betalen. genomen en worden oplossin-• De PB is laagdrempelig ge- gen aangereikt om de hunke- Advies op de AZO-kamer ring naar de sigaret het hoofd De arts-specialist kan te allen houden tot maximum 48 euro te bieden. In overleg met de tijde een rookstopconsultatie of 24 euro (verhoogde tege- huisarts kan eventueel ook voor de patiënt op kamer aan- moetkoming) voor de groeps- medicatie opgestart worden. vragen, die dan onder een in- sessies (12 uren begeleiding). Er wordt samen met de groep dividueel consult valt.• De PB voor individuele sessies is gewerkt naar een stopdag. daarentegen voor een volledi- MEER INFO • DEELNAME ge sessie van maximum 4 uren, DOORVERWIJZEN heel wat duurder geworden, tot 120 euro. Contacteer vrijblijvend• Voor zwangeren bestaat er tabakoloog Danny Van geen voorkeursregeling meer, zij betalen evenveel als ande- Laethem re rokers. 055 45 61 20 [email protected] www.rookstopkliniek.beStoppen in groep betekent ex-tra steun van anderen in de-

NIEUWS AZO I 8l A Z O u d e n a a rd e l a n ce e rt s p i n e u n itDe diensten Orthopedie en Neurochirurgie Naast de spine heelkunde zal de dienstkondigen met trots aan vanaf 13-02-2017 Neurochirurgie ook instaan voor de behan-één dienst te vormen voor de behandeling deling van intracraniële (hersen)pathologie.van alle chirurgische spine pathologie. Hier- De 24/7 wachtdienst wordt verdeeld overdoor worden niet alleen ingrepen ter hoog- drie neurochirurgen zijnde Dr. Recai Ates, Dr.te van het perifere en centrale zenuwstelsel Mike Huylebrouck en Dr. Ben Ampe. Com-mogelijk, maar wordt ook de continuïteit plexe intracraniële ingrepen kunnen in de,van de rugchirurgie (spine) door deze een- voor deze casussen goed uitgeruste, hybri-heid verzekerd. de operatiezaal in het ASZ Aalst worden uit- gevoerd. Postoperatief kan de patiënt ver-MULTIDISCIPLINAIR der herstellen en opgevolgd worden in AZDe spine unit wordt multidisciplinair opge- Oudenaarde.richt in samenwerking met de dienst Fysischegeneeskunde en de dienst Anesthesie. De AFSPRAKENbundeling van de expertise van deze dis- Voor afspraken voor heelkundige behande-ciplines is een garantie voor kwaliteitsvolle ling van rugpathologie kan u terecht op hetzorg inzake spine pathologie. secretariaat orthopedie-neurochirurgie op het nummer 055 33 67 45 tijdens de kantoor-PRAKTISCH uren.De neurochirurgen, Dr. Mike Huylebrouck Voor niet-heelkundige rugproblematiek kanen Dr. Recai Ates, consulteren voorlopig 4 u de dienst fysische geneeskunde (o.a. Da-halve dagen op de polikliniek orthopedie. vid Back rugschool) contacteren via Dr. SilvieWanneer de wachttijden meer dan 2 weken Vanelstraete  (055 33 67 42) en Dr. Koen Vandeoplopen, worden bijkomende consultatie- Putte (055 33 67 44).momenten ingepland.Ontspanningsruimte in het geriatrisch dagziekenhuis

9 I NIEUWS AZOl G e ri a t risc h d a g zi e ke n h u isIn het kader van het zorgprogramma geria- beroep gedaan worden op artsen van an-trie werd op de afdeling C2 het geriatrisch dere disciplines. Zo wordt een kader gebo-dagziekenhuis opgestart als uitbreiding van den voor diagnostiek en behandeling vande ambulante zorg specifiek gericht op de ouderen, rekening houdend met de belast-oudere patiënt. De verschillende medische baarheid van deze groep.onderzoeken en consultaties worden opéén dag verricht en patiënten worden multi- Het doelpubliek is de patiënt van 75+. Hetdisciplinair geëvalueerd. geriatrisch dagziekenhuis legt de focus op de volgende zorgdomeinen: gangstoor-De medische activiteiten worden gecoör- nissen en/of recidiverend vallen, diabe-dineerd door de geriater, in samenwerking tes-oppuntstelling, geheugenproblemen enmet een team van geriatrische verpleeg- preoperatieve oppuntstelling. Ook het toe-kundigen, een ergotherapeut, een kinesist, dienen van bloedproducten en/of intrave-een psycholoog, een logopedist, een diëtist, neuze medicatie of korte globale observa-een sociaal werker…. Zo nodig kan ook een ties kunnen plaatsvinden in dagopname.DOEL VAN HET GERIATRISCHDAGZIEKENHUIS• Door effectief en efficiënt multi� disciplinair onderzoek de so- matische, cognitieve en sociale problematiek vroegtijdig erken- nen en behandelen.• Ondersteuning bieden voor de eerstelijnsgeneeskunde.• Voorkomen dat ouderen onno- dig worden opgenomen in een hospitalisatieafdeling.• Streven naar het zolang moge- lijk zelfstandig wonen en minder afhankelijk functioneren van de oudere.VOORWAARDEN VOOR EEN Geriatrisch dagziekenhuisGERIATRISCHE DAGOPNAME• De patiënt is ouder dan 75 jaar.• Het dagziekenhuis wordt enkel bezocht op afspraak, dit om een goede planning te kunnen ga- randeren.• De aanvraag gebeurt door de huisarts of een specialist in nauw overleg met de huisarts.

NIEUWS AZO I 10 AANVRAAG OPNAME DAGZIEKENHUIS GERIATRIE • Door wie?   Een opname kan na doorverwijzing door de huisarts of specialist al dan niet verbonden aan AZ Oudenaarde of na geriatrisch consult. • Hoe?  Via aanvraagformulier: ‘aanvraagformulier dagziekenhuis geriatrie’ via de website: www.azoudenaarde.be Bij complexe problemen kan men overleggen met de geriater, Dr. W. Maes, op het nummer 055 33 67 73 of via e-mail: [email protected] • Afspraak?  Na ontvangst van het aanvraagformulier legt de coördinator een opnamedatum vast in overleg met de geriater. De huisarts en de patiënt en/of familie worden hiervan telefo- nisch op de hoogte gesteld. Een infobrochure vindt u terug via de website. • Bijkomende informatie? Indien u verdere informatie wenst, kan u steeds contact opnemen met het geriatrisch dagziekenhuis op het nummer 055 33 62 98 of via e-mail: [email protected]. Maes (tweede vanlinks) en hoofdver-pleegkundige PatrickTembuyser (uiterstrechts) met een deelvan de zorgverlenersin het geriatrisch dag-ziekenhuis.

11 I NIEUWS AZOPRAKTISCHHet geriatrisch dagziekenhuis bevindt zich Tussen de verschillende onderzoeken en/in blok C op de tweede verdieping geïnte- of het geriatrisch assessment kan de patiëntgreerd in de dienst Geriatrie C2. Het geria- comfortabel rusten in een bed of relaxzetel.trisch dagziekenhuis beschikt over 3 bedden De familie, begeleider kan indien zij/hij diten is open op dinsdag en donderdag van wenst de dag doorbrengen in de ontspan-8u - 16u. ningsruimte van de ergotherapie. Een ontbijt/ middagmaal wordt voorzien. De familie kanBij aankomst dienen de patiënten zich aan te een maaltijd gebruiken in de cafetaria.melden aan de dienst opname voor inschrij-ving. De onderzoeksresultaten worden bekeken en geëvalueerd door de geriater en besprokenIn het geriatrisch dagziekenhuis wordt de met de patiënt. Een medische- en verpleeg-patiënt onthaald en begeleid door een ver- kundige ontslagbrief worden meegegevenpleegkundige, die bij opname ook instaat aan het einde van de dag. Een definitievevoor een intakegesprek. Wij vragen om een medische ontslagbrief met alle resultaten vanrecente medicatielijst mee te geven met de de onderzoeken en eventuele behandelin-patiënt. De patiënt moet zich nuchter aan gen worden nadien opgestuurd.melden.

WETENSCHAP AZO I 12l wetenschapl guided implant surgeryDr. Bjorn De Neef, Arts-specialist in de mond-, Met de latere prothetiek erop werd tijdens dekaak- en aangezichtsheelkunde chirurgie weinig rekening gehouden. Decennia- lang werd op die manier verder gewerkt, met afTERMINOLOGIE en toe catastrofale eindresultaten. Pas in de ja-Een implantaat is een vreemd lichaam dat ren ’90 werd er meer en meer ‘prosthetic driven’in het menselijk lichaam geïmplanteerd geïmplanteerd: eerst werd er nagedacht overwordt. Het is een brede term: een pacema- de prothetische oplossing en in functie daarvanker, een knie- of heupprothese en osteosyn- werd er geïmplanteerd. Verschillende 3D soft-thesemateriaal zijn bijvoorbeeld allemaal wareprogramma’s hebben hiertoe bijgedragen.vormen van implantaten.Een dentaal of een tandimplantaat is meer NOBELCLINICIANspecifiek een implantaat dat in de kaaks- Verdere ontwikkeling kwam er met de nieu-beenderen geplaatst wordt en dient om we NobelClinician software van Nobeltanden op te plaatsen: kronen, bruggen of Biocare. NobelClinician is een gebruiks-vaste/uitneembare prothesen. vriendelijke oplossing voor diagnostiek, be- handelplanning en communicatie tussen HISTORIEK behandelaar, verwijzer, tandlabo en de patiënt zelf. It uses state-of-the-art techno- De eerste tan- logies to help dental professionals improve all aspects of dental implant treatment. Het dimplantaten maakt gebruik van state-of-the-art techno- logie om tandheelkundige professionals te werden ge- helpen om alle aspecten van de implan- taatbehandelingen te verbeteren. plaatst in de ja- Uniek hierbij is het “SmartFusion” concept: SmartFusion is het vermogen van NobelCli- ren ’50 en ’60. nician om de (CB)CT-scan te combineren met een in het dentaal labo uitgevoerde Prof. Per Ingvar NobelProcera scan van het model en de wax-up om zo de samensmelting te beko- Brånemark ont- men van het chirurgisch beeld en prothe- tisch doel.This protocol greatly simplifies the dekte in 1952 overall treatment workflow by eliminating the need for two CT scans while providing eerder toevallig an enhanced fit of the Surgical Guide to the patient. Dit protocol vereenvoudigt de aan de univer- totale workflow, maakt meer dan één (CB) CT-scan overbodig, en zorgt bovendien siteit van Lund voor een verbeterde pasvorm van de opti- onel chirurgische boormal (surgical guide). in Zweden het De nauwkeurigheid van de planning laat de behandelaar toe om zowel de plaatsing principe van van het implantaat alsook de immediate tij- delijke restauratie erop te plannen en uit te verankering van voeren!Dr. Bjorn De Neef schroeven in bot. Hij noem-de het fenomeen osseointegratie. In 1965plaatste Brånemark in Göteborg de eerstetitaniumschroeven bij een patiënt. In 1967werd op deze schroeven de eerste volledi-ge brug in de onderkaak geplaatst.In die tijd was het al een groot succes datdeze techniek bestond en meestal succes-vol was. De soms moeilijke prothetiek eropmoest er dan maar bijgenomen worden.De planning van de implantologie was toenhoofdzakelijk ‘bone driven’: waar er vol-doende bot was, werd er geïmplanteerd.

