คู่มือแนวทางการบริหารจัดการศูนย์พักพิงชั่วคราว

การทำ�แผนท่ี ในการทำ�แผนเผชิญภัยจังหวัดควรพิจารณาความเป็นไปได้ในการทำ�แผนท่ี ความเส่ียงทาง ความเส่ยี งทางสิง่ แวดลอ้ ม (ด้วย GIS/remote sensing) เพ่อื ที่จะสรา้ งความ สิ่งแวดลอ้ ม เขา้ ใจปัญหาส่ิงแวดล้อมทีอ่ าจเกดิ ขน้ึ และการใช้ท่ดี นิ รอบๆอาคารทจี่ ะก�ำ หนด ให้เปน็ ศนู ยพ์ กั พิงชว่ั คราว หรอื ใช้เป็นหนง่ึ ในกระบวนการเลอื กและกำ�หนด พ้ืนทเ่ี หมาะสมของศูนย์ ประเด็นสำ�คญั รวมถงึ ศนู ย์ที่ตัง้ อยู่ในพืน้ ทกี่ ักเก็บนำ้� ตามธรรมชาติ แหลง่ มลพษิ ระยะห่างจากป่าและอุทยานตา่ งๆ ฯลฯ การท�ำ แผนท่ียังเป็นเคร่ืองมือสำ�คัญในการส่งเสริมความรู้และความต่ืนตัวในชุมชนอีก ด้วย การเยียวยา หากมกี ารพบภัยหรอื ความเสี่ยงทางธรรมชาติ ควรมีแผนการเยยี วยาขึ้นมา รกั ษา แก้ไขปัญหาและลดความเสี่ยง ความเสีย่ งต่อ บางอาคารที่ใช้เป็นศูนย์พักพิงชั่วคราวอาจตั้งอยู่ในพื้นท่ีท่ีเคยมีสารพิษ สุขภาพ ปนเปอ้ื นมากอ่ น ทน่ี า่ เปน็ หว่ งทส่ี ดุ คอื การปนเปอ้ื นทางอากาศ แหลง่ น�ำ้ และดนิ ท่ี จะมผี ลโดยตรงกบั สขุ ภาพของผอู้ ยอู่ าศยั ในศนู ย์ ทง้ั ในระยะสน้ั และระยะยาว ผลก ระทบบางอยา่ งอาจไมแ่ สดงอาการจนหลงั จากทป่ี ดิ ศนู ยไ์ ปแลว้ ดงั นน้ั ปัญหา เหล่านคี้ วรมกี ารส�ำ รวจและตรวจสอบให้อย่างถ้วน คำ�แนะน�ำ และความช่วย เหลือจากผเู้ ชี่ยวชาญอาจจ�ำ เป็นในบางกรณี จากประสบการณ์ ในประเทศอาเซอร์ไบจาน ศนู ย์พกั พิงชัว่ คราวท่ถี กู สรา้ งในพ้ืนท่ีท่ีมีการ ปนเปอ้ื นของน้ำ�มันเปน็ ผลใหผ้ ูอ้ ยอู่ าศัยมีปญั หาด้านสุขภาพนานกว่าสบิ ปี การจัดการขยะ การจัดการขยะ เน่อื งจากแทบทกุ อยา่ งทใี่ ช้ในศนู ยจ์ ะต้องนำ�มาจากขา้ งนอก จะต้องมกี าร ดแู ลการจดั การขยะเปน็ พิเศษ และควรหลีกเล่ยี งการน�ำ เอาบรรจภุ ัณฑ์ตา่ งๆ เชน่ กลอ่ งโฟมและถุงพลาสตกิ เข้ามาในศนู ย์เพอื่ เป็นการลดขยะ ศนู ย์พกั พงิ ชั่วคราวควรที่จะเชอื่ มตอ่ กบั ระบบเกบ็ ขยะของเมืองเมื่อเป็นไปได้ หากไม่ สามารถท�ำ ไดผ้ ู้พักพงิ จ�ำ ตอ้ งหาทางออกการจดั การขยะดว้ ยตวั เอง ควรมีการ แยกขยะเพ่ือน�ำ กลับไปใช้ใหม่หรือรไี ซเคลิ ตามความเหมาะสม ควรสนบั สนุน การท�ำ ปยุ๋ หมกั ส�ำ หรบั ขยะทย่ี อ่ ยสลายได้ และจดั ทเ่ี ผาขยะทเ่ี หลอื อยา่ งเหมาะสม ปัจจัยตามบริบท ประเดน็ ดา้ นสง่ิ แวดลอ้ มบางอยา่ งจ�ำ ตอ้ งค�ำ นงึ ถงึ บรบิ ทของศนู ย์ เชน่ การเกบ็ ฟนื จะตอ้ งคดิ ถงึ สถานทต่ี ง้ั ของศนู ย์ จ�ำ นวนคน ระยะเวลาของการอยใู่ นศนู ย์ การ บรกิ ารทม่ี ี รวมทง้ั ปรมิ าณและประเภทของวสั ดทุ ม่ี ี

ระบบน้ำ�และ ระบบนำ้�และสขุ าภบิ าล สุขาภิบาล ระบบสุขาภิบาลที่ดีเป็นสิ่งสำ�คัญต่อสภาพแวดล้อมของศูนย์พักพิงช่ัวคราว หากไมม่ รี ะบบสขุ าภบิ าลอยูเ่ ดิม กจ็ ำ�เปน็ ท่ีจะต้องมกี ารซอ่ มแซม ยกระดบั เพื่อ เชอื่ มตอ่ กับระบบของเขตหรอื ขดุ ท�ำ บอ่ บำ�บดั ขน้ึ ในศูนย์ แตก่ ารขุดบอ่ บ�ำ บัด บน้นัอ่ ทตจ่ีอ้ ะงนคำ�ำ�ไนปงึ สถูก่งึ การาทรด�ำ ลแู าลยะรคกั ณุ ษภาาอพยขา่ งอตงนอ่ เ�ำ้ นบ่อื างดาอลกี ใทน้ังพรื้นะวทังไ่ี ไดม้ ใ่ ห้มกี ารรั่วไหลของ ประเด็นส�ำ คัญ ใในนนำ�้ หขใชณล้ขาะอยเดงรศะียดูนวับยก์เนั องกสากงิ่ราสจรดั�ำ รคกวั่ ญัาไรหทหลีค่ ้อขวงอรนงร้�ำบะแวอ่ ลงั บะคำ�พอื บกื้นัดาทหรซ่ี มากักสี ลนาา้ร้�ำ งเทจอ่วือยมป่างนผกเขดิาา้รๆไถปา่นใยนั้นใมนแหผีทลล่ีแก่งจนร้งะหำ้�ทดาบืม่ก หอ้ งนำ้�ในศนู ยไ์ มเ่ หมาะสมหรอื ผิดกับวฒั นธรรม การควบคุม ไอมาค่ควารรปโดลยอ่ รยวใมหเ้ กดิขนย�ำ้ะขในงั คในรบัวเรรเิ ือวณนทซที่กั งิ้ลเา้ กงลื่อนบกรลเิ วาณดแทลท่ี ะ�ำนอ�ำ้ าขหงั าจระแเปละน็ บแรหเิ วลณ่งเรพอาบะ โรคระบาด พันธยุ์ ุง หนแู ละสตั ว์ตา่ งๆท่เี ป็นพาหะน�ำ โรค โครงสร้างทาง ควรคำ�นึงถงึ การใชแ้ รใ่ ยหนิ ในฝา้ เพดาน กำ�แพงและทอ่ ต่างๆ ในศูนย์ เพราะ กายภาพ หากอาคารมคี วามเสียหาย (เช่น จากพาย)ุ จ�ำ เป็นตอ้ งมกี ารเรียกผ้เู ช่ยี วชาญ เข้ามาช่วยแกไ้ ขปญั หา ทอ่ นำ�้ ทน�ำ้่อไนด้ำ�้ ทขี่ม้อีอบย่งู่ใบนอศกูนขยอ์องากจาไรมม่ไีสดา้มราปตนรเฐปาือ้ นนทในำ�นให้ำ�้เคกอื ิดกนา�ำ้รมปสีนี เปก้ือลนิ่นขหอรงอื สสาารหพริษ่ายใทน่ี เจริญพันธุผ์ ดิ ปกติ และอาจทำ�ใหต้ อ้ งซ่อมหรือเปลีย่ นระบบท่อน้ำ�ใหม่ การบรหิ ารดว้ ยการใส่ใจตอ่ สิ่งแวดล้อม สุขภาพและ ผู้จัดการศูนย์มีหน้าที่รับผิดชอบดูและสุขภาพและความปลอดภัยของผู้พักพิง ความปลอดภัย ซ่งึ มักรวมถึงการดูแลสภาพของสงิ่ แวดลอ้ มในพน้ื ท่ีใหอ้ ยู่ใระดับทด่ี ีด้วย ควร ฝึกอบรมหน่วยเคล่ือนเพื่อออกตรวจ สอบสภาพแวดล้อมอยู่อย่างต่อเน่ือง ข้อแนะนำ� จะช่วยให้ผู้จัดการรู้ถึงสถานการณ์ อยูต่ ลอดเวลา หรอื อาจมกี ารต้ังคณะ ปรึกษาองค์กรท้องถ่ินและชุมชน ทำ�งานหรือชมรมส่ิงแวดล้อมขึ้นมา โดยรอบก่อนท่ีจะกำ�หนดศูนย์ใน ดูแลประเดน็ นี้ ซง่ึ อาจเปน็ โอกาสเสริม แผนเผชญิ ภยั เนอ่ื งจากความรพู้ น้ื - สร้างความตื่นตัวทางด้านส่ิงแวดล้อม ถ่นิ น้นั มักจะเข้าใจสภาพแวดล้อม ให้กับชุนชนท่ีอาศัยอยู่รอบศูนย์ด้วย และมีความรู้เก่ียวกับประวัติการ การมีส่วนร่วมของกลุ่มเด็กและกลุ่ม ใชท้ ด่ี นิ ในพน้ื ทไ่ี ดด้ กี วา่ แมบ่ ้านจากในชุมชน

แผนปดิ ศนู ย์ ควรมีการร่างแผนปิดศูนย์ที่คำ�นึงพึงสภาพแวดล้อมทันทีที่มีการจัดต้ังศูนย์ พักพิงชวั่ คราวทรี่ วมถงึ ข้อก�ำ หนดในการสง่ มอบอาคารคืนให้กับเจ้าของ ใน ข้อตกลงอาจมีแผนการทำ�ความสะอาดหรือการฟื้นฟูสภาพอาคารในส่วนหนึ่ง แนวทางการปิดศูนย์ที่พัฒนาขึ้นโดยฝ่ายประสานงานกลางควรจะรวมถึงการ ดูแลรักษาส่ิงแวดล้อม2 เอกสารเพ่อื ศึกษาเพ่มิ เติม MUAKevNGayHUilPCaIDbrRilnEe,c,:,i14p92lhe9atst80p.f1:o/f/Rr1webDwf4euw,cg0.ie.ushenitomhnOcl-rmp.oearrkgai/ntrieogfn.wsoraldn/dcaEtengvoirroyn,PmOeLnItCalY,MUaNnHaCgeRm,TeHnEt: ASUveNalHeilcCatbeRlde, :L2he0tst0ps2:o/./nwRsweLwfeu.agurennehecdOr..opregr/a4t0io6ncs38abndd4.hEtnmvlironmental Management. TaAnhvdaeilMSabpinlheime:rwuemwPwrSo.tsjaepnchdte,ar2red0ps1r1oin.jeTcDhti.seoarSgs/tpehreRreesPproonjescet.. Humanitarian Charter UAvNaHilCabRle, :2w00w5w..Eunnhvcirro.onrmge/pnrtoatleGctu/PidReOlinTeEsC. TION/3b03b2a04.pdf UaAtvNinaHgilCatbhRlee, :CEhnAtvtRpir:Eo//,nwm2w0ew0n9.tu.ninFhrcRarme.ofeurgwg/eo4erak-9re7foldar1tAe0d3ss9Oe.hsptsemirnalgti,oMnso.nitoring and Evalu- 2 UNHCR และ IOM (ร่างปี 2010) แนวทางการปิดท่ีพักอาศยั ชวั่ คราว



บทที่ 8 การตั้งศนู ย์พักพงิ ชว่ั คราว 1 บทนำ� 2 ทวั่ ไป 3 หนา้ ที่ 4 มีส่วนร่วม 5 ประสานงาน สาระส�ำ คัญ 6 พระราชบญั ญตั ปิ อ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั แหง่ ชาตปิ ี 2550 ก�ำ หนดรปู จัดการขอ้ มลู แบบการเขา้ ให้ความช่วยเหลือดา้ นท่ีอยู่อาศัยแกก่ ลุ่มผู้คนทม่ี คี วามจำ�เปน็ ตอ้ งโยกย้ายท่ีอยอู่ าศยั เนอ่ื งมาจากเหตกุ ารณค์ วามขดั แยง้ หรอื ภัยพิบัติ 7 ทางธรรมชาติ รวมไปถึงศูนย์พกั พงิ ชัว่ คราว สิง่ แวดล้อม 8 จัดต้ังศนู ย์ การเตรยี มแผนเผชญิ ภยั ทเ่ี หมาะสม ก�ำ หนดศนู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราวทม่ี ศี กั ยภาพ 9 ไวล้ ่วงหนา้ โดยเฉพาะในพน้ื ทท่ี ่ีคาดการณ์ได้ว่าจะมีการย้ายถิน่ ฐานเกดิ ขนึ้ ปกปอ้ งค้มุ ครอง หลักการเลือกศนู ย์พักพงิ ที่ดคี ือ “อาคารทีเ่ หมาะสม ในพ้ืนที่ที่เหมาะสม” 10 การเลอื กสถานทต่ี ง้ั และการวเิ คราะหโ์ ครงสรา้ งควรท�ำ โดยคณะผเู้ ชย่ี วชาญ การเลอื กศนู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราวควรค�ำ นงึ เกณฑค์ วามตอ้ งการทง้ั ในระยะสน้ั และ อาหาร ระยะยาว การปดิ ศนู ยเ์ ปน็ สิ่งที่ต้องคำ�นงึ ถึงตง้ั แตข่ ั้นตอนการตั้งศนู ย์พกั พงิ ชั่วคราว 11 สงิ่ ของเครอื่ งใช้ 12 ที่อยอู่ าศัย 13 นำ�้ 8.1 การใหก้ ารสนบั สนนุ ศนู ยพ์ ักพงิ ชั่วคราวตามพระราชบัญญตั ิ 14 สาธารณสุข พระราชบญั ญัติ พระราชบญั ญัตปิ อ้ งกันและบรรเทาสาธารณภัยแหง่ ชาติปี 2550 ได้กำ�หนด 15 รูปแบบการเข้าให้ความช่วยเหลือด้านที่อยู่อาศัยแก่ผู้ท่ีได้รับผลกระทบจาก เหตุการณ์ความขดั แยง้ หรือภัยพบิ ตั ทิ างธรรมชาติ ซ่ึงรวมไปถึงศนู ยพ์ กั พงิ การศกึ ษา ชัว่ คราว 16 สง่ เสริมอาชพี 17 ปิดและส่งคนื ศูนย์

ยทุ ธศาสตรห์ รอื แผนปฏบิ ัตกิ ารรวมการให้ความช่วยเหลือ แผนปฏิบัติการ การรา่ งและพัฒนาแผนปฏิบัตกิ ารควรจะเกดิ ขน้ึ ด้วยความรว่ มมือของรฐั กอง ในระดับประเทศ อ�ำ นวยการกลางศูนย์พกั พงิ ชว่ั คราว ฝ่ายประสานงานกลางศูนย์พักพิงช่ัวคราว และตัวแทนผ้จู ัดการศูนย์พักพงิ ชว่ั คราว การทบทวนและแกไ้ ขแผนปฏบิ ัตกิ าร นี้ จ�ำ เป็นท่ีต้องเกิดขึน้ อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง ตามสถานการณ์ท่ีเปลี่ยนไปแผนการ ขอ้ แนะนำ� ทำ�งานน้คี วรระบมุ าตรฐาน ตัวช้ี วดั และกระบวนการตรวจสอบ เพือ่ คำ�นึงถึงการแก้ปัญหาท่ีย่ังยืน สนับสนุนให้การบริหารศูนย์พักพิง สำ�หรับผู้อยู่อาศัยในศูนย์พักพิง ช่ัวคราวบรรลุวัตถุประสงค์ของการให้ ชว่ั คราวตง้ั แตม่ กี ารเรม่ิ จดั ตง้ั ศนู ย์ ความชว่ ยเหลือโดยรวม การกำ�หนด แผนปฏิบัติการควรระบุว่าศูนย์พักพิงช่ัวคราวใดท่ีควรได้รับการสนับสนุน ล�ำ ดับความ และเปน็ ระยะเวลานานเทา่ ใด รวมถึงระบบุ ทบาทหนา้ ที่และความรบั ผดิ ชอบ ส�ำ คัญ และ ของกองอำ�นวยการกลาง(รฐั ) ฝา่ ยประสานงานกลางและผู้จัดการศนู ยพ์ ักพงิ ความรบั ผิดชอบ ช่ัวคราว นอกจากน้ปี ัจจัยด้านอนื่ ๆ เชน่ การท�ำ มาหากิน ชว่ งเวลาของการ เก็บเกยี่ วและประเด็นด้านการใหค้ วามคุม้ ครอง รวมถงึ ทางเลอื กและการตัดสนิ ใจของผพู้ ักพงิ ลว้ นแตเ่ ปน็ ส่งิ ท่ีตอ้ งค�ำ นงึ ถงึ ความยดื หยนุ่ ของ ทา้ ยท่ีสุด แผนปฏบิ ตั กิ ารควรมีความยืดหยุ่นในตัว เพื่อสามารถปรับให้เข้า แผนปฏิบัตกิ าร กับความต้องการท่ีเปลีย่ นแปลงตามกาลเวลา เมื่อเกดิ ความจ�ำ เปน็ ในการ โยกย้ายถ่ินฐาน ผูค้ นสว่ นมากมีทางเลือกและตัวแปรในการตดั สินใจหลาย อยา่ ง ไม่วา่ จะไปอยู่กับญาติ ต้งั เพงิ อยูร่ ิมถนน หรอื ขน้ึ ไปอยบู่ นที่สงู เพ่ือหนี น้�ำ ทว่ ม นอกจากน้ี ตวั แปรและทางเลือกตามยงั มีการเปลีย่ นแปลงตามเวลาที่ ผา่ นไป บางครอบครัวอาจมีการยา้ ย จากศูนย์พักพิงชั่วคราวแห่งหนึ่งไปยัง ข้อแนะน�ำ อีกแห่งหน่งึ เช่น ครอบครวั ทม่ี งี าน ทำ�อาจย้ายออกไปจากศนู ย์ ในขณะ การพิจารณาและวางแผนการปิด ท่คี นตกงานอาจอยตู่ ่อไปเร่อื ยๆ ผล ศูนย์ตั้งแต่ช่วงเร่ิมจัดตั้งเป็นส่ิง ท่ีตามมาคือบทบาทของศูนย์ก็ควร ทส่ี �ำ คญั และถอื เปน็ หนง่ึ ในงานที่ ต้องเปลี่ยนตามการเปลี่ยนแปลงของ ควรเรมิ่ ทำ�อย่างเร็วทส่ี ุด เชน่ การ คนในศูนย์ เช่น จากศนู ย์พกั พงิ ระยะ ทำ�ข้อตกลงกับเจ้าของอาคารและ ส้ันเป็นศนู ยด์ ูแลผู้สูงอายุ ผใู้ หค้ วามสนับสนุนศูนย์อืน่ ๆ3 8.2 แผนเผชญิ ภยั จังหวัด แผนเผชญิ ภยั มีการทำ�แผนเผชิญภัยอย่างละเอียดสำ�หรับแต่ละสถานการณ์ท่ีอาจทำ�ให้เกิด จงั หวัด การโยกย้ายถน่ิ ฐาน โดยเฉพาะส�ำ หรบั สถานการณ์ภยั พบิ ัติทางธรรมชาตทิ ่ี เกิดข้ึนเป็นประจำ� (เชน่ น�้ำ ทว่ ม) แผนเผชิญภยั ควรจะไดร้ บั การพัฒนาและ แกไ้ ขอย่างตอ่ เน่อื ง

