E-book

1 สว่ นท่ี 3 เคา้ โครงการสอ่ื การเรียนรู้ จดั ทำถอดบทเรียน(E-book) เรือ่ ง “นวัตกรรมด้านการปลูกและการผลติ กัญชา พืชสมุนไพรด้วยการใช้เทคโนโลย”ี โครงการส่งเสรมิ และสรา้ งการรับรู้นวตั กรรม ดา้ นการปลกู และการผลติ กัญชาพชื สมนุ ไพรทางเลือกของกลุ่มอาชีพ เกษตรกรรมพชื สมุนไพร ด้วยการใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศในยุค 5G ***************************************************** 1.หลักการและเหตผุ ล การใช้เทคโนโลยสี ารสนเทศในยุค 5G นำมาส่งเสริมและสร้างการรับรนู้ วัตกรรมด้านการปลูกและการผลิต กัญชาพืชสมุนไพรทางเลือกของกลุ่มอาชีพเกษตรกรรมพืชสมุนไพร ด้วยการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในยุค 5 G เพื่อให้กลมุ่ อาชีพเกษตรกรรมพืชสมุนไพรได้มีโอกาสใชเ้ ทคโนโลยีสารสนเทศพฒั นานวัตกรรมด้านการปลูกและการ ผลิตกัญชา สร้างผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพ ให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องนำไปใช้เพื่อการยกระดับสิทธิชุมชนต่อการผลิต กัญชา พชื สมนุ ไพรทางเลือก อย่างมีประสิทธิผล สรา้ งมาตรฐานดา้ นการปลกู และการผลติ สรู่ ะดบั สากล น้นั โดยวตั ถปุ ระสงค์ของการจัดทำสื่อการเรียนการสอน/เอกสารเอกสารประการฝกึ อบรมโครงการสง่ เสริมและ สร้างการรับรู้นวัตกรรมด้านการปลูกและการผลิตกัญชาพืชสมุนไพรทางเลือกของกลุ่มอาชีพเกษตรกรรมพืช สมุนไพร ด้วยการใชเ้ ทคโนโลยีสารสนเทศในยคุ 5G แบง่ ออกเป็น 3 หมวด ดงั นี้ หมวดที่ ถอดบทเรียน“นวัตกรรมด้านการปลูกและการผลิตกัญชาพืชสมุนไพรด้วยการใช้เทคโนโลยี” ประกอบด้วย สสก. 6 จงั หวัด ผ่านการอบรมและการลงพนื้ ท่ีศึกษาดงู านในสถานท่ีจรงิ ดังน้ี ผลการอบรมพ้นื ทส่ี ำนกั งานส่งเสริมและพัฒนาการเกษตรท่ี 1 ณ จังหวัดปทุมธานี มีผูเ้ ข้าร่วมอบรมจาก 8 จังหวัด ประกอบด้วย กรุงเทพมหานคร ชัยนาท นนทบุรี ปทุมธานี พระนครศรีอยุธยา ลพบุรี สระบุรีและ

2 สิงห์บุรี ครอบคลุมพื้นที่ภาคกลาง ดินที่พบในภาคกลางส่วนใหญ่เป็นดินในที่ราบลุ่ม มีศักยภาพทางการเกษตร ค่อนข้างสูง ประกอบกับมีระบบชลประทานที่ดี การใช้ประโยชน์ที่ดินในภาคนี้จึงมีประสิทธิภาพมากทำให้มีความ ไดเ้ ปรยี บทางการปลูกพืชสมนุ ไพรนานาชนดิ เพ่ือบริโภคในครัวเรือนและเปน็ แหล่งผลิตเพือ่ การจำหนา่ ยได้แก่ บวั บก ฟา้ ทะลายโจร ขม้นิ ชัน ขมิน้ อ้อย ไพล กระเจ๊ยี บแดง วา่ นหา่ งจระเข้ มะขามป้อม กระชาย วา่ น ชกั มดลกู มะแว้งต้น และตะไคร้ ซึง่ ฟา้ ทะลายโจร มะขามปอ้ ม และกระชายนน้ั เป็นสมนุ ไพรหลักในการใช้เพ่ือบรโิ ภคเพ่ือการป้องกันโรค ระบาดโควดิ การเปลย่ี นผา่ นสู่ยคุ ดิจทิ ลั ในเทคโนโลยี 5G เป็นโอกาสของระบบ EIC (Ecosystem Innovation Center) ซึ่งกรุงเทพฯ ทำหน้าที่เป็นศูนย์รวมนวัตกรรมด้านดิจิทัลสำหรับแอปพลิเคชันและบริการด้าน 5G สร้างอีโคซิสเต็ม เพื่อโลกที่เชื่อมต่อถึงกันอย่างครบวงจร ซึ่งทำให้ภาคการเกษตรตื่นตัวในนวัตกรรมการปลูกและผลิตพืชสมุนไพร ช่วยให้เกษตรกรหลุดพ้นจากความยากจน ตอบสนองความต้องการของเกษตรกรและธุรกิจเกษตรแบบครบวงจร