13 I WETENSCHAP AZO2 PROTOCOLS: 2. De patiënt is (bijna) edentaat, heeft1. Er ontbreekt slechts één of enkele tanden slechts 5 tanden of minder.Hierbij wordt eerst een eenvoudige (CB) Hierbij wordt er gewerkt met een scanpro-CT van de desbetreffende kaak genomen. these. Deze kan op basis van een bestaan-De DICOM beelden worden klassiek geüp- de prothese gemaakt worden of de novo. Erload in Nobel Clinician en bestudeerd. De bestaan voorwaarden waaraan een scan-behandelaar kan nu kiezen om met Smart- prothese moet voldoen om goed zichtbaarFusion te werken. Hiervoor is een Impregum te zijn in de software. Verder moet er ook(silicone)afdruk nodig (straks kan dit ook een beetindex gemaakt worden. Nu pasmet een intra-orale mondscanner gebeu- zal de patiënt gescand worden volgens hetren). Deze wordt in het tandlabo uitgego- “dual scan” protocol:ten tot een gipsmodel. De tandtechnicus Scan 1: patiënt + scanprothese + beetindexmaakt dan een tandopstelling (wax-up) Scan 2: scanprothese alleenvan het toekomstige prothetische werk en Beide sets van DICOM beelden worden danscant deze in. Dit bestand kan nadien ook geüpload en gematcht in Nobel Clinician.door de behandelaar geüpload worden en De behandelaar kan nu de exacte plaatsenvervolgens gematcht worden met de (CB) van de implantaten bepalen, zodanig datCT. De behandelaar is dan in staat om de deze het best uitkomen voor de prothetiekimplantaatpositie(s) aan te passen aan de erop, vast of uitneembaar in de functie vantandopstelling en de tandarts weet dan ook de mogelijkheid en de wens van de patiënt.welke abutments er op de tandimplantaten Bovendien kunnen afmetingen en hoekenkunnen worden geplaatst. gemeten worden, die vroeger niet accu- raat in kaart gebracht konden worden, bv. de dikte van de gingiva. A. B. C. D. E.Figuur 1: Patiënt met edentate maxilla wenst 4 implantaten voor overkappingsprothese op baar (All-on-4):A. CT-scan maxilla (3D)B. Dezelfde CT-scan met de scanprothese (dual scan)C. Virtuele planning van 4 implantaten i.f.v. de tandopstelling op de scanprotheseD. Virtueel ontwerp van de full drill guide (FDG)E. Virtueel postoperatief OPG (orthopantomogram)

WETENSCHAP AZO I 14VERDERE CHIRURGISCHE dat de eerste boring (de pi- minimaal invasief mogelijk tePLANNING lot drilling) geleid gebeurt, werken.Eens de behandelaar klaar waarna er klassiek verder In de NobelClinician soft-is met zijn planning, kan hij gewerkt wordt. Via een pilot ware kan een pilot drill guidedeze communiceren naar drill wordt de angulatie en of een full guide virtueel ge-de verwijzende tandarts, het diepte van het implantaat fabriceerd worden en mettandlabo en patiënt zelf. Dit al goed voorbereid. Ful- enkele “clicks” besteld wor-kan door er een Pdf-bestand ly guided betekent dat de den. Deze wordt dan doorvan te maken, via de NobelCli- volledige procedure geleid de firma enkele dagen laternician Communicator iPad app, gebeurt, m.a.w. vanaf het aangeleverd. De productieof door de file te “sharen” met optioneel punchen van de hiervan gebeurt in Mahwah,iedereen die ook de NobelClini- gingiva t.e.m. de plaatsing nabij New York.cian software heeft. Eventuele van de implantaten zelf. In AZ Oudenaarde is allesopmerkingen kunnen dan lei- Fully guided werken kan voorhanden om dit behan-den tot aanpassingen om daardoor “flapless” gebeu- delconcept tot in de puntjestot een definitieve planning ren: er hoeft geen incisie uit te voeren: een CT-scan,te komen. en flappreparatie gemaakt de Nobel Clinician softwareDe behandelaar moet kie- worden. Daardoor zijn de en een Impregum Pentamix.zen hoe hij de chirurgie zal naweeën voor de patiën- Op een jaar tijd werden eenuitvoeren: freehand, met ten veel minder: minder pijn, twintigtal drill guides gefa-pilot drill guide of fully gui- minder zwelling, minder ec- briceerd en een veelvoudded. Freehand betekent chymose, minder hemato- aan planningen gemaakt indat de plaatsing van de men. Indien niet gekozen Nobel Clinician. Om de kos-implantaten met de vrije wordt om flapless te werken ten naar de patiënten toehand gebeurt, zonder enig (bv. te weinig gekeratiniseer- te drukken, wordt enkel bijhulpmiddel, wat kan bij voor de gingiva rondom het toe- uitgebreidere en complexe-de hand liggende chirurgie. komstige implantaat, probe- re gevallen met drill guidesMet pilot drill guide betekent ren we via een mini-flap zo gewerkt.VERDERE PROTHETIEKDe verwijzer moet ook een je over laten plaatsen. plantaten kunnen belastkeuze maken voor de tij- De implantaten kunnen worden met een tijdelijkedelijke prothetiek: ook immediaat belast verschroefde protheseDe implantaten kunnen worden indien ze voldoen- zonder extensies.tweefasig geplaatst wor- de primaire stabiliteit in het Enkele maanden later, naden, ze worden dan a.h.w. omliggende bot hebben: vrijlegging van de tweefa-begraven onder de gingi- een solitair implantaat kan sig geplaatste implanta-va om pas na osseointe- immediaat belast worden ten en na controle van degratie belast te worden. met een tijdelijke kroon. osseointegratie, kan deAl die tijd kan de patiënt Zo’n tijdelijke kroon kan tandarts starten met deer ofwel geen tanden op door het tandlabo ook al definitieve prothetischedragen, ofwel een uit- voorbereid worden op ba- restauraties op de implan-neembaar gebit over dra- sis van de NobelClinician taten.gen, ofwel een kleefbrug- planning! Multipele im-

15 I WETENSCHAP AZOA. B. C.D. E. F. G.Figuur 2: Ingreep uitgevoerd door Dr. De Neef in AZO bij dezelfde patiënt uit figuur 1:A. Toediening van locoregionale anesthesieB. Vergelijking tussen de scanprothese en de full drill guide (FDG)C. Plaatsing en fixatie van de FDGD. Boringen doorheen de FDGE. Plaatsing van de implantaten doorheen de FDGF. Verwijdering van de FDG enkel 4 kleine gaatjes in de gingiva geen hechtingen nodig. Patiënt kon daags na deze ingreepprobleemloos zijn zaak runnen.G. Echt postoperatief OPG (vergelijk met het virtuele OPG, cfr. figuur 1.E.)

WETENSCHAP AZO I 16l E pi l e psieDr. Jo De Koninck, Arts-specialist in de neurologie afwijking, een hersenbeschadiging door trauma, bloeding of een infectie (meningitis, encefalitis,WAT IS EPILEPSIE? hersenabces). Bij epilepsie op latere leeftijd vindenEpilepsie is één van de meest frequent voorko- we frequenter aantoonbare oorzaken terug, zoalsmende chronische neurologische aandoenin- een hersentumor of metastase, een hersenbloe-gen. Bij een epileptische aanval doen zich plot- ding of een hersentrauma. Bij sommige mensenseling optredende, abnormale, voorbijgaande lokken bepaalde triggers een aanval uit: slaapte-verschijnselen voor, die worden veroorzaakt door kort, stress, alcoholontwenning (delirium tremens),een excessieve ontlading van een populatie neu- ontwenning van kalmeerpillen, lichtflitsen (stro-ronen. Er wordt pas van epilepsie gesproken van- boscooplicht in een dancing) of bepaalde drugsaf een tweede aanval, omdat sommige perfect (amfetamines).gezonde mensen wel eens een eenmalige aanvalkrijgen zonder echt te lijden aan epilepsie. HOE WORDT DE DIAGNOSE GESTELD?De prevalentie van epilepsie wordt geschat op 5 Allereerst door getuige te zijn van een aanval ofper 1.000 personen. Wereldwijd gaat dat om tien- door het verhaal van getuigen. Tegenwoordigtallen miljoenen mensen, de meeste zelfs in de brengt de familie soms een filmpje mee, met deontwikkelingslanden. smartphone gemaakt. Dat is nog altijd beter dan een beschrijving, want er zijn “aanvallen” die opOP WELKE LEEFTIJD BEGINT EPILEPSIE? epilepsie lijken en die door de omstaanders danEpilepsie kan op gelijk welke leeftijd beginnen. als dusdanig bestempeld worden. Soms is deReeds bij pasgeborenen en baby’s worden epi- patiënt onmiddellijk na een aanval nog verward,leptische aanvallen vastgesteld. Bij 75% van de vertoont hij een tongbeet, urineverlies, heeft hij lastepilepsielijders werd de diagnose gesteld vóór de van spierpijn, soms vindt men een schouderluxatie.leeftijd van 20 jaar. Op latere leeftijd zien we meer Soms is de patiënt na de aanval kortstondig éénzij-epilepsie door hersenletsels zoals hersenbloeding, dig verlamd aan die kant waar de spierschokkentumor, CVA, … Door de vergrijzing van de bevol- zaten (Todd’s parese). Men kan ook een prolakti-king wordt deze laatste groep alsmaar belangrij- nestijging meten tot een uur na de aanval.ker. AANVULLENDE INVESTIGATIESWAT ZIJN DE OORZAKEN? Elektro-encefalografieBij de meerderheid van de epilepsiepatiënten Met een EEG wordt de abnormale hersenactiviteitvinden we geen oorzaak. Bij 40% is er een erfelijke zichtbaar. Bij sommige mensen is dit zelfs tussen defactor. Veel personen met een verstandelijke han- aanvallen merkbaar. Een patiënt kan ook langdu-dicap lijden aan epilepsie omdat hun mentale rig geobserveerd worden in een epilepsiekliniekretardatie én hun epilepsie een gemeenschappe- en constant met camera’s gefilmd worden. Het islijke oorzaak hebben, zoals zuurstoftekort bij de ge- mogelijk een patiënt 24 uur te laten rondlopen metboorte, een metabole aandoening, een erfelijke een Holter-EEG zoals in de cardiologie gebeurt om zeldzame ritmestoornissen op te sporen. Som- Dr. Jo De Koninck mige epilepsiesyndromen hebben een specifiek EEG-patroon (absences, fotosensitieve epilepsie, syndroom van West, syndroom van Lennox-Gas- taut,…). Beeldvorming Bij iedere patiënt met een eerste insult of epilep- sie is beeldvormende diagnostiek geïndiceerd. Bij acute pathologie zoals verdenking op intracere- braal hematoom en bij ernstig zieke patiënten kan worden gekozen voor een CT-scan, evenals bij

