เศรษฐศาสตร์ความสุข

เศรษฐศาสตร์ 50 ความสุ ข ที่่�มีีอายุุ 34 และ 42 ปีี การวิิเคราะห์พ์ ิิจารณาความสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่่างรายได้้ การศึึกษา การมีีงานทำำ� การไม่่ มีีประวัตั ิิทางอาชญากรรม ความสัมั พันั ธ์ ์ ระหว่่างบุุคคล สุุขภาพกาย และสุุขภาพจิิต ที่่�ส่่งผลต่่อความพึงึ พอใจในชีีวิิต เมื่่�อเปรีี ยบเทีียบตัวั แปรทั้้ง� 7 ตัวั แปร พบว่่า การศึึกษาส่่งผลทางตรงต่่อ ความพึงึ พอใจในชีีวิิตค่่อนข้้างน้้อยโดยเปรีียบเทีียบ แต่่ทั้้ง� นี้้ก� ารศึกึ ษาอาจ ส่่งผลทางอ้้อมผ่่านผลกระทบที่่�มีีต่่อรายได้แ้ ละการจ้้างงาน ในส่่วนปัั จจัยั ทางด้า้ นพฤติิกรรม พบว่่าการมีีคู่่�ครองส่่งผลกระทบต่่อความพึึงพอใจใน ชีีวิิตค่่อนข้้างมาก การไม่่เคยถููกจับั คดีีอาญามีีผลทางบวกต่่อระดับั ความ พอใจในชีีวิิต เนื่่� องจากการมีีประวัตั ิิทางอาชญากรรมอาจเป็็ นการทำำ�ให้้มีี ประสบการณ์เ์ กี่่�ยวกับั การกีี ดกันั ทางสังั คม ซึ่่�งอาจจะผลต่่ อระดับั ความ พึึงพอใจในชีีวิิตได้เ้ ช่่ นกันั ในภาพรวมสามารถสรุุ ปผลการวิิเคราะห์์ได้้ว่า “สุุขภาพจิิ ต การมีีคู่่�ครอง การว่่างงาน” ส่่งผลต่่อระดับั ความพึึงพอใจใน ชีีวิิ ตมากกว่่าตัวั แปรอื่่� นๆ โดยปัั จจัยั ที่่� ส่่ งผลต่่ อความพึึงพอใจในชีีวิิ ตที่่�มีี มากที่่�สุุดคืือ “สุุขภาพจิิต (Mental Health)” ซึ่่�งมีีผลกระทบมากกว่่า ความ ยากจน หรืือการว่่างงาน นอกจากนั้้น� งานศึกึ ษาดังั กล่่าวได้้ทำำ�การเปรีียบเทีียบกับั ข้้อมููล ขนาดใหญ่่ระหว่่างประเทศที่่�มีีระเบีียบวิิธีีวิิจัยั ตามหลักั สากลในการจัดั เก็็บ ข้้อมููล ซึ่่�งมีีทั้้ง� รููปแบบ Panel ข้้อมููลภาคตัดั ขวาง ข้้อมููลอนุุกรมเวลา รวมถึงึ ข้้อมููลที่่�มีีการศึกึ ษาติิดตามตามรุ่�น (Cohort Study) เช่่น British Household Panel Survey (BHPS) German Socioeconomics Panel (SOEP) House- hold, Income and Labour Dynamics in Australia (HILDA) เป็็ นต้้น ผลสรุุป เป็็ นไปในแนวทางที่่�สอดคล้้องกันั คืือ การว่่างงาน ความสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่่าง บุุคคล สุุขภาพจิิตและสุุขภาพกายเป็็ นปัั จจัยั สำำ�คัญั ที่่�ส่่งผลกระทบต่่อความ พึงึ พอใจในชีีวิิต โดยปัั จจัยั ที่่�มีีผลกระทบมากกว่่าปัั จจัยั อื่่�นๆ คืือ สุุขภาพจิิต กรอบแนวคิิดในการวิิเคราะห์ค์ วามเป็็ นเหตุุเป็็ นผลของปัั จจัยั ที่่� ส่่งผลต่่อความพึึงพอใจในชีีวิิตสามารถสรุุ ปได้้ดังั รูู ปที่่� 3-1 ทำำ�ให้้สามารถ สังั เคราะห์์โดยแบ่่งประเด็็นปัั จจัยั ที่่�ส่่งผลต่่อความสุุขเชิิงอัตั วิิสัยั ออกเป็็ น 3 ประเด็็นหลักั คืือ 1) ปัั จจัยั ส่่วนบุุคคล 2) ความสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่่างบุุคคล และ 3) ตัวั แปรทางสถาบันั และบรรทัดั ฐานทางสังั คม แผนงานยุทธศาสตร์เป้ าหมาย (Spearhead) ด้านสั งคม คนไทย 4.0 Khon Thai 4.0

