วิชา โรคที่พบบ่อยในผู้สูงอายุ /กลุ่มอาการสูงอายุ

โรคท่พี บบอ่ ยในผ้สู งู อายุ อาจารย์ อนัญญา โสภณนาค

https://www.youtube.com/watc h?v=fDEMIGoeLQw จากคลิปนีเ้ ห็นการเปลยี่ นแปลงของ ผ้สู ูงอายุอย่างไรบา้ ง

โรคท่พี บบอ่ ยในผู้สงู อายุ • โรคเร้อื รัง....กับผู้สูงอายุ • โรคทพ่ี บบ่อยในผ้สู ูงอายุ ส่วนหน่งึ การเจ็บปว่ ยจะสะสมตัง้ แต่ในวยั หนุ่มสาวหรือวยั ทางาน แต่ไมไ่ ดด้ แู ลอยา่ งต่อเนือ่ ง จึงทาให้อาการโรครนุ แรงขึ้น • ในวัยสงู อายุ หลายโรคเกิดจากการประพฤติปฏบิ ัตทิ ่ีไม่เหมาะสมท้งั การบรโิ ภคอาหาร เคร่อื งดม่ื แอลกอฮอล์ สบู บุหรี่ ขาดการออกกาลังกายและขาดการควบคุมอารมณท์ ่ีดี

โรคท่ีพบบ่อยในผูส้ ูงอายุ ...................... ................ .................... .....................

โรคทพี่ บบอ่ ยในผู้สงู อายุ .................... ......................

โรคความดันโลหติ สูง Hypertension (HT)

โรคความดันโลหิตสูง Hypertension (HT) BP = blood pressure ความดันโลหติ ความดันโลหิต เปน็ แรงดันเลอื ดทีเ่ กิดจากหวั ใจสบู ฉีดเลอื ด ไปเลยี้ งทวั่ ร่างกาย ซ่งึ วัดได้ 2 คา่ คือ ความดนั โลหิตค่าบน คอื แรงดนั โลหติ ขณะท่หี วั ใจบบี ตวั ความดนั โลหติ คา่ ลา่ ง คอื แรงดนั โลหติ ขณะท่ีหวั ใจคลายตวั



โรคความดนั โลหิตสูง Hypertension (HT) • ความรุนแรงของความดันโลหิตท่ีสงู น้นั ใหพ้ ิจารณาจากค่าความดันตวั บนและความดนั ตวั ล่างทั้งสองค่า โดยถอื ระดับความดันโลหติ ท่ีสูงกวา่ เปน็ เกณฑ์ • เชน่ ความดนั โลหิต 150/110 มิลลเิ มตรปรอท • ความดันตวั บน 150 มิลลเิ มตรปรอท จะอยู่ในระดับอ่อน แต่ความดนั ตัวลา่ ง 110 มลิ ลิเมตรปรอท จะอยู่ ในระดบั รนุ แรง • ดงั น้นั ผปู้ ว่ ยรายนก้ี ต็ ้องจัดอยใู่ นกลุม่ ความดันโลหิตสงู ระดับรนุ แรง เปน็ ต้น



สาเหตขุ องโรคความดันโลหิตสงู มากกวา่ ร้อยละ 90 ของผ้ปู ่วยความดันโลหิตสูงจะตรวจไมพ่ บสาเหตุ เช่อื วา่ เกดิ จาก 2 ปัจจยั ใหญ่ คอื • 1. กรรมพันธ์ุ • 2. สงิ่ แวดล้อม

สาเหตุของโรคความดันโลหิตสงู • กรรมพันธุ์ ซ่ึงเป็นปจั จยั ทแี่ ก้ไขไมไ่ ด้ จากหลักฐานทางระบาดวิทยา พบวา่ ผทู้ ม่ี ีบดิ าหรือมารดา เป็นความดันโลหิตสงู มีโอกาสเป็นความดนั โลหติ สงู ได้มากกวา่ ผู้ทบี่ ิดามารดาไม่เปน็ ยิง่ กวา่ นน้ั ผู้ที่มที ้งั บดิ าและมารดาเป็นความดันโลหิตสงู จะมีความเสย่ี งทจ่ี ะเป็นมากทสี่ ุด ผูส้ งู อายกุ ็มีโอกาสเป็นความดันโลหติ สูงเมอ่ื อายมุ ากขนึ้ ๆ