17 I WETENSCHAP AZOverdenking op intracerebrale calcificaties als oor- tachycardie, niet door inspanning uitgelokt, maarzaak voor de epilepsie zoals bij tubereuze sclerose. er zijn ook gevallen beschreven van bradycardie,De MRI is superieur voor het aantonen van mesiale zelfs asystolie voorafgaand aan een aanval. Der-temporale sclerose, vasculaire malformaties, tu- gelijke patiënten hebben wel degelijk epilepsie,moren en verworven hersenschade en maar ze moeten toch een pacemaker krijgen.migratiestoornissen (dit zijn eilandjes van grijze In dit verband dient vermeld dat er een zeldzaamstof die tijdens de embryonale ontwikkeling niet soort fatale epilepsieaanvallen bestaat waarbijnaar het hersenoppervlak of cortex gemigreerd asystolie en apnoe lijden tot de dood van patiënt.zijn, maar in de diepte van de witte stof achter- Dit heet SUDEP (sudden death in epilepsy). Mengebleven zijn). vermoedt dat dit allemaal gevallen zijn van ictaleIctale Spect of pre-ictale asystolie. In deze gevallen ontbreektIn een ziekenhuisomgeving en bij patiënten on- een evidente oorzaak van overlijden, zoals verdrin-der monitoring, kan men op het moment van een ken in bad of stikken in het hoofdkussen als gevolgaanval een lipofiel Technesium-99m ligand inspui- van een epilepsieaanval. Laboratoriumonderzoeken Uitsluiten van hypoglycaemie, hypothyreose, hy- ponatriëmie of hypocalcemie, opsporen van zeld- zame metabole aandoeningen, opsporen van prolactine-stijging met controle 24u later als refe- rentiewaarde. Soms is analyse van lumbaal vocht nodig in het kader van vermoeden van encefalitis. EEG van een beginnende epilepsie-aanval. Genetisch onderzoek Het onderzoek kan van belang zijn voor de diag-ten dat zich fixeert aan de cellen die abnormaal nostiek, de behandeling, de prognose of de er-elektrisch actief zijn. Er is dan een uur de tijd om de felijkheidsvoorlichting. Een kinderwens is vaak depatiënt te scannen; het isotoop blijft ter plaatse zit- aanleiding.ten en zo kan de focus in beeld gebracht worden Situaties waarin een verwijzing kan worden over-lang nadat de aanval voorbij is. Deze techniek wogen zijn onder andere: bloedverwantschapwordt gebruikt in de voorbereiding van epilep- van de ouders van de patiënt, positieve familie-siechirurgie om de juiste focus te vinden. anamnese voor epilepsie, wenselijkheid van fami- lieonderzoek en bij prenatale diagnostiek.Cardiologisch nazicht Chromosomenonderzoek is geïndiceerd in gevalHartritmestoornissen kunnen zowel bij kinderen als van epilepsie in combinatie met aangeboren af-bij volwassenen verschijnselen geven die lijken op wijkingen, mentale retardatie/regressie e causaepileptische aanvallen. Het is niet duidelijk of het ignota, dysmorfe kenmerken.zinvol is een ECG te maken bij alle patiënten bijwie de diagnose epilepsie wordt overwogen. Een WELKE SOORTEN AANVALLEN BESTAAN ER ?normaal ECG maakt een hartritmestoornis (inclu- I Partiële of focale aanvallensief het verlengde QT syndroom) onwaarschijnlijker,maar sluit die niet uit. Het is ook geen of/of verhaal, (met een lokaal of focaal begin)want er bestaan mensen die hartritmestoornissenvertonen voorafgaand aan hun aanval. A. Eenvoudige focale aanvallen met intact bewustzijn:Meestal betreft het een plotse onaangepaste 1. met motorische verschijnselen: dit zijn spier- trekkingen in een deel van het lichaam die lang kunnen duren en eventueel verlopen over het lichaam, terwijl de patiënt perfect wakker en bewust blijft. Deze aanvallen geven frequent verlamming na de aanval (Todd’s parese) en komen vaak voor bij hersenmetastasen of tumo- ren. 2. met sensibele fenomenen : voosheid, pares-

WETENSCHAP AZO I 18 thesieën, visuele-, auditieve- of geurhallucinaties haling. 3. met autonome symptomen: bleekheid, kippenvel, mydriasis, borborygmen, D. Atone aanvallen: deze zijn moeilijk te onderscheiden van vasova- gale syncopes of van abdominale migraine bij dit zijn de meest gevaarlijke aanvallen want pati- kinderen. ënt valt compleet zonder enige spiertonus op de 4. met psychische fenomenen: déjà vu, déjà grond. Hij gebruikt zijn handen niet om de val te entendu, geforceerde herinnering, derealisaties, breken, dit lijdt vaak tot zware schedeltrauma’s. plotse onaangepaste emoties, illusies. Dit zijn de patiënten die met een beschermende helm moeten rondlopen. B. Complex partiële insulten met gedaald bewustzijn: III Niet geclassificeerde insulten vernauwd bewustzijn, hierbij zien we vaak auto- Enkele neonatale soorten (swimming move- matismen waarbij patiënt zich totaal niet bewust ments, rhythmic eye movements , ... ), hier gaan is van een complexe handeling die hij stelt. Der- we niet verder op in. gelijke mensen worden soms beticht van winkel- Tijdens de Open Bedrijvendag 2016 in AZ Ou- diefstal of vandalisme terwijl ze een complete denaarde werd continu een filmpje vertoond amnesie hebben voor het hele gebeuren. Ze waarin verschillende epileptische aanvallen te lopen doelloos rond, stellen zinloze handelingen. zien waren. Het doel was om bezoekers de ver- schillende types van aanvallen te tonen, want C. Secundair generaliserende partiële insulten: rond epilepsie bestaan er veel misverstanden. ‘Jan met de pet’ kent enkel het beeld van een zijn per definitie aanvallen met een focaal begin, grand mal-aanval met tongbeet, urineverlies en maar die na enkele seconden tot enkele minu- schokkende bewegingen in de vier ledematen. ten, overgaan in een gegeneraliseerd insult. DIFFERENTIAAL DIAGNOSEII Gegeneraliseerde insulten (convulsief of niet convulsief) De EEG muts A. Absences: Epileptische aanvallen hebben een breed spec- trum aan uitingsvormen. De meeste aanvallen zijn dit is een vorm van epilepsie bij kinderen, waarbij duidelijk herkenbaar, maar bij een aantal is dat de patiëntjes meerdere keren per dag kort (10 à niet het geval. Deze aanvallen kunnen ten onrech- 30 seconden) afwezig zijn. Ze reageren op niets, te worden beschouwd als niet-epileptisch. Aan de ze hebben ook geen dreigreflex, het lijkt alsof ze andere kant zijn er aanvallen waarvan de beschrij- dagdromen, maar ze zijn volledig bewusteloos, ving lijkt te passen bij epilepsie, maar die berusten ook al blijven ze gewoon staan of zitten. Deze op een niet-epileptische oorzaak zoals een convul- vorm van epilepsie geeft een heel specifiek EEG sieve syncope. Dit is een klassieke syncope waarbij en wordt ook petit mal genoemd. Meestal stopt de patiënt enkele korte myoclonieën vertoont. Een dit rond de puberteit. aanval van Adam-Stokes kan ook op een insult lij- B. Myoclonische aanval: heel korte aanvallen die vooral bestaan uit een korte spierschok die minder dan een seconde duurt. De schokken komen vaak in series voor. C. Tonische en tonisch-clonische insulten: dit zijn de meest gekende aanvallen, de tonische fase is een opspannen van alle spieren ook van het middenrif, de gelaatsspieren, de ledematen. Dit leidt tot apnoe en een krampachtige hou- ding met overstrekken van de nek, geplooide armen (biceps sterker dan triceps) en gestrekte benen (quadriceps sterker dan hamstrings). Als de blaas gevuld is, volgt uiteraard urineverlies en dat is ook de fase waarin de tongbeet optreedt. De clonische fase is de klassieke aanval met syn- chrone spierschokken in gans het lichaam. Na- dien valt patiënt in slaap met zeer zware adem-

19 I WETENSCHAP AZOken. Telemetrie of eventrecording brengt de ware aanval daarentegen kan men niet nabootsen,aard aan het licht. de bewegingen zijn te bruusk of te hoekig, van-Hier past ook een woordje uitleg over psychogene daar dat het in Hollywoodfilms zelden lukt om eenaanvallen. Dat zijn crisissen van hysterische con- overtuigende aanval in beeld te brengen. Om hetversie waarbij de patiënt een aanval simuleert om helemaal verwarrend te maken, bestaan er ookaandacht te trekken. Bij zo’n “valse” aanval zijn pseudo-aanvallen bij patiënten die écht epilepsiede ogen meestal gesloten, terwijl ze bij een ech- hebben, tot 20% van de epileptici maakt er eente aanval open zijn. Dikwijls zijn de spierschokken sport van om, naast hun echte aanvallen, ookeerder asynchroon “slaan met de armen en be- nog eens aanvallen te simuleren. Men mag dus bijnen”, vaak alternerend links-rechts in plaats van het zien van één psychogene crisis niet besluitensynchroon links-rechts. Het zijn bewegingen die dat de patiënt geen echte epilepsie heeft, menmen zou kunnen nadoen, een echte epileptische moet voorzichtig zijn.WAT TE DOEN BIJ EEN AANVAL?1/ Meestal moet men niets doen. De aanval gaat vanzelf over.2/ Nooit iets in de mond steken, gevaar van verstikking, tanden breken, ...3/ Het hoofd ondersteunen, voorkomen van verwondingen. Stabiele zijlig.4/ Gegeneraliseerde epileptische aanvallen die langer duren dan vijf minuten moeten worden gecou-peerd met diazepam in de vorm van een rectiole of Dormicum (midazolam) in de mond druppelen.Temesta expidet werkt te traag.Bij opeenvolgende aanvallen zonder wakker worden, spreken we van status epilepticus, dat is een le-vensbedreigende urgentie waarvoor de patiënt moet afgehaald worden door de MUG. Dan wordtbest Temesta, Valium of Dormicum IV gegeven, nooit I.M. Vervolgens start men met Depakine of KeppraIV. In uitzonderlijke gevallen is het nodig over te gaan tot pantothal-coma op intensieve zorgen. Een sta-tus epilepticus heeft een hoge mortaliteit. In de volgende editie van het Huisartsenmagazine licht dr. De Koninck de medicamenteuze en even- tueel chirurgische behandeling van epilepsie toe en stelt hij nieuwe anti-epileptica voor.

WETENSCHAP AZO I 20l S u b c u ta n e i m m u n ot h e ra p i e Dr. Tineke Dutré, muunrespons, de specifieke immuunreactie en Arts-specialist in de vermindert de inflammatoire respons ter hoogte neus-, keel- en oorge- van de mucosa. neeskunde Immunotherapie bestaat in twee soorten: sub- cutane en sublinguale immunotherapie. Sublin- EPIDEMIOLOGIE VAN guale immunotherapie bestaat voor grassen in de vorm van een smelttablet en sinds kort bestaat ALLERGIE deze ook voor huisstofmijt. Voorlopig zijn deze nog behoorlijk duur. Sublinguale druppelkuren kunnen Allergie wordt wel eveneens gegeven worden. Bij subcutane immunotherapie worden allergenen eens de epidemie toegediend via subcutane injecties in de dorsale zijde van de bovenarm. Deze injecties worden ge- van de 21e eeuw durende 3 maanden wekelijks toegediend (met uitzondering van 2 weken zonder injectie), waarbijDr. Tineke Dutré genoemd. Wereld- de dosis van het toegediend allergeen wekelijks wordt verhoogd. Dit noemt men de instelfase. wijd lijden 500 mil- Hierdoor kan na 12 weken een grote hoeveelheid van het allergeen verdragen worden. Na de in-joen personen aan allergische rinitis. In Europa stelfase worden de injecties maandelijks gegeven en dit gedurende minimaal 3 jaar en liefst 5 jaar.lijdt 20 tot 40% van de algemene bevolking Dit is de onderhoudsfase. Indien de huisarts be- kend is met immunotherapie en het nodige mate-aan allergische rinitis, waarvan 15 tot 20% aan riaal voorhanden is om een allergische reactie te kunnen behandelen, kan deze onderhoudsfaseeen ernstige vorm. eventueel ook bij de huisarts toegediend worden.BEHANDELING VAN ALLERGIE WAT MET DE BIJWERKINGEN?Behalve de bekende klachten van niezen, loop- Tijdens de immunotherapie kunnen ernstige enneus, verstopte neus en jeukende ogen komen minder ernstige reacties optreden. Vermoeidheidook concentratieproblemen veel voor. Dit laatste wordt soms beschreven in de instelfase. Lokalewordt vaak niet onderkend. reacties variëren van jeuk ter hoogte van de in-Bepaalde allergenen, zoals huisdieren, kunnen jectieplaats tot roodheid en zwelling. Deze voor-vermeden worden, maar voor grassen, bomen en gaande reageren goed op het innemen van eenhuisstofmijt kunnen alleen allergeenbeperkende antihistaminicum. Bij een grotere reactie wordtmaatregelen getroffen worden en geen volledi- aan de patiënt gevraagd om de grootte van dege sanering. Meestal geeft dit dan ook maar een roodheid en de zwelling te meten, om een objec-beperkt resultaat. tieve meting te kunnen registreren.Een medicamenteuze behandeling kan bestaan Astmapatiënten kunnen wat last hebben vanuit een corticosteroïd neusspray en een antihista- astmatische klachten met dyspnoe, vandaar datminicum. Deze verbeteren vaak de levenskwali- hen gevraagd wordt om altijd een kortwerken-teit en school- en werkverzuim. Voor een deel van de B2-mimeticum puffer, zoals Ventolin, bij zich tede patiënten resulteert dit echter nog niet in een hebben.goede klachtencontrole. Voor hen kan immuno- Een anafylactische reactie doet zich zelden voor,therapie een oplossing bieden. maar de geringe kans zorgt voor een verhoogde waakzaamheid onmiddellijk na de vaccinatie. DeWAT BETEKENT IMMUNOTHERAPIE? patiënt dient een halfuur in observatie te blijvenImmunotherapie wordt ook desensibilisatie, hy- na de inspuiting. Bij een anafylactische reactieposensibilisatie of allergievaccinatie genoemd. kan op deze manier onmiddellijk een adrenali-Immunotherapie richt zich op de oorzaak van deziekte met het oog op genezing. Het is een be-handeling die ingrijpt in het werkingsmechanismevan een allergische aandoening.Door het toedienen van allergeenextracten wor-den specifieke antilichamen geblokkeerd enworden tolerantie-inducerende cellen en medi-atoren geactiveerd. Dit verhindert een verdereexacerbatie van de allergeen getriggerde im-