ลดความเหลอื่ มล้ำ สรา้ งการเข้าถึงโอกาส ลดต้นทนุ การผลิตได้ ทำให้เกษตรกรเขา้ ถึงอุปกรณ์ท่ีทำให้มีคุณภาพชีวิต ที่ดีขึ้น เกษตรกรสามารถวางแผนการเพาะปลูกได้อย่างมีประสิทธิภาพ หลีกเลี่ยงความเสี่ยง ลดต้นทุน ซึ่งจังหวัด ปทุมธานี เป็นอาณาจักรของเมืองวิทยาศาสตร์ โดยมีอุทยานวิทยาศาสตร์ประเทศไทยและเปิดเป็นเมืองนวัตกรรม ด้านเทคโนโลยี 5G ใน 15 จังหวัดเริ่มแรกนำตลาดเพื่อเพิ่มประสบการณ์ของประเทศไทยโดยมี (Internet of Things) หรือ อินเทอร์เน็ตของสรรพสิ่ง พลิกโฉมไทยสู่ประเทศอัจฉริยะทีย่ ั่งยืนสามารถเช่ือมโยงทุกสิง่ เข้าด้วยกนั ผคู้ น งาน และสงั คมรอบขา้ ง รวมถงึ การเช่ือมโยงอุปกรณ์ตา่ งๆ เขา้ ดว้ ยกนั เกดิ เปน็ เทรนด์ ดังนัน้ การศึกษาดูงานทีไ่ บโอเทค สังกดั กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยแี ละการพลังงาน สามารถปลกู ต้น กัญชา ซึ่งเป็นวัตถุดิบหลักในการปรุงยาตำรับยากัญชา ได้ตามเงื่อนไขที่ตกลงกับกรมการแพทย์แผนไทยฯ เป็น วัตถุดิบหลักในการปรุงยาอย่างถูกต้องตามกฎหมาย ปลอดสารสารปนเปื้อน ทำให้เกษตรกรผู้เข้ารับการอบรมมี โอกาสได้เรียนรู้และรับรู้ถึงความสำคัญในการปลูกพืชสมุนไพร ยอมรับนวัตกรรม ปรับเปลี่ยนวิธีการ วิถีการผลิต สร้างมูลค่าเพิ่มต่อพืชสมุนไพรและกัญชาพืชสมุนไพรทางเลือก โดยได้เยี่ยมชมการพัฒนาเป็นเทคโนโลยีชีวภาพ สมัยใหม่ Modern Biotechnology เช่น การโคลน การดัดแปลงยีน ฯลฯ ที่มีวิทยาศาสตร์สาขาต่างๆ เป็น รากฐาน และการใช้นวัตกรรมเทคโนโลยยี ุคดิจทิ ัลเข้าถึงอุปกรณ์การพัฒนาพนั ธ์ุพืชให้ต้านทานศตั รูพืช โรคพืช การ พัฒนาพืชอาหารสายพันธุ์ใหม่ให้มีวิตามิน แร่ธาตุ และคุณค่าทางโภชนาการที่มากกว่าพืชอาหารปกติ หรือมี สว่ นประกอบของสารอาหารท่จี ำเป็นตอ่ ร่างกายเพ่มิ ข้ึน การรู้จักค่าอุณหภูมิของแสง (Color Temperature) Vertical Farm หรือ การทำการเกษตรแบบแนวตั้ง' คือ การปลูกพืชภายในโรงเรอื น ในลกั ษณะทีเ่ ป็นชนั้ ซอ้ นๆ กันในแนวต้ัง ช่วยแกป้ ัญหาผลผลิตทไ่ี มเ่ พียงพอกบั ความ ต้องการ การปลูกพืชในกล่องที่ปิดสนิทสามารถควบคุมสภาพแวดล้อม อุณหภูมิและปริมาณแสงภายในได้ จาก ทางไกลด้วยโทรศัพท์มือถือและการเชื่อมต่อผ่านระบบคลาวด์ผลตอบแทนเพิ่มขึ้น2-3 เท่า เทคโนโลยีช่วยทำให้ ตน้ ทุนท่ีใชใ้ นการดูแลรักษาพืชถูกลงประหยดั พลงั งานได้ 30% อุปกรณ์ IoT ต่างๆ หรือ Internet of Things (อินเทอร์เน็ตของสรรพสิ่ง) หมายถึง วัตถุ อุปกรณ์ พาหนะ สิ่งของเครื่องใช้ และสิ่งอำนวยความสะดวกในชีวิตอื่น ๆ ที่มนุษย์สร้างขึ้นโดยมีการฝังตัวของวงจรอิเล็กทรอนิกส์

3 ซอฟต์แวร์ เซ็นเซอร์ และการเชื่อมต่อกับเครือข่าย ซึ่งวัตถุสิ่งของเหล่านี้ สามารถเก็บบันทึกและแลกเปล่ียนข้อมลู กันได้ ช่วยปรับปรุงสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม ทำให้ได้ผลิตผลที่มีคุณภาพลดปริมาณการใช้แรงงานคนได้ 80% เจ้าของฟาร์มสามารถทำการเกษตรได้ด้วยตัวคนเดียวโดยบริหารจัดการพัฒนาองค์ความรู้ นวัตกรรม และ เทคโนโลยี 5G เขา้ มาชว่ ยสง่ ต่อข้อมลู ของภาคการเกษตร