วิชา การเปลี่ยนแปลงในผู้สูงอายุด้านจิตใจ

หทยั รตั น์ สายมาอนิ ทร ์ ค.บ.,พย.ม. APN การพยาบาลจติ เวชและสุขภาพจติ

การเปลย่ี นแปลงทางดา้ นจติ ใจ อารมณ์ (ตอ่ ) สุขภาพจติ ผูส้ ูงอายุ https://www.youtube.com/watch?v=RTP HUOGZJvY

ทาํ ไมจงึ ตอ้ งรู้ “การเปลย่ี นแปลงในผูส้ งู อายุดา้ นจติ ใจ” วยั สูงอายุเป็นช่วงรอยตอ่ ของชีวิตซ่งึ เปล่ยี นจากวยั กลางคน เขา้ สูว่ ยั สูงอายทุ าํ ใหต้ อ้ งเผชิญกบั การเปลย่ี นแปลงตา่ งๆมากมาย ทง้ั ดา้ นร่างกาย จติ ใจ และสงั คม การเปล่ยี นแปลงต่างๆเหลา่ น้ี เป็นไปในลกั ษณะเสอ่ื มถอย มขี อ้ จาํ กดั ในการทาํ หนา้ ทข่ี อง ร่างกายในดา้ นใดดา้ นหน่ึงหรือหลายๆดา้ น ทาํ ใหเ้ กดิ ปัญหาทางดา้ นจิตใจท่อี าจสง่ ผลกระทบต่อสุขภาพ กายและการดาํ เนิน ชีวิตประจาํ วนั ต่อไปได้

ทาํ ไมจงึ ตอ้ งรู้ “การเปลย่ี นแปลงในผูส้ ูงอายุดา้ นจิตใจ” เม่อื เขา้ สูว่ ยั สูงอายจุ ะเกดิ การเปลย่ี นแปลง ดา้ นรา่ งกาย เช่น การเจบ็ ปวุ ย การเสอ่ื มของระบบตา่ งๆในร่างกาย >>>> ก่อใหเ้ กดิ ความ วติ กกงั วล ความเครยี ด ความรูส้ กึ กดดนั ดา้ นบทบาททางสงั คม เช่น การเกษียณอายุ การสูญเสยี บทบาทในการเป็นหวั หนา้ ครอบครวั >>>> อาจเกดิ ความรูส้ กึ วา่ คุณคา่ ในตนเองลดลง

ทาํ ไมจงึ ตอ้ งรู้ “การเปลย่ี นแปลงในผูส้ ูงอายุดา้ นจิตใจ” เม่ือเขา้ สูว่ ยั สูงอายจุ ะเกดิ การเปลย่ี นแปลง ดา้ นเศรษฐกจิ เช่น การเปล่ยี นสงั เศรษฐกจิ จากเกษตร เป็น อตุ สาหกรรม ความ เจรญิ กา้ วหนา้ มากข้ึน ลูกหลานมเี จตคตกิ บั ผูส้ ูงอายเุ ปลย่ี นไป ผูส้ ูงอายคุ ณุ คา่ ลดลง รูส้ กึ วา่ ผูส้ ูงอายไุ ม่เป็นท่พี งึ ปรารถนาของสงั คม ความรูส้ กึ คณุ คา่ ในตนเองลดลง ดา้ นวฒั นธรรม เช่น ปจั จุบนั วฒั นธรรมไทยเปลย่ี นแปลงเป็นวฒั นธรรมทางตะวนั ตกมาก ข้ึน ผูส้ ูงอายมุ ีความคดิ เหน็ ยดึ มนั่ กบั คตนิ ิยมของตนเองแบบดง้ั เดมิ ทาํ ใหผ้ ูส้ ูงอายเุ กดิ ความตอ่ ตา้ นความคดิ ใหม่ๆ กอ่ ใหเ้ กดิ ช่องว่างระหว่างวยั มากข้ึน ผูส้ ูงอายกุ ลายเป็นคน ลา้ สมยั จูจ้ ้ขี ้ีบน่ ลกู หลายไม่อยากเล้ยี งกลายเป็นสว่ นเกนิ ของครอบครวั ทาํ ใหผ้ ูส้ ูงอายุ แยกตวั เกดิ ความทอ้ แท้ นอ้ ยใจ