21 I WETENSCHAP AZOne-injectie, Epi-Pen toegediend worden. wordt gevraagd om de arts telkens te verwittigenAanvankelijk werd gedacht dat deze reacties als er iets werd aangepast in het medicatiesche-vooral bij de instelfase van de immunotherapie ma.zouden optreden. Uit onderzoek is echter geble- Verder is het zeer belangrijk dat de patiënt thera-ken dat dit net zo vaak kan optreden in de instel- pietrouw is en voldoende gemotiveerd is voor defase als in de onderhoudsfase van de immuno- langdurige behandeling.therapie.Er wordt aan de patiënt gevraagd om steeds een WAT MAG NIET OP DE DAG VAN DE INJECTIE?arts te consulteren bij het vermoeden van een bij- Intense sportbeoefening, sauna, een warm badwerking van de behandeling. of overmatig alcoholgebruik moeten vermeden worden op de dag van de injectie. Deze omstan-HOE EFFECTIEF IS IMMUNOTHERAPIE? digheden kunnen door een verhoogde door-De behandeling is zeker effectief. De meeste pa- bloeding van de subcutane weefsels de absorp-tiënten ondervinden een verlichting van de symp- tie van het vaccin versnellen en aanleiding geventomen na 6 - 8 maanden therapie. Algemeen tot bijwerkingen.voelt ongeveer 80% van de patiënten zich na 1jaar behandeling beter. Dit aantal stijgt nog na 2 WAT BIJ ZIEKTE ?– 3 jaar behandeling. Bij een zware verkoudheid of griep dient de vac-Het langdurig effect van de behandeling verschilt cinatie minstens één week uitgesteld te worden.van persoon tot persoon, maar in het algemeen Tijdens de instelfase moet dan teruggegaan wor-komen de symptomen minder vaak terug naar- den op een lagere dosis met nadien terug opho-mate de therapie langer duurt. gen van de dosis.Er zijn ook data die aantonen dat door het toe-dienen van immunotherapie de ‘allergic march’ ZWANGERSCHAPwordt tegengehouden. Zo kan vermeden worden Het wordt afgeraden om de immunotherapie opdat zich nog bijkomende allergieën ontwikkelen. te starten tijdens de zwangerschap. Eenmaal de onderhoudsdosis bereikt is, mag de kuur eventu-ZIJN ER CONTRA-INDICATIES VOOR eel wel verder gegeven worden, in overleg metIMMUNOTHERAPIE? de gynaecoloog.Belangrijk is om patiënten van tevoren te scree-nen op goede indicatie en veiligheid. Contra- KOSTPRIJSindicaties voor de behandeling zijn bijvoorbeeld Immunotherapie wordt in België niet terugbetaald,aanwezigheid van een immunodeficiëntie, inna- dit is in bepaalde andere landen, waaronderme van immunosuppresiva, het gebruik van bèta- Nederland, wel het geval. De kosten van hetblokkers, en het hebben van een ongecontroleer- product moeten dan ook door de patiënt zelfde astma of verminderde longfunctie. gedragen worden. Dit bedraagt het eerste jaarAlvorens met immunotherapie te starten, wordt ongeveer 250 euro, daarna ongeveer 200 euro/de patiënt gezien op de dienst longziekten voor jaar. De consultatie ter toediening van de injectieeen longfunctietest. Astma-patiënten komen ook wordt binnen AZ Oudenaarde aan een verlaagdin aanmerking voor immunotherapie, op voor- tarief uitgevoerd.waarde dat deze goed gecontroleerd is.Een bèta-blokker zorgt voor een sterk gedaalde PRAKTISCHefficiëntie van een adrenaline-inspuiting (Epi-pen) Binnen AZ Oudenaarde wordt subcutane immu-door het reeds bezetten van de receptoren. Dit notherapie gegeven voor huisstofmijt, grassen,vormt dan ook een contra-indicatie voor immuno- bomen, en wespen. Dit zowel op de dienst Neus-therapie. Andere medicatie kan gebruikt worden Keel-Oor als op de dienst Pneumologie. Wespen-tijdens de behandeling. Er wordt wel gevraagd desensibilisatie vindt enkel op de dienst Pneu-om geen andere vaccinaties te ondergaan tij- mologie plaats.dens de dagen rond een injectie en de patiënt

WETENSCHAP AZO I 22l M e n o pa u ze i n d e 2 1 ste e e u w Dr. Ana Oliveira durende 6 tot 12 maanden bij nen neemt af en de concen- vrouwen ouder dan 45 jaar. In tratie van gonadotropinenDr. Ana Oliveira, Arts-specialist Europa begint de menopau- neemt toe als gevolg vanin de gynaecologie ze gewoonlijk bij vrouwen de negatieve retrofeedback. tussen 48 en 55 jaar oud (ge- Perimenopauzale cycli wor-De menopauze wordt meest- middelde leeftijd 51j). Aan- den langer (50-60 dagen) enal gedefinieerd als het uitblij- gezien de levensverwachting overwegend anovulatoir. Omven van de menstruatie ge- steeds stijgt (nu rond 81j voor de diagnose van menopau- vrouwen) en de gemiddelde ze te stellen, is de amenorroe leeftijd van de menopauze belangrijker dan de bepaling niet veranderd is, wordt het van de hormonale waarden belang van gezonde post- (FSH en E2). Menopauze is menopauzale jaren met een geen biochemische definitie, goede levenskwaliteit snel gezien de grote variabiliteit duidelijk. in de hormoonspiegels in de Het aantal follikels vermindert perimenopauzale jaren. geleidelijk aan, met een ver- lies van ovariële gevoeligheid Er bestaat een staging sys- aan de stimulatie via de go- teem dat de verschillende fa- nadotropine als gevolg. De sen van de overgangsperiode concentratie van oestroge- kan identificeren.STAGE -5 -4 -3B -3A -2 -1 +1A +1B +1C +2 REPRODUCTIVE MENOPAUSAL POSTMENOPAUSE TRANSITIONTERMINOLOGY EARLY PEAK LATE E A R LY LATE E A R LY LATE PERIMENOPAUSEDURATION VA R I A B L E VARIABLE 1-3 YRS 2 YRS (1+1) 3-6 YRS REMAI- NING - VARIABLE LI- FESPAN LOWPRINCIPAL CRITERIA VERY LOW VERY LOWMENSTRUAL variable regular regular subtle variable inter-CYCLE to regular changes length val of VASOMOTOR in flow/ persistent amenor- SYMPTOMS rhea of most likely length >= 60SUPPORTIVE CRITERIA - - - - STABILIZES LOW VARIABLE VARIABLE > 25 IU/L VERY LOWENDOCRINE LOW VERY LOWFSH LOW LOW LOWAMH - LOW LOW LOW VERYINHIBIN B LOW LOW LOW LOW LOWANTRAL INCRE-FOLLIDE ASINGCOUNT SYMP- TOMS OFDESCRIPTIVE CHARACTERISTICS URIGE- NITALSYMPTOMS VASO- ATROPHY MOTOR SYMP- TOMS likelyBron: The North American Menopause Society

23 I WETENSCHAP AZODe gevolgen van menopau- contact. Het urineverlies dat vrouwen jonger dan 60 jaarze zijn goed bekend. In een soms in de menopauze ont- die minder dan 10 jaar in devroeg stadium komen de staat, kan ook leiden tot min- menopauze zijn bij opstart vanvasomotorische symptomen, der seksueel contact en ver- de medicatie.de stemmingswisselingen en minderde sociale interactie.de slaapstoornissen. Een paar Hoelang?jaren later ontstaan de uroge- Als het zelfbeeld van een Kortetermijntherapie is de 1stenitale atrofie en het vermin- vrouw verandert, komen ook keus voor vrouwen met mati-derde libido. Nog later komen andere factoren in het spel. ge tot intense vasomotorischedan de osteoporose, de car- De menopauze omvat niet al- symptomen zonder contra-in-diovasculaire pathologie en leen een veelheid van symp- dicaties. Er kan 2 tot 3 jaarde cognitieve stoornissen. De tomen, ze kan de levenskwa- behandeld worden, met eenvasomotorische symptomen liteit echt beperken. maximum van vijf jaar.verdwijnen meestal spontaan De stopzetting van de behan-2 tot 4 jaar na de laatste men- BEHANDELING VAN deling kan abrupt of gelei-struatie, bij 9% van de vrou- MENOPAUZALE KLACHTEN delijk gebeuren. Een abruptwen blijven ze tot de leeftijd Waarom behandelen we staken van de behandelingvan 60-70 jaar. menopauzale klachten? Om wordt geassocieerd met eenOndanks het feit dat de dit te vermijden: verhoogd risico op herhalingcognitieve symptomen en van de vasomotorische klach-veranderingen van stem- De behandeling van de ten (55%). De opschortingming en slaap bij de meeste menopauze is alleen geïndi- moet in overeenstemming zijnmenopauzale vrouwen (85%) ceerd bij vrouwen met symp- met de intensiteit van de eer-voorkomen, is er geen nade- tomen die de levenskwaliteit ste symptomen:lige invloed bewezen op de compromitteren en moet ge-geestelijke gezondheid. Er is richt worden op de overheer- „ lichte / matige symptomenwel een groep van hoogrisi- sende symptomen. probeer abrupt te stoppencovrouwen (psychologischeantecedenten), bij wie de- Wanneer? „ matige / ernstige symptomenpressieve symptomen kun- Behandeling is geschikt voor geleidelijk afbouwennen versterkt worden doorhormonale schommelingen, In het geval dat de vrouw hetaanwezigheid van vasomoto- stoppen van de behandelingrische symptomen en andere niet kan tolereren, moeten deongunstige omstandigheden voordelen en de nadelen vanvan het leven. een verderzetting van de hor- monale behandeling beke-Het verminderde libido kan ken worden.een gevolg zijn van de vagi-nale atrofie, maar de atrofie Welke behandelingen zijn erkan omgekeerd ook een ge- beschikbaar?volg zijn van een verminderd Het is heel belangrijk het on-libido door verlaagd seksueel derscheid te maken tussen de beschikbare groepen van medicijnen om de menopau- zale klachten te behandelen.Oestrogenen worden toegepast voor de be- handeling is, volstaat meestal een lage dosishandeling van subjectieve menopauzale oestrogeen, of kan lokaal of systemisch estriolklachten. De dosis en de aard van het oes- (biologisch minder actief oestrogeen) wordentrogeen worden aangepast aan de klachten gebruikt. Langdurige behandeling met syste-en de leeftijd van de patiënte. Wanneer atro- mische oestrogenen in monotherapie leidt totfie van de slijmvliezen de enige reden tot be- endometriumhyperplasie en verhoogd risico