แง่มุมของ ในบรบิ ทของศนู ยพ์ ักพิงช่ัวคราว แผนเผชิญภยั จังหวดั ควรพจิ ารณาถงึ มมุ มอง แผนเผชิญภัย ด้านต่างๆเหลา่ นี้ ประเมนิ จ�ำ นวนของผู้ทตี่ ้องโยกย้ายทีอ่ ยอู่ าศัยและกำ�หนด จังหวดั กลไกการประสานงานในระดบั ทอ้ งถิ่น การประเมนิ จำ�นวนของผู้ทตี่ ้องโยกย้ายท่ีอยู่อาศยั การประเมินจำ�นวนของผู้ที่ต้องโยกย้ายที่อยู่อาศัยสำ�หรับแผนเผชิญภัย จงั หวดั ในขัน้ แรกจะต้องทราบจำ�นวนของประชากรในพ้ืนที่เส่ยี งตอ่ หมบู่ า้ น หรอื ต�ำ บล ซ่ึงสามารถสอบถามไดจ้ ากฝ่ายปกครองหรอื สาธารณสขุ จงั หวัด ระบุพื้นที่ท่มี ีแนวโนม้ ในการรองรบั ผู้โยกย้ายท่อี ยู่อาศยั มีปัจจยั มากมายที่ควรค�ำ นงึ ถึงในการระบุพนื้ ที่ เช่น ชาติพนั ธุ์ ศาสนา ทาง เลือกทางการเมืองและชุมชนโดยรอบ และรวมไปถึงลกั ษณะภูมปิ ระเทศและ การวางโครงสร้างพื้นฐานเพื่อบรรเทาสาธารณภัย (เช่น ก�ำ แพงกันน�ำ้ ทว่ ม ช่วั คราว) โดยท่ัวไปผูพ้ ลัดถิน่ มแี นวโน้มทจ่ี ะอาศยั อยใู่ กล้ถิ่นท่ีอยูด่ ั้งเดมิ ของ ตนเอง ดงั นัน้ พืน้ ทใ่ี นตำ�บลหรือเขตข้างเคียงอาจเปน็ ทางเลอื กในล�ำ ดับต้นๆใน การโยกย้าย ขอ้ มูลเหลา่ น้ชี ่วยบวกกบั การประเมินจ�ำ นวนของผทู้ ี่ตอ้ ง โยก ย้ายทอ่ี ยูอ่ าศยั เป็นพื้นฐานในการประเมิณจำ�นวนของผูท้ ี่ต้องการความช่วย เหลอื และผทู้ ตี่ อ้ งการที่พกั อาศยั ช่วั คราว ระบอุ าคารส�ำ หรบั ศนู ยพ์ กั พงิ ชัว่ คราว การดำ�เนินการในขนั้ ตอนน้อี าจมกี ารใช้ทรพั ยากรมาก เนื่องจากต้องมีการ ประเมนิ ภาคสนามโดยผ้เู ชยี่ วชาญ ดงั นั้นจงึ ควรมีการวางแผนลว่ งหนา้ ไวอ้ ยา่ ง ละเอยี ดก่อนเร่ิมด�ำ เนินการสำ�รวจ จากประสบการณ์ ในกวั เตมาลา หน่วยการบรรเทาสาธารณภยั ของรัฐบาลได้พัฒนาแผน ฟ้นื ฟูศนู ย์พักพงิ ช่วั คราว 58 แห่ง ซึ่งสามารถรองรบั ผู้พลดั ถ่นิ ได้ 7,400 คน เพ่ือรับมอื กบั การเปลย่ี นแปลงของสภาพภมู อิ ากาศ ก�ำ หนดกลไกการประสานงานในระดบั ท้องถนิ่ (ระดับหมูบ่ า้ น/ต�ำ บล) การกำ�หนดโครงสร้างการประสานงานเบื้องต้นในระดับท้องถ่ินก็มีความสำ�คัญ เชน่ กนั โดยโครงสร้างนีม้ ุ่งเน้นไปทกี่ ารจัดการในท้องท่ีเปน็ แนวทางเมอ่ื เกดิ ความจ�ำ เปน็ ในการโยกยา้ ยขน้ึ โดยผปู้ ระสบภยั ไดร้ บั ความชว่ ยเหลอื ในการยา้ ย เขา้ สู่ศูนยพ์ ักพงิ ชว่ั คราวท่ไี ด้ระบเุ อาไว้ลว่ งหนา้ บอ่ ยครงั้ บทบาทและหน้าที่ การประสานงานน้มี ักมอี งคก์ รท้องถ่นิ เปน็ ผ้รู บั ผิดชอบ 3 UNHCR และ IOM (ร่างปี 2010) แนวทางการปดิ ท่ีพักอาศัยชั่วคราว

8.3 การโยกย้ายทีอ่ ยู่อาศยั โดยไม่ได้คาดหมาย ศนู ยพ์ ักพงิ เม่ือเกิดการโยกยา้ ยที่อยูอ่ าศัยโดยไม่ได้คาดหมายขึ้น การระบศุ ูนย์อพยพ ชั่วคราว ชัว่ คราวย่อมมีความซับซอ้ นเพิม่ ขึ้น ในสถานการณเ์ ช่นนี้ผโู้ ยกย้ายที่อยอู่ าศัย นอกระบบ มักมีการริเร่ิมเข้าครอบครองอาคารเพ่ือใช้เป็นที่อยู่อาศัยช่ัวคราวโดยอาศัย ความสะดวกเปน็ หลัก ศนู ย์พกั พิงชว่ั คราวนอกระบบเหล่านมี้ กั ไม่ได้มาตรฐาน ไมว่ ่าของไทยหรอื สากล และอาจไมไ่ ด้รบั อนุญาตการใชอ้ าคารเปน็ ท่ีอยอู่ าศัย จากเจา้ ของ ขอ้ ผดิ พลาดในการเลอื กอาคารส�ำ หรบั ศูนยพ์ ักพิงในขั้นตอนนมี้ ี ผลกระทบตอ่ ชวี ติ ความเปน็ อยู่ของผพู้ ักพงิ อยา่ งมาก และอาจทำ�ให้เกดิ การ โยกยา้ ยทีอ่ ยู่อาศัยเป็นครงั้ ที่ 2 หรือทนอาศัยอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ทรุดโทรม และเปน็ อันตรายตอ่ สขุ ภาพ ความเส่ียงเหลา่ น้ีสามารถป้องกนั ได้ดว้ ยการสรา้ ง แผนเผชญิ ภยั อยา่ งรอบคอบ จากประสบการณ์ ในปี 2551 ประเทศนคิ ารากวั ไดร้ า่ งแผนการเผชญิ อทุ กภยั แหง่ ชาตทิ แ่ี จกแจง หนว่ ยงานบริหารจดั การศนู ย์ พกั พิงชว่ั คราวในระดบั ท้องถน่ิ ภมู ภิ าคและ ประเทศที่ข้นึ อยู่กับระดบั ความปลอดภยั ของประเทศ 8.4 สถานทตี่ ง้ั และอาคารสง่ิ ก่อสร้าง การเลอื ก ถงึ แม้ว่าศนู ยพ์ กั พงิ ชั่วคราวจะไมใ่ ช่ทางออกท่ีดีทส่ี ดุ แตก่ ารเลือกอาคารและ ก�ำ หนดอาคารท่ี สถานท่ตี ้งั ท่เี หมาะสมจะมสี ว่ นช่วยในการลดปริมาณปัญหาท่ีจะตามมาใน ภาย เหมาะสม หลงั ได้ การกำ�หนดศูนย์พักพงิ ท่ีเหมาะสมหมายถึงการเลือกทัง้ อาคารและ บริเวณโดยรอบท่เี หมาะสมและควรใหค้ วามส�ำ คัญกับทั้ง 2 เกณฑ์นเ้ี ท่ากนั ทกุ ศูนยพ์ กั พิงช่วั คราวมลี กั ษณะเฉพาะ มีข้อดแี ละข้อเสยี ทต่ี า่ งกนั ไป ดงั นน้ั การกำ�หนดศูนยอ์ พยพชว่ั คราวมกั ตอ้ งมีการยอมรับขอ้ เสยี บางส่วน ระยะเวลา เกณฑ์ในการคัดเลือกศูนย์ระยะสั้นกับศูนย์ระยะยาวน้ันไม่ได้ต่างกันมากนัก ในการใชง้ าน เพราะควรนำ�มาตรฐานขั้นตำ่�มาใช้ เป็นพืน้ ฐานในท้ังสองกรณี แตร่ ะยะ เวลาการใช้งานอาจมีผลกับความคาด ข้อแนะน�ำ หวังของผู้อยู่อาศัยซึ่งอาจเพิ่มข้ึนเมื่อ โดยทัว่ ไป ควรวางแผนว่าศูนย์ ระยะการพักพงิ ยาวนานข้นึ โดยท่วั ไป อพยพชั่วคราวจะถูกใช้การนาน ศูนย์พักพิงชั่วคราวมักถูกใช้งานนาน กว่าท่ีคาดการณไ์ วใ้ นเบื้องตน้ กว่าทค่ี าดการณไ์ วใ้ นเบอื้ งตน้

การเลอื กก�ำ หนดสถานทต่ี ง้ั การเลอื กก�ำ หนด สถานที่ต้ังของศูนย์พักพิงช่ัวคราวหมายถึงพื้นท่ีบริเวณโดยรอบอาคารและ สถานทีต่ ั้ง สภาพแวดลอ้ มในวงกวา้ ง การเลอื กสถานทต่ี ง้ั ไมไ่ ดเ้ ปน็ การพจิ ารณาลกั ษณะ ทางกายภาพเทา่ นน้ั แตเ่ ปน็ การค�ำ นงึ ถงึ ลกั ษณะทางสงั คมและการเมอื งดว้ ย ขอ้ พจิ ารณาในการเลือกท�ำ เลทตี่ ัง้ ประเดน็ ขอ้ พิจารณาสำ�หรับทำ�เลทต่ี ง้ั ความปลอดภยั • ปลอดจากภัยคกุ คามในขณะนัน้ ไมว่ ่าจะเปน็ ความรนุ แรงหรือภยั ทางธรรมชาติ • ปลอดจากความเส่ียงทอี่ าจเกดิ ขน้ึ (เช่น ดินถล่ม) ตอ่ ผูอ้ าศัยในศูนย์อพยพชั่วคราว การเข้าถึง • งา่ ยต่อการเขา้ ถงึ เพือ่ ให้ความชว่ ยเหลือในช่วงวกิ ฤต • คำ�นึงถงึ ฤดแู ละผลกระทบ (เชน่ รถเกง๋ อาจะเข้าไม่ไดใ้ นหน้าฝน) ส่ิงแวดล้อม • พิจารณาถงึ ภัยจากการปนเปือ้ นสารพิษทงั้ จากภายในและนอกพ้นื ท่ี เชน่ สาธารณูปโภค • ความเป็นได้ในการใชโ้ ครงสรา้ งพ้นื ฐานของภาครฐั ที่มอี ยเู่ ดิม ทัง้ การประปา สขุ าภบิ าล และการจดั การขยะ • ระบบไฟฟ้าเปน็ สิ่งสำ�คญั ที่สุด เนอ่ื งจากระบบน�้ำ และสขุ าภิบาล ยงั สามารถหาทางเลอื ก อื่นที่ไมพ่ ่งึ พาโครงสรา้ งพ้นื ฐานของเมืองได้ ปัจจัยดึงดูด • ในบริบทของเมือง อาจเกิดปจั จยั ดึงดูดใหม้ กี ารยา้ ยเข้าศูนยพ์ กั พิงช่ัวคราวโดยไม่จำ�เปน็ อาชีพ • การเขา้ ถึงตลาดในทอ้ งถน่ิ • การเขา้ ถงึ ทีทำ�งาน • ทางเลอื กและการเข้าถึงระบบขนส่ง สวสั ดิการ • ต้องมกี ารบรกิ ารดา้ นการศกึ ษาและสุขอนามัย ขน้ั พน้ื ฐาน • มกี ารสำ�รวจ และวัดผลศกั ยภาพระบบสวสั ดกิ ารทว่ั ไปในพน้ื ที่ เอกลกั ษณท์ าง • ผอู้ าศัยในศนู ยอ์ พยพชวั่ คราวมีสทิ ธิที่จะยึดถือประเพณแี ละวัฒนธรรมทางสังคมและ วัฒนธรรม ศาสนาในศนู ย์อพยพช่วั คราว • ตรวจสอบทัศนคตขิ ององคก์ รท้องถิน่ และชุมชนโดยรอบ ต่อกลุ่มผู้อยอู่ าศัยในศูนย์พักพงิ ช่ัวคราว สทิ ธพิ ลเมือง • มกี ารเขา้ ถงึ สังคม สือ่ และข่าวสาร รวมถึงมีโอกาสใช้สิทธขิ องพลเมอื ง การบูรณาการ • ค�ำ นงึ ถงึ ความเป็นไปได้ในการแกป้ ัญหาท่ียง่ั ยนื ส�ำ หรบั ผู้พลดั ถ่ินในศูนย์พักพงิ ชัว่ คราว

คณะทำ�งาน เกณฑ์การคัดเลือกสถานที่ตั้งน้ันรวมไปถึงมุมมองและความคิดเห็นส่วนบุคคล คัดเลอื ก ดังนน้ั ควรมกี ารต้ังคณะท�ำ งานข้นึ เพือ่ ใหก้ ารคัดเลือกเป็นไปอย่างไมล่ �ำ เอียง มี สถานที่ตั้ง เจ้าหน้าท่ีผเู้ ชีย่ วชาญแตล่ ะทางอยใู่ นคณะ และถ้าเป็นไปไดผ้ ลักดันให้ชุมชนที่ อยู่ในพ้นื ที่เส่ยี งเข้ามามสี ่วนรว่ มในกระบวนการคดั เลือก การคัดเลือกอาคารสิง่ กอ่ สร้าง การคัดเลอื ก การคัดเลือกอาคารส่ิงก่อสร้างหมายถึงการสำ�รวจและประเมินอาคารท่ีจะใช้ อาคาร เปน็ ศนู ย์พกั พงิ ชั่วคราว การตัดสนิ ใจอนั นีม้ ผี ลกระทบโดยตรงกบั คณุ ภาพชวี ติ สิ่งก่อสรา้ ง ความเปน็ อยูข่ องผ้พู ักพงิ หลายคร้ังอาคารที่น�ำ มาใชเ้ ป็นศนู ยพ์ กั พงิ มักไมไ่ ด้ ถกู ออกแบบมาเพอ่ื เปน็ ทอี่ ยู่อาศยั แต่ บางทีอาคารที่นำ�มาใช้ก็เป็นที่อยู่อาศัย ขอ้ แนะน�ำ อยู่ก่อนแล้วและตั้งอยู่ในสถานที่ที่ เหมาะสมกับการดำ�รงค์ชีวิตประจำ�วัน การคัดเลือกศูนย์อพยพชั่วคราว ของผู้พักพงิ อยา่ งไรก็ตาม การปรับ ท่ีเหมาะสมเป็นปจั จยั สำ�คญั ที่ เปล่ียนอาคารเพื่อให้ได้ที่พักอาศัยที่ มีผลกระทบโดยตรงกับคุณภาพ ต้องการเปน็ เร่อื งยาก เน่อื งจากมสี ว่ น ชวี ติ ความเป็นอย่ขู องผ้พู กั พิง ทป่ี รับปรงุ หรือเพม่ิ เติมไดน้ อ้ ย การวิเคราะห์ การวิเคราะห์โครงสร้างอาคารมักมีความเป็นกลางมากกว่าการเลือกทำ�เลท่ีตั้ง โครงสรา้ งอาคาร และสามารถทำ�ไดโ้ ดยผ้เู ช่ยี วชาญทางโครงสร้าง

ข้อพิจารณาในการเลอื กอาคารส่งิ กอ่ สรา้ ง ประเด็น ขอ้ พิจารณาสำ�หรบั อาคารสงิ่ กอ่ สร้าง สภาพอาคาร • โครงสรา้ งอาคารอยใู่ นสภาพทป่ี ลอดภยั กอ่ สรา้ งถกู ตอ้ งตามกฎหมายอาคาร • โครงสรา้ งอาคารสามารถต้านทานแรงท่เี กิดจากภยั ภิบตั ติ ่างๆ ได้ • อาคารมีหนา้ ต่าง ประตู หลังคาทส่ี ามารถเปดิ -ปดิ ไดแ้ ละอยูใ่ นสภาพทดี่ ี • มีการถ่ายเทอากาศท่ดี ี • มีโครงสรา้ งพน้ื ฐานที่เหมาะสม (หากเป็นไปได้) • สายไฟและฟวิ ส์อยใู่ นสภาพที่ดี • มอี ปุ กรณ์ท�ำ ความร้อนและประกอบอาหาร (ระบายควัน) ลกั ษณะอาคาร • อาคารตอ้ งเออื้ ตอ่ การแบง่ พืน้ ที่ให้เป็นสดั สว่ นสำ�หรบั อยู่อาศยั และมีพนื้ ทีส่ ว่ นกลาง รวมถึง • พิจารณาความเหมาะสมดา้ นประเพณี วัฒนธรรมและศาสนา • พ้ืนที่ปดิ ได้จะต้องมีขนาดท่เี หมาะสมกับวตั ถุประสงค์การใช้พ้นื ที่ • ต้องมอี งคป์ ระกอบของอาคารท่ีเหมาะกับการดำ�รงชีวิต (เช่น ทกุ ยูนติ ทพ่ี กั ต้องมหี นา้ ต่าง) การใชง้ าน • ในอาคารทีม่ ีการใช้งานอยู่ (เช่น โรงเรยี น คลีนคิ ฯลฯ) - ค�ำ นึงถึงผลกระทบต่อการใชง้ านในปจั จบุ ัน - ควรหลกี เลย่ี งการสรา้ งความยงุ่ เหยงิ ลดการใชง้ านหรอื ยกเลกิ การใหบ้ รกิ าร - การใชง้ านศูนย์ควบค่กู ันไปกับการให้การศึกษาอาจท�ำ ใหเ้ กดิ ความเสี่ยงด้านการ ค้มุ ครองเดก็ และเยาวชนซึ่งเป็นส่งิ ทีค่ วรหลกี เลยี่ ง • ในอาคารทีไ่ มไ่ ดม้ ีการใชง้ านอยู่ (เชน่ โรงแรม โกดังหรอื โรงงานท่ีร้างอยู)่ - ผลกระทบในการใช้เป็นศนู ย์อพยพชั่วคราวน้อย แต่อาคารมักอยใู่ นสภาพทีเ่ ส่ือมโทรม เจา้ ของอาคาร • อาคารของเอกชน - เส่ยี งตอ่ การถูกฟ้องร้อง ขับไลแ่ ละผลักดันไปสกู่ ารโยกย้ายครัง้ ทสี่ อง - การตกลงกับเจา้ ของอาคารโดยตรงสามารถแกป้ ัญหาได้อย่างรวดเรว็ และมีประสิทธภิ าพ • อาคารของรัฐหรอื สาธารณะ - มอี ยูท่ ว่ั ไปและเปน็ การแกป้ ัญหาท่ีเหมาะสมในข้อจ�ำ กดั - การเห็นชอบจากรัฐอาจใชเ้ วลานาน • อาคารของสหกรณช์ ุมชน - มักเกิดปญั หา - โครงสร้างการจดั การอาจเปน็ อปุ สรรค - ขาดการตรวจสอบดแู ล ต่อหนา้ ถดั ไป