ทง้ั ตน้ นำ้ กลางนำ้ และปลายน้ำ ทำใหท้ ง้ั ผู้ผลติ และผู้บริโภค เข้าถึงข้อมูลปัญหาโลกร้อน คาดการณ์สภาพอากาศโดยมีการเลือกใชเ้ ทคโนโลยีที่เหมาะสม จะสามารถช่วยเกษตร ให้เลือกพื้นทเี่ พาะปลูก ปรับปรงุ พนั ธุ์พืช เพ่ือใหไ้ ดผ้ ลผลติ ที่ดขี ้ึน เทคโนโลยี 5G จะช่วย Digital Transformation เกิดขึ้นกับวงการการเกษตรในประเทศไทย เพราะสัญญาณอินเทอร์เน็ตทั่วถึงมากขึ้น สมาร์ทโฟนมีราคาถูกลงและ เข้าถึงง่ายขึ้น แรงงานในภาคการเกษตรกำลังลดลง จำเป็นต้องนำเทคโนโลยีเข้ามาแทนแรงงานคนที่มีแนวโน้ม ลดลงมีความก้าวหน้าในอาชีพ (Career Path) ที่ชดั เจนรวมท้งั พฒั นาศักยภาพของเกษตรกรใหร้ นู้ วัตกรรม รู้การใช้ สมนุ ไพรทางเลอื กทเี่ หมาะสม ภาพประกอบ

4 สำนักงานส่งเสริมและพัฒนาการเกษตร ที่ 2 จังหวัดราชบุรี ประกอบด้วยจังหวัดทางภาคตะวันตก 8 จงั หวัด ได้แก่ ราชบรุ ี กาญจนบรุ ี สมทุ รสาคร สมุทรสงคราม เพชรบุรี นครปฐม และ ประจวบครี ีขนั ธ์ ในพนื้ ท่ี สสก 2 นี้ มวี สิ หากจิ ชุมชน จำนวน 3,880 แหง่ แต่มวี ิสาหกิจพืชสมุนไพร เพียง 23 แหง่ คิดเปน็ รอ้ ยละ 0.59 การอบรมวิสาหกิจตามโครงการขัดขึ้นที่ โรงแรมในจังหวัดกาญจนบุรี และได้ศึกษาดูงานเรื่องการปลูกและผลิต กัญชา ณ ศนู ยอ์ ภบิ าลด้วยพชื สมนุ ไพรแห่งริเวอรแ์ คว จังหวดั กาญจนบุรี จากการศกึ ษาดูงาน ได้รบั ทราบว่าวสิ าหกจิ ชุมชน ศูนยอ์ ภิบาลด้วยพืชสมุนไพรแห่งริเวอร์แคว ซึ่งเป็นแกน นำของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนในการปลูกและผลิตกัญชา ในจังหวัดกาญจนบุรี ได้จัดประชุมเชิงปฏิบัติการการปลูก กัญชาทางการแพทย์และการปลูกกัญชาต้นแรกของอำเภอเมืองกาญจนบุรี จังหวัดกาญจนบุรี และมอบใบอนุญาต ครอบครองและปลูกกัญชากบั โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สุขภาพตำบลและวิสาหกิจชุมชน ณ ศูนย์อภิบาลด้วยพืชสมุนไพร แหง่ รเิ วอร์แคว หมู่ 4 ตำบลท่ามะขาม อำเภอเมือง จงั หวัดกาญจนบรุ เี มือ่ วนั ท่ี 28 ก.พ. ซึ่งนับเป็บการเร่ิมต้นปลูก กัญชาโดยวสิ าหกิจชมุ ชนอย่างเปน็ ทางการ และ เป็นการเปิดตัวของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนผู้ปลูกกัญชาที่ได้รับใบอนุญาตครอบครองและปลูกกัญชากับโรงพยาบาล ส่งเสริมสุขภาพตำบลและวิสาหกิจชุมชน และเป็นการให้ความรู้เกี่ยวกับแนวทางการเพาะปลูกเพื่อผลิตกัญชาทาง การแพทย์อย่างถูกต้องตามกฎหมายและเป็นการดำเนินการตามโครงการปลูกกัญชาเพื่อประโยชน์ทางการแพทย์ ตามโครงการของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ซ่งึ ผู้ทีไ่ ดร้ บั ใบอนุญาตใหด้ ำเนินการแล้ว โครงการนี้เป็นความร่วมมือระหว่างโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลกับวิสาหกิจชุมชน จังหวัดกาญจนบุรีที่ได้รับ ใบอนุญาตรวม 8 แห่ง ที่จะได้รับทราบขอ้ มูลขอ้ แนะนำในการปลูก การครอบครอง และการรักษาผลผลิตให้กญั ชา มสี ภาพสมบรู ณ์ การแปรรปู โดยนกั วิชาการเกษตร ซึง่ การดำเนินการของศนู ยม์ ีวตั ถปุ ระสงค์ สามประการ คือ ประเด็นแรก หลังจากได้รับใบอนุญาตให้ทำการปลูกและครอบครองแล้ว ทางวิสาหกิจชุมชนทั้ง 8 แห่งจะ ดำเนินการเพาะปลูกเมล็ด และนำเข้าไปอนุบาลในโรงเรือนเพื่อทำการปลูกตามข้อแนะนำของนักวิชาการเกษตร และทางกระทรวงเพื่อใหไ้ ด้ผลผลิตอย่างถูกต้องสมบูรณ์

