คู่มือ E-BOOK เรื่อง โรคเบาหวาน

คู่มือ E-BOOK สรุป โรคเบาหวาน นายสุริยัน ถุงพุดซา พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ตำบลท่าข้าม อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม

ก คำนำ คู่มือสรุปเนื้อหาโรคเบาหวานนี้จัดทำขึ้นเพื่อสรุปเนื้อหา องค์ความรู้เกี่ยวกับโรคเบาหวานซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรม การตรวจคัดกรองและการประเมินความเสี่ยงของโรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง และ 3อ2ส อีกทั้งเพื่อให้ผู้สนใจได้ เข้ามาศึกษาเรียนรู้เพิ่มเติมในคู่มือสรุปเนื้อหาโรคเบาหวาน สูงนี้จะประกอบไปด้วยเนื้อหาดังนี้ ความหมายโรคเบาหวาน สาเหตุโรคเบาหวาน ชนิดโรคเบาหวาน อาการโรคเบาหวาน การป้องกันโรคเบาหวาน ภาวะแทรก ซ้อนของโรคเบาหวาน การรักษาโรคเบาหวาน และการปฏิบัติตัวสำหรับผู้ป่วยโรค เบาหวาน ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าคู่มือสรุปเนื้อหาโรคเบา หวานนี้จะเป็นประโยชน์กับผู้ที่มีความสนใจเป็นอย่างยิ่ง หากผู้จัดทำรวมรวมเนื้อหาไม่ครบหรือมีข้อผิดพลาดประการ ใดก็ขออภัยไว้ ณ ตรงนี้ด้วย ผู้จัดทำ นายสุริยัน ถุงพุดซา

สารบัญ ข เรื่อง หน้า คำนำ ก สารบัญ ข ความหมายโรคเบาหวาน 1 สาเหตุโรคเบาหวาน 2 ชนิดโรคเบาหวาน 3 อาการโรคเบาหวาน 4 การป้องกันโรคเบาหวาน 5 ภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวาน 6 การรักษาโรคเบาหวาน 7 การปฏิบัติตัวสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน 8 อ้างอิง 9

1 โรคเบาหวาน ความหมายโรคเบาหวาน โรคเบาหวาน (Diabetes) คือ โรคที่เกิดจากความผิด ปกติของการทำงานของฮอร์โมนที่ชื่อว่า อินสุลิน (Insulin) ซึ่งโดยปกติแล้วร่างกายของคนเราจำเป็นต้องมีอินสุลิน เพื่อ นำน้ำตาลในกระแสเลือดไปเลี้ยงอวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย โดยเฉพาะสมองและกล้ามเนื้อ ในภาวะที่อินสุลินมีความ ผิดปกติ ไม่ว่าจะเป็นการลดลงของปริมาณอินสุลินใน ร่างกาย หรือการที่อวัยวะต่าง ๆ ของร่างกายตอบสนองต่ออิน สุลินลดลง (หรือที่เรียกว่า ภาวะดื้ออินสุลิน) จะทำให้ ร่างกายไม่สามารถนำน้ำตาลที่อยู่ในกระแสเลือดไปใช้ได้ อย่างเต็มประสิทธิภาพ ทำให้มีปริมาณน้ำตาลคงเหลือใน กระแสเลือดมากกว่าปกติ

2 โรคเบาหวาน สาเหตุโรคเบาหวาน สาเหตุของโรคเบาหวานเกิดจากการที่ระดับน้ำตาลใน กระแสเลือดสูงมากขึ้นถึงระดับหนึ่ง จนทำให้ไตดูดกลับ น้ำตาลได้ไม่หมด ซึ่งปกติไตจะมีหน้าที่ดูดกลับน้ำตาลจาก สารที่ถูกกรองจากหน่วยไตไปใช้ ส่งผลให้มีน้ำตาลรั่วออก มากับปัสสาวะ จึงเป็นที่มาของคำว่า “โรคเบาหวาน” หาก เราปล่อยให้เกิดภาวะเช่นนี้ไปนาน ๆ โดยไม่ได้รับการ รักษาอย่างถูกวิธี จะทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรงตาม มาในที่สุด