ขอ้ พิจารณาในการเลือกอาคารสง่ิ กอ่ สรา้ ง ประเดน็ ขอ้ พิจารณาสำ�หรับอาคารสิ่งกอ่ สร้าง ขนาดอาคาร • ศูนยพ์ ักพงิ ช่วั คราวขนาดเล็ก (ไมเ่ กิน 100 คน) - ในกรณีทม่ี ศี ูนย์อพยพชั่วคราวขนาดเล็กจ�ำ นวนมาก อาจทำ�ให้เกดิ ปญั หาด้านการ ล�ำ เลียงและกระจายความชว่ ยเหลอื - วางกลไกการประสานงานภายในได้ง่าย - มคี วามผกู พันทางสังคมและสามคั คีกนั ระหวา่ งผ้พู กั พิงสงู - ลดความเส่ยี งตอ่ ความรุนแรงท่เี กดิ ข้นึ บนฐานของเพศภาวะภายในศนู ย์ และมีเพ่ิมความ สามารถในการปกป้องคุม้ ครองผพู้ กั พิง • ศนู ยอ์ พยพชว่ั คราวขนาดใหญ่ (มากกวา่ 100 คน) - เป็นการแก้ปัญหาทรี่ วดเรว็ ในกรณฉี กุ เฉิน - ช่วยในการเขา้ ถงึ คนจำ�นวนมาก แตว่ างกลไกการประสานงานภายในไดย้ ากกวา่ - ลดความผกู พนั ทางสงั คมและความสามัคคีระหว่างผ้พู ักพงิ - เพม่ิ ความเสย่ี งตอ่ ความรนุ แรงทเ่ี กดิ ขน้ึ บนฐานของเพศภาวะภายในศนู ย์ และลดความ- สามารถในการปกปอ้ งคมุ้ ครองผพู้ กั พงิ ระยะเวลาการ • ควรค�ำ นงึ ถงึ ความเปน็ ไปได้ในการเพิ่มท้ังพน้ื ท่ีอาศยั และคุณภาพการด�ำ รงชวี ติ ในกรณที ี่ ใชง้ าน จ�ำ เปน็ ตอ้ งใช้การศูนย์เป็นเวลานาน ตอ่ จากหน้าที่แล้ว 8.5 ประเภทของอาคาร ประเภทของ นอกจากการพิจารณาการเลือกและกำ�หนดสถานท่ีตั้งและอาคารสำ�หรับศูนย์ อาคาร พักพงิ ชั่วคราวแลว้ ประเภทการใชง้ านของอาคารกเ็ ปน็ ปัจจัยส�ำ คัญ ดังนน้ั ขอ้ ควรพจิ ารณา ขอ้ ดแี ละขอ้ เสียของตึกแตล่ ะประเภทท่ีได้พบเป็นมาจาก ประสบการณไ์ ด้ถูกนำ�มารวมกนั อยใู่ นตารางตา่ งๆน้ี อาคารทัง้ หมดนี้สามารถ เปน็ ไดท้ ้ังศนู ย์ท้งั ในและนอกระบบ และอาจมีผลกระทบกบั การใช้งานท้งั ใน ระยะสน้ั และยาวท่ตี ่างกนั ไป

ขอ้ คดิ เห็นทั่วไปเก่ียวกบั ประเภทของอาคาร ประเภทอาคาร: สนามกีฬา ข้อดี ขอ้ เสยี ระยะสน้ั • สิง่ อ�ำ นวยความสะดวกถูกเตรียมไว้ ส�ำ หรบั • มกั ไมม่ ีหลังคาทเี่ หมาะสมและไม่สามารถปดิ ระยะยาว รองรบั คนจ�ำ นวนมาก (รวมทั้งระบบ ให้แน่นหนาได้ สุขาภบิ าล) • ทางเลอื กทพี่ กั สว่ นมากเป็นเต๊นท์ • เขา้ ถงึ งา่ ย ส่งของงา่ ย เปน็ ที่ร้จู ัก • สิง่ อำ�นวยความสะดวกถูกเตรียมไว้ ส�ำ หรับ • อาจสรา้ งความไมพ่ อใจในชมุ ชน รองรบั คนจ�ำ นวนมาก (รวมท้ังระบบ สขุ าภบิ าล) • มคี วามเป็นไปได้นอ้ ยมากที่จะปรับใหเ้ หมาะ กบั การใช้เปน็ ที่พกั อาศยั ประเภทอาคาร: โรงงาน (ทง้ั ทีท่ ้งิ ร้างและยงั คงใช้งานอยู)่ โกดงั ระยะสน้ั ขอ้ ดี ข้อเสีย • มพี น้ื ทก่ี วา้ งขวาง • ไม่ได้ถูกเตรียมส�ำ หรับการอย่อู าศัย • ไม่มีระบบนำ�้ และสขุ าภิบาล ระยะยาว • มพี น้ื ทก่ี วา้ งขวาง • อาจไม่ไดม้ าตรฐานด้านสง่ิ แวดลอ้ ม • อาจตกเป็นเปา้ โจมตี • มกั ต้งั อยใู่ นทท่ี ไี่ ม่รจู้ กั • ไมไ่ ด้ถกู เตรียมสำ�หรับการอยอู่ าศยั • ไมม่ ีระบบนำ�้ และสุขาภิบาล • อาจไมไ่ ดม้ าตรฐานดา้ นสิ่งแวดล้อม

ขอ้ คิดเหน็ ท่ัวไปเกยี่ วกับประเภทของอาคาร ประเภทอาคาร: โรงเรยี นและศนู ย์ดแู ละเดก็ ระยะส้ัน ข้อดี ขอ้ เสีย • มจี �ำ นวนมาก • มักจะเป็นอุปสรรคในการเรยี นของเด็ก • ต้ังอย่ใู กล้กบั ชมุ ชนด้งั เดิมของผ้พู ักพิง • เพม่ิ ปญั หาความเสยี่ งตอ่ เดก็ และเยาวชน ใน • มีโครงสรา้ งพ้นื ฐานรองรบั • มโี ครงสร้างบริหารจัดการท่ีชัดเจน กรณีทีโ่ รงเรยี นและศนู ย์พกั พิงชั่วคราวต้อง ใช้พน้ื ทร่ี ว่ มกัน ระยะยาว • มีโครงสรา้ งพ้นื ฐานรองรบั • อาจสรา้ งความเสียหายแกท่ รพั ย์สินของ • มีโครงสรา้ งบริหารจัดการทช่ี ัดเจน โรงเรียน • มกั สร้างความไมพ่ อใจระหว่างชุมชนโดยรอบ กับผ้พู ักพิง อุปถัมภ์กบั ชุมชนผู้พลัดถิ่น • สร้างความยุ่งเหยิงในชีวิตประจำ�วนั ของเด็ก ผพู้ กั พงิ อาจถกู ขบั ไล่ • มักจะเปน็ อปุ สรรคในการเรียนของเด็ก • เพมิ่ ปัญหาความเส่ยี งต่อเด็กและเยาวชน ใน กรณที ่ีโรงเรียนและศูนยพ์ ักพงิ ช่ัวคราวตอ้ ง ใช้พืน้ ที่ร่วมกนั • อาจสรา้ งความเสียหายแก่ทรพั ย์สนิ ของ โรงเรียน • มักสรา้ งความไม่พอใจระหว่างชุมชนโดยรอบ กับผ้พู กั พงิ อุปถัมภ์กับชมุ ชนผพู้ ลัดถ่นิ • สรา้ งความยุ่งเหยิงในชวี ติ ประจำ�วันของเด็ก ผพู้ กั พงิ อาจถกู ขบั ไล่

ขอ้ คิดเหน็ ท่วั ไปเกี่ยวกับประเภทของอาคาร ประเภทอาคาร: ศาลากลาง ขอ้ ดี ขอ้ เสยี • มีส่ิงอำ�นวยความสะดวกทางกายภาพและ ระยะสน้ั • มักจะเปน็ การขัดขวางหรอื ลดทอน คณุ ภาพ ระยะยาว โครงสรา้ งพื้นฐานท่ีดี และปริมาณการให้บริการทีส่ ำ�คญั ตอ่ พ้นื ท่ี • มโี ครงสรา้ งบรหิ ารจดั การท่ีชัดเจน • อาจสรา้ งความไมพ่ อใจในชุมชน • รฐั เขา้ มามสี ว่ นร่วมโดยตรง • เปน็ ท�ำ เลที่ไม่ปลอดภยั เมอ่ื เกดิ ความขัดแยง้ • เขา้ ถึงงา่ ย สง่ ของง่าย เป็นที่รจู้ ัก • ผู้พกั พิงอาจถูกขบั ไล่ • มีส่งิ อำ�นวยความสะดวกทางกายภาพและ • มกั จะเป็นการขดั ขวางหรอื ลดทอนหน้าทีก่ าร โครงสรา้ งพน้ื ฐานท่ีดี บริหารชมุ ชน • ผพู้ กั พงิ อาจถกู ขบั ไล่ • ไม่มคี วามเปน็ สว่ นตวั ประเภทอาคาร: ศนู ยช์ มุ ชน ศนู ยก์ ฬี า ระยะส้ัน ข้อดี ขอ้ เสยี ระยะยาว • มจี ำ�นวนมากพอสมควร • ไม่ได้ถูกเตรียมไวส้ ำ�หรับการเข้าอยูอ่ าศัยใน • ต้ังอย่ใู กล้กบั ชมุ ชนดั้งเดมิ ของผพู้ ักพิง • มคี วามพร้อมในการรองรับคนจำ�นวนมาก ระยะยาว • มีโครงสร้างพื้นฐานรองรบั • ทางออกแก้ปญั หาดา้ นที่พกั มีจำ�กดั • มโี ครงสรา้ งบรหิ ารจดั การทช่ี ดั เจน • ไม่มคี วามเปน็ สว่ นตัว • ตง้ั อยู่ใกล้กับชุมชนดัง้ เดมิ ของผพู้ กั พิง • อาจสรา้ งความไมพ่ อใจในชมุ ชน • มีความพร้อมในการรองรับคนจำ�นวนมาก

ขอ้ คดิ เหน็ ท่ัวไปเกี่ยวกบั ประเภทของอาคาร ประเภทอาคาร: อาคารทางศาสนา (วัด โบสถ์ มัสยิด ฯลฯ) ขอ้ ดี ขอ้ เสยี ระยะส้นั • มีจ�ำ นวนมากพอสมควร • มกั จะไมม่ ีระบบโครงสรา้ งพ้ืนฐาน ท่ดี หี รอื ระยะยาว • ต้ังอยู่ใกล้กับชมุ ชนดง้ั เดมิ ของผ้พู กั พิง เพยี งพอ (เชน่ ระบบน�ำ้ และสุขาภบิ าล) • มีความพร้อมในการรองรบั คนจำ�นวนมาก • ทางออกการแกป้ ญั หาดา้ นทพ่ี กั มจี �ำ กดั • มโี ครงสรา้ งบรหิ ารจัดการทช่ี ดั เจน • อาจตกเปน็ เป้าโจมตีเม่ือเกิดความขดั แย้ง • มักมีความสมั พนั ธ์พ้ืนฐานกับผู้พักพงิ อยู่แลว้ • อาจตง้ั อยใู่ นท่ีหา่ งไกลซ่งึ เป็นอุปสรรคตอ่ การ • ตง้ั อยู่กลางชุมชน เขา้ ถึงได้งา่ ย เปน็ ทรี่ ู้จัก ท�ำ มาหากนิ • มีโครงสร้างบรหิ ารจัดการทีช่ ดั เจน • มกั จะไม่มีระบบโครงสร้างพน้ื ฐาน ทด่ี หี รือ • มักมีความสมั พนั ธพ์ ืน้ ฐานกบั ผู้พกั พงิ อยู่แล้ว เพยี งพอ (เช่น ระบบน�้ำ และสุขาภิบาล) • ทางออกการแกป้ ญั หาดา้ นทพ่ี กั มจี �ำ กดั • อาจต้ังอยู่ในที่หา่ งไกลซ่งึ เป็นอุปสรรคตอ่ การ ทำ�มาหากนิ

ขอ้ คดิ เห็นทวั่ ไปเกีย่ วกบั ประเภทของอาคาร ประเภทอาคาร: โรงแรม ระยะสั้น ขอ้ ดี ข้อเสีย ระยะยาว • มีส่ิงอำ�นวยความสะดวกทางกายภาพและ • ถา้ ตง้ั อยใู่ จกลางเมอื งท�ำ ใหเ้ กดิ การขบั ไลผ่ ู้ โครงสร้างพน้ื ฐานทีด่ ี พกั พงิ ได้ • มีความพรอ้ มสำ�หรบั การเขา้ พกั ในระยะสัน้ • หรอื อาจตง้ั อยใู่ นทห่ี า่ งไกล ซง่ึ เปน็ อปุ สรรคตอ่ • ผ้พู กั พิงมีความเปน็ ส่วนตัว • มโี ครงสรา้ งบรหิ ารจดั การทชี่ ดั เจน การเขา้ ถงึ • มีส่งิ อ�ำ นวยความสะดวกทางกายภาพและ • ถา้ ตง้ั อยใู่ จกลางเมอื งท�ำ ใหเ้ กดิ การขบั ไลผ่ ู้ โครงสร้างพนื้ ฐานท่ีดี พกั พงิ ได้ • มีความพรอ้ มสำ�หรบั การเขา้ พกั ในระยะยาว • หรอื อาจตง้ั อยใู่ นทห่ี า่ งไกล ซง่ึ เปน็ อปุ สรรคตอ่ • ผู้พกั พงิ มีความเป็นสว่ นตวั การด�ำ เนนิ ชวี ติ • มีโครงสรา้ งบริหารจดั การที่ชดั เจน • การใชเ้ ปน็ ศนู ยพ์ กั พงิ อาจเปน็ อปุ สรรคตอ่ การ ฟน้ื ฟแู ละพฒั นาเศรษฐกจิ ประเภทอาคาร: อาคารทีอ่ อกแบบขึน้ ส�ำ หรบั หลบภยั โดยเฉพาะ ขอ้ ดี ข้อเสยี • รบั ผพู้ กั พงิ ไดใ้ นจ�ำ นวนจ�ำ กดั ระยะสัน้ • มกี ารระบใุ ชอ้ ยา่ งชดั เจน • ขาดความเปน็ สว่ นตวั ระยะยาว • ถมกูีคสวารมา้ งพมรา้อใมหใ้ทนนกตา่อรรแอรงงรลบัมคพนาจยำ�ุนนว�ำ้ นทมว่ ามก •• เปน็ อาคารสาธารณะในชมุ ชน • อาคารถกู สร้างมาใหท้ นต่อแรงลม ดินถล่ม • ไม่ได้ถูกเตรียมไวส้ �ำ หรับการใช้งานระยะยาว นำ้�ทว่ มและพายุ • ไม่มีความเป็นสว่ นตวั • อาจสรา้ งความไมพ่ อใจในชมุ ชน

ขอ้ คดิ เหน็ ทว่ั ไปเก่ยี วกบั ประเภทของอาคาร ประเภทอาคาร: โรงพยาบาล ระยะส้นั ข้อดี ข้อเสีย • พร้อมให้ความชว่ ยเหลือผ้ทู ่ไี ดร้ ับบาดเจ็บ • มักจะเปน็ การขดั ขวางหรอื ลดทอน คณุ ภาพ และดูแลผูท้ ่ีร่างกายออ่ นแอ ไดเ้ ป็นอยา่ งดี และปริมาณการให้บรกิ ารในชว่ งเวลาทคี่ วาม มีโครงสร้างบริหารจัดการทช่ี ดั เจน ต้องการเพม่ิ ขึ้น • เขา้ ถึงง่าย สง่ ของง่าย เปน็ ทีร่ จู้ กั • อาจสรา้ งความไมพ่ อใจในชมุ ชน มักอย่ใู นทำ�เลทีป่ ลอดภัย ผพู้ กั พงิ อาจถกู ขบั ไล่ ระยะยาว • มสี ง่ิ อำ�นวยความสะดวกโครงสรา้ งพน้ื ฐาน • มักจะเปน็ การขดั ขวางหรือลดทอน คุณภาพ ท่ีดี และปรมิ าณการให้บริการในช่วงเวลาที่ความ ต้องการเพ่มิ ขึน้ • ผ้พู ักพงิ มีความเป็นส่วนตวั • อาจสรา้ งความไม่พอใจในชมุ ชน • ผูพ้ ักพงิ อาจถกู ขบั ไล่ ประเภทอาคาร: ค่ายทหาร ข้อดี ข้อเสยี ระยะสั้น • มสี งิ่ อ�ำ นวยความสะดวกทางกายภาพทคี่ ่อน • ความแตกตา่ งระหวา่ งอาคารของทหารและ ระยะยาว ข้างดี พลเรือนมีความไม่ชัดเจน • มโี ครงสรา้ งบรหิ ารจดั การทชี่ ัดเจน • การเขา้ -ออกของผพู้ ักพงิ อาจถกู จำ�กัด • เข้าถงึ ง่าย สง่ ของง่าย เปน็ ทร่ี ู้จกั • อาจตกเป็นเป้าโจมตีเม่ือเกดิ ความขัดแยง้ • องค์กรอสิ ระบางองคก์ รอาจปฏเิ สธการเข้า มาเพือ่ ใหค้ วามชว่ ยเหลอื • เสีย่ งตอ่ การถูกขบั ไล่ (ยกเวน้ จะไดร้ บั การ อนุมัติจากรฐั บาล) • มสี ง่ิ อำ�นวยความสะดวกทางกายภาพท่คี อ่ น • ความแตกตา่ งระหว่างอาคารของ ทหารและ ข้างดี • พลเรอื นมีความไม่ชัดเจน • มีโครงสร้างบริหารจัดการที่ชดั เจน • มักไม่พาไปสู่การแกป้ ัญหาทีอ่ ยู่อาศัยอยา่ ง ยัง่ ยืน

