ประวัติศาสตร์โรคระบาดร้ายแรง ในรอบ 300 ปี

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอรอ่ นพิบลู ย์ ประวัตศิ าสตรโ์ รคระบาดร้ายแรง ในรอบ 300 ปี

หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอรอ่ นพบิ ลู ย์

ห้องสมุดประชาชนอาเภอรอ่ นพบิ ลู ย์ ประวตั ศิ าสตรโ์ รคระบาดร้ายแรงในรอบ 300 ปี เราจะก้าวผ่านวิกฤติโควิดไปด้วยกัน เพราะนี่ไม่ใช่ครั้งแรกท่ีมนุษยชาติต้องเผชิญกับ โรคระบาดร้ายแรงทีค่ ร่าชีวติ ผู้คนหลักแสนหลักล้านคนท่ัวโลก มนุษยชาติได้เคยข้ามผ่านความ เจ็บปวด การสูญเสียมาคร้ังแล้วคร้ังเล่า แต่ด้วยความเข้มแข็งและสตปิ ัญญาก็สามารถก้าวผ่าน และกลับมายืนไดแ้ ขง็ แรงอีกทุกครั้ง Pandemic ซึง่ วงการแพทยใ์ ห้ความหมายว่า เป็ นการ เกิดการแพร่ระบาดของโรคท่ีลุกลามเกินกว่าทคี่ าดไว้ว่าอาจจะจากัดวงอยู่ในภูมิภาคเดยี ว เคย เกิดขึน้ มาแล้วหลายต่อหลายคร้ัง ไม่ว่าจะเป็ นอหิวาตกโรค กาฬโรค ไข้หวัดใหญ่ หรือเอชไอวี ซึ่งล้วนเป็ นโรคท่ีสังหารประชากรโลกมากมายในประวัติศาสตร์ บทความนี้เราจะมาย้อนรอย กลับไปเม่ือ 300 ปี ที่ผ่านมาว่ามนุษยต์ ้องผ่านการท้าทายจากโรคระบาดหนักอะไรมาบ้างแล้ว เพอ่ื จะไดเ้ ป็ นกาลงั ใจใหพ้ วกเราทต่ี ้องเผชิญกับ COVID-19 ในวนิ าทนี ีว้ ่า ครั้งนีเ้ รากจ็ ะก้าว ผา่ นและเอาชนะโรคร้ายไปไดเ้ ชน่ ทผ่ี า่ นมา

หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอรอ่ นพบิ ูลย์ กาฬโรค พ.ศ.2263 (1720)

หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอร่อนพิบูลย์ กาฬโรค (Plague) เป็ นโรคระบาดรุนแรงท่ีติดต่อจากสัตวส์ ู่คน ในปี 2263 เป็ น การระบาดคร้ังใหญ่ครั้งสุดท้ายของยุโรป มีคนเสียชีวิตทั้งหมด 100,000 คน ในเมืองมารเ์ ซย์ ประเทศฝร่ังเศส ซ่ึงจริงๆ กาฬโรคได้เกิดขึน้ ในประเทศไทยมาก่อนแล้วต้ังแต่ช่วงเวลาของการ สถาปนากรุงศรีอยุธยา เป็ นโรคระบาดคร้ังใหญ่ในประวตั ศิ าสตรโ์ ลก การแพร่ระบาดของโรคครั้ง นีม้ ีหมัดหนูเป็ นตัวแพร่เชือ้ โดยหมัดหนูตดิ กับตัวหนูทีอ่ ยู่ใต้ท้องเรือสาเภาซึ่งเดนิ ทางไปตดิ ต่อ ค้าขายในดนิ แดนต่างๆ ผู้ป่ วยกาฬโรคจะมีอาการตามช่ือทถี่ ูกเรียกกันว่า “ความตายสีดา” หรือ “Black Death” กล่าวคอื ตามร่างกายของผู้ป่ วยจะมีสดี าคลา้ อันเนื่องมาจากเซลลผ์ ิวหนัง ทตี่ ายไป ส่วนอาการของผู้รับเชือ้ กาฬโรคจะมีแผลขนาดเท่าไข่ไก่หรือผลส้มตรงต่อมน้าเหลือง ต่างๆ จากน้ันจะมีไข้สูง ปวดตามแขนและขา เม่ืออาการหนักจะเจ็บปวดทุกขท์ รมาน กระท่ัง

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอรอ่ นพบิ ลู ย์ อหวิ าตกโรค” ในปี พ.ศ.2363 (1820)