3 โรคเบาหวาน ชนิดของโรคเบาหวาน 1.เบาหวานชนิดที่ 1 – เกิดจากภูมิคุ้มกันร่างกาย ทำลายเซลล์สร้างอินสุลินในตับอ่อน ทำให้เกิดภาวะ ขาดอินสุลิน 2.เบาหวานชนิดที่ 2 – เกิดจากภาวะการลดลงของการ สร้างอินสุลิน ร่วมกับภาวะดื้ออินสุลิน และมักเป็น กรรมพันธุ์ 3.เบาหวานชนิดพิเศษ – สาเหตุของโรคเบาหวานชนิด นี้อาจเกิดจากความความผิดปกติของตับอ่อน หรือ เป็นโรคที่เกี่ยวกับการทำงานที่ผิดปกติของอินสุลิน โดยกำเนิด 4.เบาหวานขณะตั้งครรภ์ – เบาหวานชนิดนี้เกิดขึ้น ขณะตั้งครรภ์และหายไปได้หลังคลอดบุตร แต่มี โอกาสเสี่ยงที่จะเกิดโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ใน อนาคต

4 โรคเบาหวาน อาการโรคเบาหวาน เบาหวานที่พบได้บ่อยที่สุด คือเบาหวานชนิดที่ 2 สาเหตุของโรคเบาหวานชนิดนี้เกิดจากกรรมพันธุ์และการใช้ ชีวิตประจำวัน เช่น การรับประทานอาหารประเภทแป้ง ของ หวานมากเกินไป ภาวะน้ำหนักเกิน อ้วนลงพุง การขยับ ร่างกายที่น้อยลง ไม่ออกกำลังกาย เป็นต้น เบาหวานชนิดนี้ มักเกิดในกลุ่มคนที่มีอายุมากกว่า 30 ปีขึ้นไป อย่างไรก็ตาม โรคเบาหวานชนิดที่ 2 พบว่า เกิดในกลุ่มคนที่มีอายุน้อยลงเรื่อยๆ เช่น อายุ 20 – 30 ปี ซึ่งสัมพัทธ์กับการรับประทานอาหารที่เป็นแป้ง ของหวาน หรือการออกกำลังกายที่ลดลง และ โรคอ้วน ผู้ป่วยเบาหวาน ชนิดที่ 2 ที่อายุยังน้อย มีโอกาสจะควบคุมอาการโรคได้ยาก กว่า เกิดโรคแทรกซ้อนได้ง่ายกว่า และมักจะเกิดภาวะ แทรกซ้อนรุนแรงในช่วงอายุที่น้อยกว่า

5 โรคเบาหวาน การป้องกันโรคเบาหวาน 1.เลือกรับประทานอาหารให้หลากหลาย เน้นผัก ผลไม้ และธัญพืชต่าง ๆ ลดอาหารประเภทหวาน มัน เค็ม 2.ควรออกกำลังกายให้สม่ำเสมอ อย่างน้อย 30 นาที สัปดาห์ละ 3-5 ครั้ง 3.ทำจิตใจให้แจ่มใส นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ 7-8 ชั่วโมงต่อวัน 4.ไม่สูบบุหรี่และไม่ดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ 5.ผู้ที่มีอายุมากกว่า 35 ปีขึ้นไป ควรตรวจสุขภาพทุกปี

6 โรคเบาหวาน ภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวาน 1.ภาวะแทรกซ้อนทางตา 2.ภาวะแทรกซ้อนทางไต 3.ภาวะแทรกซ้อนทางเส้นประสาท 4.เส้นเลือดแดงใหญ่อุดตัน 5.เส้นเลือดหัวใจตีบ 6.เส้นเลือดสมองตีบ