8.6 ศูนย์พกั พงิ ชว่ั คราวนอกระบบ ไม่ละเลย บางคร้ังศูนย์พักพิงชั่วคราวนอกระบบรวมไปถึงเต๊นท์ที่อยู่ด้านหน้าศูนย์อาจ ศนู ยน์ อกระบบ ถูกละเลย ไม่ได้รับความสนใจหรือความช่วยเหลอื เท่าทจี่ ำ�เปน็ เน่อื งจากศูนย์ เหล่าน้ีไม่เป็นท่รี ้จู ักของหน่วยงาน หรือผใู้ ห้ความชว่ ยเหลอื อาจไม่รู้วา่ มศี ูนย์ เหล่านีอ้ ยู่ ดังนน้ั จึงควรมกี ารเขา้ แทรกแซงในเบอื้ งต้น 2 รูปแบบ • ลงทะเบยี น: มกี ารจดั เกบ็ ขอ้ มลู ทว่ั ไปของศนู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราวนอกระบบ เชน่ สถานทต่ี ง้ั จ�ำ นวนผอู้ ยอู่ าศยั ความชว่ ยเหลอื ทต่ี อ้ งการและสถานการณโ์ ดยรวม การยอมรับอยา่ งเป็นทางการ: • ข้นั ต่อไปคอื การทำ�ให้ศนู ย์พกั พงิ ชว่ั คราวเปน็ ทย่ี อมรบั อยา่ งเปน็ ทางการ ซง่ึ อาจตอ้ งมกี ารรา่ งขอ้ ตกลงรว่ มกบั เจา้ ของ อาคารหรือองค์กรทอ้ งถ่นิ ฝา่ ย ประสานงานกลางอาจต้องทำ�หน้าที่เรียกร้องให้มีการรวมศูนย์นอกระบบ เขา้ ไปอยูใ่ นแผนการให้ความช่วยเหลอื หากไม่สามารถทจี่ ะทำ�ใหศ้ นู ยเ์ ข้า มาอยูใ่ นระบบหรือปรบั ปรงุ คุณภาพความเป็นอยภู่ ายในศูนย์ได้ อาจจ�ำ เปน็ ต้องยา้ ยผอู้ ยอู่ าศยั ไปยังศนู ยใ์ นระบบที่ใกลเ้ คียง การใหค้ วาม ควรมีการเรียกร้องเพื่อให้ความสำ�คัญ ขอ้ แนะน�ำ คมุ้ ครอง ต่อความเส่ียงท่ีจะตามมา ในศูนยน์ อก ผพู้ ักพิง ร ะ บ บ ก า ร จั ด ส ร ร ท่ี พั ก อ า ศั ย มั ก ศูนย์พักพิงช่ัวคราวนอกระบบ นอกระบบ ลำ�เอียงและเข้าข้างกลุ่มคนท่ีมีอำ�นาจ อาจมปี ญั หาเยอะ และต้องการ ในสงั คม เบียดเบียนคนท่ีออ่ นแอและ ก า ร ดู แ ล พิ เ ศ ษ ใ น ด้ า น ก า ร ใ ห้ ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้หรือ ความช่วยเหลอื และคมุ้ ครอง ต้องการความชว่ ยเหลือพิเศษ รวมถึง ผู้หญงิ แมห่ มา้ ย คนชรา และคนพิการ 8.7 สทิ ธกิ ารครอบครอง รฐั บาลเป็น องค์กรปกครองท้องถ่ินอาจเสอนนำ�เอาอาคารหรือสถานที่ต่างๆของทางภาค เจา้ ของ รฐั มาใชเ้ ป็นศูนยพ์ ักพงิ ชวั่ คราว ส่ิงส�ำ คัญที่ควรพิจรณาในกรณีน้คี อื • อาคารหรือสถานทเ่ี หมาะสมกับการใชง้ านหรอื ไม่ • จะสามารถใช้งานไดน้ านเท่าไร? • ผใู้ ดคอื เจ้าของท่ีแท้จรงิ ใครเป็นเจา้ ของทีด่ นิ และใครเป็นเจา้ ของอาคาร • การเข้าถึงและระบบสวัสดกิ ารสะดวกหรือไม่ • ปจั จัยทจ่ี ะทำ�ใหเ้ กิดการปดิ ศนู ย์คอื อะไร

ระเบยี บการและข้อตกลง ระเบียบการและ ควรมกี ารรา่ งสญั ญาทร่ี ะบะุ ถงึ ขอ้ ตกลงตา่ งๆ รว่ มกบั องคก์ รท์ อ้ งถน่ิ และเจา้ ของ ขอ้ ตกลง สถานท่เี พอ่ื ใชใ้ นภาวะฉกุ เฉิน สัญญาทใ่ี ช้ควรก�ำ หนดประเด็นต่างๆเหล่านี้ • แนวทางการดัดแปลงอาคารท่จี �ำ เป็นต้องท�ำ • อ�ำ นาจการด�ำ เนนิ การดัดแปลง • มีประมวลกฎหมายอาคารในท้องถนิ่ หรอื ระดบั ประเทศ มาตรการด้านความ ปลอดภยั ดา้ นสิ่งแวดล้อมและด้านผงั เมอื งใดบ้างท่ตี อ้ งปฎบิ ตั ติ าม เสนอ การใชอ้ าคารอยา่ งเต็มอตั รา • ก�ำ หนดเวลา(ถา้ ม)ี ส�ำ หรับวนั เร่ิมต้นและส้นิ สุดการใช้อาคาร • ก�ำ หนดข้นั ตอนการยกเลิกใช้สญั ญา • อาคารจะถกู สง่ คืนอย่างไรและในสภาพใด • ระบผุ ู้รบั ผิดชอบ (และผทู้ ีไ่ ม่ตอ้ งรบั ผดิ ชอบ) ในกรณที ี่การส่งคนื อาคาร ไม่ อยู่ในสภาพที่ตกลงเอาไว้ • กระบวนการแกไ้ ขความขัดแยง้ • สทิ ธิและหนา้ ทข่ี องแตล่ ะฝ่าย • มาตรฐานตามท่กี ำ�หนดโดยกองอำ�นวยการกลางหรือฝ่ายประสานงานกลาง (เชน่ สทิ ธิพิเศษและความคุ้มกนั ) ระเบียบการและ ควรมกี ารตรวจสอบการอา้ งกรรมสทิ ธค์ิ รอบครองเสมอเนอ่ื งจากมคี วามเสย่ี งตอ่ ข้อตกลง การฉอ้ โกง โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ในกรณที เ่ี อกสารสทิ ธถ์ิ กู ท�ำ ลาย ไมส่ มบรู ณห์ รอื สญู หาย การปรบั ปรุง การดดั แปลงอาคาร ดัดแปลงและ ซอ่ มแซม ถา้ จ�ำ เปน็ ตอ้ งมกี ารการปรบั ปรงุ ดดั แปลงหรอื ซอ่ มแซมกอ่ นการใชง้ าน ควรรวม อยใู่ นการขน้ั ตอนเจรจากบั เจา้ ของเรอ่ื งการใชส้ อยอาคารและพน้ื ทโ่ี ดยรวม และ ค�ำ นงึ ถงึ ผลกระทบตอ่ ลกั ษณะใชส้ อยหลกั ของอาคารหลงั สง่ คนื

การบ�ำ รุงรกั ษาอาคาร การบำ�รงุ รักษา การบำ�รุงรักษาศูนย์พักพิงช่วั คราวให้อย่ใู นสภาพดีจะช่วยบำ�รุงขวัญกำ�ลังใจให้ กบั ผพู้ กั พงิ การวา่ จา้ งผพู้ กั พงิ หรอื ชมุ ชนโดยรอบเขา้ มาท�ำ หนา้ ทน่ี ้ี นอกจากจะ เปน็ การเสรมิ สรา้ งรายไดแ้ ลว้ ยงั อาจท�ำ ใหศ้ นู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราวไดร้ บั การยอมรบั จากชมุ ชนมากขน้ึ การบ�ำ รงุ รกั ษาอาคารเปน็ การลงทนุ ทค่ี มุ้ คา่ ทส่ี ดุ ทจ่ี ะท�ำ ให้ มน่ั ใจไดว้ า่ ศนู ยจ์ ะสามารถสง่ คนื ใหก้ บั เจา้ ของในสภาพสมบรู ณ์ ขอ้ ก�ำ หนดในการสง่ คืนอาคาร การตกลงเงอ่ื นไข ข้อกำ�หนดและเง่ือนไขในการส่งคืนอาคารควรต้องได้รับการตกลงก่อนท่ีจะ ในการสง่ คืน เรม่ิ จดั ตง้ั ศนู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราว มกี ารส�ำ รวจและการประเมนิ ผลกระทบของการ ใชศ้ นู ยต์ อ่ กลมุ่ ตา่ งๆในพน้ื ทห่ี ลงั การสง่ คนื เนอ่ื งจากสถานการณอ์ าจมคี วาม เปลย่ี นแปลงและผลกระทบทค่ี าดไมถ่ งึ การเจรจาตกลงเรอ่ื งคา่ ชดเชยหรอื การ ท�ำ กจิ กรรมใดๆ เพอ่ื ชดเชยควรอยภู่ ายใตก้ ารรบั รขู้ องทกุ ฝา่ ย เอกสารเพือ่ ศกึ ษาเพม่ิ เตมิ ANanvRdaCilCa, bl2ole0su:0r8he.t.tpT:h//ewwCwa.mnrpc.nMoa/anracghe/_mimengt/9T2o9o3l5k5it;9.Cpdhfapter 7: Camp Set-up



บทที่ 9 การปกป้องคมุ้ ครองสทิ ธขิ องผ้พู ักพงิ 1 บทนำ� 2 ทั่วไป 3 หน้าที่ 4 มีส่วนร่วม 5 ประสานงาน สาระส�ำ คัญ 6 กฎหมายเป็นเครื่องมือสำ�คัญในการกำ�หนดให้รัฐมีหน้าที่รับผิดชอบต่อการ จดั การขอ้ มลู ปอ้ งกันคุ้มครองประชาชน สภาพแวดล้อมทางสังคมในศูนย์พักพิงและบริเวณใกล้เคียงอาจก่อให้เกิด 7 ผลกระทบต่อการคุม้ ครองสิทธิของกลุ่มผ้พู ักพงิ การเฝ้าสังเกตและให้ความคุ้มครองต่อผู้พักพิงในศูนย์พักพิงอย่างต่อเน่ือง สิ่งแวดล้อม เปน็ งานท่ีต้องใชบ้ คุ คลากรและทรัพยากร โดยเฉพาะเมอื่ มีจ�ำ นวนศูนยพ์ กั - พงิ หลายแห่ง 8 ศูนย์พักพิงมีหลายปัจจัยที่เชื่อมโยงกับความรุนแรงบนฐานของเพศภาวะ (Gender-Based Violence) การปลกุ จติ สำ�นึกและสรา้ งเครอื ข่ายทางสังคม จดั ต้งั ศนู ย์ ทแ่ี น่นแฟน้ ในหมูผ่ ู้พกั พงิ เปน็ มาตรการการป้องกันทีม่ ปี ระสทิ ธิภาพ พ้ืนท่ีพกั อาศยั สำ�หรับกลมุ่ บคุ คลที่มคี วามต้องการพเิ ศษควรตั้งอยู่ในบริเวณ 9 ท่ีเข้าถึงไดง้ ่าย การให้ความช่วยเหลือสำ�หรับกลุ่มบุคคลท่ีมีความต้องการพิเศษควร ปกป้องคุ้มครอง พิจารณาเป็นรายกรณีโดยหน่วยงานที่มีความเช่ียวชาญเฉพาะทางจากภาค รฐั ภาคเอกชนหรือหน่วยงานอื่นๆ 10 อาหาร 11 สงิ่ ของเครื่องใช้ 12 ทอี่ ยู่อาศยั 13 นำ้� 14 สาธารณสุข 9.1 ประเด็นส�ำ คญั ด้านการคมุ้ ครองสทิ ธิและสวัสดภิ าพ 15 การศกึ ษา ความรบั ผดิ ชอบ รัฐมีหน้าที่ท้ังทางนิตินัยและพฤตินัยในการเป็นผู้มีหน้าท่ีหลักต่อผู้พลัดถ่ิน 16 ของรฐั รวมถึงผู้ท่ีอาศัยอยู่ในศูนย์พักพิงชั่วคราวท่ีได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์ ความขดั แย้งหรือภัยพิบัติทางธรรมชาติ ส่งเสริมอาชพี 17 ปิดและส่งคืนศูนย์

9.2 ประเด็นเรอ่ื งความคุ้มครองเฉพาะด้าน ปัจจยั เสยี่ ง ปัจจัยท่ีก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อการละเมิดสิทธิในศูนย์พักพิงช่ัวคราวรวมถึง ต่อการให้ โครงสร้างศูนย์ที่ไม่เหมาะสมหรือ ความคมุ้ ครอง จำ�นวนประชาการที่หนาแน่นจนเกิน ไป เป็นผลใหเ้ กิดความความรนุ แรง ขอ้ แนะน�ำ ในครอบครวั ปัญหายาเสพติดและ กฎหมายของประเทศท่ีเหมาะสม การใช้ความรนุ แรงทางเพศ หรือการ จะเป็นเครื่องมือท่ีมีประสิทธิภาพ เอารัดเอาเปรียบโดยกลุ่มคนที่ขึ้นมา ในการรักษาความปลอดภัยการ มีอิทธิพลภายในศูนย์ ผจู้ ัดการศนู ยฯ์ ป้องกันคุ้มครองสิทธิสำ�หรับผู้พัก มีหน้าท่ีรับผิดชอบในการแก้ปัญหา อาศัยท่ศี ูนย์พกั พงิ ช่วั คราว เหล่านี้ เพอ่ื ลดปจั จยั เส่ียงและสรา้ ง สภาพแวดล้อมทปี่ ลอดภยั ปัจจยั เส่ยี งตอ่ การละเมดิ สิทธิ ปจั จัยเสยี่ งต่อ • ความหนาแนน่ - เม่อื มปี ระชากรเพิ่มมากขนึ้ ปัญหาความตงึ เครยี ดทาง การละเมิดสิทธิ สงั คม และโอกาสท่ีจะเกิดการเอาเปรียบคนกลมุ่ นอ้ ยและผู้ที่อยูใ่ นกล่มุ เส่ยี ง ในศนู ยพ์ กั พงิ มกั เพม่ิ ข้นึ ตามมา • ขนาด - เม่อื ศูนย์พักพิงมขี นาด ขอ้ แนะนำ� ใหญ่และจำ�นวนของผู้อยู่อาศัยสูง ความสามารถในการปกครองตน ศูนย์พักพิงขนาดเล็กท่ีมีความ จะลดน้อยลง ขาดเครอื ข่ายทาง แออัดน้อย เหมาะสมกับ สังคมและความสามัคคีปรองดอง วฒั นธรรมทอ้ งถ่ิน และผูพ้ ิกพงิ ระหว่างผู้อยู่อาศัย สภาวะของ สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างถ้อย ความแตกแยกหรือการใช้ความ ทีถอ้ ยอาศยั จะชว่ ยลดภัยความ รุนแรงกับผู้ที่อ่อนแอกว่าเร่ิมมี เสี่ยงดา้ นการละเมดิ สทิ ธิ แนวโน้มท่ีเพม่ิ มากข้นึ • ความเป็นสว่ นตวั : โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระยะแรกของการตง้ั ศนู ย์พักพิง หรือในศูนย์ท่ชี าวบ้านจัดตั้งขน้ึ เอง การขาดความเปน็ ส่วนตัวมกั สง่ ผลให้ เกิดความตงึ เครียดมากขน้ึ ตามแตล่ กั ษณะประเพณวี ัฒนธรรมทอ้ งถ่ิน ใน สถานการณ์ทต่ี ้องท�ำ อยูก่ ันอยา่ งใกล้ชดิ (เชน่ ซกั ผา้ และการใช้ห้องสุขา) ความเข้าใจกันและเคารพต่อบรรทัดฐานทางสังคมและวัฒนธรรมจึงเป็นสิ่ง ทจ่ี �ำ เปน็ • ลักษณะอาคาร: ศูนย์พกั พงิ บางแห่งมีพนื้ ทเี่ ส่ยี ง เชน่ หอ้ งใต้ดนิ พื้นที่มดื หรอื ทีไ่ มม่ ีแสงสว่างในเวลากลางคนื หรือ ทางเข้าออกทเี่ ปล่ยี ว ซง่ึ อาจเพมิ่ ภยั ความเสี่ยงต่อผ้ทู ่ีอาศัยอยทู่ ่ีศูนย์พกั พิงโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผหู้ ญิง เดก็ คนพิการและผู้สูงอายุได้

ปจั จัยเส่ยี งต่อ • องคป์ ระกอบของประชากรในศูนย์พกั พิง - การย้ายถ่ินฐานทำ�ใหเ้ กดิ ความ การละเมดิ สิทธิ ไมส่ ะดวกในสังคม ภายในศูนยพ์ ักพิง ชนกลุม่ นอ้ ยหรือกลมุ่ ทม่ี กี ารเลือก ปฏบิ ตั ิยังคงมีอยู่ นอกจากนีอ้ งค์ประกอบในเรื่องเชอ้ื ชาตศิ าสนาและสถานะ ทางสังคมของประชากรที่ศูนย์พักพิงเม่ือเทียบกับเจ้าของชุมชนควรได้รับ พจิ ารณา นอกจากนีเ้ ด็กทเี่ ผชญิ ความเสยี่ งตอ่ ภยั คุกคาม เช่นการใช้ความ รนุ แรงและการแสวงหาผลประโยชน์ จากประสบการณ์ ทป่ี ระเทศอลั เบเนยี ศนู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราวไมไ่ ดม้ แี ตค่ นอลั เบเนยี จากโคซาโว เท่านั้น แตย่ ังมชี มุ ชนโรมา(กลมุ่ คนเร่ร่อน)อาศัยอยู่ดว้ ย ทำ�ใหส้ ถานการณ์ ความความตึงเครยี ดในศนู ย์เพม่ิ ข้นึ • การขาดความชว่ ยเหลือหรอื การช่วยเหลอื ทีไ่ มเ่ ทา่ เทยี มกนั - การขาดความ ช่วยเหลือหรือการให้ความช่วยเหลือท่ีไม่เท่าเทียมกันในศูนย์พักพิงอาจ ก่อให้เกิดความตงึ เครียดและเพมิ่ สถานการณ์การละเมิดสทิ ธิ ปรากฏการณ์ ในสงั คมเชน่ “อำ�นาจคือความถกู ตอ้ ง” กอ่ ใหเ้ กดิ ภยั รา้ ยแรงตอ่ ความมัน่ คง ภายในของศูนย์พกั พงิ โดยเฉพาะส�ำ หรบั ผ้ทู อ่ี ่อนแอกว่า • ความเครยี ด - นอกเหนอื จากผทู้ เ่ี ปน็ โรคทางจติ มากอ่ นหนา้ นแ้ี ลว้ คนจ�ำ นวน มากโดยจะแสดงสัญญาณบางอย่างของความเครียตในระยะแรกของการ โยกยา้ ยทเ่ี กดิ ขึ้นในภาวะฉกุ เฉิน และอาจไดร้ บั ผลกระทบเพิม่ ขึ้นหากตกอยู่ ในสภาวะความเป็นอยูท่ แี่ ออัดและไม่เหมาะสม • ขาดความสนบั สนนุ หนว่ ยงานของรฐั หรอื ความเปน็ ผนู้ �ำ - หนว่ ยงานภาค รัฐควรจะเข้ามามีส่วนในการรักษากฎระเบียบและให้ความม่ันใจถึงความ ปลอดภัยจากภายนอก โดยเฉพาะอยา่ งย่ิงในระยะแรกของการโยกย้าย ท่อี ยู่และในศูนยพ์ กั พงิ ขนาดใหญ่ทมี่ ผี อู้ ยู่อาศัยอยูจ่ �ำ นวนมาก • ขาดขอ้ มลู ขา่ วสารทแ่ี นน่ อน - หากผทู้ อ่ี าศยั อยใู่ นศนู ยพ์ กั พงิ ทไ่ี มไ่ ดร้ บั การแจ้งข้อมูลข่าวสารหรือได้รับแจ้งข้อมูลที่ไม่ถูกต้องครบถ้วนเกี่ยวกับ สถานการณ์ แผนใหค้ วามชว่ ยเหลือและสทิ ธิของตน แนวโนม้ ที่จะเกดิ ความ กดดนั กจ็ ะเพิ่มขึน้ และอาจกอ่ ใหเ้ กิดการกระท�ำ ทีไ่ รเ้ หตผุ ล วางตวั เปน็ ภัย คุกคามตอ่ ตัวเองหรือผู้อื่น