เศรษฐศาสตร์ 51 ความสุ ข รููปที่่� 3-1 กรอบแนวคิิดปัั จจััยที่�่ส่่ งผลต่่อความสุุ ขเชิิงอััตวิิสัั ย ตัวแปรตาม ตั วแปรอิ สระ ตัวแปรคั่นกลาง รายได้ การศึ กษาส่ งผล การศึ กษา ต่อรายได้ การทํางานและการว่างงาน ปั จจัยส่วนบุคคล สุ ขภาพกาย สุ ขภาพจิ ต ความสุ ขเชิ งอั ตวิ สั ย ความพึงพอใจในชีวิต (คะแนน 0-10: Ordinal Scale) ความสั มพั นธ์ ความสัมพันธ์ ในครอบครัว ระหว่างบุคคล ความสัมพันธ์ ในสังคม ตัวแปรทางสถาบันและ การสนั บสนุ นทางสั งคม บรรทั ดฐานทางสั งคม ความไว้ วางใจในสั งคม คุณภาพและความไว้วางใจ ในรัฐบาล ที่่�มา: สรุุปจาก Clark et al. (2008) โดยผู้้�แต่่ง 3.1 ปัั จจััยส่่ วนบุุคคล Clark (2018) กล่่าวว่่า ความสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่่างลักั ษณะส่่วนบุุคคล กับั ความสุุขเชิิงอัตั วิิสัยั ที่่�มีีการศึึกษาในวงกว้้าง คืือ ปัั จจัยั ทางด้า้ นรายได้้ และการว่่างงาน ผลการศึกึ ษาส่่วนใหญ่่พบว่่าหากวิิเคราะห์ด์ ้ว้ ยข้้อมููลภาค ตัดั ขวาง เมื่่�อรายได้เ้ พิ่่�มมากขึ้้น� มีีแนวโน้้มที่่�จะทำ�ำ ให้้ความสุุขเชิิงอัตั วิิสัยั เพิ่่�มขึ้้น� ส่่วนการว่่างงานมีีความสัมั พันั ธ์ ใ์ นทิิศทางตรงกันั ข้้ามกับั ความสุุขเชิิงอัตั วิิสัยั ทั้้ง� การวิิ เคราะห์ด์ ้ว้ ยข้้อมูู ลภาคตัดั ขวางและข้้อมูู ลตัดั ภาคขวางทางยาว ตัวั แปรส่่ วนบุุ คคลอื่่� นๆ ที่่� มักั ใช้้ในการศึึกษายังั ประกอบด้้วย อายุุ เพศ ชาติิ พันั ธุ์์� ผลการศึึกษาของ Blanchflower and Oswald (2004) พบว่่า ความสุุ ขเชิิ งอััตวิิ สััยและความพึึงพอใจในชีี วิิ ตมีี ความสััมพัันธ์ก์ ัับอายุุ มีีลักั ษณะเป็็ นรููป U-Shaped ทั้้ง� ในกรณีี ศึกึ ษาของสหราชอาณาจักั ร และ สหรัฐั อเมริิ กา โดยความพึึงพอใจในชีีวิิ ตจะมีี ค่่าต่ำ�ำ�สุุ ดเมื่่� ออายุุ ประมาณ 40 ปีี เมื่่�อกำ�ำ หนดให้้ปัั จจัยั อื่่�นๆ คงที่่� แผนงานยุทธศาสตร์เป้ าหมาย (Spearhead) ด้านสั งคม คนไทย 4.0 Khon Thai 4.0



เศรษฐศาสตร์ 53 ความสุ ข ในระยะสั้้น� และระยะยาวพบว่่ า ความพึึงพอใจในชีี วิิ ตและรายได้้มีี ความ สัมั พันั ธ์ ์ในทิิศทางเดีียวกันั ในระยะสั้้น� เท่่านั้้น� 3.1.2 การว่่างงาน (Unemployment) Clark & Georgellis (2013) วิิเคราะห์ก์ ารปรับั ตัวั ต่่อเหตุุการณ์์ สำำ�คัญั กับั ความพึึงพอใจในชีีวิิตโดยใช้้ข้้อมููล BHPS Wave 17 เหตุุการณ์์ สำำ�คัญั ในชีีวิิตประกอบด้ว้ ย การว่่างงาน การแต่่งงาน การหย่่าร้้าง การให้้ กำ�ำ เนิิดบุุตร และการเป็็ นหม้้าย ผลการศึกึ ษาแสดงดังั รููปที่่� 3-2 พบว่่า เมื่่�อเกิิด เหตุุการณ์ก์ ารแต่่งงาน การหย่่าร้้าง การให้้กำ�ำ เนิิ ดบุุตร และการเป็็ นหม้้าย ความพึึงพอใจในชีีวิิตจะมีีการเปลี่่�ยนแปลง หลังั จากนั้้น� คนจะมีีการค่่อยๆ ปรับั ตัวั เข้้าสู่่�ระดับั ความพึงึ พอใจก่่อนที่่�เหตุุการณ์น์ ั้้น� ๆ จะเกิิดขึ้้น� ต่่างจาก การว่่างงานที่่�ส่่งผลกระทบทางด้า้ นลบ ( โดยเฉพาะเพศชาย) ต่่อความพึึง พอใจในชีีวิิตในปีี ที่่� 0 คืือปีี ที่่�เกิิดการว่่างงาน และส่่งผลต่่อความพึงึ พอใจใน ชีีวิิตที่่�ลดลงอย่่างต่่อเนื่่�องแม้้เวลาผ่่านไป ซึ่่�งแสดงถึงึ การปรับั ตัวั เข้้าสู่่�ภาวะ ปกติิที่่�ช้้ากว่่าการแต่่งงาน หรืือการหย่่าร้้าง รููปที่�่ 3-2 การปรัับตััวของความสุุ ขเมื่่�อเกิิดการเปลี่�่ยนแปลงทางรายได้้ (Income Shock) ระดั บความสุ ข ระดั บความสุ ข ระดับรายได้ (รายได้เพิ่มข้ึนในปี ที่ 2) 012345 ปี ที่มา: Clark et al. (2008) รููปที่่� 3-2 แสดงการปรับั ตัวั ของความสุุขเมื่่�อเกิิดการเปลี่่�ยนแปลง ทางด้า้ นรายได้้ซึ่่�งแสดงด้ว้ ยเส้้นทึบึ ระดับั ความสุุขแสดงด้ว้ ยเส้้นประ ระดับั แผนงานยุทธศาสตร์เป้ าหมาย (Spearhead) ด้านสั งคม คนไทย 4.0 Khon Thai 4.0