5 ประเด็นที่สอง เมื่อได้ผลผลิตแล้ว จะทำการต่อยอดทางการแปรรูปในเรื่องของอาหาร โดย ราก อาจใช้ทำยา สมนุ ไพร ลำต้นทำผงปรุงรสอาหาร สว่ นใบ อาจนำไปต่อยอดทางธรุ กิจ อาหาร ทำเคร่ืองดื่มผสมไซรปั กญั ชา หรือนำ ใบไปทำเป็นชา กินเพื่อสุขภาพ หรือต่อยอดได้อื่นๆ ในเรื่องของการแปรรปู อาหารให้ขายได้ สำหรับ ราก ใบ กิ่ง ใน การแปรรูปอาหารกบั เครื่องดืม่ เป็นสว่ นหลัก ประเด็นที่สาม เรื่องการต่อยอดทางธุรกิจของวิสาหกิจชุมชน ในเรื่องของการปลูกกัญชานั้น เมื่อวิสาหกิจชุมชนมี ความเข้มแข็ง เรยี นรู้การเพาะปลูกได้อย่างชำนาญ แลว้ สามารถแปรรูปในรปู แบบของอาหาร เครื่องดื่ม เพ่ือทำเป็น สินค้าชุมชน วิสาหกิจชุมชนของเราจะร่วมกันต่อยอดในด้านของการสกัดกัน ปรุงยาตามตำรับที่ได้รับอนุญาตจาก กรมแพทย์แผนไทยและแพทยท์ างเลือก ใหป้ รุงยาตำรบั เมตตาโอสถและการุณโอสถเพือ่ รักษาประชาชน ในด้านของ ผูป้ ่วยมะเรง็ และผ้ปู ่วยทางดา้ นระบบประสาท เพอ่ื ชว่ ยกบั ทางรฐั บาลในการแพทย์แผนทางเลอื กต่อไป ทั้งนี้การปลูกหลังจากนี้วิสาหกิจชุมชนจะปลูกภายใต้คำแนะนำของนักวิชาการเกษตรและ อาจารย์ จากมหาวิทยาลัยเพื่อให้ได้ผลผลิตทางกัญชาที่มีสารสกัดสูง มีต้น ราก กิ่ง ดอก ใบ เป็นไปตามที่กำหนดเอาไว้ใน รูปแบบของกัญชา สำหรับการแปรรูป เมื่อกฎหมายปลดล็อคในเรื่องของราก ต้น ใบ กิ่งของกัญชาแล้ว วิสาหกิจ ชุมชนจะนำส่วนต่างๆ เหล่านี้ไปแปรรูปในด้านการทำอาหาร เช่น ราก ต้น อาจจะเอาไปทำผงปรุงรส หรือเรียกว่า ผงนัว ส่วนใบนำไปประกอบอาหารหรือขายตามร้านอาหาร รวมถึงการตากอบทำชา จากใบกัญชาเพื่อส่งเสริมให้ เป็นสินค้าโอทอป ที่มีการแปรรูปในด้านของเครื่องดื่ม ขนม รวมถึงอื่นๆ ที่ทำในรูปแบบของสินค้าพื้นเมือง โดยมี การควบคุมจากนักวิทยาศาสตร์และกระทรวงสาธารณสุข การต่อยอดทางธุรกิจของกัญชาอย่างยั่งยืนและมั่นคง ศนู ย์ฯจะสง่ เสรมิ เพม่ิ พนู ความรูค้ วามสามารถของวสิ าหกิจชุมชนในดา้ นการปรุงยาตำรบั ตา่ งๆ ตามท่กี รมแพทย์แผน ไทยและแพทย์ทางเลือกได้ประกาศให้เป็นตำรับยาสำหรับรักษาผู้ป่วย โดยเป็นตำรับเมตตากับตำรับการุณ เพ่ือ ชว่ ยเหลือผปู้ ว่ ยในกลุม่ โรคมะเร็งและโรคประสาท เพื่อช่วยราชการอกี ทางหนงึ่ และหากวสิ าหกจิ ชุมชนสามารถปรุง ยาในตำรับ ต่างๆ ได้สำเร็จถูกต้องครบถ้วนจะเป็นการต่อยอดทางธุรกิจกัญชาที่มัน่ คงยั่งยืน และเกษตรกรมีรายได้ สมกับเปน็ พชื เศรษฐกิจ ตามนโยบายของกลุ่มวิสาหกจิ ชุมชนจังหวัดกาญจนบรุ ที ี่รวมตวั กนั สร้างงานสรา้ งอาชีพ ไม่ เป็นภาระต่อสังคม พรอ้ มช่วยเหลือสังคม ในช่วงของการอบรมผู้เข้ารับการอบรมได้รับการเพิ่มพูนความรู้ในเรื่องการตลาดอิเลคทรอนิคส์ ซึ่งแต่ละ ท่านไดน้ ำประสบการณืตรงมาแลกเปลย่ี นในกลุ่มได้อยา่ งดเี ยย่ี มและสามารถนำไปปรบั ใช้ได้ต่อไป ประเดน็ ปญั หาท่ี ผู้เข้ารับการอบรมได้สะท้อนไว้คือเรื่องขั้นตอนการขออนุญาตที่ยุ่งยาก และผลผลิตที่มีราคาคือดอกไม่สามารถขาย ได้แต่การลงทุนคอ่ นข้างสูง สว่ นอ่นื ของกัญชาก็ไม่สามารถหาตลาดได้