9.3 ข้อควรระวงั ป้องกัน ข้อควรระวัง ขอ้ ควรปฏบิ ัติเพอ่ื ลดความเสยี่ งในการละเมิดสทิ ธิของผ้พู ักพิงภายในศนู ย:์ ปอ้ งกัน • การใชง้ านของศูนย์พักพิงทม่ี ีขนาดเลก็ (ไมเ่ กนิ 100 คน) มักเออ้ื ตอ่ การ ปกครองดูและตนเอง เสริมสร้างความสัมพันธภ์ ายในและการชว่ ยเหลือซึง่ กนั และกัน • จดั สรรพน้ื ทส่ี �ำ หรับผ้พู กั พิงไม่ใหแ้ ออดั จนเกินไป การใชม้ าตรฐานข้นั ต�่ำ (เชน่ Sphere หรอื มาตรฐานขนั้ ต�ำ่ แหง่ ชาต)ิ อาจไม่เพยี งพอเมื่อมกี าร พกั พิงทย่ี ืดเยือ้ เป็นเวลานาน • พืน้ ทส่ี ว่ นรวมตอ้ งได้รบั แสงสว่าง พื้นท่ีท่ไี มม่ แี สงสว่างหรอื ไม่ได้ใชง้ านควร ปดิ และป้องกนั ไม่ใหค้ นเขา้ ไป • การมีสว่ นร่วมเป็นการชว่ ยลดปญั หาการคุ้มครองดแู ลจากภายใน ดงั น้ันการ จัดต้ังรูปแบบการปกครองตนเองและโครงสร้างของการมีส่วนร่วมท่ีเหมาะ สมชัดเจน ควรจะเรม่ิ ตน้ ขนึ้ โดยเร็ว ทส่ี ุด และค�ำ นงึ ถงึ ผ้อู าศัยเปน็ หลกั ข้อแนะน�ำ ไมว่ ่าจะเป็นคนกล่มุ นอ้ ย คนต่าง เชอ้ื ชาติ หรือคนทม่ี คี วามต้องการ การมีส่วนร่วมเป็นการช่วยลด พิเศษ การประสานและเชอ่ื มโยงที่ ปั ญ ห า ก า ร คุ้ ม ค ร อ ง ดู แ ล จ า ก เหมาะสมและทันการกับเจ้าหน้าที่ ภายในและช่วยทำ�ให้สภาพความ ของรัฐย่ิงเพ่ิมประสิทธิภาพในเชิง เปน็ อย่ใู นศนู ยด์ ีขน้ึ บวกมากย่งิ ขึ้น • การให้ความรู้และเสริมสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับประเด็นทางด้านสิทธิและ สวสั ดภิ าพกับผอู้ ย่อู าศัย ตัวแทนผอู้ ยู่อาศยั อาสาสมัคร ชมุ ชนโดยรอบศูนย์ และเจา้ หนา้ ท่ภี าครฐั เป็นเคร่ืองมอื ส�ำ คญั ในการปกปอ้ งคมุ้ ครองสทิ ธิและ สวัสดิภาพของผพู้ กั พิง ซึง่ เป็นหน้าที่และความรบั ผดิ ชอบของผู้จัดการและ มีฝ่ายประสานงานกลางเปน็ ผ้สู นบั สนุน • การจัดต้ังศูนย์พักพิงช่ัวคราวในชุมชนที่มีทัศนคติในเชิงบวกกับผู้อยู่อาศัย มักเปน็ ผลดตี ่อการใหค้ วามคุ้มครองคนในศูนย์ ถึงแม้วา่ ความตงึ เครียด ในสถานการณ์อาจยังมีอยบู่ ้าง การพูดคุยอย่างตรงไปตรงมาระหวา่ งผนู้ �ำ ชุมชนโดยรอบกับสมาชิกในศูนย์พักพิงอย่างสมำ่�เสมอยังช่วยลดความเส่ียง ทอ่ี าจเกดิ ขึน้ • ผู้ดูแลศูนย์พักพิงต้องม่ันใจว่าการให้ความช่วยเหลือในทุกรูปแบบแก่ผู้ พักพิงเปน็ ไปอยา่ งเทา่ เทียมกนั

ขอ้ ควรระวงั • การเข้าถงึ ระบบสาธารณสขุ ควรเปน็ ไปอย่างเหมาะสมและทนั การ รวมถงึ ป้องกัน การดูแลรกั ษาผ้ปู ว่ ยทางจิต และการเยียวยาในเบอื้ งต้นแกผ่ ู้ทไี่ ดร้ ับความ กระทบกระเทอื นทางจติ ใจ มีการใหค้ ำ�ปรกึ ษาและมีการจัดกิจกรรมทช่ี ่วย ฟ้นื ฟสู ภาพจติ ใจตลอดระยะเวลาท่ีอยใู่ นศูนย์พักพงิ ชว่ั คราว ความรับผิดชอบ การให้ความคุ้มครองดูแลผู้ที่อาศัยอยู่ในศูนย์พักพิงช่ัวคราวจะต้องใช้ความ รว่ มกัน ร่วมมือระหว่างผู้ดูแลศูนย์พักพิงช่ัวคราวกับฝ่ายประสานงานกลางและรวมถึง ภาครฐั เมอ่ื เปน็ ไปได้ ผทู้ ม่ี สี ว่ นเกย่ี วขอ้ งควรตระหนกั ถงึ หนา้ ทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบ ต่อการปกป้องคุ้มครองดแู ลผ้ทู ีอ่ าศยั อยู่ในศนู ย์พกั พิงชวั่ คราว 9.4 ความรุนแรงบนฐานของเพศภาวะ (Gender-Based Violence) ความรุนแรง ความรุนแรงบนรากฐานของเพศภาวะเป็นอีกความเสี่ยงหนึ่งท่ีมีความสำ�คัญ บนฐานของ และตอ้ งเฝ้าระวงั เพื่อใหม้ ั่นใจวา่ ไดม้ กี ารตอบรับและมมี าตรการปอ้ งกนั ทีเ่ พยี ง เพศภาวะ พอ ศูนย์พกั พงิ ระยะสน้ั มกั มคี วามเสีย่ งท่ีสูงกวา่ ศนู ย์พกั พิงระยะยาว เนอ่ื งจาก ศูนย์ท่ีจัดต้ังข้ึนมาในระยะยาวจะมีมาตราการและโครงสร้างทางสังคมที่ช่วย ป้องกันความรนุ แรงบนฐานของเพศภาวะได้ในระดบั หน่งึ ความเสีย่ งและ ความเสี่ยงจากความรุนแรงบนรากฐานของเพศภาวะและมาตรการป้องกันใน การป้องกนั ศนู ย์พักพิงชวั่ คราว อาจมเี พ่ิมเติมจากประเด็นการปกปอ้ งคุ้มครองโดยทัว่ ไป ดังนี้ 9.5 การปอ้ งกนั ความรนุ แรงบนรากฐานของเพศภาวะ สรา้ งเครือขา่ ย มาตราการทอ่ี าจมปี ระสทิ ธภิ าพในการปอ้ งกนั ความรนุ แรงบนฐานของเพศภาวะ บางส่วน คือการสรา้ งและส่งเสริมเครือขา่ ยทางสงั คมในศูนยท์ ีค่ รอบคลุมไปถงึ คนกลมุ่ นอ้ ย เพื่อให้ผ้พู กั พงิ ได้มีการดแู ลความปลอดภัยซ่ึงกันและกันแทนท่จี ะ เป็นภัยคุกคามตอ่ คนที่อยใู่ นกล่มุ เสี่ยง แผนการป้องกัน มาตราการเพ่ิมเติมท่ีผู้ดูแลศูนย์พักพิงอาจนำ�มาใช้โดยมีเป้าหมายเพ่ือป้องกัน การใชค้ วามรนุ แรงมดี งั น้ี • หลกี เล่ียงการอยอู่ ย่างตัวใครตัวมนั การขาดความสัมพันธ์ในครอบครวั อาจ กอ่ ใหเ้ กิดความเส่ยี งทตี่ ามมาโดยเฉพาะส�ำ หรับเดก็ ท่ีอยู่ตามลำ�พงั ความ สัมพันธ์ของคนในชุมชนควรได้รับการส่งเสริมและมีการจัดกิจกรรมร่วม (เชน่ การรว่ มกนั ทำ�อาหาร) โดยมุ่งเนน้ ไปท่กี ลมุ่ คนทอี่ าจตกเปน็ เปา้ หมาย ไดง้ า่ ย • พนื้ ทป่ี ลอดภยั ส�ำ หรบั เดก็ และผูห้ ญิงอาจไมเ่ พยี งแต่ให้ความปลอดภยั แต่ ยังเปิดโอกาสให้เจ้าหน้าท่ีท่ีรับผิดชอบเรื่องความรุนแรงบนฐานของเพศ ภาวะไดเ้ ขา้ ถงึ และติดตามขอ้ มลู ดังล่าวดว้ ย

• ควรมีการสร้างความต่ืนตัวเก่ียวกับปัญหาทางด้านสุราและยาเสพติดให้กับ ผพู้ กั พงิ พรอ้ มท้งั มกี ารบำ�บัดรักษาผทู้ ่ีตดิ ยาหรอื สรุ าโดยการประสานงาน กบั หนว่ ยงานทม่ี คี วามชำ�นาญด้านน้ี และมกี ารก�ำ หนดระเบยี บวนิ ยั ท่ีทุก คนยดึ ถอื ปฏิบตั ิตาม ข้อแนะนำ� • ผู้จัดการศูนย์พักพิงหรือผู้ประสาน งานกลางศูนย์พักพิงชั่วคราวควร การสร้างเครือข่ายภายในศูนย์ เสนอให้มีการฝึกอบรมเพื่อเพ่ิม เป็นองค์ประกอบสำ�คัญท่ีอาจ ความตื่นตัวและความเข้าใจถึง ป้องกันไม่ให้เกิดความรุนแรงบน ปัญหาความรุนแรงบนฐานของ รากฐานของเพศภาวะ เพศภาวะตามที่เห็นสมควรกับ สถานการณ์ การฝกึ อบรมควรกำ�หนดมงุ่ เน้นถงึ ผทู้ เ่ี ป็นตวั แทนศนู ย์พกั พงิ และผู้อยู่อาศัยที่ศนู ยร์ วมถงึ ผ้นู �ำ และสมาชกิ ในชมุ ชนโดยรอบพื้นที่ พร้อม ทงั้ รเิ ร่ิมกระบวนการจดั ท�ำ แผนท่คี วามเสี่ยงภายในศูนย์ อธิบายมาตการลด ความเสี่ยงให้ทุกคนได้รบั รแู้ ละทำ�ความเข้าใจ พร้อมกบั ระบคุ นที่มคี วามรบั ผดิ ชอบในการดำ�เนินการ จากประสบการณ์ ในศนู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราวของประเทศเซอรเ์ บยี มพี น้ื ทป่ี ลอดภยั ส�ำ หรบั ผหู้ ญงิ และเดก็ ถกู สรา้ งขน้ึ และจดั การโดยกลมุ่ แมบ่ า้ น • ความร่วมมือกับเจ้าหน้าที่รัฐเช่นตำ�รวจและหน่วยงานท้องถิ่นเป็นสิ่งสำ�คัญ โดยเฉพาะอย่างย่ิงเมื่อมีความเส่ียงของความรุนแรงบนฐานของเพศภาวะ จากภายนอกศนู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราว เชน่ กลมุ่ อาชญากรในชมุ ชน ความรว่ มมอื น้ี ก็เป็นสิ่งทส่ี ำ�คัญเม่อื เกดิ ความเสี่ยงเกิดจากภายในศนู ย์พักพิง เช่น เมือ่ ภัย ดังกลา่ วมาจากคนใกล้ชิดและสมาชิกในครอบครวั • ผู้ประสานงานศูนย์พักพิงชั่วคราวควรสนับสนุนให้มีการประกาศใช้หรือมี การบังคับใช้กฎหมายแห่งชาติที่กำ�หนดและห้ามการใช้ความรุนแรงบน ฐานของเพศภาวะที่สอดคล้องกับมาตรฐานสากลในด้านสิทธิมนุษยชน กฎหมายไทยฉบับนี้ต้องสามารถนำ�มาประยุกต์ใช้กับผู้พลัดถิ่นและผู้อาศัย ที่ศูนยพ์ ักพิงและมกี ลไกเขม้ แขง็ ท่จี ะสามารถน�ำ มาบงั คับใช้ได้ • ควรระวังและให้ความสนใจกับการเอาเปรียบทางเพศและการละเมิดสิทธิ จากเจา้ หนา้ ท่ี อาสาสมัคร ผู้ใหค้ วามช่วยเหลือ ผู้รบั เหมาและคนอ่นื ๆ ท่ี ท�ำ งานร่วมกันกับศูนย์พกั พิง

9.6 การให้ความคุ้มครองกบั ผทู้ ี่มคี วามตอ้ งการพเิ ศษ ผู้ทม่ี ีความ โครงสร้างของศูนย์พักพิงช่ัวคราวเป็นปัจจัยสำ�คัญท่ีต้องพิจารณาเมื่อต้อง ตอ้ งการพเิ ศษ ดแู ลผู้ทมี่ ีความต้องการพเิ ศษ โครงสรา้ งอาคารมกั เป็นข้อจำ�กดั ในการปรับจัด ท่อี ยอู่ าศยั ทเี่ หมาะสมในศนู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราว การปรับอาคารเป็นทอ่ี ยอู่ าศัย เพ่ือรองรับคนท่ีมีความต้องการพิเศษน้ันย่ิงมีความท้าทายเพ่ิมมากขึ้นไปอีก บุคคลเหล่านี้ควรได้รับการจัดสรรสถานท่ีท่ีสามารถเข้าถึงได้ง่ายและเหมาะสม เท่าท่เี ป็นไปได้ และควรหลกี เลีย่ งชนั้ สองของอาคารหรอื พนื้ ทีท่ ่ีมกี ารเข้าถงึ ที่ ยากลำ�บาก ความตอ้ งการทซ่ี ับซอ้ นควรไดร้ ับการพิจารณาเป็นรายกรณี เนื่อง ด้วยความต้องการของบุคคลอาจมีการเปลี่ยนแปลงตามระยะเวลาของการเข้า พกั พิง ความรับผิดชอบ ผู้จัดการศูนย์พักพิงช่ัวคราวมีหน้าที่ในการตอบสนองความต้องการของ ของผู้จัดการ บุคคลเหลา่ น้ี การประสานงานอย่างใกลช้ ิดระหว่างผู้จัดการศนู ย์พักพิงและ ศนู ยพ์ ักพิง สาธารณสขุ ท้องถ่ินหรอื หนว่ ยงานบริการสงั คมนบั วา่ เป็นส่ิงที่จำ�เปน็ เมื่อมี ชวั่ คราว การแจง้ เหตุอยา่ งเปน็ ทางการ กลไกการคุ้มครองทางสงั คมควรจะสามารถเข้า สนับสนุนตอบสนองความตอ้ งการพิเศษของผอู้ ยู่อาศยั ท่ีศูนย์พักพิงได้ ความ ช่วยเหลือเพ่ิมเติมอาจถูกนำ�เสนอโดยหน่วยงานระดับชาติโดยเฉพาะองค์กร อสิ ระท้งั ในและระหว่างประเทศ หากการเรียกร้องความสนบั สนุนไมไ่ ด้ให้ ผลลัพธต์ ามทีต่ ้องการ ผ้ปู ระสานงานกลางของศนู ย์พกั พงิ อาจถกู จำ�ต้องเปน็ ผู้ เรยี กรอ้ งความสนับสนุนในระดบั ท่ีเหมาะสมภายในโครงสร้างของรฐั บาล

เอกสารเพื่อศกึ ษาเพิ่มเติม IIASCCevRRapCCialar_,ab02tlee00d:20_h4C1t.th0pIni1:l/dt1/ewr.erPw-nADw.gF.eicnrccy.oGrgu/Widienbg/EPnrign/csiipteleesngo0n.nUsnf/ahctmcolamllp/pa1n1ie0d1/a$nFdile/ tAMIaAvsiSnakiCi,mlca,aub2tml_e0v:0Si4wetwaw(Un/wgdni.adsdr,pe1dhr7ser/eIrintevepimDsrioiiosdjnea,2)cs.0tt.eS3or/prlgRah/neecgrose,pmE.onpHngosulneimse.han/nt/iotaprtiiaonn,cCohmar_tdeor camndan/ aASHIAsevuSpaxmxCuil?aaa,pnbl2ailVte0ag:0iroei5hal=e.tnctnpGocS:nu/e/etiwdetitnweninltwiE-gns.mseuh:sbueFsmrfgooidaecrinun-Gtiscft_eaiinegnrgsieda.nenodrinn-ebfProa-.rgsoebervgvde/niVatisiooclne/pnoacfgeaenIlondatedRreveres.nptoionnsse itno IinASHCu,m2a0n0it5a.riIaAnSSCeGttiunigdse.lines for Gender-based Violence Interventions UReNsHpCoRns,e20to06G.eSntdaenrd-abradseOdpVerioalteinngceP.rocedures for Prevention of and IEHAqaSunCad,lbOoDoepkcpeoinmrtuHbneuirtmie2as0n.0itI6aA.rSiWaCnoGmAecetnniod,neG.rirls, Boys and Men: Different Needs - NCBAwimvawaRgasmCw/ie9lp,.adn2b2r9SVlc0e3e.i0on5tr8tlo6eie.n/7snagT.pcrp;hecedCehc;ft/hCiC_vaiheampalmtygep:p/rt9he1M2trt09p1a:3:1n/P5/:aw6rgPe5wevr.wompetd.neenftcnrioacttinn.oTndnooo/fohoaltfakrtcpnPith:d;e///Cr_wRsihmwoeanswgpsp/.t9onew2nrrci9st8.he3n:5oSPt6o/par1oerG.ctpceheidcf/nif_ct;dioehNnrtet-pien:d//s. IPAAevSarsCiloa,nbMsle.aGractlh:obh2at0tlp1P:0//r.woHwteawcnt.iduobnnohCocrkl.uofsortger/rrtheWefwoPorkrrolidnt/egdcoGticoridon/u4op7f.9In0tcebrnc0a2lly.hDtmislplaced Odenfearuelts.apsopnxse website: http://oneresponse.info/GlobalClusters/Pages/