ทาํ ไมจงึ ตอ้ งรู้ “การเปลย่ี นแปลงในผูส้ ูงอายุดา้ นจติ ใจ” ถา้ ปรบั ตวั ไม่ได้ >>> หงดุ หงดิ ซมึ เศรา้ ขาดความพงึ พอใจต่อสภาพชวี ติ ปจั จบุ นั ส่งผลกระทบต่อสภาพจติ ใจใหแ้ ย่ลง

การเปลย่ี นแปลงทางดา้ นจติ ใจ อารมณ์ ภาวะทางอารมณ์ อาจจะมกี ารซมึ เศรา้ หงดุ หงดิ ข้รี ะแวง วติ กกงั วล โกรธงา่ ย เอาแต่ใจตนเอง รวมไปถงึ นอนไมค่ ่อยหลบั เวลากลางคืน ภาวะทางความคิด มกั จะคดิ ซา้ ซาก ลงั เล หวาดระแวง หมกมนุ่ เร่อื ง ของตวั เอง ทง้ั เร่อื งในอดตี และรวมถงึ ปจั จบุ นั กลวั ถกู ทอดท้งิ จาก ลูกหลาน

การเปล่ยี นแปลงทางดา้ นจติ ใจ อารมณ์ (ต่อ) ภาวะทางความจาํ มกั จาเหตกุ ารณ์ปจั จบุ นั ไมค่ ่อยไดห้ ลงๆลมื ๆ และ ชอบยา้ คาถามบ่อยๆ ภาวะทางพฤตกิ รรม มกั เอาแต่ใจตวั เอง จูจ้ ้ี ข้บี ่น ชอบยุ่งเร่อื งคนอน่ื แต่บางคนกอ็ าจจะเกบ็ ตวั ไมช่ อบเขา้ สงั คม เพราะคดิ วา่ ตวั เองแก่แลว้

ปญั หาทางดา้ นจติ ใจ อารมณ์ ในผูส้ ูงอายทุ ่พี บในประเทศไทย “ผูส้ งู อายุรูส้ กึ มคี ุณค่าในตนเอง ลดลง โดดเด่ยี วหดหู่ ซึมเศรา้ และมปี ัญหาสุขภาพจิต” ((Charoenwong, Kongkun, Chansangrat & Sriwan, 2018)

ปญั หาซมึ เศรา้ ในผูส้ ูงอายุ ประเทศไทยมผี ูส้ ูงอายเุ พม่ิ ข้นึ >10% (shryock, 2004) ผูส้ ูงอายไุ ทยป่วยเป็นโรคซมึ เศรา้ 4.1% มมี ากกวา่ ทกุ กลมุ่ วยั (ธรณินทร์ กองสุข และคณะ,2008) มแี นวโนม้ ทจ่ี ะฆ่าตวั ตายสูง 17.17% (ศูนยว์ จิ ยั โรคซมึ เศรา้ รพ.พระศรมี หาโพธ์,ิ 2015) อาการซมึ เศรา้ ในผูส้ ูงอายุ ส่วนใหญ่พบความคดิ วกวนเร่อื งราวในอดตี ทไ่ี มด่ ี เช่น เหตกุ ารณท์ ท่ี าให้ รูส้ กึ ผดิ หวงั ลม้ เหลว ไมป่ ระสบความสาเร็จในชวี ติ รูส้ กึ คณุ ค่าในตนเองลดลง