7 โรคเบาหวาน การรักษาโรคเบาหวาน 1.การควบคุมอาหาร วิธีการควบคุมอาหารมีความสำคัญมากในการลดระดับน้ำตาลในเลือด และถือ เป็นการรักษาหลักที่ผู้ป่วยเบาหวานทุกรายควรเข้าใจและปฏิบัติอย่างถูกต้อง โดยอาหารที่ ผู้ป่วยเบาหวานสามารถรับประทานได้อย่างไม่จำกัดจำนวนได้แก่ ผักใบเขียวทุกชนิด เนื้อ สัตว์ไม่ติดมัน ไข่ขาว เป็นต้น อาหารบางชนิดที่สามารถรับประทานได้ในปริมาณจำกัด เช่น ผลไม้ แนะนำให้รับประทานผลไม้ชนิดหวานน้อย เช่นฝรั่ง ชมพู่ แก้วมังกร เป็นต้น 2.การออกกำลังกาย การออกกำลังกายก็เป็นอีกหนึ่งวิธีการรักษาโรคเบาหวานที่สำคัญ เนื่องจากจะช่วย ให้อินสุลินทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น แนะนำว่าควรออกกำลังกายชนิดแอโรบิค เช่น วิ่งเหยาะๆ ว่ายน้ำ ปั่นจักรยาน ให้ได้อย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์ และออกกำลัง กายชนิดต้านน้ำหนัก เช่น การยกเวท เป็นเวลาอย่างน้อย 45 นาทีต่อวัน 2 วันต่อ สัปดาห์ และไม่ควรนั่งอยู่เฉย ๆ หรือนอนเล่นพักผ่อนเกิน 90 นาที หากเกินควรลุกขึ้น เปลี่ยนอิริยาบท 3.การใช้ยา การรักษาโรคเบาหวานโดยการใช้ยา แพทย์จะพิจารณาจากชนิดของโรคเบาหวาน เช่น เบาหวานชนิดที่ 1 ควรรักษาโดยการฉีดอินสุลินเท่านั้น ส่วนในเบาหวานชนิดที่ 2 แพทย์จะพิจารณาตามความรุนแรงของโรคและภาวะแทรกซ้อน โอกาสการเกิดน้ำตาลใน เลือดต่ำ และเศรษฐานะของผู้ป่วยเพื่อประกอบการพิจารณาในการเลือกใช้ยา

8 โรคเบาหวาน การปฏิบัติตัวสำหรับผู้ป่วยโรคเบาหวาน 1.ควรดื่มน้ำสะอาดมากกว่า 8 แก้วต่อวัน 2.ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ความดันโลหิต ไขมันใน เลือดและน้ำหนักตัวให้ได้ตามเป้าหมาย เพื่อป้องกันภาวะ แทรกซ้อนของโรคเบาหวาน 3.รับประทานอาหารให้ตรงเวลา ครบทั้ง 3 มื้อ แม้จะไม่หิว ก็ตาม ลดหรือหลีกเลี่ยงการรับประทานของว่างที่ไม่จำเป็น 4. รับประทานข้าว/แป้งไม่ขัดสีในปริมาณที่เหมาะสม 5.รับประทานผลไม้สดเป็นประจำ 2-3 มื้อต่อวัน 6. อ่านฉลากโภชนาการก่อนเลือกซื้ออาหารทุกครั้ง 7. แนะนำดื่มนมรสจืดพร่องมันเนย 8.ออกกำลังกายวันละ 30 นาที 9. สำรวจเท้าและทาโลชั่นทุกวันทันทีหลังจากทำความสะอาด 10.ควรตรวจฟันและช่องปากทุก 6 เดือน

9 อ้างอิง Medparkhospital. โรคเบาหวาน. สืบค้นออนไลน์. จาก https://www.medparkhospital.com/content/ diabetes-mellitus. โรงพยาบาลศิริราช. เบาหวานรู้เท่าป้องกันได้. สืบค้นออนไลน์. จากhttps://www.siphhospital.com/th/news/article/ share/diabetes-2. โรงพยาบาลจุฬาภรณ์. โรคเบาหวาน. สืบค้นออนไลน์. จาก https://www.chulabhornhospital.com/page.php? name=1458.