บทท่ี 10 การแจกจ่ายอาหาร 1 บทน�ำ 2 ท่ัวไป 3 หนา้ ที่ 4 มีสว่ นรว่ ม 5 ประสานงาน สาระสำ�คญั 6 การแจกจ่ายอาหารในศูนย์ควรจะเร่ิมต้นด้วยการสำ�รวจความต้องการ จดั การขอ้ มูล จำ�นวน ถ่นิ ฐานผพู้ ักพิง ฯลฯ เพอื่ วา่ ประเภทและจ�ำ นวนของอาหารหรอื วสั ดุ การท�ำ อาหารทนี่ �ำ มาแจกจา่ ยจะเหมาะสมกบั ความตอ้ งการจริง 7 ข้อควรระวังคือศูนย์ท่อี ย่นู อกระบบอาจจะไม่ได้รับความสนใจและความช่วย เหลอื เท่าท่ีควร สิง่ แวดลอ้ ม ความต้องการเรื่องอาหารของผู้พักพิงจะเปลี่ยนไปตามระยะเวลาการอาศัย อยใู่ นศนู ย์ 8 การแจกจ่ายอาหารในศูนย์พักพิงช่ัวคราวอาจโดนนำ�ไปใช้เป็นผลประโยชน์ สว่ นบคุ คล หรอื เปน็ เครอื่ งมอื ทางการเมอื ง จดั ตง้ั ศนู ย์ 9 ปกปอ้ งคมุ้ ครอง 10 อาหาร 11 ส่ิงของเครือ่ งใช้ ปัญหาเรื่องการละเมิดสิทธิเสรีภาพและความไม่เท่าเทียมกันของผู้พักพิง 12 เปน็ เร่ืองที่ควรต้องมีการจับตาดอู ยา่ งต่อเนอ่ื ง ท่อี ยู่อาศยั 13 น้ำ� 10.1 การแจกจา่ ยอาหาร 14 การประสานงาน การเข้าถึงศูนย์พักพิงช่ัวคราวทุกศูนย์และให้ความช่วยเหลือได้อย่างเหมาะสม สาธารณสขุ ในการแจกจ่าย และทนั ทว่ งทเี ปน็ ความท้าทายหลกั เพอื่ ให้บรรลุเปา้ หมายน้ี การลงทะเบียน อาหาร และการจัดการข้อมูลควรจะเน้นไปท่ีการให้ข้อมูลที่แม่นยำ�ภายในระยะเวลาอัน 15 สั้น กลไกการทำ�งานควรจะได้รบั การออกแบบเพ่อื ใหค้ รอบคลุมพนื้ ที่ต่างๆได้ การศึกษา อยา่ งทว่ั ถึง โดยเฉพาะศูนย์พักพงิ นอกระบบท่ีอาจไม่ได้มกี ารลงทะเบยี น 16 สง่ เสรมิ อาชพี 17 ปิดและสง่ คนื ศูนย์

การประสานงาน ศนู ย์ที่ไม่ไดร้ ับความช่วยเหลืออาจทำ�ใหเ้ กดิ การโยกยา้ ยท่ีอยู่อาศยั ซำ้�สอง ซึง่ ในการแจกจา่ ย จะมีผลกระทบอย่างแรงกับผู้ที่อ่อนแอกว่าหรือไม่สามารถช่วยเหลือตัวเอง อาหาร ได้ และการลงทะเบยี นอยา่ งเดยี วอาจไม่เพยี งพอ ควรจะต้องการส�ำ รวจความ ต้องการอย่างรอบคอบควบคไู่ ปกบั การให้ความชว่ ยเหลือ การส�ำ รวจความ การส�ำ รวจความตอ้ งการจำ�เป็นต่อการกำ�หนดสิง่ เหลา่ นี้ ต้องการ • ขอ้ มูลผทู้ ่ีอยใู่ นกลุ่มเสย่ี งและความสามารถในการชว่ ยเหลือตวั เอง (อาจขึ้น อยกู่ บั บริบทของเมอื งหรือชนบท และเสรีภาพในการเคลอื่ นท่ี) • ปริมาณของการแจกจา่ ย • ความถใ่ี นการแจกจา่ ยอาหาร (ขน้ึ อยกู่ บั วา่ มสี ถานทเ่ี กบ็ อาหารไดม้ ากแคไ่ หน) • ประเภทและรปู แบบของการแจกจ่ายอาหาร (อาหารหรือคูปอง เมอื งหรือ ชนบท) • ความตอ้ งการพิเศษ (ผู้ตั้งครรภ์ เดก็ เลก็ ฯลฯ) • ความสามารถในการเดินทางและศกั ยภาพของชุมชนโดยรอบ เมือ่ เสรีภาพ ในการเคลื่อนที่ลดลงความจ�ำ เป็นในการอาศัยพึ่งพาของบรจิ าคกเ็ พ่มิ ข้ึน • องค์กรที่ทำ�การแจกจ่ายอาหารและส่ิงของเคร่ืงใช้ควรอ้างอิงแนวทางการ ส�ำ รวจความตอ้ งการอาหาร4 ข้อควรพจิ ารณา ประเด็นท่ีควรจะต้องนำ�มาพิจารณาในการแจกจ่ายอาหารในศูนย์พักพิง ในการแจกจ่าย ช่วั คราว อาหาร • การเขา้ มามสี ว่ นรว่ มอยา่ งโปรง่ ใสของอาสาสมคั รและผอู้ ยอู่ าศยั ในศนู ยพ์ กั พงิ ชว่ั คราวปน็ สง่ิ ส�ำ คญั ทจ่ี ะชว่ ยลดความเสย่ี งตอ่ การล�ำ เอยี งและเอาเปรยี บ • มีระบบตรวจสอบและต่อว่าอย่างเปิดเผยเพ่ือรายงานต่อคณะทำ�งานด้าน การแจกจ่ายในศนู ย์ • ติดตามดแู ลภาวะการขาดแคลนสารอาหาร และส่งตอ่ ใหก้ บั สาธารณะสุข จงั หวดั เพ่อื การรกั ษา

10.2 การประกอบอาหาร พื้นท่ปี ระกอบ พื้นท่ีประกอบอาหารเป็นได้ทั้งภายใน ขอ้ แนะนำ� อาหาร และภายนอกอาคาร หรอื อาจจะจดั ข้ึน ในอาคารใกลเ้ คยี ง ในหลายกรณชี มุ ชน การประกอบอาหารในศูนยพ์ กั พงิ ที่อาศัยอยู่โดยรอบให้การช่วยเหลือ ช่ัวคราวเป็นประเด็นซ่ึงมีหลาย ส นั บ ส นุ น ศู น ย์ พั ก พิ ง ชั่ ว ค ร า ว ด้ ว ย ปัจจัยและต้องให้ความสนใจเป็น การนำ�อาหาร วัตถดุ ิบหรอื อุปกรณ์การ พเิ ศษ ประกอบอาหารมาบรจิ าค ปัญหาท่ีอาจ การเตรียมอาหารแยกกันมักเป็นการสิ้นเปลืองท้ังทรัพยากรพลังงานและพ้ืนท่ี เกิดขึ้น ซง่ึ อาจมผี ลกระทบตอ่ สภาพสง่ิ แวดลอ้ มของศนู ย์ ควรเลอื กใชเ้ ตาและเชอ้ื เพลงิ ที่ เหมาะสมกบั ประเภณีและวฒั นธรรมของคนในศูนย์ และค�ำ นึงถงึ ความเส่ียงใน ทางเลือกต่างๆ เชน่ ความไมค่ นุ้ เคยกับการใชเ้ ตาแก๊สอาจทำ�ใหเ้ กดิ อบุ ัติเหตุ ให้ไฟไหม้ได้ ควรให้ความสนใจกบั ประเด็นต่อไปน้ีเป็นพเิ ศษ • เตาไฟฟา้ จะต้องมกี ารใชส้ ายไฟและฟวิ สท์ ี่เหมาะสม • เตาถ่านบางประเภทจะต้องมีปล่องควันไฟที่ใช้การได้และมีการถ่ายเท อากาศที่เพยี งพอ การเกบ็ ฟืนไม้แห้งไวด้ ว้ ยกนั ในจ�ำ นวนมากอาจจะทำ�ให้ เกดิ ไฟไหมข้ ึ้นได้ • สว่ นตา่ งๆ ของเตาแก๊สจะตอ้ งเช่อื มตอ่ กนั อย่างสนทิ ถงั แกส๊ อาจจะมีความ เส่ยี งที่จะติดไฟหรือระเบิดได้ โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ หากเก็บไว้ในตวั อาคาร ใส่ใจกับ ศูนย์ท่ไี ม่ไดร้ ับความช่วยเหลืออาจทำ�ให้เกิดการโยกยา้ ยท่อี ย่อู าศยั ซ�ำ้ สอง ซงึ่ สถานการณ์ จะมีผลกระทบอย่างแรงกับผู้ที่อ่อนแอกว่าหรือไม่สามารถช่วยเหลือตัวเอง ท่ีแตกตา่ ง ได้ และการลงทะเบียนอยา่ งเดียวอาจไมเ่ พยี งพอ ควรจะต้องการสำ�รวจความ ตอ้ งการอยา่ งรอบคอบควบคู่ไปกับการใหค้ วามช่วยเหลือ

เอกสารเพอื่ ศกึ ษาเพ่ิมเติม AMPUrvNaoanHcilaeaCgdbReulem,r:e2esh0nt0attp3na:d/n(/pwdSrwotRavwenis.gduioiansnrhtdracaslrt.irfooeornlrge./Ra3sef8ege)i.s9tH3raeat9nioadn.bh,otPmooklpfuolraRtioengiDstaratation. AU75vNTaHFilaCLbQRle,?:O2w0p0we7wn.D.Hroeaclineudfmwbeeonbot.kinfto/rrwE/lmibe.nrsgfe/dnbc9ie0s0.SID/AMMF- NMAnovRa/aanCirlaa,cgbh2el/0e_m0:im8eh.ngtttTp/;9h:C/2e/w9hC3aw5paw6tme.3nrp.rp9cMd:.nfRaone/aagrgicsehtmr/a_etiimnotngT/ao9no2dl9kP3it;r5o5Cfi5lhi.napgpd.tfeแr ล5ะ: Information http://www.nrc.

บทที่ 11 การแจกจา่ ยสงิ่ ของเครื่องใชท้ ว่ั ไป 1 บทนำ� 2 ทวั่ ไป 3 หนา้ ที่ 4 มสี ่วนร่วม 5 ประสานงาน สาระสำ�คญั 6 มาตรฐานในการแจกจ่ายส่ิงของเคร่ืองใช้ท่ัวไปควรคำ�นึงถึงความต้องการที่ จดั การข้อมูล เปลีย่ นไปตามระยะเวลาการอยพู่ กั พงิ ในศูนยพ์ กั พงิ ทมี่ ีผู้คนจากหลายถิ่นฐาน การแจกจ่ายสิ่งของเครื่องใชค้ วรให้ 7 เป็นไปตามกระบวนการท่ีโปรง่ ใส ปราศจากประเดน็ แอบแฝง และมขี ้อมูล การวางแผนงานทีช่ ัดเจน เพ่อื หลกี เลีย่ งการเข้าใจผิดทจ่ี ะน�ำ ไปสคู่ วามตงึ สิง่ แวดลอ้ ม เครียดระหว่างกลุม่ มกี ารตกลงรว่ มกนั ถงึ จ�ำ นวน และประเภทสงิ่ ของที่จะสนบั สนุน โดยเฉพาะ 8 ในบริบทของสังคมเมืองที่ผู้ประสบภัยสามารถเข้าถึงศูนย์พักพิงหลายแห่ง ความเหล่ือมลำ้�ทางด้านความสนับสนุนอาจทำ�ให้เกิดการโยกย้ายระหว่าง จดั ต้ังศูนย์ ศูนย์โดยไมจ่ �ำ เป็น 9 ปกปอ้ งคุม้ ครอง 10 อาหาร 11 สิง่ ของเคร่ืองใช้ 12 ทีอ่ ยอู่ าศัย 11.1 การแจกจ่ายสิ่งของเคร่อื งใช้ 13 การเลือกสง่ิ โดยท่ัวไป กองอ�ำ นวยการกลาง ฝ่ายประสานงานกลางจะรว่ มกบั หนว่ ยงาน น้�ำ ของเครอ่ื งใช้ ที่มีหน้าที่รับผิดชอบด้านการป้องกันและบรรเทาสาธารณะภัยเพื่อกำ�หนด รายการแนะนำ�ส่ิงของเคร่ืองใช้จำ�เป็นสำ�หรับผู้อยู่อาศัยในศูนย์พักพิงช่ัวคราว 14 การเลือกสิ่งของที่จะนำ�มาแจกจ่ายควร สาธารณสุข มีการปรึกษาหารือกบั ผูอ้ ยู่อาศัย รวม ขอ้ แนะน�ำ 15 ทั้งกลุม่ เดก็ คนสูงอายุ และคนทม่ี คี วาม ตอ้ งการพเิ ศษ เพอื่ ใหม้ ัน่ ใจว่าของทจี่ ะ ในศูนยพ์ ักพิงระยะยาว อาจจำ� การศกึ ษา นำ�มาแจกจ่ายน้ันตรงกับความต้องการ ตอ้ งมกี ารแจกจา่ ยเฟอรน์ ิเจอร์ 16 และไม่ขัดแย้งตอ่ ประเพณขี องกล่มุ คน ส่งเสรมิ อาชีพ 17 ปดิ และส่งคนื ศนู ย์

การเลือกส่ิง ท้ังน้ีอาจไม่สามารถควบคุมและกำ�หนดรายการส่ิงของได้ในกรณีที่ของส่วน ของเคร่อื งใช้ มากมาจากการบริจาค แตค่ นส่วนมากจะเคารพความตอ้ งการ และศูนย์ควร เจาะจงสิ่งของที่ตอ้ งการในการขอความชว่ ยเหลือ การแจกจ่าย การแจกจา่ ยส่งิ ของในรปู แบบของถงุ ยงั ชีพควรค�ำ นงึ ถงึ สง่ิ ตา่ งๆ ทีม่ ผี ลตอ่ ถุงยังชีพ ลกั ษณะของความตอ้ งการ เชน่ สถานทแ่ี จกจา่ ย รปู แบบการแจกจ่ายอาหาร และการย้ายกลับบ้านของผู้พกั พิงในศูนย์ หลกั เกณฑ์การพิจารณาแจกจา่ ยถงุ ยังชพี สถานการณ์ หลักเกณฑก์ ารพิจารณา ฤดูกาล ในฤดูหนาวอาจมีความตอ้ งการผา้ ห่มเพ่มิ การแจกจ่าย ประเภทของอาหารทแี่ จกในศนู ยก์ ็มผี ลกระทบต่อการเลอื กของใชส้ ำ�หรับถุงยังชพี เช่น อาหาร ถา้ เป็นอาหารส�ำ เรจ็ รูปความตอ้ งการของอปุ กรณ์ประกอบอาหารก็จะลดนอ้ ยลงหรอื ไมม่ เี ลย สถานที่ ในพน้ื ที่แถบชนบทและในตัวเมืองอาจมีความตอ้ งการส่ิงของเครื่องใช้ทไี่ มเ่ หมือนกนั เชน่ การแจกคูปองในบริบทเมอื งเพือ่ ให้ไปรบั ของทห่ี ้างสรรพสนิ ค้า การย้ายกลับ เม่อื ผู้พกั พงิ เร่ิมยา้ ยออกจากศูนยเ์ พอ่ื กลับบ้าน ควรพจิ ารณาวา่ ผพู้ กั พงิ จะกลบั ไปมคี วามเปน็ บ้าน อยอู่ ยา่ งไร จะต้องการของใชอ้ ะไร จะแจกจ่ายอยา่ งไร และเอาไปเกบ็ ไว้ที่ไหน มาตราฐาน ควรตรวจสอบวา่ ทกุ หนว่ ยงาน (รวมถึงผบู้ ริจาคท้งั จากภาคประชาชนและภาค ถุงยงั ชพี เอกชน) ได้มีการใชม้ าตราฐานถุงยงั ชีพเดียวกนั ตามทต่ี กลงไว้ เพ่ือให้การ ช่วยเหลือผพู้ กั พิงเปน็ ไปอย่างมีคุณภาพและเท่าเทยี มกัน ซ่งึ จะชว่ ยลดปญั หา ความเหล่ือมลำ้�ระหว่างศูนย์พักพิงและลดปัจจัยท่ีจะมาผลักดันหรือดึงดูดคน ให้โยกย้ายที่อยู่อาศัยเปน็ คร้ังทสี่ อง การตดิ ตามผล สุดท้ายนี้ ควรมีระบบการแจกจา่ ยสงิ่ ของเคร่อื งใชท้ โี่ ปร่งใสและเทย่ี งธรรม โดย เฉพาะในกรณีที่บรรยากาศในศูนย์ตงึ เครียด เจ้าหนา้ ทแ่ี จกจา่ ยอาจถกู กล่าว หาไดว้ า่ ล�ำ เอียงตอ่ ผู้พกั พิงกลุ่มใดกลุม่ หน่งึ เอกสารเพอ่ื ศกึ ษาเพิม่ เตมิ aTSnhtadenMdSapinrhdimesrueinmPSrSohtjeaelnctetd,ra,2rSd0se1t1itnl.eTmDhiesenaStstapenhrdeRrNeeosPpnro-oFnjeoscoetd;. CHItheuammpsat.enrita4r:iaMninCimhaurmter AIAvSaCilaEblme:ehrgttepn:/c/wy wSwhe.sltheerltCerlucsetnetrr,e2.o0r0g9/l.ibSraerlye/cStienlgecNtiFngIs+NfoFrISs+hSelhteerl.ter

บทท่ี 12 ทพ่ี ักอาศัย 1 บทนำ� 2 ท่ัวไป 3 หนา้ ท่ี 4 มีสว่ นร่วม 5 ประสานงาน สาระส�ำ คัญ 6 มาตรฐานดา้ นทีอ่ ยู่อาศัยควรจะครอบคลมุ ถึงพน้ื ทส่ี ่วนตัว และพื้นท่สี ว่ น จดั การข้อมลู กลางเชน่ ครัว และหอ้ งน�ำ้ สำ�หรับแตล่ ะครอบครัว การจดั สรรพ้ืนทพ่ี ักพิงในศูนย์เปน็ งานที่ทา้ ทาย เนื่องจากมขี อ้ จ�ำ กัดทีม่ า 7 พร้อมกับอาคารทีไ่ ม่ได้ถกู ออกแบบมาเพื่อเปน็ ท่อี ยอู่ าศัย การดแู ลรกั ษาศนู ย์พกั พิง โดยเฉพาะในพน้ื ทีส่ ่วนรว่ ม และบริเวณโดยรอบ สิ่งแวดลอ้ ม น้ัน จำ�เปน็ ที่ตอ้ งกระท�ำ ดว้ ยความร่วมมือของทั้งผู้พักพิง และอาจจะรวมไป ถึงชุมชนทอ่ี าศัยอยู่โดยรอบ 8 หลักการจัดสรรพ้ืนท่ีหอ้ งในศูนยค์ วรจะกระทำ�ดว้ ยการมีส่วนรว่ มและเห็น ชอบของผพู้ ักพิง จัดต้ังศนู ย์ 9 ปกปอ้ งค้มุ ครอง 10 อาหาร 11 ส่งิ ของเครือ่ งใช้ มาตรฐานสากล และมาตรฐานภายในประเทศอาจมีความแตกต่าง 12 ท่ีอยู่อาศัย 12.1 ทพี่ กั อาศัย: 5 ข้ันตอนการสำ�รวจและปรับปรุง 13 น�ำ้ ทพ่ี กั อาศยั การจัดสรรท่ีพักอาศัยให้เพียงพอต่อความต้องการในศูนย์พักพิงช่ัวคราวโดย ทเ่ี พยี งพอ การยึดติดกับมาตรฐานขนั้ ต�่ำ เพ่อื ให้ผ้เู ข้าอยู่อาศัยสามารถด�ำ เนินชวี ติ ไดอ้ ย่าง 14 มศี กั ดิ์ศรีนน้ั เปน็ งานท้าทาย สาธารณสุข 15 การศกึ ษา 16 สง่ เสริมอาชีพ 17 ปดิ และสง่ คนื ศูนย์