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอรอ่ นพิบลู ย์ อหวิ าตกโรค (Cholera) หรือทเี่ รียกว่า “โรคห่า” บา้ งก็เรียกโรคป่ วง บ้างเรียกโรคลงราก ได้ ระบาดไปยงั ประเทศไทย อนิ โดนีเซยี และฟิ ลปิ ปิ นส์ ซง่ึ ตรงกับสมยั รัชกาลที่ 2 ในปี พ.ศ. 2363 ทม่ี ีการระบาด จากอนิ เดยี เข้ามาไทย ผ่านทางปี นัง ทาใหม้ คี นตายจานวนมาก ถนนหนทางเกลอื่ นกลาดเตม็ ไปด้วยซากศพ ประชาชนอพยพหนีออกจากเมืองด้วยความกลัว การระบาดครั้งนี้มีคนตายในกรุงเทพฯ และหัวเมือง ใกล้เคยี งประมาณสามหมน่ื คน ท่วั โลกประมาณหน่ึงแสนคน มคี วามรุนแรงและลุกลามจนคร่าชีวติ ผู้คนอย่าง ไม่เคยเกิดขึน้ มาก่อน ช่วงปลายรัชกาลที่ 3 อหิวาตกโรคระบาดขึน้ ที่กรุงเทพฯเป็ นช่วงเวลาราวหนึ่งเดือน หนังสอื พมิ พข์ ่าวภาษาอังกฤษไดร้ ายงานว่า มผี ู้เสยี ชีวติ กวา่ หา้ พันคน จนกระท่งั พ.ศ.2416 ช่วงต้นรัชกาลที่ 5 อหิวาตกโรคได้กลับมาระบาดอีกครั้ง และเวลาเพียงเดือนเศษหนังสือพิมพ์ ข่าวภาษาอังกฤษได้รายงาน ตัวเลขผู้เสียชีวิตทั้งฝ่ังตะวันออกและตะวันตกมากถงึ 6,660 คน ว่ากันว่าสถารการณน์ ี้ นอกจากเกิดขึ้นใน ช่วงเวลาทวี่ ชิ าการแพทยส์ มัยใหมย่ งั ไมด่ นี ัก และความรู้ดา้ นสุขอนามัยยังไม่แพร่หลาย อกี ประการหนึ่งทเ่ี ป็ น ต้นทางของ “อหวิ าตกโรค” ก็คือ กฎเกณฑใ์ นการสัญจรข้ามประเทศท่ยี ังหละหลวม จนใครต่อใครสามารถ ผ่านเข้าออกได้อยา่ งง่ายดาย ซงึ่ ทาใหม้ ชี าวตา่ งประเทศพาโรคตดิ ตอ่ เข้ามาโดยไม่รู้ตวั

หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอร่อนพบิ ลู ย์ ไขห้ วดั ใหญ่สเปน พ.ศ.2461(1920)

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอร่อนพบิ ลู ย์ ไข้หวัดใหญ่สเปน (Spanish flu) ซงึ่ ระบาดรุนแรงท่ัวโลกระหว่างปี 2461- 2463 ถือเป็ นการระบาดคร้ังรุนแรงท่ีสุดคร้ังหนึ่งในหน้าประวัติศาสตรข์ องมนุษยชาติ ไข้หวัด ใหญ่สเปน เกดิ จากเชอื้ ไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ H1N1 ไดแ้ พร่ระบาดไปท่ัวโลกในช่วงท้าย ของสงครามโลกครั้งที่ 1 เพราะทาใหม้ ีผู้ตดิ เชอื้ ราว 1 ใน 3 ของประชากรโลกในยุคนั้น ส่งผลให้ มีผู้เสียชีวิตไปราว 20-50 ล้านคน ในจานวนผู้ป่ วย 500 ล้านคนทต่ี ิดเชือ้ ในปี 2461 มีอัตราการ เสยี ชวี ติ อย่ทู ร่ี าว 10-20% และมีผ้เู สยี ชวี ติ มากถงึ 25 ล้านคนเฉพาะในช่วง 25 สัปดาหแ์ รก สิ่งท่ี ทาให้ไข้หวัดใหญ่สเปนแตกต่างจากไข้หวัดใหญ่อื่น ๆ คือกลุ่มผู้เสียชีวิต โดยปกติไข้หวัดใหญ่ มักคร่าชีวติ กลุ่มเดก็ และคนสูงอายุ หรือผู้ป่ วยทอี่ ่อนแออยู่แล้วมากกว่ากลุ่มอนื่ แต่ไข้หวัดใหญ่ สเปนเร่ิมจากการคร่าชีวิตผู้ใหญ่วัยหนุ่มสาวที่มีสุขภาพแข็งแรง ขณะที่กลุ่มเด็กและคนท่ีมี ภมู ิคุ้มกันออ่ นกวา่ กลับเสยี ชวี ติ น้อยกวา่ กลุ่มอน่ื

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอรอ่ นพบิ ลู ย์ ไขห้ วดั ใหญ่เอเชีย พ.ศ. 2499 – 2501(1965-1967)