WETENSCHAP AZO I 24van endometriumcarcinoom. Om dit risico te hebben ze soms gunstige activiteiten, maarverminderen wordt, indien de uterus nog in veroorzaken ze ook bijwerkingen.situ is, systematisch een progestageen geas- Tibolon is een synthetisch 19-nor-steroïd metsocieerd. Bij vrouwen die een hysterectomie progestagene, oestrogene en androgene ei-hebben ondergaan, dient geen progesta- genschappen. De risico-batenverhouding vangeen aan het oestrogeen te worden geasso- Tibolon is onduidelijk. De gegevens over decieerd. Behandeling met oestrogenen gaat veiligheid van Tibolon op lange termijn zijn be-het postmenopauzaal botverlies tegen en perkt in vergelijking met deze van de oestro-kan bij langdurige toediening de fractuurin- progestagene associaties. Er is een vermoedencidentie verlagen. Er wordt echter afgeraden van verhoogd risico van borstkanker (vooralom postmenopauzale vrouwen te behande- verhoogde kans op recidief) en van endome-len met oestrogenen enkel en alleen ter pre- triumcarcinoom. Een studie over het gebruikventie van osteoporose (al dan niet in associ- van Tibolon ter preventie van osteoporotischeatie met progestagenen) gezien het globale fracturen bij postmenopauzale vrouwen, werdrisico-batenprofiel onvoldoende gunstig is, en voortijdig stopgezet omwille van een verhoog-andere behandelingen daarvoor beschik- de incidentie van cerebrovasculaire acciden-baar zijn. Er is op dit ogenblik geen evidentie ten in de Tibolongroep.dat de doeltreffendheid en de ongewensteeffecten van oestrogenen langs transderma- Een woord over de combinatie oestrogenen +le weg of via implantaat verschillen van deze bazedoxifeen: Bazedoxifeen is een selectievebij andere toedieningswegen. oestrogeenreceptormodulator en heeft an- tagonistische eigenschappen op de oestro-Oestroprogestagene associaties: De associ- geenreceptoren van het endometrium. Asso-atie van een progestageen vermindert het ciëren van bazedoxifeen aan geconjugeerderisico van endometriumhyperplasie en -car- oestrogenen zou bij vrouwen met baarmoedercinoom, maar sluit het niet volledig uit. De ter plaatse bij wie progestagenen niet aange-progestagenen spelen mogelijk een rol bij de wezen zijn, het risico van endometriumhyper-langetermijnrisico's van oestroprogestagene plasie door de oestrogenen verminderen. Wehormonale substitutie, o.a. wat betreft het mogen echter niet vergeten dat beide stoffenlicht verhoogd risico op borstcarcinoom. De het risico op veneuze trombo-embolie verho-Women’s Health Initiative en de Million Wo- gen.men Study versterken de evidentie van eenverhoogd risico van borstkanker door hormo- Tibolon, de associatie van estradiol + cypro-nale substitutie op basis van een oestroproge- teron en de associatie van geconjugeerdestagene associatie. De behandeling op basis oestrogenen + bazedoxifeen hebben hun juis-van een oestrogeen alleen zou het risico op te plaats duidelijk nog niet gevonden, onderborstcarcinoom niet verhogen. De resulta- andere omwille van een gebrek aan langeter-ten van gerandomiseerde studies in primai- mijngegevens.re en secundaire cardiovasculaire preventietoonden een verhoogde incidentie van ce- Estriol is eenrebrovasculair accident en veneuze trom- goede oplos-bo-embolie. Misschien is er geen toegeno- sing voor vrou-men cardiovasculair risico bij het starten van wen die alleenhormonale substitutie direct na de menopau- urogenitaleze. De aanbeveling om de behandeling niet klachten heb-langer voort te zetten dan nodig is om de ben. Het is eenmenopauzale klachten te behandelen, blijft minder actiefgeldig. oestrogeen,De progestogenen zijn steroïdederivaten die met een be-volgens hun structuur een verschillende af- perkte systemi-finiteit hebben voor receptoren. Daardoor sche activiteit.

25 I WETENSCHAP AZOBOODSCHAP VOOR DE ARTSEN! postmenopauzale vrouwen is minder breedEerst is het belangrijk om de patiënt te vra- dan die van abnormale bloedingen bij pre-gen: “Is uw levenskwaliteit verminderd door menopauzale vrouwen, omdat de verschillen-de menopauzale klachten?” Dan moeten de oorzaken van anovulatie irrelevant zijn.we verder denken: Heeft de patiënt hoge ri-sicofactoren voor borstkanker en/of trombo- In het geval van atrofie kunnen de atrofischeveneuze embolie? Is patiënte betrouwbaar endometriale oppervlakken weinig of geen flu-voor follow-up? ïdum intracavitaire produceren. Dit resulteert in micro erosies van het oppervlakte-epitheel enDaarna moeten we de voordelen en de na- een daaropvolgende chronische ontstekings-delen van de behandeling bespreken en het reactie (chronische endometritis), die gevoeligfeit dat de beste behandeling maximaal vijf is voor licht bloeden of spotting.jaren duurt. De poliepen worden geassocieerd met vagi-Follow-up met mammografie (bevolkingss- naal bloedverlies (pre- en postmenopauzaal).creening), vaginale echografie en uitstrijkje Ze zijn afgeleid van endometriale proliferatiezijn essentieel. en omvatten risico op maligniteit.[HOT TOPIC] Aangezien postmenopauzale vrouwen oes-VAGINALE BLOEDING NA DE MENOPAUZE SOORTEN VAN ENDOME- MOGELIJKHEID TOT PROGRESSIEDefinitie: Elke bloeding van het vrouwelijke TRIALE HYPERPLASIE NAAR KANKER (%)voortplantingssysteem in de overgang. 1 EENVOUDIGE HYPER-Hoewel de onderliggende oorzaak in PLASIE 385-90% van de gevallen goedaardig is, komen10-15% van de postmenopauzale bloedingen COMPLEXE HYPERPLA- 8door endometriumkanker. Er is dus behoefte SIEaan een snelle en effectieve evaluatie van 29postmenopauzale vrouwen met bloedingen EENVOUDIGE ATYPI-om kanker van de voortplantingsorganen of SCHE HYPERPLASIEpremaligne laesies uit te sluiten. COMPLEXE ATYPISCHE HYPERPLASIEMogelijke redenen voor bloedverlies zijn de trogeen-deficiënt zijn, is endometriale hyper-atrofie van het endometrium, endometriale plasie abnormaal en vereist altijd exploratie.hyperplasie en poliepen. Postmenopauzale Endogene oestrogeenproductie van de ei-bloedingen kunnen ook afkomstig zijn van erstokken, bijniertumoren of exogene oestro-vulva, vagina, baarmoederhals, eileiders, en genen zijn mogelijke oorzaken. Vrouwen meteierstokgeassocieerde pathologie. overgewicht hebben ook hoge niveaus van endogeen oestrogeen door de omzetting van CONDITION WOMEN WITH THE CONDITION (%) androsteendion tot oestron en de aromatisatie van androgenen tot estradiol, die beide in pe-ATROPHIC VAGINITIS 59 rifeer vetweefsel voorkomen. De verschillende soorten van hyperplasie worden geassocieerdENDOMETRIAL POLYP 12 met verschillende risico’s van maligniteit.ENDOMETRIAL 10 De fibromen in de menopauze zijn meestalHYPERPLASIA goedaardig en heel frequent. Snelgroei van een vleesboom in de menopauze of bloedingENDOMETRIAL 10 geassocieerd aan een vleesboom zijn alarm-CARCINOMA signalen, een sarcoom moet worden uitgeslo- ten.HORMONAL EFFECT 7 Endometriale kanker is de 4de meest voorko-CERVICAL CARCINOMA 2 mende kanker bij vrouwen na borst-, long- enOTHER <1De differentiële diagnose van bloedingen bij

WETENSCHAP AZO I 26colonkanker. Er zijn twee fenotypes: het klas- bewijzen (het rectaal onderzoek en het uri-sieke van een vrouw met overgewicht met neonderzoek niet te vergeten), moeten deanovulatoire cycli tijdens haar vruchtbaar le- volgende tests uitgevoerd worden: een cer-ven en nullipara (goed gedifferentieerde kan- vicale cytologie en een transvaginale echo-kers, gevoelig aan progesteron en met een grafie (grotere gevoeligheid en specificiteit).goede prognose) en het fenotype van slanke In aanwezigheid van endometriale verdikkingvrouwen, multipara (niet gedifferentieerde tu- (> 5 mm menopauze), is hysteroscopie metmoren met myometrium invasie en metastase). hysteroscopiegeleide biopsie de beste metho-Andere minder vaak voorkomende oorzaken de voor een definitieve diagnose. Een aspira-zijn de gevolgen van radiotherapie (die tot tiebiopsie in de spreekkamer kan een haalba-weefselnecrose leiden en bloeden), en de re optie zijn voor een snellere diagnose (hogekankers komende van de baarmoederhals, gevoeligheid).baarmoeder, eileiders en eierstokken.De fibromen in de menopauze zijn meestal Nota: De behandeling voor endometrialegoedaardig en heel frequent. Snelgroei van atrofie kan alleen gestart worden als deeen vleesboom in de menopauze of bloeding kwaadaardige oorzaken uitgesloten wor-geassocieerd aan een vleesboom zijn alarm- den.signalen, een sarcoom moet worden uitgeslo- Bibliografie:ten. 1) Birkhauser M, Rozenbaum H, Menopau- se: European Consensus development con-Endometriale kanker is de 4de meest voorko- ference, 1996, Switzerland.mende kanker bij vrouwen na borst-, long- en 2) Berek JS, Berek & Novak’s Gynecology,colonkanker. Er zijn twee fenotypes: het klas- 15th Ed, Lippincott Williams & Wilkins, 2012sieke van een vrouw met overgewicht met 3) Sabaratnam A et al, Essentials of Gy-anovulatoire cycli tijdens haar vruchtbaar le- necology, 2nd Edition, Jaypee, 2011.ven en nullipara (goed gedifferentieerde kan- 4) WHI Study of Younger Postmenopausalkers, gevoelig aan progesteron en met een Women Links Estrogen Therapy to Less Pla-goede prognose) en het fenotype van slanke que in Arteries, NHI, 2007.vrouwen, multipara (niet gedifferentieerde tu- 5) The KEEPS Trial: Hormone Therapymoren met myometrium invasie en metastase). Has Many Favorable Effects in NewlyAndere minder vaak voorkomende oorzaken Menopausal Women. Medscape. Oct 04,zijn de gevolgen van radiotherapie (die tot 2012.weefselnecrose leiden en bloeden), en de 6) KEEPS Results Give New Insight Into Hor-kankers komende van de baarmoederhals, mone Therapy, The North American Society,baarmoeder, eileiders en eierstokken. 2012. 7) Speroff,L; Fritz, M; Clinical GynecologicHoe kunnen we een postmenopauzale bloe- Endoocrinology and Infertility; 7th edition;ding onderzoeken ? LWW; 2005Na een medische anamnese en lichamelijk 8) www.bcfi.beonderzoek om het vaginale bloedverlies te

