สรุปสุขภาพครอบครัวตามช่วงวัย (สื่อการสอนสุขศึกษา)

สรปุ สขุ ภาพครอบครวั ตามชว่ งวยั

สรปุ สขุ ภาพครอบครวั ตามช่วงวยั • สุขภาพหญิงตง้ั ครรภแ์ ละการคลอด • สขุ ภาพทารกในครรภ์ • สุขภาพเดก็ แรกเกดิ และทารก • สุขภาพเดก็ ปฐมวยั • สขุ ภาพเดก็ วยั เรยี น • สขุ ภาพวยั รนุ่ • สขุ ภาพวยั ทางาน • สขุ ภาพผสู้ งู อายุ



• หญิงตง้ั ครรภ์ มีการเปล่ียนแปลงมากมายทง้ั ดา้ นร่างกาย สรีรวิทยา ชีวเคมี ซ่ึงการเปล่ียนแปลงน้ันมีการดาเนินไปตลอดการ ตง้ั ครรภ์ จนกระทงั่ หลงั คลอด การดแุ ลหญงิ ตง้ั ครรภท์ ่ดี ีน้ัน ไม่ใช่เร่มิ ตง้ั แต่การตง้ั ครรภไ์ ปจนส้นิ สดุ การคลอด แต่ควรเร่มิ ตง้ั แต่ กอ่ นสมรส ซ่ึงจะตอ้ งประกอบไปดว้ ยการซกั ประวตั ิ ตรวจร่างกาย และตรวจทางหอ้ งปฏบิ ตั กิ ารท่ีเหมาะสม เพอ่ื ใหค้ าแนะนาใน กรณีท่คี ู่สมรสตง้ั ใจจะมีบตุ รหรอื ยงั ไม่ตอ้ งการจะมบี ตุ ร ตลอดจนการคน้ หาความเสสย่ี งท่อี าจเกดิ ข้ึนเพอ่ื ท่ีจะไดเ้ ฝ้ าระวงั ป้ องกนั และการแกไ้ ขลว่ งหนา้ เม่อื มีการตง้ั ครรภ์ กใ็ หก้ ารดูแลใหค้ าแนะนาหญงิ ตงั ครรภใ์ นระหว่างการตง้ั ครรภอ์ ย่างเหมาะสม ไปจนถงึ ระยะหลงั คลอดซ่ึงหญิงหลงั คลอดจะมีการเปล่ยี นแปลงทางดา้ นร่างกาย สรรี วิทยาและชีวเคมีเพ่อื กลบั สูส่ ภาพร่างกายปกติเดิม กอ่ นการตง้ั ครรภใ์ หม้ ากท่ีสดุ การใหค้ าแนะนาและการดูแลน้ันไม่เฉพาะสุขภาพของหญงิ หลงั คลอดเท่าน้ัน แต่ดูแลสุขภาพลูก การเล้ยี งดูลกู ตลอดจนการวางแผนเพอ่ื คมุ กาเนินตอ่ ไป การตง้ั ครรภท์ ่ไี ดร้ บั การดูแล ไดร้ บั คาแนะนาท่เี หมาะสมตง้ั แต่แรกย่อม ไดผ้ ลลพั ธเ์ ป็นการตง้ั ครรภท์ ่มี ีคณุ ภาพ มีความเสย่ี งและภาวะแทรกซอ้ นเกดิ ข้นึ นอ้ ยกบั ทง้ั แม่และลูก



• การท่ีทารกในครรภม์ ีสุขภาพท่ีดีน้ันเกิดข้ึนจากความรกั ความเอาในใส่จากครอบครวั โดยเฉพาะอย่างย่ิงจากแม่ซ่ึงมีหน้าท่ี โดยตรงต่อการตง้ั ครรภ์ ความรูเ้ กย่ี วกบั การเจรญิ เตบิ โต การเปล่ยี นแปลงของทารกในแต่ละเดือนมีผลต่อสขุ ภาพทง้ั รา่ งกายและ จติ ใจของแม่และพอ่ ครอบครวั ถอื เป็นสว่ นท่สี าคญั ท่ีสดุ ในการสง่ เสรมิ ใหแ้ ม่ไดท้ าหนา้ ท่ีของการตง้ั ครรภไ์ ดอ้ ยา่ งสมบูรณ์ ความ รกั ความเขา้ ใจในการดูแลสขุ ภาพของแม่และทารกในครรภถ์ ือเป็ นการลงทนุ ท่ีคุม้ ค่า ทง้ั น้ีใหไ้ ดม้ าซ่ึงทารกท่ีมีสุขภาพแข็งแรง ครอบครวั สมบูรณ์เม่ือมีสมาชิกใหม่เพม่ิ ข้ึน นาไปสูส่ งั คมท่มี ีคณุ ภาพตอ่ ไป