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอร่อนพิบูลย์ ไข้หวัดใหญ่เอเชีย (Asian Flu) เป็ นการระบาดรุนแรงคร้ังใหญ่ของเชอื้ ไข้หวัด กลุ่มเอ (เอช2 เอ็น2) ซ่ึงมีต้นกาเนิดจากจีนเม่ือปี 2499 และมาหยุดระบาดเม่ือปี 2501 ในระยะเวลา 2 ปี นี้เอง ไข้หวัดใหญ่เอเชียลุกลามจากกลุ่มชาวจีนในมณฑลกุ้ยโจว ไปยัง สงิ คโปร์ ฮ่องกง และสหรัฐ ตัวเลขคาดการณจ์ านวนผู้เสียชีวิตจากโรคไข้หวัดใหญ่นี้ของแต่ ละแหล่งแตกต่างกันออกไป บางแหล่งคาดว่าสูงถึง 4 ล้านคน แต่ WHO ยืนยันตัวเลข ผเู้ สยี ชวี ติ ไวท้ ร่ี าว 2 ลา้ นคนท่วั โลก ในจานวนนีเ้ กอื บ 70,000 คนอยู่ในสหรัฐอเมรกิ า

ห้องสมุดประชาชนอาเภอรอ่ นพบิ ลู ย์ ไข้หวัดใหญ่ฮอ่ งกง พ.ศ.2511 (1968)

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอรอ่ นพิบูลย์ โรคไข้หวัดใหญ่ฮ่องกง (Hong Kong Flu) ซึ่งเกดิ จากเชอื้ ไข้หวัดสาย พันธุ์ เอช3 เอ็น2 ถูกพบคร้ังแรกในเกาะฮ่องกงเมื่อเดือน ก.ค. 2511 ก่อนลุกลามไปยัง เวียดนามและสิงคโปรใ์ น 3 เดือน และขยายวงไปยังอินเดยี ฟิ ลิปปิ นส์ ออสเตรเลีย ญ่ีป่ ุน ยุโรป แอฟริกา อเมริกาใต้ และสหรัฐ เชอื้ ไข้หวัดนีซ้ ่ึงกลายพันธุจ์ ากโรคไข้หวัดใหญ่เอเชยี ท่ีระบาดก่อนหน้าราว 10 ปี เป็ นอันตรายต่อสุขภาพมนุษยน์ ้อยกว่า เมื่อเทยี บกับไข้หวัด สเปนและไข้หวัดเอเชีย และแม้จะมีอัตราการเสียชีวิตค่อนข้างต่าเพียง 5% แต่ก็ทาให้ ประชากรโลกเสยี ชวี ติ ไปกวา่ 1 ล้านคน สาหรับในฮอ่ งกง จุดเรม่ิ ตน้ การระบาด มีผู้ป่ วยมาก ถงึ 500,000 คน หรือคดิ เป็ น 15% ของประชากรฮ่องกงในเวลาน้ัน

ห้องสมุดประชาชนอาเภอรอ่ นพิบลู ย์ เอชไอวี / เอดส์ ระบาดสูงสุด 2548 – 2555 (2005-2012)

หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอรอ่ นพิบูลย์ โรค HIV หรอื AIDS ถกู พบครั้งแรกในสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโกเมื่อปี 2519 โรคเอชไอว/ี เอดส์ ไดว้ วิ ัฒนาการตวั เองอยา่ งมากจนระบาดไปท่ัวโลก และคร่าชวี ิตผู้ป่ วย กว่า 36 ล้านคนนับตง้ั แต่ปี 2524 ปัจจุบัน มีจานวนผู้ทใี่ ช้ชวี ติ ร่วมกับไวรัสเอชไอวี 31-35 ล้าน คนท่ัวโลก ส่วนใหญ่ประมาณ 21 ล้านคนอยู่ในแถบซาฮาราของแอฟริกา หลังเกิดการตื่นตัว ตอ่ โรคเอดสม์ ากขนึ้ วงการแพทยท์ ่วั โลกก็พัฒนาวิธีการในการควบคุมไวรัสเอชไอวี และทาให้ หลายคนท่ีตดิ เชือ้ นี้สามารถใช้ชีวิตอย่างปกตขิ ึน้ ระหว่างปี 2548-2555 จานวนผู้เสียชีวิตจาก โรคเอดส/์ เอชไอวที ่วั โลก ลดลงจาก 2.2 ล้านคน มาอยู่ท่ี 1.6 ล้านคนตอ่ ปี

ห้องสมดุ ประชาชนอาเภอรอ่ นพบิ ลู ย์ ไขห้ วดั ใหญ่ 2009 พ.ศ. 2552 (2009)