27 I WETENSCHAP AZOl tota l e h e u p p rot h ese vi a e e n a nte ri e u re   b e n a d e ri n g Dr. Jens De Vos dit blijvend zijn. Bij de posteri- een volledig weefselsparende eure benadering worden de toegang is.Dr. Jens De Vos, Arts-specialist in exorotatoren en het kapselde orthopedie losgemaakt, wat dan weer de WAAROM DE HEUP ANTERI- kans verhoogt op luxaties. In EUR BENADEREN?INLEIDING dit artikel worden de voor- en De algemene voorbereidin-Het plaatsen van een totale nadelen van de de anterieure gen voor het plaatsen vanheupprothese wordt aanzien benadering verder toegelicht. een heupprothese zijn bij alleals een van de meest succes- benaderingen nagenoegvolle ingrepen in de orthope- WAT IS EEN ANTERIEURE BE- identiek. Preoperatief wordendische heelkunde. Klassiek NADERING? de radiologische beelden vanworden de meeste heuppro- De anterieure toegang is ze- de patiënt verwerkt aan dethesen met succes via een ker niet nieuw! De toegang hand van speciaal hiervoor(antero)laterale of posterieure werd voor het eerst beschre- ontworpen software (figuurtoegangsweg benaderd. Bij ven door Hueter in 1882, en 4). Hierdoor krijgen we reedsbeide methodes moeten spie- werd in de jaren 50 gepo- preoperatief een inzicht inren van het bot worden losge- pulariseerd in Frankrijk door welk type en welke maat pro-maakt om tot een goede \"ex- LeTournel en Judet. these we peroperatief nodigposure\" van het heupgewricht De anterieure toegang is te- zullen hebben, en of er moge-te komen. Bij de laterale be- genwoordig gekend onder lijk problemen kunnen zijn voornadering wordt de gluteus verscheidene synoniemen: de beenlengte en stabiliteit.medius deels losgemaakt, ASI (anterior supine intermus- Elke benadering van hetwat de kans op postopera- cular), DAA (direct anterior heupgewricht kan zowel on-tief manken verhoogt. Dit is approach) of AMIS (anterior der algemene als locoregio-meestal enkel zo tijdens de minimal invasive surgery). nale (ruggenprik) anesthesieeerste maanden van de re- Mede omdat er steeds ge- gebeuren. Toch onderscheidtvalidatie, maar af en toe kan streefd wordt naar korter de anterieure benadering herstel en versnelde revali- zich op een aantal vlakken. Figuur 1 datie na heelkunde komen minimaal invasieve en spier- Figuur 2 sparende orthopedische pro- cedures meer onder de aan- Figuur 3 dacht. De incisie ligt aan de voorzijde van het bovenbeen, en wordt meestal longitudinaal ge- plaatst. Bij een anterieure toe- gang wordt het heupgewricht benaderd tussen het interval tussen de musculus tensor fas- cia lata en musculus rectus femoris (figuur 2). Tevens is dit tussen 2 zenuwvlakken in: ner- vus femoralis mediaal en ner- vus glutealis lateraal (figuur 3). Er is geen resectie van spier- aanhechtingen, waardoor dit

WETENSCHAP AZO I 28OPTIMALE CONTROLE STABILI- eure benadering, doch het risico troleerd. Hierdoor vermindert hetTEIT/ MINDER KANS OP LUXA- kan nooit volledig worden uitge- risico op een onverwacht been-TIES sloten. lengteverschil. Echter, in sommigeDe kans op luxatie na een totale gevallen is het nodig om een be-heupprothese bedraagt klassiek MOGELIJKHEID TOT SNELLER perkt beenlengteverschil te aan-1-2%. Meestal is de luxatie naar HERSTEL/SNELLERE REVALIDA- vaarden om zo tot een stabielposterieur gericht. Het mechanis- TIE heupgewricht te komen. Dit kanme is typisch diepe flexie + edoro- Zoals reeds uitgelegd, worden er voorkomen bij patiënten met eentatie van het heupgewricht. Om- bij de anterieure toegangsweg reeds lang bestaande coxarthro-wille van deze reden wordt aan geen spieren losgemaakt of in- se, waar reeds een significantepatiënten aangeraden om tij- gesneden, in tegenstelling tot de verkorting van het been is opge-dens de eerste weken van de re- klassieke methoden, aangezien treden, of bij patiënten die reedsvalidatie geen extreme bewegin- er gebruik wordt gemaakt van een heelkundige ingreep heb-gen met de heup te maken, te het interval tussen de spierbuiken ben ondergaan aan de ipsi- ofhurken of de benen te kruisen. Bij van de tensor fascia lata en de contralaterale heup of knie.een anterieure benadering wor- rectus femoris.den alle posterieure structuren Omwille van deze reden is er min- Zoals bij elke andere operatie-(kapsel en endorotatoren) intact der weefselschade, wat vaak re- techniek, gaat ook deze techniekgelaten, zodat de natuurlijke be- sulteert in minder postoperatieve gepaard met enkele nadelen.scherming tegen luxaties wordt pijn en een sneller herstel en re-behouden. validatie. Dikwijls hebben de pa- Meralgia parestheticaDe anterieure toegang geeft ook tiënten maar 2 tot 4 weken kruk- De nervus femoralis cutaneus la-optimale controle van de positio- ken nodig, vaak zelfs maar 1 kruk. teralis, een gevoelszenuw aannering van de acetabulaire cup. De revalidatiesnelheid is natuurlijk de voorzijde van het bovenbeen,Gezien de patiënt in ruglig op ook sterk afhankelijk van de alge- kan beschadigd worden tijdensde operatietafel wordt gepositi- mene toestand en conditie van de ingreep. De zenuw bereikt hetoneerd (en niet in zijlig), kunnen de patiënt, maar gemiddeld kun- dijbeen onderheen het inguinaaleenvoudige \"landmarks\" worden nen de patiënten het ziekenhuis ligament, en verloopt daarnagebruikt om de acetabulaire verlaten na 3 tot 4 nachten. meestal mediaal van de spinacomponent correct te plaatsen. iliaca anterior superior. Normaal-Tevens kan er eenvoudig scopie CONTROLE VAN BEENLENGTE gezien verloopt de toegangswegworden gegeven om perope- Aangezien de volledige proce- lateraal van deze zenuw, maarratief de accuraatheid van het dure in ruglig gebeurt, zonder soms kunnen zijtakjes in het ope-plaatsen van cup en steel te gebruik van een tractietafel, kan ratieveld terechtkomen. Wanneerverbeteren. Het risico op luxaties de lengte van de benen perope- er schade is aan deze zenuw ofis dus potentieel kleiner bij anteri- ratief eenvoudig worden gecon- aftakkingen kan er een hinde- rend neurinoom ontstaan, of is er een anesthesie of paresthesie ter hoogte van een bepaald gebied van het bovenbeen. Meestal is dit van tijdelijke aard en wordt dit niet als hinderlijk ervaren. Figuur 4

29 I AGENDAl agendaWETENSCHAPPELIJK PROGRAMMA AZ OudenaardeACADEMIEJAAR 2016-2017 06/06/2017 07/02/2017 Vergadering overgenomen door OVOPathologie van het kleine bekkenDr. Ana Oliveira en Dr. Jan Claeys (dienst 20/06/2017 Gynaecologie, AZ Oudenaarde) Neurochirurgie (onder voorbehoud)Restaurant Ladeuze Dr. Mike Huylebrouck (neurochirurgie AZ Oudenaarde) AZ Oudenaarde21/02/2017 Tuberculose Dit programma is onder voorbehoud. WijzigingenProf Dr. Steven Callens (dienst Infectiologie, UZ zijn nog mogelijk. De leden krijgen enkele weken opGent) voorhand de definitieve uitnodiging opgestuurd.AZ Oudenaarde (Janssens) Huisartsen die geen lid zijn van de Geneeskundige Kring07/03/2017 kunnen een vergadering bijwonen en accrediteringColorectale tumoren aanvragen mits betaling van 30€ (GKO, rekeningnum-Dr Caroline Beyls (dienst Gastro-Enterologie AZ mer: BE56 7370 1097 5288). Deze mogelijkheid geldt nietOudenaarde) voor de vergaderingen met partners.Restaurant Ladeuze Voor meer informatie kunt u mailen naar de voorzitter:21/03/2017 [email protected] of surfen naar onze‘Artsen zonder vakantie’ Vesico-vaginale fistels in website: www.azoudenaarde.be/zorgverstrekkers/GKOAfrika (Partnerprogramma)Dr. Francis DebroekLocatie nog niet gekend07/03/2017 R o o ksto p k l i n i e kGeen vergadering (Paasvakantie)18/04/2017 De rookstopkliniek in AZ Oudenaarde kent een suc-Nieuwe technieken in de oncologische heelkunde ces: heel wat mensen zweerden reeds de sigaret af.Dr. Wouter Willaert (dienst Abdominale Chirurgie UZGent) Wilt u ook op een goed onderbouwde, wetenschap-AZ Oudenaarde pelijke manier en onder professionele begeleiding de sigaret definitief doven ? Schrijf u in bij de taba-02/05/2017 koloog dhr. Danny Van Laethem op het emailadresNieuwe therapieën in de reumatologie [email protected] of telefonischProf. Peggy Jacques (reumatologie UZ Gent), 055 45 61 20.Dr. Ruth Reychler en Dr. Rebecca Stael (dienst reu-matologie AZ Oudenaarde) De zeven sessies gaan door op volgende dataRestaurant Ladeuze (telkens een dinsdagavond van 19u30 - 21u00): • 24/01 • 14/0316/05/2017 • 07/02 • 18/04Kaakgewrichtsdysfunctie/Tandimplantaten • 21/02 • 25/04anno 2017 • 07/03Dr Bjorn De Neef (stomatologie AZ Oudenaarde)