สาเหตุของโรคความดันโลหติ สงู • สิง่ แวดลอ้ ม ซ่ึงเปน็ ปจั จยั ทแ่ี กไ้ ขได้ เชน่ ภาวะอว้ น เบาหวาน การรบั ประทานอาหารรสเค็ม • การดื่มสรุ า และการสบู บุหรี่ ภาวะเครียด เปน็ ตน้



• สว่ นความดันโลหติ สงู ทม่ี ีสาเหตุพบไดน้ ้อยกวา่ รอ้ ยละ 10 ผู้ปว่ ยในกลุ่มน้ีแมจ้ ะพบเปน็ จานวนนอ้ ย แตก่ ็มคี วามสาคญั เพราะบางโรคอาจรักษาใหห้ ายขาดได้ สาเหตุทพ่ี บบ่อย คอื • • โรคไต • • หลอดเลือดแดงทไี่ ปเลี้ยงไตตบี • • ยาบางชนิด เชน่ ยาคมุ กาเนดิ • • หลอดเลอื ดแดงใหญท่ ่อี อกจากหวั ใจตบี • • เนื้องอกของตอ่ มหมวกไต

อาการของโรคความดนั โลหติ สงู

อาการของโรคความดันโลหติ สงู • ความดันโลหิตสูงระดบั อ่อน หรอื ปานกลาง มักจะไมม่ อี าการอะไร แตม่ ีการทาลายอวัยวะตา่ งๆ ไปทีละนอ้ ยอยา่ งชา้ ๆ จนผู้ปว่ ยเกิดผลแทรกซ้อนในท่สี ดุ เชน่ หวั ใจลม้ เหลว หวั ใจขาดเลือด ไต เสอ่ื มสมรรถภาพ หรืออัมพาต อัมพฤกษ์ ความดนั โลหติ โลหติ สงู จึงมกั ไดร้ บั การขนานนามว่า “ฆาตกรเงียบ”

• ความดันโลหิตสูงอยา่ งรุนแรง อาจเกิดอาการเหล่านข้ี ้ึนได้ เชน่ เลอื ดกาเดาออก ตามองไม่เห็นข้างหนึง่ ช่วั คราว เหนอื่ ยงา่ ย เจ็บหน้าอก เวยี นศีรษะ ปวดศีรษะตบุ ๆ เปน็ ต้น แตอ่ าการเหล่านีไ้ ม่จาเพาะ เพราะอาจเกิดจากสาเหตอุ ืน่ ก็ได้ เช่น ไข้ เครียด ไมเกรน เปน็ ต้น ดังนน้ั เมอื่ เกิดอาการผดิ ปกติ จึงความปรึกษาแพทย์ เพราะถา้ พบความดันโลหิตสูงมากจะ ไดร้ ักษาไดถ้ กู ต้อง และทนั ท่วงที ซงึ่ เม่อื ความดนั โลหติ ลดลงมาเป็นปกติ อาการดงั กล่าวก็จะหายไป

ยกระดบั สู่ ความเป็ นเลศิ

จดุ ม่งุ หมายในการรักษาโรคความดนั โลหติ สงู เพ่ือลดอตั ราทพุ พลภาพ และอัตราตาย ซึ่งจะเกิดจากภาวะแทรกซอ้ นทางหัวใจ และหลอดเลือด การดูแลเฉพาะแต่ความดนั โลหิตสูงเท่าน้ัน จะทาใหไ้ ดผ้ ลไม่ดเี ท่าที่ควร ดงั นน้ั แพทย์ตอ้ งค้นภาวะอื่นๆ ท่อี าจพบในตวั ผู้ปว่ ยดว้ ย เชน่ เบาหวาน ไขมนั ในเลอื ดสูง ภาวะอว้ น ผนงั หัวใจห้องซา้ ยลา่ งหนา เปน็ ตน้ ซึง่ แพทยจ์ ะต้องดาเนนิ การควบคุมและรกั ษาคู่ ไปกับการรักษาความดันโลหติ จึงจะไดผ้ ลดี และมีประสิทธิภาพเต็มท่ี