• การเจรญิ เติบโตและพฒั นาการของวยั ทารก เกดิ ข้ึนตง้ั แต่เร่มิ มีการปฏสิ นธิในครรภข์ องมารดาและมีอยู่อย่างต่อเน่ืองตลอดชีวิต หากแต่จะมีความแตกต่างกนั ออกไปตามแต่ละช่วงวยั โดยข้ึนอยู่กบั ปจั จยั ทง้ั ภายในและภายนอกร่างกาย ซ่ึงปจั จยั ภายในท่ีมี อทิ ธิพลอย่างมากต่อการเจริญเติบโตและพฒั นาการของทารก คือ พนั ธุกรรม รวมถึงพ้ืนฐานทางอารมณ์หรือจติ ใจ ในขณะท่ี ปจั จยั ภายนอกก็เป็ นปจั จยั ท่ีมีความสาคญั อย่างย่ิงต่อการเจริญเติบโตเช่นกนั ไม่ว่าจะเป็ นปจั จยั ด้านสภาพแวดลอ้ มทางสงั คม การอบรมเล้ียงดูของผูป้ กครอง อาหาร การเจ็บป่ วยและอุบตั ิเหตุ ฯลฯ ซ่ึงในบางครง้ั ปจั จยั เหล่าน้ีอาจมีอิทธิพลต่อการ เจรญิ เตบิ โตและพฒั นาการของทารกมากกวา่ ปจั จยั ภายในอกี ดว้ ย ดงั น้นั พอ่ แม่จงึ มีความสาคญั อย่างมากท่จี ะตอ้ งมีความรู้ ความ เขา้ ใจ และดูแลเอาใจใสเ่ ด็กทารกเพอ่ื ใหเ้ ด็กไดร้ บั ปจั จยั ต่างๆ ท่เี หมาะสมและเอ้อื ต่อการเจรญิ เตบิ โตและพฒั นาการเพ่อื ใหเ้ ด็ก เตบิ โตข้นึ อย่างสมบูรณท์ ง้ั รา่ งกายและจติ ใจ



• เด็กปฐมวยั เป็ นช่วงเวลาท่ีมีความสาคญั อยา่ งมากในการดูแลใหม้ ีการเจริญเตบิ โตท่ีสมวยั เป็ นวยั ท่ีเด็กเร่มิ พฒั นาพฤติกรรมใน รูปแบบตา่ งๆ รวมถงึ เป็นวยั ท่เี สย่ี งตอ่ การตดิ เช้ือไดส้ ูงเพราะเดก็ มีกจิ กรรมต่างๆ มากมาย การแกไ้ ขปญั หาพฤติกรรมของเด็กน้ัน พอ่ แม่ตอ้ งยอมรบั และตระหนักถงึ ปญั หาพฤตกิ รรมท่เี กิดข้ึนกอ่ น จากน้ันตอ้ งพยายามหาสาเหตขุ องพฤติกรรมของเด็กน้ัน พ่อ แม่ตอ้ งยอมรบั และตระหนักถงึ ปญั หาพฤตกิ รรมท่เี กดิ ข้ึนกอ่ น จากน้ันตอ้ งพยายามหาสาเหตขุ องพฤตกิ รรมท่ีเป็นปญั หา ซ่ึงเด็ก แต่ละคนมีความแตกต่างกนั โดยทางพนั ธุกรรมและการอบรมเล้ยี งดู วิธีการแกไ้ ขปญั หาพฤติกรรมแบบหน่ึง อาจเหมาะสมกบั เด็กคนหน่ึง แต่อาจไม่เหมาะสมกบั เด็กอกี คนหน่ึงก็ได้ ซ่ึงการแกไ้ ขปญั หาพฤติกรรมของเด็กก็ควรทาเป็ นรายบคุ คล ถา้ พอ่ แม่ เขา้ ใจและบาบดั พฤตกิ รรมท่เี ป็นปญั หาไดท้ นั ทว่ งที กจ็ ะสามารถขจดั ปญั หาพฤตกิ รรมน้ันได้ การแกไ้ ขปญั หาท่ีไดผ้ ลดีตอ้ งอาศยั ความรกั ความเขา้ ใจและความตง้ั ใจจริงของพ่อแม่ แต่การป้ องกนั ปญั หาก่อนเกิด ย่อมเป็ นส่ิงท่ีควรจะทามากกว่า ถา้ พ่อแม่ เขา้ ใจหลกั พฒั นาการและธรรมชาติของเด็กในวยั น้ี ตลอดจนเขา้ ใจความแตกต่างระหว่างบคุ คลมีความรกั และความตง้ั ใจในการ เล้ยี งดู กจ็ ะสามารถป้ องกนั ปญั หาสขุ ภาพท่อี าจเกดิ ไดน้ ้นั เอง