การเสรมิ สรา้ งสขุ ภาพจติ ในผูส้ ูงอายุ 1. สรา้ งความรูส้ กึ ทด่ี ตี ่อตนเอง ดว้ ยการตง้ั มนั่ อยูใ่ นความดี ดว้ ยการมี ความคดิ ดี พูดดี และทาดี จะช่วยใหเ้รามคี วามสุข จติ ใจแจ่มใสไม่ขนุ่ มวั อารมณด์ ี 2. ตระหนกั ในคณุ ค่าของตนเองทม่ี ตี ่อบตุ รหลานและบคุ คลอน่ื ช่นื ชม และภาคภูมใิ จในตนเอง อยา่ มองว่าตนเองไรค้ ่า หรอื รูส้ กึ ทอ้ แท้ 3. ดาเนนิ ชวี ติ อย่างเรยี บงา่ ย ไมผ่ ูกมดั ตวั เองดว้ ยกฏเกณฑต์ ่างๆ มากมาย กนิ งา่ ย อยู่งา่ ยดารงรงชวี ติ อยู่บนความพอเพยี ง ซง่ึ ไมไ่ ดห้ มายถงึ การ ประหยดั จนอดึ อดั หรอื รดั ตวั จนเกนิ ไป แต่ใหด้ าเนนิ ชวี ติ อยู่บนทางสายกลาง ใชจ้ ่ายหรอื ทากจิ กรรม ต่างๆ ตามแต่สถานภาพของแต่ละบคุ คล ไมท่ าใหต้ นเองหรอื คนอน่ื เดอื ดรอ้ น ไมท่ าอะไรเกนิ ตวั หรอื เกนิ ฐานะทต่ี นเองมี และหาความสุขจากสง่ิ ใกลต้ วั ทม่ี อี ยู่ หรอื เป็นอยู่

การเสรมิ สรา้ งสขุ ภาพจติ ในผูส้ ูงอายุ 4. ไม่ปลอ่ ยใหต้ นเองอยูว่ ่าง หางานอดเิ รก กจิ กรรมทช่ี น่ื ชอบ หรอื สง่ิ ทต่ี นสนใจอยากทาแต่ไมม่ โี อกาสทาเมอ่ื อยูใ่ นช่วงวยั ทต่ี อ้ ง ทางาน ซง่ึ อาจนามาซง่ึ รายได้ หรอื มวี ธิ กี ารคลายเครยี ดต่างๆ ทเ่ี หมาะกบั วยั และสภาพร่างกายของผูส้ ูงอายุ เช่น ปลูกตน้ ไม้ ทา ดอกไมป้ ระดษิ ฐ์ เล้ยี งสตั วเ์ ล้ยี ง เลน่ ดนตรี เขยี นหนงั สอื ฯลฯ หรอื ทาํ งานบา้ นเลก็ ๆ นอ้ ยๆ มสี ่วนร่วมในกจิ กรรมต่างๆ ของ สมาคม หรอื ชมรม ประกอบอาชีพเลก็ ๆ นอ้ ยๆ เช่น การทาขนมขาย เพอ่ื คลายเหงา เกดิ ความเพลดิ เพลนิ ผอ่ นคลายทง้ั ร่างกาย และจติ ใจ มคี วามสุข ไดร้ ายไดเ้พม่ิ ข้นึ แถมยงั เกดิ ประโยชนต์ ่อครอบครวั และสงั คมอกี ดว้ ย 5. ใชเ้ วลาํ กจิ กรรมรว่ มกบั ครอบครวั อย่างสมาํ่ เสมอ เช่น ทาอาหารให้ บตุ รหลาน ไปเทย่ี วพกั ผ่อนในวนั หยุด ไปทาบญุ ทว่ี ดั ดู โทรทศั น์ หรอื ออกกาลงั กายร่วมกนั 6. สรา้ งอารมณ์ขนั อารมณข์ นั จะทาใหผ้ ูส้ ูงอายุเกิดความรูส้ กึ ทด่ี ี จติ ใจ เบกิ บานและ มคี วามสุข ช่วยทาใหอ้ ายุยนื ยาว มสี มั พนั ธภาพทด่ี กี บั บตุ รหลานและคนใกลช้ ดิ