6 ภาพประกอบ

7 สำนักงานส่งเสริมและพัฒนาการเกษตรพ้ืนท่ี 3 ณ ปราจีนบุรี ประกอบด้วย 9 จังหวัดในภาคตะวันออก ได้แก่ สมุทรปราการ ฉะเชงเทรา นครนายก ปราจีนบุรี ระยอง จันทรบุรี ตราด สระแก้ว ได้คัดเลือกผู้เข้าการ อบรมจำนวนมากกว่า60 วิสากิจชุมชน ในโครงการส่งเสริมและสร้างการระบรู้นวตกรรมด้านการปลูกและผลิตพืช สมุนไพรและกัญชาพืชสมุนไพรทางเลือกของกลุ่มอาชิพเกษตรกรรมพืชสมุนไพรด้วยการใช้เทคโนโลยี5 G 0yfท่ี โรงแรมทราวดรี สี อรท์ จังหวดั ปราจีนบุรี ท่ีเลือกจงั หวัดนเ้ี พราะเป็นท่ีต้ังของโรงพยาบาลอภยั ภูเบศรท่ีมีความรู้เรื่อง ปลูกสมุนไพรเพ่ือบำบดั และรกั ษาโรค เพราะทางอภัยภูเบศรมีนวตกรรมผลิตภัณฑ์จากสมุนไพร ปัจจุบันได้ขยับมา ทดลองปลูกกัญชาเป็นท่ปี ระสพผลสำเรจ็ มาหลายปี การศึกษาดูงานที่ศูนย์เรียนรู้กัญชาและสมุนไพรที่สามารถนำวัตถุดิบที่ปลูกมาทำเป็นยา อาหาร และ เครื่องสำอางที่ภูมิภูเบศร์ คณะผู้เข้าอบรมได้เรียนรู้การทำยาหม่อง ยาดม อาหารง่ายๆและได้ลิ้มชิมรสอาหารทีม่ ี ส่วนผสมจากใบกัญชา ที่โรงพยาบาลอภัยภูเบศร์มีโรงเรือนระบบปิด โรงเรือนกรีนเฮ้าส์และโรงเรือนระบบเปิด มี ห้องสกดั และให้ความรู้การใชย้ ากญั ชาท่ีถูกต้องท้ังเชิงรุกและเชิงรับแก่ผู้ปว่ ย ซึง่ ถือเป็นแหล่งศึกษาดูงานกัญชา กัญ ชงที่ครบวงจร จุดเด่นของอภัยภูเบศรคือมีความพร้อมในการปลูก สกัด ผลิต รักษาและให้ความรู้ โดยมีคลินิค กัญชาทางการแพทย์ผสมผสานได้เปิดเมื่อวันที่24มิย.2562 ทิศทางการพัฒนาสมุนไพรของอภัยภูเบศรคือ Preventive ใช้เพื่อการสร้างเสริมสุขภาพ และ Remedies เพื่อรักษาหรือบรรเทา มีกัญชาทางการแพทย์อภัน ภูเบศรโมเดลเพอ่ื รองรับ พรบยาเสพตดิ ใหโ้ ทษฉบับใหม่ และอยู่ในบัญชยี าหลักแห่งชาติ

8 ภาพประกอบ

9 สำนักงานส่งเสริมและพัฒนาการเกษตรที่ 4 หรือ สสก.4 มีขอบเขตความรับผิดชอบพื้นที่ภาค ตะวันออกเฉียงเหนือ 20 จังหวัด มีวิสาหกิจชุมชนและเครือข่ายวิสาหกิจชุมชน ที่ได้รับอนุมัติจดทะเบียนแล้วมาก ที่สุดในประเทศ ปัจจัยอันเนื่องมาจากความแห้งแล้งของสภาพภูมิอากาศในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ของประเทศ ไทย ในพื้นที่ สสก.4 ซึ่งมีพื้นที่เหมาะสมต่อการปลูกกัญชา ทำให้กัญชาที่ผลิตในภูมิภาคนี้ เป็นกัญชาท่ีมีคุณภาพดี ทีส่ ุดในโลก โดยจงั หวดั บรุ ีรัมย์ได้มกี ารผลกั ดัน“กัญชาทางการแพทย์” ใหม้ ีความก้าวหนา้ แบบกา้ วกระโดด สามารถ พัฒนาต่อยอดสกัดเป็นยาน้ำมันกัญชาเพื่อการแพทย์ ซึ่งปัจจุบันเริ่มกระจายให้กับคลินิกและสาธารณสุขจังหวดั ได้ ใช้รักษาผูป้ ่วยโรคลมชัก โรคมะเร็ง และอีกหลากหลายโรค นับได้ว่าก้าวผา่ นความสำเร็จไปอีกข้ันของการปลูกและ สกัดน้ำมันกัญชา ตามแผน“บุรีรัมย์โมเดล” สู่เมืองหลวงของกัญชาเพื่อการแพทย์ของประเทศ ปัจจุบันมีผู้ขอ อนุญาตปลูกในรปู แบบของวิสาหกิจชุมชนร่วมกบั หนว่ ยงานของรัฐ มีโรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพตำบล ร่วมกบั วิสาหกจิ ชมุ ชนในการปลูกกัญชามากที่สุดในประเทศ สามารถเปิดคลินกิ กัญชาในทุกโรงพยาบาลของ จงั หวัด และมี ผู้ประกอบการสนใจเกี่ยวกับกัญชง ติดอันดับต้นๆ ของประเทศ การศึกษาดูงาน ณ ศูนย์กลางการพัฒนาสมุนไพร เพลาเพลินเพ่ือชมุ ชน อ.