• เด็กวยั เรยี น หมายถงึ เด็กท่ีมีอายุ 6 ปี จนถงึ 12 ปี และกาลงั เรยี นระดบั ประถมถมศึกษา ซ่ึงเด็กวยั น้ีเร่มิ กา้ วออกจากครอบครวั ไปสุ่สงั คมโรงเรยี น ดงั น้ันพฒั นาการดา้ นสงั คมและสติปญั ญาจงึ เป็ นจุดเด่นของเด็กวยั น้ี การประเมินภาวะสขุ ภาพของเด็กวยั เรยี นทาไดโ้ ดยการตรวจสุขภาพเด็ก และการสอบถามอาการป่ วยจากพอ่ แม่และผูเ้ ล้ยี งดู สว่ นการประเมินพฒั นาการทางดา้ น ร่างกายสามารถทาไดโ้ ดยใชก้ ราฟแสดงการเจริญเติบโตโดยใชน้ ้าหนักส่วนสูงและอายุเป็ นเกณฑก์ ารประเมิน สาหรบั การ ประเมินพฒั นาการดา้ นสติปญั ญาทาไดโ้ ดยใชแ้ บบทดสอบระดบั สติปญั ญาซ่ึงแบ่งเป็ นสองประเภทคือ แบบทดสอบ ท่ีเป็ น เครอ่ื งมือคดั กรอง ซ่ึงสามารถใชไ้ ดง้ า่ ย ทางา่ ย การฝึกอบรมและประเมนิ แบบทดสอบท่ีเป็นเคร่อื งมือวินิจฉยั พฒั นาการเด็ก เพอ่ื แยกเดก็ ท่ผี ดิ ปกติ เครอ่ื งมือชนิดน้ีมกั ใชใ้ นกลมุ่ นกั จติ วทิ ยาเทา่ น้นั สว่ นการประเมนิ พฒั นาการดา้ นอารมณ์ สงั คมและจรยิ ธรรม สามารถประเมนิ โดยใชแ้ บบสมั ภาษณเ์ ด็กโดยตรง



• วยั รุ่นเป็ นช่วงวยั ท่ีมีการเปล่ยี นแปลงมากมาย ทง้ั การเปล่ยี นแปลงดา้ นกายภาพ การเปล่ยี นแปลงดา้ นอารมณ์ สงั คม และจติ ใจ อยใุ่ นวยั ท่กี าลงั แสวงหาเอกลกั ษณ์ของตนเอง และเป้ นวยั ช่วงหวั เล้ยี วหวั ต่อท่มี ีความสาคญั อย่างย่ิง วยั รุ่นจงึ เป้ นวยั ท่ีอาจพบกบั ปญั หาต่างๆ มากมาย โดยเฉพาะอย่างย่ิงปญั หาพฤติกรรมเส่ยี งดา้ นต่างๆ ไม่ว่าจะเป็ นพฤติกรรมเส่ยี งทางเพศ อุบตั ิเหตแุ ละ ความปลอดภยั พฤติกรรมสุขภาพ เช่น การรบั ประทานอาหาร การออกกาลงั กาย การด่ืมสุรา สูบบุหร่ี นอกจากน้ันยงั อาจพบ ปญั หาดา้ นจติ ใจซ่ึงอาจนาไปสกุ่ ารใชส้ ารเสพติด การทารา้ ยตนเอง และการฆ่าตวั ตาย การสง่ เสรมิ สขุ ภาพเด็กในช่วงวยั รุ่น การ คดั กรองและเฝ้ าระวงั โรคหรอื ปญั หาหรอื พฤตกิ รรมเสย่ี งและการใหค้ าแนะนาแกท่ ง้ั วยั รุน่ และผูป้ กครองอยา่ งเหมาะสมจะช่วยให้ วยั รนุ่ มีพฒั นาการและเตบิ โตไปสูก่ ารเป็นผใุ้ หญ่ท่มี คี ณุ ภาพ