กระบวนการ ถึงแม้ว่าศูนย์พักพิงท่ัวโลกจะมีลักษณะท่ีหลากหลายแตกต่างกันออกไป สำ�รวจ และ ส�ำ หรบั ในดา้ นทีพ่ กั อาศยั แล้ว การส�ำ รวจ ประเมนิ สภาพและปรบั ปรงุ สามารถ ปรับปรงุ ทำ�ได้ใน 5 ขัน้ ตอน ดังนี้ ความมนั่ คง โครงสร้างอาคารต้องอย่ใู นสภาพที่ปลอดภยั ก่อสร้างถูกต้องตามกฎหมายอา คารและสามารถตา้ นทานแรงท่ีเกิดจากภยั ภิบัตติ ่างๆ ได้ เชน่ น�้ำ ท่วม แผ่นดนิ ไหว พายุ ฯลฯ การปรับปรงุ ดดั แปลงและซ่อมแซมโครงสรา้ งอาคารมักจะใช้เวลา และมีค่าใช้ จา่ ยสูง ในกรณีทจ่ี �ำ เป็น ควรพิจารณาว่าการซ่อมแซมอาคารเปน็ ทางเลอื กที่ เหมาะสมหรือไม่ หรือควรยา้ ยผู้พกั พงิ ไปยงั ศูนยอ์ ่นื หรือมที างออกอื่นๆทจี่ ะ ปลอดภัยตอ่ ผ้พู ักพงิ มากกวา่ นี้ การปดิ อาคารและการระบายอากาศ เม่ือตรวจพบวา่ โครงสร้างอาคารท่ีใช้เป็นศนู ย์พกั พิงมน่ั คงแข็งแรงดี ส่งิ ท่คี วร ปฏบิ ตั ติ ่อไปกค็ ือ ส�ำ รวจว่าการปดิ อาคารสามารถท�ำ ได้เพ่อื ปกปอ้ งผ้อู ยอู่ าศยั จากสภาพอากาศตา่ งๆ หลังคาท่ไี มร่ ่ัวและหน้าตา่ งที่แข็งแรงเป็นสว่ นส�ำ คัญใน ทกุ สภาพภูมิอากาศ ในเขตพ้นื ทีห่ นาวเย็นอาคารต้องปิดไดส้ นทิ รอบด้าน ส่วน ในเขตพนื้ ทีร่ ้อนอาคารต้องมีอากาศถา่ ยเทสะดวก ในทั้งสองกรณี อาคารควรมี ฉนวนป้องกันทีด่ ี โดยเนน้ วัสดแุ ละหลกั ปฏบิ ตั ปิ ระจ�ำ ท้องถิน่ มาตรการปอ้ งกัน วัสดุภายนอกของอาคารมีส่วนสำ�คัญในการช่วยป้องกันการสึกกร่อนและเสื่อม สภาพ การปรบั ปรงุ ดัดแปลงและซ่อมแซม ในขณะเดียวกับท่ีมีการปรับปรุงอาคารให้เหมาะและทนทานกับสภาพอากาศ งานซ่อมแซมอาคารที่จำ�เป็นก็ควรเริ่มดำ�เนนิ การไปพร้อมกนั ตวั อาคารควรมี มาตรการป้องกันไฟไหมท้ ่ดี ี และในกรณที ่ีศนู ยเ์ ป็นตึกหลายชนั้ อาจตอ้ งมีการ ทำ�ทางลาดเพอื่ ใหค้ นพกิ ารสามารถเขา้ ถึงได้สะดวก กระบวนการ การดูแลบ�ำ รุงรกั ษา สำ�รวจ และ ปรับปรงุ การซ่อมบำ�รุงอาคารศูนย์พักพิงช่ัวคราวเป็นปัจจัยสำ�คัญในการรักษา มาตรฐานดา้ นความปลอดภยั สขุ ภาพ และคณุ ภาพชวี ิตของผู้พกั พงิ รวมท้งั ยงั เปน็ การป้องกนั การเสอ่ื มโทรมและเสียหายของอาคาร แม้ว่าการซ่อมบำ�รุง อาคารศูนย์พักพิงช่ัวคราวเป็นหน้าที่ความรับผิดชอบหลักของผู้จัดการศูนย์ฯ ผู้พักพิงในศูนย์ย่อมสามารถมีส่วนช่วยบำ�รุงรักษาอาคารศูนย์พักพิงตามความ เหมาะสม ระบบการประสานงานภายในศนู ย์และการสร้างแรงจงู ใจอาจกระตนุ้ ให้ผูพ้ กั พิงหนั มาบ�ำ รุงรักษาอาคารทีต่ นเองอาศยั อยู่

ความปลอดภัยระหวา่ งการซ่อมแซม การคำ�นึงถึงความปลอดภัยระหว่างซ่อมแซมโครงสร้างอาคารจัดเป็นความ สำ�คญั อันดับแรก และ ไมค่ วรใชอ้ าคารในระหวา่ งการซ่อมแซมหรือตอ่ เตมิ เน่ืองจากอาจเปน็ อนั ตรายตอ่ ชีวิตของผอู้ ยู่อาศัย (มีคนเคยเสยี ชวี ติ มาแลว้ จาก การไม่ปฏบิ ัติตามข้อก�ำ หนดดังกล่าว) 12.2 มาตรฐานทพี่ กั อาศยั มาตรฐาน ยังไม่มีมาตรฐานการจัดตั้งศูนย์พักพิงชั่วคราวท่ีเป็นที่ยอมรับในระดับสากล ที่พักอาศัย เนื่องจากศูนย์พักพิงแต่ละแห่งมักมีมาตรฐานที่ต่างกันอย่างเห็นได้ชัดข้ึนอยู่กับ บรรทัดฐานทางวฒั นธรรม ระยะเวลาการใชง้ านของศนู ยพ์ ักพิง และมาตราฐาน ของประเทศ มาตรฐานข้นั ต่ำ� มาตรฐานข้นั ตำ่�สากล เช่น Sphere หรอื คู่มือของ UNHCR เป็นหลักท่นี ยิ ม ปฏบิ ตั ิในช่วงภาวะฉกุ เฉิน เม่ือเวลาผ่านไป ศูนย์พกั พงิ ช่วั คราวมักพยายาม ยกระดับปรับระดับตัวเองให้สูงข้ึนเพื่อรองรับความต้องการท่ีเปล่ียนไปของ ผู้อย่อู าศัย และสร้างสภาพความเป็นอยู่ทเี่ ป็นปกตมิ ากขึ้น ความซับซอ้ นใน การเปล่ยี นแปลงระดับมาตรฐานนอ้ี าจน�ำ ไปสูค่ วามไมแ่ น่ชดั หรือการละเลย มาตรฐานของบางหน่วยงานท่เี กี่ยวขอ้ ง จากประสบการณ์ ในประเทศจอร์เจีย หน่วยงานที่รับผดิ ชอบการปรับปรงุ ซอ่ มแซมศูนย์ ตอ้ งประสบปญั หาเกย่ี วกับมาตรฐานพ้นื ท่สี ว่ นบคุ คลทต่ี า่ งกันไป Sphere กำ�หนดไว้ที่ 3.5-4.5 ตารางเมตร ในขณะที่ UNHCR กำ�หนดไวท้ ี่ 4.5-5.5 ตารางเมตร และหนว่ ยงานภาครฐั กำ�หนดไว้ที่ 8-10 ตารางเมตร การก�ำ หนดและ กองอำ�นวยการกลางและฝ่ายประสานงานกลางมีหน้าที่หลักในการกำ�หนด ดำ�เนนิ การตาม มาตรฐานการจัดต้ังศูนย์ท่ีเหมาะสมในขณะที่ผู้จัดการศูนย์มีหน้าที่ตรวจสอบว่า มาตรฐาน มีการดำ�เนินการตามมาตรฐานตลอดระยะเวลาการใช้งานศูนย์พักพิงช่ัวคราว และควรมีการเฝ้าดูการเปล่ียนแปลงในความต้องการด้านที่พักอาศัยในระยะ ยาว รวมถงึ ผลกระทบตอ่ ผจู้ ัดการศูนยแ์ ละผู้พักพงิ จากการใช้ขอ้ กำ�หนดด้าน มาตรฐานศูนย์พกั พิงทไ่ี มค่ งเสน้ คงวา

การดูแล มาตรฐานที่กำ�หนดข้ึนควรครอบคลุมถึงการดูแลบำ�รุงรักษาศูนย์พักพิง บ�ำ รงุ รกั ษา ชว่ั คราวดว้ ย และไม่เพยี งเฉพาะดา้ นพ้ืนทีอ่ ยอู่ าศยั ต่อคนหรอื ตอ่ ครอบครัว แต่ ควรใหแ้ นวทางในหลายๆ ดา้ น เช่น ความเป็นส่วนตัว ศักดศ์ิ รีในการดำ�รงชีวิต ความปลอดภัย หลกั ปฏิบตั ใิ นการอยรู่ ่วมกนั รวมถงึ ข้อกำ�หนดและการบำ�รงุ รกั ษาทรพั ยากรสว่ นรวม อันไดแ้ ก่ น้�ำ ระบบสุขาภบิ าล ของข้าวของเครอ่ื งใช้ การประกอบอาหาร การแจกจ่ายอาหาร และอ่ืนๆ ท้งั นี้ ควรใหผ้ ู้พกั พงิ มีสว่ นใน การตดั สนิ ใจเรอ่ื งตา่ งๆ เท่าท่จี ะเปน็ ไปได้ ความส�ำ คญั ของการขาดการบำ�รุงรักษาหรือซ่อมแซมอย่างสมำ่�เสมอมักทำ�ให้สภาพชีวิตความ การบำ�รงุ รกั ษา เปน็ อยถู่ ดถอยลง อีกท้งั ยังคอ่ ยๆสร้างความเสียหายใหส้ งิ่ อำ�นวยความสะดวก และซ่อมแซม และโครงสรา้ งอาคาร ดังนน้ั การบ�ำ รุงรกั ษาและซอ่ มแซมอย่างสม�ำ่ เสมอเปน็ ส่งิ ที่จ�ำ เปน็ หนา้ ทค่ี วามรับ ถึงแม้ว่าผู้จัดการศูนย์จะเป็นผู้รับผิดชอบหลักในการบำ�รุงรักษาและซ่อมแซม ผดิ ชอบ ศูนยพ์ ักพิงชัว่ คราว ผ้พู ักพงิ ในศูนย์และกลุ่มอาสาสมคั รย่อมมบี ทบาทสำ�คัญ ในการทำ�งานด้านน้ีด้วย ระบบการประสานงานภายในศนู ย์ควรสร้างแรงจูงใจ และกระตนุ้ ใหผ้ พู้ ักพิงหนั มาบำ�รงุ รักษาที่อยู่อาศยั ของตนเอง ในศนู ยพ์ กั พิง ช่ัวคราวทมี่ รี ะยะเวลาดำ�เนนิ การทยี่ าว ควรมีการจดั ต้ังคณะทำ�งานบำ�รงุ รกั ษา ศนู ยพ์ กั พิง จากประสบการณ์ ในประเทศอาร์มีเนีย ผู้พกั พงิ ไดร้ ับการฝึกอบรมและอปุ กรณเ์ พอื่ การซ่อม แซมเล็กๆ นอ้ ยๆ ในศนู ยพ์ กั พิง

เอกสารเพอื่ ศึกษาเพิม่ เตมิ UNDRO, 1982. Shelter after disaster. SaTnhtadenMdSapinrhdimesrueinmPSrSohtjeaelnctedt,ra,2rSd0se1t1tinl.eTmDhiesenaStstapenhrdeRrNeeosPpnro-oFnjeoscoetd;. CHItheuammpsat.enrita4r:iaMninCimhaurmter UAdra+vNlraOdeilicaCsobaHnlsesAt:et,rrhu2stc.0tpt0io:8/n/w.+Twarfwaten.srs+hitneioaltnteuarrclaeSl+nedtrtitesle.aomsrtgee/nrlistbraanrdy/TRreacnosnitsiotrnuaclt+iosnetatleftmerennat+tua-n NAvRaCil,ab2l0e0:8h.ttTph:/e/wCwawm.nprcM.naon/aagrcehm/_eimntgT/9o2o9lk3it5;7C5h.padpfter 15: Shelter. IAAvSaCilaEblme:ehrgttepn:/c/wy wSwhe.sltheerltCerlucsetnetrr,e2.o0r0g9/l.ibSraerlye/cStienlgecNtiFngIs+NfoFrISs+hSelhteerl.ter Ohtntpe:r//eosnpeornessepownesbes.iintefo: /GlobalClusters/Pages/default.aspx



บทท่ี 13 นำ�้ สุขาภบิ าลและสุขอนามัย 1 บทน�ำ 2 ทวั่ ไป 3 หน้าที่ 4 มีสว่ นร่วม 5 ประสานงาน สาระสำ�คญั 6 โครงสรา้ งการจัดการน้ำ� สุขาภบิ าล และสขุ อนามยั ท่ีอยใู่ นศูนยม์ ักจะไม่เพยี ง จัดการข้อมูล พอต่อความตอ้ งการ ทางออกท่ยี ังยนื มกั จะแพงและยงุ่ ยาก แตอ่ าจจ�ำ เป็น ข้ึนอย่กู ับการคาดคะเนระยะเวลาการใช้งานของศนู ย์ 7 มาตรฐานของปรมิ าณและคณุ ภาพของนำ�้ ระบบสขุ าภบิ าลและการรองรบั ดรว้ามนแสผุขนอกนาารมดยั ูแลคอวยรู่ดจ้วะคยำ�(นเชงึ ่นถกีงรคณวาีทมใี่ ชตห้อ้ ง้อกงานรำ้�เคทลตี่ ือ่ ่านงกทนั)่ี ทางวัฒนธรรมและ ส่ิงแวดล้อม กกราะรบมสีวนว่ นกราว่รมทขีน่ อำ�งไปกลสมุู่่กาผรใู้ ชจง้ ดั ากนาทร่หี นลำ้�าแกลหะรละาบยบกสวาุ้ขงาขภวิบาางลที่พอเปเพน็ ยี สง่วปนลหอนด่ึงภในัย 8 และเหมาะสม จัดต้ังศนู ย์ 9 ปกป้องคุ้มครอง 10 อาหาร 11 ส่ิงของเครื่องใช้ การใช้น�ำ้ เพือ่ เงอื่ นไขระบบนำ้� สุขาภบิ าลและสขุ อนามยั ของแตล่ ะศนู ย์น้ันมีหลากหลาย 12 การอปุ โภค มากมาย ในหพากน้ื ศทูนี่ในยเด์ มงั ือกงลา่ นวไ�ำ้ ดทม้ ใี่ ชีก้ใานรศตูนิดยต์พ้ังทักอ่ พปงิ รชะั่วปคารแาลวว้อาแจตมย่าจังาขกาดกนาร�ำ้ ปเพระื่อปใชา้ และบริโภค นครหลวง ที่อยูอ่ าศยั ใปแนลัญกะหคาราวอกรุปมารโีรภข่วามคดแมแลือคะจบลานกริโนกภา้ำ�ครเกเปนิดรอื่ จะงปาจกาาแกกลาทระ่อปจปงัรหะรปะวปัดาคาเพทวอ่ืร่ีแมแตกีกกไ้าคขรวหปราัญมทกีหาาางรนอซำ�้อ่อกม(อกแื่นาซมรมแากทแ้ปดตญัแ่หทหานกา ดังกล่าวยังอาจช่วยลดความตึงเครียดในหมู่เจ้าหน้าท่ีและชุมชนข้างเคียงต่อผู้ 13 พกั พงิ ) น�ำ้ 14 สาธารณสุข 15 การศึกษา การเก็บรักษาน�ำ้ ภทนำ้�่ีศาทชูนนี่อยาะ์พจทักเ่ีใกพชิดบ้ิงขชรึน้รั่วจคนุ นร�้ำาอเวกปตจน็ ้อาสงก่วมนนีส้คี หถวนารนึ่งมขทกี อี่จางรัดชแเดุกจสก็บิ่งจนข่า้ำ�อยเพงอเปุื่อคกรรับือรณมงใือเ์ชคก้ทรับ่ีจื่อภำ�งเาใปชว็น้ใะนกคารรวัขเารดือแนคแลลนะ 16 ส่งเสรมิ อาชพี 17 ปดิ และส่งคืนศนู ย์

มาตราฐาน น้ำ�ดื่มควรได้รับการทดสอบอย่างสมำ่�เสมอเพื่อให้มั่นใจว่าเป็นไปตามมาตรฐาน น้ำ�ดมื่ กระทรวงสาธารณสุข โดยกระทรวงสาธารณสุขและผจู้ ัดการศูนย์พักพิงต้องแน่ ใจว่าไดม้ กี ารทดสอบและเยียวยาเม่อื จ�ำ เปน็ การใช้น�ำ้ เมปา็ตนรกฐาารนปทร่ี ะSเpมhิณereท่ีตไ่ำ�ดเ้กก�ำ ินหนไปดไสวำ�ร้ หะบรักุบารใช้น้ำ�เฉล่ยี คนละ 15 ลิตรตอ่ วันซง่ึ บรบิ ทของศนู ยพ์ กั พิงช่วั คราว เนือ่ งจาก ข้อแนะน�ำ หศูน้องยน์พำ้�ักทพี่ใชิง้จชำ�ักนโควรนกมทาำ�กใมหีท้ป่อริมปารณะปกาาแรลใชะ้ น�ำ้ เพ่ิมขึน้ ปจั จยั ความหลากหลายทาง จัดตงั้ คณะทำ�งานน้�ำ สุขาภิบาล แวฒัละนปธรริมรมาณกมาารตใรชฐ้นานำ้�ขจอริงงแเปต็นล่ ะปปัจรจะัยเทใหศ้ และสุขอนามัยขนึ้ มาภายในศนู ย์ ข้นึ มาดูแลเร่อื งดังกล่าว ยังไมส่ ามารถระบมุ าตรฐานได้ในทีน่ ี้ ระบบสขุ าภิบาล การแก้ไขปัญหาสุขาภิบาลต้องเป็นไปตามบรรทัดฐานทางวัฒนธรรมและ มาตรฐานดา้ นสุขอนามัย แม้จะมขี ้อจ�ำ กัดทางโครงสร้างของศนู ย์พกั พิง ชั่วคราว นอกจากน้กี ารใหค้ วามคุม้ ครองดูแล ด้วยการแบ่งสิง่ อ�ำ นวยความ สะดวกชาย-หญงิ ตามสดั ส่วนผู้อยอู่ าศัยเป็นสง่ิ ทไ่ี ม่ควรถกู มองข้ามไป ศนู ย์ พักพิงสว่ นมากมกั จะไม่ได้มกี ารออกแบบมาเพ่อื เป็นที่อยู่อาศัย และบ่อยครัง้ มักไมม่ รี ะบบสขุ าภบิ าลท่เี หมาะสมหรอื ถูกสขุ ลักษณะ การแก้ปัญหาด้วยการ ติดต้ังระบบที่ถูกสุขลักษณะนอกจากยากและมีราคาแพงแล้วยังต้องใช้ความ ช�ำ นาญทางเทคนคิ ระดบั สงู การสรา้ งหอ้ งน้ำ�และพืน้ ทชี่ ะลา้ งภายนอกอาจเป็น อีกทางเลือกหนง่ึ ส�ำ หรบั ผอู้ ยูอ่ าศัย ในกรณเี ชน่ นค้ี วรคำ�นึงถงึ การเขา้ ถงึ โดย เฉพาะอยา่ งส�ำ หรับเด็ก ผู้หญิงและบคุ คลท่มี ีความตอ้ งการพิเศษ ระบบบ�ำ บัด เมหสกีายี กาจรไ�ำมสตร่ส้อา้างงมมถาีกังรบาถรำ�เสชบูบื่อดั มอนอร�ำ้ ะกเบสอียบยทบา่ ีอ่ง�ำ สยบมภู่ดั ่�ำ านเยส�้ำ นเมสออยี กเศขูนา้ ซกยับ่งึ์ในครวระะบรยปบะรขทะอสี่ปงาลเนของตดาหภนรยั กอื บั เมหอืถนงงั ่วไบยด�ำ ง้ บาัดนคนสว้าำ�ร น�ำ้ เสีย ธารณาสุขเพื่อจัดการดำ�เนินการเนื่องจากผู้อยู่อาศัยมักไม่มีความรู้และความ ชำ�นาญทางดา้ นน้ี เอกสารเพือ่ ศึกษาเพ่มิ เติม WANvRaaCtiel,ar,b2lS0e0a:8nh.itttaTpth:io/e/nwCwaawnmd.npHrcMy.ngaoien/naaegrc.ehm/_eimntgT/9o2o9lk3it5;7C3h.padpfter 14: hOtntpe:r//eosnpeornessepownesbes.iintefo: /GlobalClusters/Pages/default.aspx