คเู มอื ง จ.บรุ รี ัมย์ ซึ่งดำเนนิ โครงการปลูก “กญั ชา-กญั ชงเพ่ือการแพทย์” ให้กับผู้ที่สนใจทั่ว ประเทศ โดยการสร้างโรงปลูกระบบปิด“Hybrid Indoor Cannabis Smart Technology Plant” ด้วยมาตรฐาน การปลกู แบบ “Medical Grade” ควบคุมด้วยนวตั กรรมเทคโนโลยสี ารสนเทศ 5G “Fully Automation & Central Control System” จึงสามารถควบคุมสภาพแวดล้อมทั้งอุณหภูมิ แสงและความชื้น ทำให้ได้กัญชาที่มี คุณภาพ ขณะเดียวกันช่วยลดความเส่ียงต่อการเข้าทำลายของศัตรูพืชตำ่ สามารถควบคุมความคงทีข่ องผลผลิตท้งั ปริมาณและคุณภาพ รวมไปถึงการจัดทำระบบคอนแทร็กต์ฟาร์มมิ่ง ที่สำคัญคือสามารถวางแผนการปลูกและเก็บ เก่ียวตวั ชอ่ ดอกอย่างตอ่ เนอื่ งได้ทัง้ ปีเพื่อส่งขายให้กบั โรงพยาบาลคูเมือง ซ่ึงเป็นโรงผลิตยาสมุนไพรทไี่ ดร้ ับมาตรฐาน จาก GMP แห่งเดียวใน จ.บุรีรัมย์ ศูนย์กลางการพัฒนาสมุนไพรเพลาเพลินเพื่อชุมชน จึงเป็นต้นแบบของการผลิต เป็นศูนย์เรียนรู้และเผยแพร่นวัตกรรมและผลติ ภัณฑ์ใหม่ ๆ จากกัญชา และกัญชง อาทิ น้ำมันสกัด, เซรั่มบำรุงผิว, โลชั่นถนอมผิว, น้ำมันหอมระเหย ตลอดจนผลิตภัณฑ์ทางด้านอาหารและยา ฯลฯ อีกมากมาย การศึกษาดูงาน

10 โรงเรือนปลูกกัญชา แบบ Green House ของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนกลุ่มเกษตรนอกกรอบ เพื่อรอยยิ้มที่ยั่งยืน (บ้าน สวนฟรุ๊ตการเ์ ดน้ ส์) อ.ลำปลายมาศ จ.บุรีรมั ย์ ซึ่งใช้โรงเรือนปลูกกัญชา เป็นระบบกึ่งปิด กึ่งเปิดที่ได้มาตรฐาน โดย ใช้งบประมาณลงทุนน้อยกว่า สามารถเก็บเกี่ยวตัวช่อดอกที่ได้คุณภาพดี โดยนำส่งขายให้กับโรงพยาบาลลำปลาย มาศ และโรงพยาบาลหนองหงส์ นอกจากนี้ บ้านสวนฟรุ๊ตการ์เด้นสย์ ังเปน็ แหล่งท่องเท่ยี วและเรียนรู้วิถีเกษตรแบบ บูรณาการตามแนวหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง รวมทั้งเป็นศูนย์ฝึกและพัฒนาอาชีพอีกด้วย ในการอบรมให้ ความรู้แกว่ ิสาหกิจชมุ ชนทีเ่ ข้าร่วมโครงการน้นี พ.กิตติ โลส่ ุวรรณรักษ์ ผ้อู ำนวยการโรงพยาบาลคเู มือง จ.บุรีรัมย์ ใน ฐานะทเ่ี ป็นผอู้ ำนวยการสถาบันกัญชาทางการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ไดเ้ น้นถึงความสำคัญด้านการศึกษาวิจัย ในการพฒั นาตลาดของผลิตภัณฑ์กัญชาให้มีความย่งั ยนื โดยเสริมสร้างทักษะในการปลูก และการแปรรูปขั้นต้น ทั้ง ผลิตภัณฑ์ยาและไม่ใช่ยาให้กับเกษตรกร โดยให้มีการจัดทำระเบียบและหลักเกณฑ์ให้โรงพยาบาลที่มีศักยภาพใน การผลิตยาสมุนไพร และได้มาตรฐานการผลิต GMP การจัดทำระเบยี บนีจ้ ะชว่ ยผลกั ดันใหเ้ กษตรกรมีผลิตภณั ฑ์ เป็นของตนเอง รวมทั้งทำให้หน่วยงานภาครัฐสามารถส่งต่อวัตถุดิบกัญชาเพื่อสกัดและผลิตระหว่าง กันได้ เพื่อให้ เกิดการใช้ทรัพยากรร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพ และเกิดประโยชน์สูงสุดแก่เกษตรกรท่ีจะมีผลิตภัณฑ์เป็นของ ตนเอง มีรายไดท้ ่มี ั่นคง เพอ่ื ยกระดับพชื เศรษฐกิจ กัญชง-กัญชา มุง่ สู่อตุ สาหกรรมการเกษตรอยา่ งย่ังยืน (สสก.4 มีวิสาหกิจชุมชน จำนวน 50,786 กลุ่ม สมาชิก จำนวน 890,318 ราย และมีเครือข่ายวิสาหกิจชุมชน จำนวน 300 แห่ง สมาชกิ จำนวน 8,117 ราย) ภาพประกอบ