ห้องสมุดประชาชนอาเภอร่อนพบิ ูลย์ ไข้หวัดใหญ่ (Influenza) 2009 เป็ นเชือ้ ไข้หวัดใหญ่กลุ่ม เอ (เอช1 เอ็น1) ทม่ี ีรายงานพบเชือ้ ในคนคร้ังแรกเม่ือเดือน เม.ย. 2552 เร่ิมแพร่ระบาดในเม็กซิโก และสหรัฐ ก่อนจะแพร่ระบาดไปหลายประเทศท่ัวโลก เชื้อสายพันธุ์นี้มีองค์ประกอบ พนั ธุกรรมทเี่ ป็ นผลรวมจากไข้หวดั ใหญ่ในมนุษย์ ไข้หวดั นกทพ่ี บในทวีปอเมริกาเหนือ และ ไข้หวัดหมูที่พบในทวีปเอเชีย และยุโรป ทาให้ WHO ต้องเฝ้าระวังการแพร่ระบาดของ โรคไข้หวดั ใหญ่ 2009 เน่ืองจากหว่ันวิตกว่า เชือ้ เอช1 เอน็ 1 อาจจะกลายพนั ธุเ์ ป็ นสายพนั ธุ์ ทอ่ี ันตรายยง่ิ ขนึ้ เนื่องดว้ ยโรคดงั กลา่ วสามารถตดิ ตอ่ จากคนสู่คนไดอ้ ย่างรวดเร็ว จงึ จัดเป็ น โรคติดเชื้อที่สาคัญในช่วงเวลาน้ัน สานักงานควบคุมและป้องกันโรคของสหรัฐ (ซีดีซี) คาดการณว์ ่า โรคไข้หวัดใหญ่ 2009 คร่าชวี ิตประชากรโลกรวมกว่า 280,000 คน แต่จานวน ผ้เู สยี ชวี ติ ที่ WHO ยนื ยันอยู่ทไ่ี ม่ถงึ 20,000 คนท่วั โลก

ห้องสมุดประชาชนอาเภอรอ่ นพิบูลย์ COVID -19 พ.ศ.2563 (2020)

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอรอ่ นพบิ ลู ย์ ไวรัสโคโรน่าหรือ COVID-19 เริ่มระบาดเม่ือต้นปี 2563 จากเมืองอู่ฮ่ัน ประเทศจีน และได้แพร่กระจายไปท่ัวโลก ข้อมูล ณ วันท่ี 6 เมษายน 2563 มีผู้ตดิ เชือ้ ท่ัว โลก 1,217,717 คน และมีผเู้ สยี ชวี ติ 65,831 คน ซงึ่ ทาใหเ้ หน็ ว่าอตั ราการเสียชีวติ จากโรคนี้ ไม่สูงนักคืออยู่ที่ประมาณ 5% อย่างไรก็ตามจนถึงตอนนี้ยังไม่สามารถพัฒนาวัคซีนเพื่อ หยุดการแพร่ระบาดได้ และตวั เลขของผ้ตู ดิ เชอื้ ท่วั โลกยังคงเพม่ิ มากขนึ้

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอร่อนพิบลู ย์ จากขอ้ มูลน่าจะทาใหเ้ รามีกาลังใจมากขึน้ เพราะน่ีไม่ใช่คร้ังแรกทเ่ี กิดโรคระบาดใหญ่ ระดับโลกและเราก็ผ่านมาได้ทุกครั้ง รวมท้ังปั จจุบันวิทยาการทางการแพทย์ก็สูงขึ้นกว่า สมัยกอ่ นมากมาย รวมทง้ั COVID จรงิ ๆ แล้วมคี วามรุนแรงน้อยกว่าบางโรคระบาดทผ่ี ่านมา ในอดีตคือมีอัตราการเสียชีวิตค่อนข้างต่า หลายๆ ประเทศก็มาตรการท่ีเข้มข้นมากขึ้นเพ่ือ ป้องกันและหยุดการแพร่ระบาดของโรคอย่างจริงจัง ดังนั้นการให้ความร่วมมือกับภาครัฐ มี ความรับผดิ ชอบต่อตัวเองและต่อสังคม รักษาสุขภาพและสุขอนามัยทดี่ อี ย่างสม่าเสมอเพอื่ เรา จะได้ผ่านวิกฤตินี้ไปด้วยกันได้เร็วขึน้ แต่อย่างไรก็ตามโรคภัยไข้เจ็บเป็ นส่ิงไม่แน่นอน เราไม่ สามารถรู้ได้เลยว่าเราจะเจ็บป่ วยขึน้ มาเมื่อไหร่ การมีประกันสุขภาพไว้ดว้ ยจะย่ิงช่วยใหเ้ ราอุ่น ใจมากขนึ้ ในทุกสถานการณ์

หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอรอ่ นพบิ ลู ย์ อา้ งองิ https://www.scb.co.th/th/personal-banking/stories/tips-for- you/300-years-pandemics.html