AGENDA I 30M a m a ca fe ren van borstvoeding. Er zullen de hele namiddag vroedvrouwen,Na het overweldigend succes van het ma- draagconsulenten en lactatiekundigen aan-macafé tijdens de borstvoedingsweek in 2016 wezig zijn om op eventuele vragen te antwoor-organiseert AZ Oudenaarde in 2017 vier maal den.een mamacafé. Ouders met jonge kinderen Voor de aanwezigen is een attentie voorzien,(0-1 jaar) en toekomstige ouders kunnen hier de deelnemers ontvangen een leuk rompertjeonder het genot van een kopje koffie of thee of t-shirtje.ervaringen uitwisselen.Het mamacafé is voor jonge en toekomstige Tijdstip: Maandag 09/01/2017, 24/04/2017 enouders een ideale plaats om op een ontspan- 06/11/2017 van 14u30 tot 17u30nen en informele manier ervaringen en tips uitte wisselen in verband met zwanger zijn, beval- Tijdens de borstvoedingsweek op dinsdaglen en die intense eerste weken nadien, baby- 01/08/2017 van 14u30 tot 17u30voeding... Er wordt ook een demonstratie voor-zien voor het aanleggen van draagdoeken. Locatie: Administratief centrum AZ Oudenaar-Draagdoeken zijn goed voor het contact met de, vergaderzaal Briljant/Diamant (tweede ver-de baby en kunnen een hulp zijn bij het stimule- dieping) Minderbroedersstraat 3, 9700 Oudenaardel welkom nieuwe artsDr. Mike Huylebrouck De voorzitter en de leden van de raad van bestuur, de directie en deDr. HMuikgeoHOutytelevbareoreuck vzw geneesheren, zijn verheugd u te melden dat Dr. Mike Huylebrouck vanaf 1 september 2016 de medische staf zal vervoegen. Dr. Mike Huylebrouck werd geboren op 22 mei 1985 te Katana (DR Congo). Vanaf 1994 tot aanvang van zijn universitaire opleiding woonde hij in Oostende. Dr. Huylebrouck volgde zijn opleiding geneeskunde aan de Vrije Universiteit Brussel. In 2010 ving hij zijn specialisatie neurochirurgie in het UZ Brussel aan. Onder Prof. dr. J. De Keyser en Prof. dr. J. Delvaux doorliep hij respectievelijk een jaar neurologie en algemene heelkunde gevolgd door vier jaren neurochirurgie onder eerst Prof. dr. J. D’Haens en nadien Prof. dr. V. Van Velthoven. Tijdens de opleiding vertoonde hij hoofdzakelijk interesse in spine, de kinderneurochirurgie en neuro-oncologie. Vanaf 1 september zal dr. Huylebrouck werkzaam zijn in AZ Oudenaarde, waar hij samen met dr. Ates en dr. Ampe de dienst neurochirurgie zal uitbouwen. RAADPLEGING (OP AFSPRAAK) DI-NM, VR-NM INGREPEN DO AFSPRAKEN 055/ 33 66 38 OF VIA WWW.AFSPRAKEN.BE g2DD1v0zeeesw1ne7evpvegotdoeseoeohmnrrmezezbiriteeetetstdnerehri,2rsez0creieh1ejnnn6en,vddsztedeeairjefhmnloeeevlpduedenegdirnisdheecneuhuvuweagtvnesvdatenamdrufveezodtladeerelaegvamnterd.aredvalvaoddateengDnvearb.dnneHa. stutbugDeuors.rt,OuMudtitreke,evddaHieeruerecydtlseiireibnerdceotsniue2cdkjeeavnnavunzdaawrefi NszzDaiiaejrbn.keMbeueaninnkthjieavcuaeaHisrrrusriiiinynètlare2seiabr0emv1roao6eunpnhcl3woek5iuewddjriaekntarigdndr rgwtg.oHmeotbuoeeognitnroddedeOen2htjo0otipje1niv5ng2a2eaOerlrmesoesielnsotiietnn1engd9rdnas8eri5bs.ttset/eeglnoiKnneag2tnaa0dnr1tea7s (aioDnspsRAonCZcieoiauOntwuigedodie)ne.nwVeaaletaninrjadddfseig1re9eana9zd4ieepetkolnettegdaniean. unggveadnndigonevhnaednt DddacDhjoDaoceepirrerj.tn.zelliOjezvevsHoniiuaitjndutpntunlegeitylnxeiaoveslteguteparieberdegeevonrrocepcoceeioroeaehuntbrllreoicllirlesisnwkiouejaagfnpremttvfagidaeoge’sihemkeeleginwnjïlhionadleramiianteeejutetdhlseretrzpdoeoteeviicejrosdtenkhcsfenheuedtieorienezeumarpmransvrldlstekgeeetediilnPieoneidljerickeimjozwinhknifeejgti.einlegendhdrnnekgtveereen.aeprtjrrkeJonaees.UnaoeesrDvZ.rsfetnea,eG’snHcvBnkveietianruanezuhuednidsresebnepdotstnasreielhnlozladeeieegaenarnt,na.iksaeedOnegnteneenetr.nadtonkhOvedeuoiuivninaniteiVtadlvsdddnger.aeeeiaerHjdrPreengmneiriPjoeztnUreur.hiufgcnon.sTorhfesdiooo.overctmbedph.nher2Vrtes.ibep0.erihJeuteeV1le.iknprera5igDuktrenbmtinwereBokVdtearoeeKteeuesintaelestgcytddhsnnwtseereodiee.evlev.uerwoOfeertpleoIentgehntnrr-.deoazkoT2vifPldnjveida0njrrcedsooe1uosbefro0dki.leionornadvvnsggnovorien.idieeooeelJgnneek.rr. adbVdceiarj.tzniApoeamnfnf ed1opuepsemreehdpoeebtletoedmvrgioelibaeenkepsirtsnvztnaiabtnelerudledrrvdoe.oHecaohulzrigyrirnuelee.mrsbgpDeriioernr.auzeOtcaookltitunrweeicvteoobarlnkoeozcrugeaowiaelioems/ghneiez.eeimj.nnaietnorkAloeZgnOideu, edmneangaareaavrcdoceor,erwtdaaiataenrehzradijlslhaoimnj gzeiancrhtmsbeeetnpderh.reAkeetefntstdeonet RAADPLEGING (OP AFSPRAAK) MA-VM EN DO-NM ARAFSAPDRPALKEEGNIN0G55(/O3P3A6F7SP61RAOAFK0)5D5I/-N33M6, 6VR3-8NOMFIVNIGAREWPWENWD.AOFSPRAKEN.BE AFSPRAKEN 055/ 33 66 38 OF VIA WWW.AFSPRAKEN.BE CONSULTATIES I KLEINE INGREPEN (OP AFSPRAAK) MA - WO - DO ODg21vDP0ezeesE1nweR7evpvAeogdtosToeeeohImrnEmrzeezSibrtieeetteVsdtenrehRri,2sreIzcJ0eriDhej1ennenA6n,vdGsdtezedeaIirjefhnmSloeeEedpulvCedeengRdrinidsEehecnTueuhvAuwaetRgvnevsIdatAemnadrAufeveTzodltadre0eelaeg4vamn9terd.a7redavlv3addoa9teenDng1v3erab.dnn1eHa.3stutbugDeuors.rt,OuMdutiterke,evddaHieeruerecydtlseiieirbnerdceotsniue2cdkjeeavnnavunzdaawrefi Na een carrière van 35 jaar tot eind 2015 als internist/longarts in AZ Oudenaarde en een deugddoend