11 สำนกั งานส่งเสรมิ และพัฒนาการเกษตรท่ี 5 หรอื สสก.5 ประกอบด้วย 14 จังหวดั ภาคใต้ อยใู่ นพนื้ ท่ีดูแล ของ วิสาหกิจชุมชนที่เข้ารบั การอบรมส่วนใหญ่มอี าชีพปลูกพืชสมุนไพร และทำสวน ส่วนใหญ่ให้ความสนใจในการ ปลูกกัญชา เพื่อเพิ่มรายได้ให้กับตนเอง และกลุ่มวิสาหกิจชุมชน วิสาหกิจชุมชนในพื้นที่ สสก.5 ได้ศึกษาดูงานท่ี วสิ าหกิจชุมชนหมอ่ นผลแปรรปู กล่มุ ใตร้ ่มบุญ ตำบล พะตง อำเภอหาดใหญ่ จงั หวัดสงขลา ซึ่งวิสาหกิจชุมชนหม่อน ผลแปรรูป กลุ่มใต้ร่มบุญ แต่เดิมปลูกมัลเบอร่ี และมีการต่อยอดผลิตภัณฑ์หลากหลายรูปแบบ ทั้งการผลิตผักสด ปลอดสาร แยมมลั เบอรร์ ี่ ไวนม์ ลั เบอร์รี่ ไวนม์ งั คดุ และมังคุดสกดั โดยใช้หลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาบริหารใช้ ภายในกลุ่ม ช่วยสร้างรายได้ให้ สมาชิกในกลุ่มได้ดีช่วงราคายางพาราตกต่ำ ที่มาของการปลูกกัญชาของวิสาหกิจ ชมุ ชนหมอ่ นผลแปรรูป กล่มุ ใต้รม่ บุญ เรม่ิ จากการแนะนำจาก สาธารณสขุ หาดใหญ่ เน่ืองจากเหน็ ว่า วสิ าหกจิ ชุมชน หม่อนผลแปรรูป กลุ่มใต้ร่มบุญ มีความเชี่ยวชาญการ ปลูกพืชแบบเกษตรอินทรีย์ มีทีมงานที่เข้มแข็ง และมี เครือข่ายสมาชิกมากมาย ทั้งยังเป็นศูนย์การเรียนรู้ให้กับ วิสาหกิจชุมชนอื่นๆ มีศักยภาพ และสามารถต่อยอดใน การปลูกกัญชาแบบยัง่ ยืนได้ วิสาหกิจชุมชนหม่อนผลแปรรปู กลุ่มใต้ร่มบุญ เป็นวิสาหกิจชุมชนทีไ่ ด้รับอนญุ าตการ ปลูกกัญชา ถูกต้องตามกฎหมายของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแห่งแรกในจังหวัดสงขลา ร่วมกับโรงพยาบาลส่ งเสริม สขุ ภาพ ตำบลบา้ นทงุ่ ปรือ และสำนักงานพฒั นาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ทำให้กลุ่มวิสาหกิจฯ มี เครือข่ายพันธมิตรที่หลากหลาย นอกจากนี้ มีการสร้างความร่วมมือทางวิชาการกับ สถาบันวิจัยกัญชาทาง การแพทย์หาดใหญ่ ในด้านการวิจัย การสกัด การวิเคราะห์กัญชาทางการแพทย์ เพื่อนำไปใช้ในการรักษา ผู้ป่วย มะเร็ง และผู้ป่วยที่ต้องดุแลแบบประคับประคอง มีการนำนวัตกรรมการควบคุมด้วยระบบอัตโนมัติแบบ อัจฉริยะ ในการเพาะปลูกกัญชา (Smart Cannabis Farming) โดยศูนย์วิจัยระบบอัตโนมัติอัจฉริยะ สาขาวิชา วิศวกรรม คอมพิวเตอร์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์ ได้ดำเนินการออกแบบและ พัฒนาการเพาะปลูก กัญชาแบบอัจฉริยะ ให้กับวิสาหกิจชุมชนหม่อนผลแปรรูป กลุ่มใต้ร่มบุญ โดยมีระบบ เซ็นเซอร์ในการวัดค่า อุณหภูมิ, ความชื้น, pH, EC, ความสว่าง, ควบคุมการรดน้ำ การใหส้ ารอาหาร, ควบคมุ พดั ลมอุณหภูมิ จุดเด่นและ ข้อสังเกต ของวิสาหกิจชุมชนหม่อนผลแปรรูป กลุ่มใต้ร่มบุญ คือ การมีเครือข่าย พันธมิตร ทำให้กลุ่มมีความ