• วยั ทางานร่างกายมีความสามารถสูงสุด มีวุฒภิ าวะทางอารมณ์มากข้ึน กล่มุ เพ่อื นลดนอ้ ยลง มีการปรบั เปล่ียนบทบาทมากมาย ปญั หาท่เี กดิ ข้นึ ในวยั น้ีสาคญั คอื ความผดิ หวงั ในความรกั การไม่สามารถปรบั ตวั กบั บทบาทใหม่ โดยเฉพาะในเพศหญงิ การเขา้ สู่ วยั หมดประจาเดือน อาจก่อใหเ้ กดิ ปญั หาครอบครวั ตามมาได้ ในวยั น้ีสว่ นใหญ่บคุ คลจะมีบคุ ลกิ ภาพและอารมณ์มนั่ คง มีความ พอใจกบั ชีวติ ท่ผี ่านมาและควรไดม้ ีการเตรยี มพรอ้ มในการเขา้ สูว่ ยั ผูส้ ูงอายตุ ่อไป



• ผูส้ ูงอายุ หมายถึง บุคคลท่ีมีอายุ 60 ปี ข้ึนไป และมีการเปล่ียนแปลงทง้ั ทางดา้ นร่างกาย จติ ใจ อารมณ์ สงั คมและวฒั นธรรม ทฤษฎที ่อี ธบิ ายความสูงอายปุ ระกอบดว้ ย ทฤษฎดี า้ นชีววิทยาทฤษฎดี า้ นจติ วิทยาและทฤษฎดี า้ นสงั คมวทิ ยา ผูส้ ูงอายุประมาณ 1 ใน 4 ประเมินว่าสขุ ภาพไม่ดีและปญั หาสุขภาพดา้ นโรคเร่ืองรงั เช่น โรคความดนั โลหิตสูง โรคเบาหวาน เร่มิ มีแนวโนม้ สูงข้ึน การประเมินสุขภาพผูส้ งุ อายุดา้ นกาย สามารถทาไดโ้ ดยการซกั ประวตั ิ ตรวจร่างกาย การสมั ภาษณ์ยอ้ นหลงั ถึงการเจบ็ ป่ วยใน ช่วงเวลาท่ผี ่านมารวมถงึ การสมั ภาษณถ์ งึ ความสามารถในการปฏบิ ตั กิ จิ วตั รประจาวนั ในขณะท่กี ารประเมินสุขภาพจติ สามารถทา ไดโ้ ดยใชแ้ บบประเมินหรอื แบบสอบถามโดยใหผ้ ูต้ อบเป็นผูป้ ระเมินเอง แบบประเมนิ ท่ีนิยมใชก้ นั มาก คือ แบบประเมินสขุ ภาพ ทวั่ ไปฉบบั ภาไทย (Thai GHQ-30)และแบบประเมินท่ีนิยมและวิเคราะหค์ วามเครียดสาหรบั ประชาชนไทย นอกจากน้ันการ ประเมนิ ความรูส้ กึ มคี ณุ ค่าในตนเองของผูส้ ูงอายุ กเ็ ป็นแนวทางประเมินถงึ สภาพจติ ใจและสงั คมของผูส้ ูงอายใุ นชมุ ชน ในขณะ การส่งเสริมสุขภาพของผูส้ ูงอายทุ ง้ั ในเร่อื งการกินการออกกาลงั กาย การพกั ผ่อนและการมีสว่ นร่วมในกจิ กรรมทางสงั คมกเ็ ป็ น แนวทางสาคญั ท่ผี ูส้ ูงอายแุ ละครอบครวั ควรปฏบิ ตั ิ

• โชคชยั หมน่ั แสวงทรพั ย์ (2563). อนามยั ครอบครวั . กรุงเทพฯ : ประยูรสาสน์ ไทย การพมิ พ.์ • ศุภชัย ปติ ิกลุ ตงั (2563). สุขภาพหญงิ ตงั้ ครรภแ์ ละการคลอด. กรุงเทพฯ : ประยรู สาสน์ ไทย การพมิ พ์. • สธุ รรม นนั ทมงคลชยั (2563). สขุ ภาพเดก็ วัยเรยี น. กรุงเทพฯ : ประยรู สาสน์ ไทย การพมิ พ์. • พมิ พส์ รุ างค์ เตชะบญุ เสรมิ ศกั ด์ิ (2563). สุขภาพวยั ทางาน. กรงุ เทพฯ : ประยรู สาสน์ ไทย การพมิ พ.์