Dr. Carolien Beyls 31 I WELKOM NIEUWE ARTS DDr.rC. BaroamlienCaBseieylrs DDDr.rr..CBJaerranomslieDCneaBVseioeysrls De voorzitter en de leden van de raad van bestuur, de directie en de vzwDr.DDTrrh.. oJBemranmassDCNeaeVsvioeesrns geneesheren, zijn verheugd u te melden dat Dr. Carolien Beyls vanaf 1 oktober 2016 de medische staf zal vervoegen. Vanaf 1 oktober vervoegt Dr. Carolien Beyls het internistisch team als gastroenteroloog en digestief oncoloog. Dr. Beyls werd geboren in 1983 in Leuven, is gehuwd en mama van Marit en Kaat. Zij beëindigde de opleiding algemene geneeskunde in 2009 en koos vervolgens voor een opleiding als internist, die zij startte in het Heilig Hartziekenhuis te Roeselare en in juli 2012 beëindigde in het UZ Gasthuisberg, Leuven. Nadien bekwaamde zij zich gedurende 3 jaar verder in de gastroenterologie onder leiding van Prof. Dr. G. Coremans, waarvan een jaar in AZ Sint Lucas te Brugge onder leiding van Prof. Dr. Ph. Van hootegem. Na haar promotie in juli 2015 specialiseerde zij zich verder in de subdiscipline digestieve oncologie in het UZ Gasthuisberg onder leiding van Prof. Dr. E. Van Cutsem. Vanaf 1 oktober 2016 zet Dr. Beyls zich samen met haar collega’s van de dienst gastroenterologie en hepatologie verder in voor een kwaliteitsvolle en professionele samenwerking ten dienste van onze patiënten. Zij zal zich in het bijzonder toeleggen op de digestieve oncologie, een domein waarin zij eveneens als consulent verbonden blijft aan het UZ Leuven. RAADPLEGING (OP AFSPRAAK) MA, DI-NM, WO, DO-VM, VRIJ-VM AFSPRAKEN 055/ 33 66 38 OF VIA WWW.AFSPRAKEN.BE gDgDeeeenneveveoeososohhrrzeezirirtteettenner,r, zzeeiijjnnnn vdvdeeeerrhhlleeeeduudeggenddn uuvvatatennemdmdeeeeldlrdreaaenaanddddavatvataDnnDr.brBb.erCeassatmturuouCulria,re,sndideeBerevdydailrinsreeacvfctati1neieaoefkent1noboddekeetro2vbvz0ezw1wr6 2d0e1m6 eddeismcehdeisstcahfezsatlavfezravloveegrevone. gen. VDarn. Barfa1moCkatosibeerrwveerrdvgoeebgot rDern. oCpar4oljiuelni 1B9e8y3lstehKeot ritnrtijekr.nHisijtiisscghehteuawmdamlsegt Dasrt.rGooeendteerloelDoo’Hgaeenned, higueisstairetfs, oenncvoalodoegr .vaDnr.KBaespylesr wenerLdiegsle. boren in 1983 in Leuven, is gehuwd en mama van Marit en Kaat. Zij beëindigde de opleiding algemene geneeskunde in 2009 en koos vervolgens voor een opleiding als iDntr.eCrnaissite,rdvieolzgidj estzairjtntebainsihsoept lHeiediliinggHgaerntzeieeskkeunnhdueisataenRdoeesUenlaivreeresniteinit jGuelin2t0v1a2nb2e0ë0i1ndtoigtdeenimn ehte2t 0U0Z8. GNaasetheunisjabaerrgas, sLisetuevnetnsc. hNaapdiinenAZbeGkrwoeanamingdee Kzoijrztricijhk vgeerdvuorlelenddiged3e jDaar.rCvaesriedrezrijinn odpelegidasintrgoeunroteloroglioegviaen o2n0d09ertoleti2d0in1g5 vinanDuPirtoslfa. nDdr.bGij. PCroorfe. Dmra. Tn.s-A, w. VaöagrevalinaaenenhejtaaMreidnizAinZisScinhtesLuZecanstrtuemBSrutägdgteeroengdioenr Aleaidchinegn. vHainerPbreokf.wDara. mPhd.eVhainj zhicohoitnegdeemo.pNena ohnacaor lpogroismchoetieheinelkjuulni d2e0,1d5esepnedcoiaslcisoepeiredeenzidj ezimchedviecradmerenintedueze stuubmdoisrcthipelrinapeide.igVeasnti2e0ve15ontocto2lo0g1i6e vinerhdeitepUtZeGhaijszthicuhisablserrgesoidnednetr-lueriodlionoggvabnij Pdreoaf.sDsor.cEia. VtiaenuCroultosgemie.van het Jessa-ziekenhuis Hasselt en het Sint-Franciskusziekenhuis Heusden-Zolder in de laparoscopie en Vflaenxaibfe1leouktreotbeerror2e0n1o6sczoetpDier.. Beyls zich samen met haar collega’s van de dienst gastroenterologie en hepatologie verder in voor een kwaliteitsvolle en professionele samenwerking ten dienste van onze pVaatniëanf t1eonk. tZoibj zearl2z0i1ch6 zinalhDert. BbriajzmonCdaesrietrodeeleeglgueitnmoapkednevdainghesettieteveamonUcroollooggiiee, ieneAnZdOomudeeinnawaardaeri.n zij eveneens als consulent verbonden blijft aan het UZ Leuven. RRAAAADDPPLLEEGGIINNGG ((OOPP AAFFSSPPRRAAAAKK))MMAA,,DDII-NEMN ,DWOO, DO-VM, VRIJ-VM AAFFSSPPRRAAKKEENN 005555// 3333 66613181OOFFVVIIAA WWWWWW.A.AFFSSPPRRAAKKEENN.B.BEE CONSULTATIES I KLEINE INGREPEN (OP AFSPRAAK) MA - WO - DO ODDPeeERvvAooTooIrrEzziSitttVteeRrrIJeeDnnAdGdeeI SlelEedCdeRennETvAvaaRnnIAddAeeT r0ra4aaa9dd7 v3va9ann13bb1ees3sttuuuur,r, ddee ddirierecctiteie eenn ddee vvzzww ggDeeenneeveeossohhrezeriretetnen,r,zziejijnnnvvdeeerrhheleeuudggednduuvtateenmmdeeeldldereannadddaatvtDaDnr.r.JbBeernasstmuDuCera,Vsodieservvdaanirnaeafcf1ti1eookektnotobbdeeerr22v0z01w166 ddgeeemnmeeeeddsihissecchrheeens,sttzaaifjfnzzaavllevvreherervvuoogeegdgeeunn.t.e melden dat Dr. Carolien Beyls vanaf 1 oktober 2016 de medische staf zal vervoegen. DDrr.. BJeranms DCeaVsioesr wweerrdd ggeebboorreenn oopp430juolik1t9o8b3erte1K9o85rtrinijkZ.oHtitjeisggemeh.uSwamd emnemt Dert. zGijonepdaerletnDe’rHvaeernwee,lhkuoimsadrets, heVinjarnveaacfde1netrozvkiatjnonbeKearsspvteerrkveionnedgLjeite,DsVlri.c. .Carolien Beyls het internistisch team als gastroenteroloog en digestief oncoloog. Dr. Beyls werd geboren in 1983 in Leuven, is gehuwd en mama van Marit en Kaat. Zij DDbrer..DëCienaVdsoiiegsrdvveooldglgeddeoezpziljienjnibdbainsagissioasoplgpleliemdidieninngegggegeneneneeeseksskukunundndedeaeainana2dn0ed0Ue9nUeivnneirkvsoeitoressiittveveiatrnvGoGelengntetnvvasanvno22o00r001e3ettnoottoeepnnlemmideeitnt2g200a10l0s8. eNinatdeearenanrisnjtaa, aderieeanszsviijessrttevaonrlttgstceohpianlephidienitnAgHZeinGilidrgoeeHsnpairentczgiaeelkKiseoanrthiteruijOiksrvtheeroRvpooeelldseiedslciaghrdeeHeDnerei.nlCkuajusnliide2re0zo1ijnn2dobeper ëlleeiniidddiinnigggduvearionnloPhgreoitef.UvdaZr.n R2G.0Va0se9trhdtuooitnsb2k0ee1rng5,PiLnroeDuf.uvdeirtn.sJl.a.NVnaidcdtboieirjn.PTrbiojdef.keDwnrsa. Taz.im-jAnd.oeVpözlgeijeidzliicnahgangwheadestuhMriejenwddeiezrikn3ziasjacahmresvineZrdedenetSrruiinnmt-dJSoetzägedfatssektrlreiongeieinoktneIzrAoeaglocehgmeien, . AHoZnieGdrerboreeleknwiidnaignaegm, AvdaSenZhAPijraozlsifc.thDenirn. UGdZ.eCGooeprneetmn. Ianonnascu,ogwlouagsatirusvcsah2ne0e1he6enewljkeauradnr dhineij,AedrZekeSeninnddt oaLlsusccooarpstihetoeepBnerdudigesgcmheecodhniicrduaemrrgel.enidteinugze Dtvura.mnDoePrrVtohofe.srDtaorpo. inPe.thV.baVijnzaon2n0hd1oe5ortetoeitng2tee0mr1e.6sNsveaevrhdoaioearpratpearnhodimjozeoicntihienagilnesnrjeueslniid2be0en1ht5-aunsrpdoeloclioinaggliesbenijevdrdaeneahszseijotzcoiicanhtdieevruesrrtdoeelloirdgimineadvaaetn (hshueebtudpJei,sscksinapi-lezin,ieekndekingehel usetinsieHveoaseostne)cletonelonsgphieoeritnttSrhianeuttm-UFraZatnoGlcaoissgtkihueu,sziwsibeakeaerrgnvohoounridsheHrijelebuiidsjkdinoegmn-veZanondldePeror fpi.nlDedird.eEin.laVgpaenarCovusoctlosgepdmiee.ienn AflSeZxiAbeallestu, AreZteMroornenicoascAonptwiee. rpen en AZ Sint Jan en AZ Sint-Lucas in Brugge. Verder schoolt hij zich rVeagnealmf 1atoigktboibj einr 2b0i1n6neznet- Denr. Bbeuyiltsenzilcahndsaommenzomeotphdaearhcoollgegtea’stevabnlijdvendiveannstdgeasmtreoesntterreocleongtiee en gVheaeanpvaaaftno1cleooegkrtideoebveoerrpd2ee0rra1ti6nieztvaeolcoDhrrn.eiBeerknaemnkw.Caalsitieeirtdsveoellleuietmn apkroenfevssainonheeltetesaammeUnrwoelorkgiineginteAnZdOieundsetneavaardneo. nze Vpaantaiëfn1toenkt.oZbijezra2l0z1ic6hisinDrh. eJetnbsijDzoenVdoesrdteoeellteijgdgsewneorkpzadaemdaiglsesotritehvoepoendcisoclohgcihei,rueergnidnoAmZeOinudweanaarainrdzeij, veavneanfe1efnesbarulsacroi 2n0s1u7leznatlvheirjbvonltdijdens dbeliejfltuaiatmn ahkeetnUvZaLnehuevtente.am Orthopedische heelkunde. RARARAAFAFAFSASASAPPDPDDRRRPPPAAALLLKKEKEEEGEEGGNNNIIINNN000GGG55555(5((O/O/O/ 3P33PP333AAA666FFF616SSSP3PP13R8R1R8AAAOOOAAAFFFKKKVV)V))IWIIAMMAAOAAWWW,,EWDDWWNIIW-WWDEN.NO..AMAAFDFF,SSSWOPPPORRRA,AADKKKEOEENNN-V...BBBMEEE, VRIJ-VM CONSULTATIES I KLEINE INGREPEN (OP AFSPRAAK) MA - WO - DO ODPeEvRoAoTrIzEiStteVrRIeJnDAdGe I lSeEdCeRnEvTAanRIAdAeTr0aa4d97v3a9n1b3e1s3tuur, de directie en de vzw gDeeneveoshoerzreitnte, rzijennvedreheluegddenuu tvteeanmmeedlldedeernnaadddaattvDDarrn..TJhebonemstDuaseuNrV, oedvsevnadsnisareifnc1dtisoek1tedonebcederem20bv1ze6wr 2dg0ee1mn6eededesihsmceherednis,tczahifjenzasvtleavrfehvreevuorvgeodgeeugnt..e melden dat Dr. Bram Casier vanaf 1 oktober 2016 Ddr.eTJhemnosmeDdaesisVNcohesvewensetsrdawfgezerabdol rgveeenbrovproe3en0gooepknto1. b1ejra1n9u8a5riin19Z8o5tteingeLmeu. vSeanm. eHnijmisetgzeijhnupwadrtnmeretveDrwr. eKlkaoromlidene HhDiojrlr.leaBcnredanemtrsz,Cijonaosegiearrstwtseeinkrdinodpgjleeb,idVoiirnce.gn. op 4 juli 1983 te Kortrijk. Hij is gehuwd met Dr. Goedele D’Haene, huisarts, en vader van Kasper en Liesl. Dr. DNevVeonssvovolglgddeezijznijnbabsaissoispolepildeindginggegneeneeskeusknudnedaeanaadne UdeniUvenrisvietersititveaitnLGeeunvtevnanva2n002300to3tteontm20e1t02.0H10ij veeDnrrdv. oCalaagrsdnieearezveiojnlgvodeperlvezoiidjlnginobgpalsmeiisdeotipndlgeeiidnsipdneegcsgiapeleinscaeiateilseiskaPutlniaedsOteisractahnoepdeeendUiRsnecichvoeenrHssiettreeulikct tuGineevdneet Hovanendele2kr0ul0ne1iddetionotgnevdnaenmr Pleertoid2f.i0nd0gr8. . vRNa. nVaePerredonof.njDakar.erVnarsaPsnrisoctfke.xndJtr.scJT.hiVjadipcetnionsr.zATiZjinjdGserpnoesecnziaiijnlnisgaoetpiKeloewirdtarisnijkghivwjewarvesorhklilzjeawdaiemgrdkienzaDhaerm.tCAianZsdiIemer ezSilijdnnta-oJinpolzBeeoifdsniknhlgieniudierekonlI,ozhegegieteAvmaZ,n GA2rZo0G0en9roitneogntei2n0ign1e5K, oAinrStDZriujAkiateslnslatnhedentbUUijZZPGrGoeafn.sDth. rIu.nTis.a-bAueg. rVugösigtnuesLlie2au0av1ne6hnwe. tNeMradezhidjinijzeipnrrkiosecmnhdoetsaielZseionnrt2trh0uo1mp6eSvdtoäilsdgctthehrciehjgmiriouonrmgA.eanctheeenl . eDHern.ieDrreebVceoknswstatoraoumnctdiebefijhzmioj nizcidrcoehcreihnirnduteregroiespsceshenvfoeonlolocrowalosahgniidpsochienneihhneegteelnUkueZnndLbeeeu, hdvaeened.neNdliaonasgscetonpavilegaenemnhednteeomnedenderiecssatetmhleiedtnimstecahuaezte p(htlauesmutpios,crkhthneeiecrha, pierinuekr.geVilaeen, zn2a0lvh1o5iejtzt)oicethn2i0ns1ph6oevrttebtrridajzuieompntadeteohrliotjogzeiiecleh,gwaglaesanrrevosopidoberonhrtis-jturbreoicjlkooonomsgterbunicjdtdeieeosapmslseeoitdceiianigtgieeennuwrvoeoleolgfgsdieeel veiann rAehSceZotnAJseatsrlsustac,-tAzieiZevkeMehnoehneuilciksauHAnadnsetsweineltrhpeeentnhhoeenot fSAdin-Zhta-SFlisnragtneJcabinsiekdeunseznAieZdkeeSnbinhetuh-LiasunHcdaeesuliisnndgeBvnrau-Zngogcloed.meVrpeilnredxdeeerwslacohpnoadroeolntsc.hoijpzieicehn reflgeexlimbealteigurbeitjeirnorbeninonsecno-pieen. buitenland om zo op de hoogte te blijven van de meest recente en Sgienadvsan1cdeecrdeemobpeerra2t0i1e6tecishnDire.kTehno.mas Nevens deeltijds werkzaam in AZ Oudenaarde op de dienst PVVlaaansnatiafsf1c1hoeokHktoteobebelkerur2n20d0116e,6iszaDamlr.DeJner.nmBsreaDtmeDVCr.oaVssaidenerdedeltepiejudltsutewit.merakkzeaanmvaanlshoertthteoapmedUisrcohlocghieiruinrgAiZn OAZudOeundaeanrdaea.rde, vanaf 1 februari 2017 zal hij voltijds deel uitmaken van het team Orthopedische heelkunde. RAADPLEGING (OP AFSPRAAK) MAANDAGVOORMIDDAG RAAFSAPDRPALKEEGNIN0G55(O/ 3P3A6F6SP3R8AOAFKV) IWAOWEWN WD.OAFSPRAKEN.BE ARFASAPDRAPKLEEGNI0N5G5/(O3P3 A66FS3P8ROAFAVKI)AMWA,WDWI E.ANFDSPORAKEN.BE AFSPRAKEN 055/ 33 61 11 OF VIA WWW.AFSPRAKEN.BE CONSULTATIES I KLEINE INGREPEN (OP AFSPRAAK) MA - WO - DO ODDPeeERvvAooTooIrrEzzSiitttVteeRrrIJeeDnnAdGdeeI SlleeEddCeeRnnETvvAaaRnnIAddAeeT r0raa4aa9dd7 v3va9ann13bb1ee3ssttuuuurr,, ddee ddiirreeccttiiee eenn ddee vvzzww ggeenneeeesshheerreenn,,zziijjnnvveerrhheeuuggdduutteemmeellddeennddaattDDrr..TJheonms DaseNVeovsevnasnsaifn1dsok1tdoebceerm20b1e6r 2d0e1m6 dedeimscehdeissctahfezsatlavfevrevroveogeegnt.. Dr. Thomas Nevens werd geboren op 11 januari 1985 in Leuven. Hij is gehuwd met Dr. Karolien

AZ OUDENAARDE VZW Minderbroedersstraat 3 I 9700 OudenaardeT 055 33 61 11 I Fax 055 33 66 95 I [email protected] www.azoudenaarde.be