12 เข้มแข็ง การเริ่มปลูกกัญชาของวิสาหกิจชุมชนหม่อนผลแปรรูป กลุ่มใต้ร่มบุญ จากการท่ี ภาครัฐเป็นผู้เสนอ และ แนะนำในการดำเนนิ การ ซง่ึ ตา่ งจากวิสาหกิจชุมชนอื่น ๆ ที่ตอ้ งช่วยเหลอื ตนเองในการจัดการใบและตน้ กญั ชา ภาพประกอบ

13 สำนักงานส่งเสริมและพัฒนาการเกษตรที่ 6 ดูแลพื้นที่ 8 จังหวัดภาคเหนือ ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีศักยภาพใน การปลูกกัญชา โดยพิจารณาจาก สภาพภูมิประเทศและอากาศที่เอื้ออำนวย อุณหภูมิเฉลี่ย 18-33 องศาเซลเซียส ซึ่งเหมาะสมต่อการปลูก อีกทั้งมีองค์ความรู้โดยการนำของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ ซึ่งมีการวิจัยและพัฒนา ปลูก สกัด และผลติ กัญชา และกญั ชง อยา่ งต่อเน่อื งวสิ าหกจิ ชุมชนในพนื้ ที่ สสก.6 ทเ่ี ข้ารับการอบรม ไดเ้ ข้าศกึ ษาดงู านท่ี มหาวิทยาลัยแม่โจ้ โดยมีศาสตราจารย์ดร.อานัฐ ตันโช ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและพัฒนาเกษตรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยแม่โจ้เป็นวิทยากรบรรยายให้ความรู้พร้อมทั้งพาเยี่ยมชม แปลงปลูกกัญชาที่ใหญ่ที่สุดในอาเซียน มหาวิทยาลัยแม่โจ้ มีหน่วยงานที่ทำการศึกษาวิจัยการปลูกพืชในระบบอินทรีย์อยู่แล้วโดยเริ่มจากการมีศูนย์วิจัย และพัฒนาไส้เดือนดินในการกำจัดขยะอินทรีย์ต่อมาได้เปลี่ยนเป็น ศูนย์วิจัยและพัฒนาเกษตรธรรมชาติ ซึ่งได้ ดำเนินการพัฒนาสายพันธุ์กัญชาเพื่อใช้ประโยชน์ทางการแพทย์ ตามมาตรฐานเกรดทางการแพทย์แบบครบวงจร จนกระท่งั ปจั จุบันได้เป็นสายพันธ์ุกัญชา “แม่โจ้ 03” สามารถทนทานต่อสภาพอากาศท่ีร้อนจัดได้เปน็ อย่างดีโดยใน ปีพ.ศ. 2562 นับเป็นครั้งแรกที่ไทยนำกัญชาสายพันธุ์ไทย มาผลิตสารสกัดกัญชาทางการแพทย์แผนปัจจุบันด้วย มาตรฐานการปลูกแบบ Medical Grade ได้ทำการวิจัยการปลูกพืชระบบเกษตรอินทรีย์ในโรงเรือนอัจฉริยะ และ ได้รับการรับรองมาตรฐานจากสมาพันธ์เกษตรอินทรีย์นานาชาติ (International Federation of Organic Agriculture Movements –IFOAM)และ กระทรวงเกษตรสหรัฐอเมริกา (United States Department of Agriculture – USDA) นับเป็นการพัฒนาและยกระดับกัญชาสายพันธุ์ไทย ใช้ทรัพยากรภายในประเทศ พึ่งพา ตนเองและเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจปัจจุบันมหาวิทยาลัยแม่โจ้ได้ทำความร่วมมือกับกระทรวงสาธารณสุข ร่วมวิจัย และพัฒนาพืชกัญชาและกัญชงในระบบเกษตรอินทรีย์ในระดับอุตสาหกรรม ภายใต้ระบบควบคุมการปลูกพืช อนิ ทรยี อ์ จั ฉรยิ ะ โดยมีเป้าหมายสำคัญอยา่ งหนงึ่ คอื การพัฒนาสายพนั ธุ์กญั ชาไทยท่ีให้ปริมาณผลผลิตและสารสำคัญ สูงจุดเด่นของมหาวิทยาลัยแม่โจ้ คือ ความพร้อมในด้านวิชาการเกษตรแบบองค์รวม ทั้งการปลูกพืชอินทรีย์ มาตรฐาน IFOAM และ USDA ระบบการปลูกในโรงเรือนแบบสมาร์ทฟาร์ม การป้องกันศัตรูพืช วัสดุปลูก ธาตุ อาหาร ในระบบอินทรีย์ การตรวจสอบการปนเปื้อนของโลหะหนัก ระบบการให้น้ำ การควบคุมอุณหภูมิและ

14 ความชื้น การเตรียมการให้ผลผลิตของพืช คือดอกกัญชา การเก็บเกี่ยวตลอดจนวิทยาการหลังการเก็บเกี่ยว เช่น การแยกดอก บรรจุภณั ฑ์ การจัดการใบและต้นกญั ชา ภาพประกอบ