การรักษาโรคความดันโลหติ สูง 1. การรักษาโดยไมใ่ ช้ยา คือการปรับปรุงเปลย่ี นแปลงวิถี การดาเนนิ ชวี ิต เพอื่ ลดปจั จัยเส่ียงต่อการเกดิ โรคหวั ใจ และหลอดเลอื ด ซ่งึ จะกลา่ วรายละเอยี ดตอ่ ไป 2. การรักษาดว้ ยยา ซ่ึงมหี ลายกล่มุ แพทย์สามารถเลอื กใชใ้ ห้ เหมาะสมกับผูป้ ว่ ยแต่ละราย

ขอ้ แนะนาสาหรบั ผ้ปู ่วยความดนั โลหติ สงู

ขอ้ แนะนาสาหรบั ผู้ป่วยความดันโลหิตสูง • 1. การควบคมุ อาหาร • • การลดนา้ หนัก สามารถชว่ ยลดความดันโลหติ ได้ และช่วยควบคุมระดบั น้าตาลในเลอื ด 24 • • หลกี เล่ียง หรอื ลดการใชเ้ นย ไขมนั และน้ามัน ในการปรงุ อาหาร • • หลีกเลย่ี งอาหารทอด ให้รับประทานอาหารประเภทอบ น่ึง ตม้ แทน • • รบั ประทานอาหารประเภทผกั ถว่ั ผลไม้ ให้มากขึ้น • • หลกี เลีย่ งการดมื่ สุรา • • ดืม่ น้า กาแฟที่ไมม่ คี าเฟอนี นมพรอ่ งไขมัน และนา้ ผลไม้





ขอ้ แนะนาสาหรับผปู้ ่วยความดันโลหติ สงู • รับประทานอาหารท่ีไมเ่ คม็ จดั • • การรับประทานเกลือมาก จะทาใหค้ วามดนั โลหติ สงู และไตทางานหนัก • • หลกี เลี่ยงอาหารประเภทของดองเค็ม เน้ือเคม็ ซปุ กระป๋อง อาหารแปรรปู • • ใช้เคร่ืองเทศแทนเกลือ หรือผงชรู ส • • รบั ประทานแต่อาหารวา่ งท่มี ีเครือ่ งหมาย “เกลือตา่ ” (low salt) หรอื “ปราศจาก เกลอื ”(salt-free)



ขอ้ แนะนาสาหรบั ผู้ป่วยความดันโลหิตสูง • หลีกเลย่ี งไมใ่ หเ้ กดิ อารมณ์เครียด • • หากเป็นไปได้ พยายามเปลยี่ นสิ่งแวดล้อมทจ่ี ะทาให้เครียด ทงั้ ทีท่ างาน และท่บี า้ น • • พยายามตอบสนองอยา่ งมีสติ และนมุ่ นวลตอ่ สภาวะเครยี ด

ข้อแนะนาสาหรบั ผปู้ ว่ ยความดันโลหติ สูง • หยดุ สบู บหุ ร่ี • การสบู บหุ ร่ี เป็นสาเหตุสาคญั ของการเกดิ มะเร็งในปอด อัมพาต โรคหวั ใจขาดเลือด และความดนั โลหติ สงู ได้ บหุ รี่ ทาใหเ้ กิดการทาลาย และส่งเสรมิ การหดตวั ของหลอด เลือด ทาใหเ้ พมิ่ อตั ราเสีย่ งตอ่ การเกดิ อมั พาต

ข้อแนะนาสาหรับผปู้ ว่ ยความดันโลหติ สูง • งด หรอื ลดการดม่ื แอลกอฮอล์ • การด่ืมแอลกอฮอล์ในปริมาณมาก เป็นสาเหตขุ องความดันโลหติ สงู และไขมันในเลือดสงู • ควรงด หรอื ดืม่ ปรมิ าณน้อย

ขอ้ แนะนาสาหรบั ผ้ปู ่วยความดนั โลหติ สงู ออกกาลังกายแตพ่ อประมาณ • การเดินวันละ 20-30 นาที จะชว่ ยท่านลดนา้ หนกั ได้ ชว่ ยทาใหร้ ะบบไหลเวยี นของเลอื ดดขี ึ้นและ ป้องกันโรคของหลอดเลือดได้ กอ่ นเร่มิ ออกกาลัง กายใดๆ ควรปรึกษาแพทย์ของท่านกอ่ น