การเสรมิ สรา้ งสขุ ภาพจติ ในผูส้ ูงอายุ 7. สรา้ งคุณคา่ เพม่ิ ใหก้ บั ตนเองดว้ ยการอทุ ศิ ตวั ใหเ้ป็นประโยชนก์ บั สงั คม ดว้ ยการทาบญุ บรจิ าคทรพั ยใ์ หเ้ป็นประโยชนก์ บั ผูอ้ น่ื ช่วยเหลอื บคุ คล อน่ื ดว้ ยการใหค้ าแนะนา ใหค้ าอวยพร ใหก้ าลงั ใจ หรอื แสดงความเอ้อื อาทรต่อบคุ คลอ่นื จะนามาซง่ึ ความสุข ใจทง้ั ผูใ้ หแ้ ละผูร้ บั ช่วยใหร้ ูส้ กึ สดช่นื มชี วี ติ ชวี า รูส้ กึ กระช่มุ กระชวย 8. แสวงหาความสงบสุขทางใจ ดว้ ยการฝึกทาสมาธิ หรอื สนทนากบั ผูร้ ู้ จะช่วยใหจ้ ติ ใจสงบเขา้ ใจ ธรรมชาติ หรือความเป็นจรงิ ของชวี ติ ไมฟ่ ้งุ ซา่ น ปลอ่ ยวางปญั หาต่างๆ 9. อยู่ใกลช้ ิดธรรมชาติใหม้ ากท่สี ดุ เช่น หาโอกาสทางานในสวนดอกไม้ หรอื สวนผกั สูดอากาศบรสิ ุทธ์จิ ากป่าเขาลาเนาไพร สมั ผสั สายลมและ แสงแดดบา้ ง เพอ่ื ผ่อนคลายจติ ใจ 10.สาํ หรบั ผูท้ ่อี ยูค่ นเดียว หาสตั วเ์ ล้ยี งไวร้ บั ผดิ ชอบดูแลเพอ่ื ใหค้ วามรกั และการสอ่ื สารกบั สตั วเ์ ล้ยี งเหลา่ นน้ั

ปญั หาซมึ เศรา้ ในผูส้ ูงอายุ ประเทศไทยมผี ูส้ ูงอายเุ พม่ิ ข้นึ >10% (shryock, 2004) ผูส้ ูงอายไุ ทยป่วยเป็นโรคซมึ เศรา้ 4.1% มมี ากกวา่ ทกุ กลมุ่ วยั (ธรณินทร์ กองสุข และคณะ,2008) มแี นวโนม้ ทจ่ี ะฆ่าตวั ตายสูง 17.17% (ศูนยว์ จิ ยั โรคซมึ เศรา้ รพ.พระศรมี หาโพธ์,ิ 2015) อาการซมึ เศรา้ ในผูส้ ูงอายุ ส่วนใหญ่พบความคดิ วกวนเร่อื งราวในอดตี ทไ่ี มด่ ี เช่น เหตกุ ารณท์ ท่ี าให้ รูส้ กึ ผดิ หวงั ลม้ เหลว ไมป่ ระสบความสาเร็จในชวี ติ รูส้ กึ คณุ ค่าในตนเองลดลง

การระลกึ ความหลงั ท่เี ป็นสขุ ในผูส้ ูงอายุ (Happy Reminiscence Therapy :HRT) Keyword ใหผ้ ูส้ ูงอายุระลกึ ความหลงั ตามกระบวนการระลกึ ความหลงั ทเ่ี ป็นสุข เขา้ ใจเหตุการณท์ ส่ี ง่ ผล กระทบต่ออารมณ์ ฝึกเรยี นรูก้ ารระลกึ ถึงเหตุการณใ์ นดา้ นบวก เพอ่ื ลดอารมณท์ างดา้ นลบ

ถาม-ตอบ