ข้อแนะนาสาหรบั ผ้ปู ่วยความดนั โลหติ สงู • รบั ประทานยาให้สมา่ เสมอตามแพทย์สั่ง • • แจง้ ใหแ้ พทย์ท่านทราบถงึ ยาต่างๆ ท่ีท่านรับประทานอยู่ เชน่ ยาคุมกาเนิด ยาแก้ปวด เปน็ ตน้ • • รบั ประทานยาตามท่ีแพทยส์ ่ังอยา่ งเคร่งครัด • • หากมยี าชนิดใดทีท่ าใหท้ า่ นรูส้ กึ ไม่สบาย ควรแจ้งใหแ้ พทย์ ของทา่ นทราบทันที เพอ่ื ปรับยา • • รับประทานยาให้สม่าเสมอ จนกว่าแพทย์จะบอกให้หยุด

ขอ้ แนะนาสาหรับผู้ปว่ ยความดันโลหติ สูง • ตรวจวดั ความดันโลหติ สม่าเสมอ • ในกรณที ่านมเี คร่อื งวัดความดนั โลหิตท่บี ้าน ควรปรกึ ษา แพทย์ เพือ่ เรียนรวู้ ิธวี ัดความดนั โลหติ ที่ถกู ต้อง อาจทาการ วัดความดนั โลหิตสปั ดาห์ละคร้ัง หรอื เมื่อมีอาการเครียด ปวดศรี ษะ • ไม่จาเปน็ ตอ้ งวดั ความดันโลหติ ถ่เี กินความจาเป็น และควร จดบันทกึ วัน เวลา ค่าทีว่ ดั ได้ทกุ ครัง้ ซึง่ จะเปน็ ประโยชน์ ต่อแพทย์ของทา่ นในการควบคมุ ความดันโลหิต

การวดั ความดนั โลหติ ทบี่ า้ น • https://www.youtube.com/watch?v=ps1CAwBPpR4&t=1s

•บอ่ ยครงั้ มกั ได้ยินคนไขท้ ีไ่ ปหาหมอทโ่ี รงพยาบาลบ่นว่า “ทาไมวัดความดนั โลหติ ที่โรงพยาบาลสูงกว่าวดั ท่บี ้านทกุ ที” •ภาวะท่ีวัดความดนั ฯ ทีโ่ รงพยาบาลหรอื สถานบริการ สาธารณสุขอนื่ ๆ แล้วไดค้ ่าทสี่ งู กวา่ วดั นอกสถานท่ีเหลา่ นี้ ทางการแพทยเ์ รียกวา่ ภาวะ White coat hypertension

White coat hypertension คือ ภาวะความดันโลหิตสูงเพราะกลัวชุดสีขาวของ แพทย์ พยาบาล หรือบุคลากรทางการแพทย์อ่ืน ๆ ทาให้เมื่อวัดความดันโลหิตที่ โรงพยาบาลสูงกว่าวัดที่บ้าน พบในคนไข้ประมาณ 30-40% สาเหตุส่วนใหญ่อาจเกิด จาก คนไข้เกิดความเครียด วิตกกังวล ประหม่า หรือตื่นเต้นกับสภาพแวดล้อมที่ไม่ คุ้นเคย สภาพของโรงพยาบาลท่ีมีคนไข้แออัดพลุกพล่าน เสียงดังจ้อกแจ้กจอแจ หรือ ต้องรอคิวพบแพทย์เป็นเวลานานทาให้เกิดความเครียดโดยที่คนไข้เองอาจไม่รู้ตัว และ เมื่อวัดความดันฯ แล้วพบว่าสูง ก็จะเครียดมากข้ึน เมื่อวัดซ้าแล้วความดันก็ยังไม่ลง ก็ ยงิ่ เครยี ดหนักขึ้นไปอีก ภาวะ White coat hypertension ในคนไข้แต่ละรายจะให้ผล แตกต่างกัน ในคนไขบ้ างราย อาจทาให้ความดันตัวบน (Systolic blood pressure) เพิ่มขึ้นถงึ 30 มม.ปรอท