บทที่ 14 การเขา้ ถึงระบบบริการสขุ ภาพ 1 บทนำ� 2 ทัว่ ไป 3 หนา้ ที่ 4 มสี ว่ นรว่ ม 5 ประสานงาน สาระสำ�คญั 6 การพัฒนายุทธศาสตร์การบริการสุขภาพในภาวะฉุกเฉินควรเกิดข้ึนจาก จดั การข้อมลู ความร่วมมือระหว่าง กรมป้องกนั และบรรเทาสาธารณภัย และกระทรวง สาธารณะสขุ 7 มาตรฐานการบริการสุขภาพควรจะอ้างอิงนโยบายและข้อแนะนำ�จาก กระทรวงสาธารณะสุข สิง่ แวดลอ้ ม ประเด็นสุขภาพท่ีเกิดขึ้นในศูนย์พักพิงมีได้ตั้งแต่การป้องกันโรคระบาด สุขภาพจติ ของผพู้ กั พิง ปญั หาสุขภาพทางเพศ และการเจริญพนั ธุ์ของวยั รุ่น 8 (Adolescent Sexual and Reproductive Health) จดั ต้ังศูนย์ 9 ปกปอ้ งค้มุ ครอง 10 อาหาร 11 ส่ิงของเคร่ืองใช้ 14.1 การใหบ้ รกิ ารทางด้านสขุ ภาพ 12 ยุทธศาสตรด์ ้าน ในด้านสขุ ภาพ กจิ กรรมหลกั คอื การรา่ งยุทธศาสตร์และแผนงานเพ่ือการเข้าถงึ ท่ีอยู่อาศัย สขุ ภาพ ระบบบรกิ ารสุขภาพ แผนงานนคี้ วรมาจากการศกึ ษาปัญหาและปจั จยั เส่ยี งต่อ 13 สขุ ภาพ บรบิ ทและทรัพยากรทมี่ ี โดยมวี ัตถปุ ระสงคเ์ พอ่ื ลดอัตราการตาย การ น�้ำ ป่วยและพิการ และฟื้นฟูระบบบรกิ ารดา้ นสาธารณะสุขพื้นฐานให้ไดอ้ ยา่ งยงั่ ยืน และรวดเร็ว 14 สาธารณสขุ 15 การศึกษา 16 ส่งเสรมิ อาชพี 17 ปดิ และส่งคืนศูนย์

ยุทธศาสตรด์ า้ น การให้บริการด้านสุขภาพข้ันพื้นฐานแก่กลุ่มผู้อยู่อาศัยในศูนย์พักพิงช่ัวคราว สขุ ภาพ ไม่ควรส่งผลกระทบด้านลบต่อระบบการบริการสุขภาพของชุมชนโดยรอบ ศูนย์ เมอ่ื จำ�นวนประชากรเพมิ่ ขึ้นความ ต้องการเข้าถึงบริการสุขภาพก็มักเพ่ิม ขอ้ แนะนำ� ขน้ึ ตามมา จงึ ควรการประสานงานและ ผลักดันให้เกิดการสนับสนุนจากหน่วย หมัน่ ติดตามแผนกลยุทธ์เพือ่ งานภาครัฐและในท้องถ่ินที่เก่ียวข้อง การเข้าถึงบริการดา้ นสขุ ภาพ โดยอาจจะรวมถึงการจัดต้ังคลีนิค และแจ้งใหผ้ พู้ กั พิงในศนู ย์ ช่ัวคราวเพ่ือสุขภาพและบริการหน่วย พักพิงชวั่ คราวทราบเมือ่ มกี าร แพทย์เคลอ่ื นท่ี เปล่ียนแปลง มาตรฐานดา้ น การตรวจสอบมาตรฐานบริการด้านสุขภาพเป็นหลักสำ�คัญของการดำ�เนินงาน สขุ ภาพ โดยควรอ้างอิงมาตรฐานด้านสุขภาพแหง่ ชาติ หรือ ในกรณีทีจ่ ำ�เป็น สามารถใช้ มาตรฐานจากกลมุ่ ประสานงานดา้ นสขุ ภาพสากล5 หรือ Sphere เป็นพื้นฐานได้ 14.2 ปัญหาดา้ นตา่ งๆ ภยั คุกคามต่อสง่ิ แวดลอ้ มและสุขภาพ ความเสี่ยงใน ผู้จดั การศนู ย์ฯ ควรหาแนวทางป้องกันและลดปัจจัยเสี่ยงอนั เน่อื งมาจากสภาพ สภาพความเป็น ความเปน็ อยู่ท่แี ออัด โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ โรคติดต่อ ควรตรวจสอบวา่ ปริมาณ อย่ทู ่แี ออดั น้�ำ ใช้มีเพียงพอและข้าวของเครอื่ งใช้ถกู สขุ ลักษณะ รวมถึงการสง่ เสรมิ สุขนิสยั การป้องกันพาหะนำ�โรค และการจดั การส่ิงปฏกิ ลู อย่างปลอดภัย มกี ารเตรยี มการเครอ่ื งมอื และช่องทางส่ือสารระบบเตือนภยั ล่วงหนา้ ในกรณที ่ี เกดิ โรคระบาด วคั ซีน หากจ�ำ เปน็ ควรจัดการฉีดวคั ซีนโรคหดั โดยเฉพาะถา้ ไมม่ ีการฉีดมากอ่ นในเดก็ อายุ 1 ถึง 15 ปี วคั ซืนส�ำ หรบั โรคอย่างอ่ืน เชน่ โรคไขเ้ หลือง (yellow fever) โรคเยื่อหมุ้ สมองอกั เสบ (meningitis) อาจจำ�เป็น ข้ึนอยกู่ บั วา่ ผู้พกั พงิ สว่ นมาก มกี ารฉีดวคั ซนี มากอ่ นหรือไม่ 5 http://www.who.int/hac/global_health_cluster/guide/en/index.html

สุขอนามัยทางเพศและการเจรญิ พันธุ์ สุขอนามัยทาง การจัดการปัญหาด้านสุขอนามัยทางเพศและการเจริญพันธ์ุของคนท่ีอาศัยใน เพศและการ ศนู ยพ์ ักพงิ เปน็ หลักส�ำ คญั ดา้ นมนุษยธรรมและสาธารณสขุ โดยจำ�เปน็ ตอ้ งมี เจรญิ พันธ์ุ การปอ้ งกนั การต้งั ครรภท์ ไ่ี ม่พึงประสงค์ การท�ำ แทง้ ท่ีไมป่ ลอดภัย ปญั หาการ ตายของแม่และเด็ก รวมถงึ โรคติดตอ่ ทางเพศสัมพันธ์ สุขอนามยั ทาง ปัญหาดา้ นสุขอนามัยทางเพศและการเจริญพนั ธ์ุ (Sexual and reproduc- เพศและการ tive health) มแี นวโน้มที่จะถกู มองขา้ มในสภาวะฉุกเฉิน ผู้พกั พงิ ควรได้เข้า เจริญพันธ์ุ ถึงบรกิ ารดา้ นสุขอนามยั ทางเพศและการเจริญพันธุ์ (การป้องกนั โรคเอดส์ สขุ ภาพของมารดาและทารกแรกเกิด การป้องกันและรบั มอื ปัญหาความรนุ แรง ทางเพศ) ตามทไ่ี ด้ระบไุ วใ้ นบรกิ ารสขุ ภาพพ้นื ฐาน (Minimum Initial Services Packages-MISP) หรอื นโยบายด้านสขุ ภาพแห่งชาติทเี่ ทยี บเท่า รวมถึงให้ บริการวางแผนครอบครัว เพ่อื ป้องกันปญั หาการท�ำ แท้งท่ีไม่ปลอดภัยซ่ึงเปน็ สาเหตหุ ลกั ในการเสียชีวติ หรอื พิการของผูม้ ีครรภ์ การคมุ กำ�เนดิ ก็เป็นเร่อื ง ส�ำ คัญ และควรมีบริการท่ีเขา้ ถงึ ไดง้ า่ ยโดยไม่คำ�นงึ ถึงสถานภาพการสมรส เชน่ มีถงุ ยางอนามัยจัดวางไว้ในท่ที ่เี หมาะสม เช่น บริเวณพ้นื ท่ีซักลา้ งหรอื ห้องน�ำ้ ในขณะเดียวกัน ผู้จดั การศูนยม์ หี นา้ ท่ีใหส้ ่งต่อขอ้ มลู เรื่องบริการการวางแผน ครอบครวั ทงั้ ในระยะสัน้ และระยะยาว เพ่อื ปอ้ งกันปญั หาการตัง้ ครรภท์ ไ่ี มพ่ งึ ประสงค์ การตง้ั ครรภ์ ในกลุม่ ประชากรทีจ่ ำ�ต้องอพยพโยกย้ายถน่ิ ที่อยอู่ าศยั ประมาณรอ้ ยละ 4 เปน็ หญงิ มีครรภ์ และรอ้ ยละ 15 ของกลุม่ หญิงมีครรภ์น้ี มักเกดิ อันตรายแทรกซ้อน ระหว่างตั้งครรภท์ เี่ ปน็ อันตรายถึงชีวติ และต้องการการพยาบาลครรภฉ์ ุกเฉนิ ผู้ จัดการศูนย์มีหน้าท่ีประสานงานกับหน่วยงานบริการสุขภาพของภาครัฐเพ่ือให้ หญิงทม่ี ีครรภ์ไดเ้ ข้าถงึ การใหค้ ำ�แนะน�ำ และความช่วยเหลือ และมีขนั้ ตอนการ ส่งต่อเพ่ือการคลอดบุตรที่ปลอดภัยหรือจัดการปัญหาภาวะแทรกซ้อนระหว่าง ต้ังครรภ์ ความปลอดภยั ความตอ้ งการดา้ นสุขอนามยั ทางเพศและการเจริญพนั ธ์ุ เชน่ ผา้ อนามยั และ ของผูห้ ญงิ และ สถานท่ีชำ�ระล้างร่างกายและเปลี่ยนเสือ้ ผา้ ทม่ี ดิ ชดิ เป็นปจั จัยสำ�คญั ในการส่ง เดก็ ผู้หญิง เสรมิ สภาพชีวิตที่มศี ักด์ศิ รี สขุ อนามัยการเจรญิ พนั ธุแ์ ละความปลอดภยั ของผู้ หญิงและเดก็ ผหู้ ญงิ อันจะเป็นสว่ นส�ำ คัญทีช่ ว่ ยผลักดนั ให้พวกเขามีส่วนร่วมใน ชุมชนและกระบวนการพัฒนา ความปลอดภัย ความตอ้ งการด้านสุขอนามยั ทางเพศและการเจรญิ พันธ์ุ เชน่ ผ้าอนามัย และ ของผหู้ ญิงและ สถานทชี่ �ำ ระล้างรา่ งกายและเปลย่ี นเสอ้ื ผ้าท่ีมิดชดิ เปน็ ปัจจยั สำ�คญั ในการสง่ เด็กผหู้ ญงิ เสรมิ สภาพชีวิตทมี่ ศี กั ดิศ์ รี สุขอนามัยการเจริญพันธุ์และความปลอดภัยของผู้ หญงิ และเดก็ ผหู้ ญงิ อนั จะเป็นส่วนส�ำ คญั ท่ชี ่วยผลกั ดันให้พวกเขามสี ่วนร่วมใน ชมุ ชนและกระบวนการพัฒนา

การควบคุมโรคตดิ ต่อ การควบคุมโรค โรคติดต่อที่เกิดขึ้นในศูนย์พักพิงช่ัวคราวมักจะเป็นโรคติดต่อท่ีมีแมลงหรือ ตดิ ตอ่ แมลงปรสิต (หดิ เหา และอ่ืนๆ) เปน็ พาหะ ผจู้ ัดการศูนย์ฯควรตืน่ ตวั ตอ่ ภยั คกุ คามเหล่านี้ และดำ�เนินการป้องกนั โดย • ตรวจสอบว่ามีน�้ำ ที่เพียงพอตอ่ การซักลา้ งทำ�ความสะอาด รวมท้ังสำ�หรับสงิ่ ของเครื่องใช้ เสือ้ ผ้า ผ้าปทู ี่นอน • สง่ เสรมิ สุขลักษณะนิสัยทดี่ ี และ • ควบคมุ แมลงที่เปน็ พาหะนำ�โรค บรกิ าร ยังมโี รคติดต่ออ่ืนๆ อกี ทีส่ ามารถแพรก่ ระจายไดอ้ ยา่ งรวดเร็ว ดังนั้นจึงควร สาธารณสขุ มีการประสานงานกับหน่วยงานสาธารณสุขของภาครัฐเพื่อให้ผู้พักพิงได้รับ บริการวัคซีนตามนโยบายของรฐั สุขภาพจติ และการใหค้ วามชว่ ยเหลอื ทางจิตใจ สวัสดิภาพและ ความเป็นอยู่ที่ดีสามารถเกิดขึ้นได้ด้วยการมีหน่วยงานท่ีให้ความปกป้อง ความปลอดภัย คุ้มครองและการเข้าถึงสวัสดิการข้ันพ้ืนฐานที่ตอบสนองความต้องการของผู้ พักพงิ ผูป้ ่วยทางจติ ผู้พักพิงท่ีป่วยด้วยอาการทางจิตควรได้รับการติดตามการรักษาพยาบาลอย่าง ต่อเน่อื ง รวมถึงการให้ความช่วยเหลือทางจติ เวชในรปู แบบอน่ื เช่น การจดั อบรมและใหค้ ำ�ปรึกษาเชงิ สรา้ งสรรค์ หรือการจดั อบรมและใหค้ �ำ ปรกึ ษาด้าน วชิ าชพี ทง้ั น้ี ผ้พู ักพงิ ทกุ คนในศูนย์ควรได้รับความรู้ดา้ นสุขภาพจิตเพือ่ หลกี เล่ียงมิให้เกิดเหตุการณท์ เี่ ปน็ การซ�้ำ เติมผปู้ ว่ ย ภาวะเสี่ยงตอ่ ผู้จำ�ต้องอพยพโยกย้ายถิ่นที่อยู่อาศัยหลายรายต้องทุกข์ทนกับสภาวะตึง อาการทางจิต เครยี ดในชว่ งสถานการณ์วกิ ฤต และบางทีกต็ ้องทนกบั สภาพความเปน็ อยใู่ น ศูนยพ์ กั พิงท่ีขัดสน ซง่ึ ล้วนแต่มผี ลกับภาวะเส่ยี งต่ออาการทางจิตของผพู้ กั พิง ซง่ึ อาจจะกระทบกบั ทั้งครอบครวั หรอื เปน็ รายบคุ คล ดงั น้ัน การสรา้ งสภาวะ ความเปน็ ปกติจึงเปน็ เร่ืองสำ�คัญทีพ่ ึงปฏิบตั ิ เพือ่ ใหผ้ ปู้ ่วยสามารถไดร้ ับการ สนับสนนุ ดูแลจากครอบครวั และสงั คมโดยรวม กิจกรรม ควรมีการเยียวยาสภาพจิตใจเบื้องต้นเม่ือผู้พักพิงเดินทางถึงศูนย์พักพิง ชว่ั คราว ขน้ั ตอนต่อมา คอื ควรจดั ใหผ้ ู้พกั พงิ ทกุ คนได้เข้ารว่ มการพบปะ สงั สรรค์ มีกจิ กรรมนนั ทนาการ และกจิ กรรมพฒั นาอาชพี ควรจดั ใหเ้ ดก็ ๆ ได้ เลน่ ผอ่ นคลายสนุกสนาน ซึง่ กจิ กรรมตา่ งๆ เหล่านี้ควรพฒั นามาเปน็ กิจกรรมที่ ท�ำ ร่วมกันระหว่างศนู ยพ์ กั พิงและชุมชนขา้ งเคียง กลมุ่ สนบั สนนุ ควรมีกลุ่มสนันสนุนเยียวยาท่ีเป็นพ้ืนท่ีให้คนท่ีมีปัญหาคล้ายคลึงกันมาแลก เยยี วยา เปล่ยี นประสบการณแ์ ละความรสู้ กึ และการให้คำ�ปรกึ ษารายบุคคล หรอื ราย กลุม่ ตลอดระยะเวลาด�ำ เนินการของศูนยพ์ ักพงิ

การใหค้ วาม โดยสว่ นมาก การใหค้ วามช่วยเหลอื มักจะมุ่งเป้าไปท่ีกลมุ่ ผ้หู ญงิ และเดก็ แต่ สนบั สนนุ กล่มุ ความเครียดที่เกิดจากการสูญเสียคุณค่าความเป็นผู้นำ�ครอบครัวของผู้ชาย ผชู้ าย ก็ไมค่ วรถูกมองขา้ ม เพราะหากไมไ่ ดร้ ับการแก้ไขอาจน�ำ ไปสู่ความรนุ แรงใน ครอบครวั ผู้ชายมักอยากไมย่ อมรับวา่ ตนเองมคี วามออ่ นแอหรอื มีปัญหาทาง อารมณ์ ดังน้ัน การให้ความสนับสนนุ กลมุ่ ผ้ชู ายควรมีทงั้ ในรปู แบบการพดู คยุ ในกลุ่ม และกจิ กรรมทผี่ สมผสานระหวา่ งการส่งเสรมิ อาชีพและการใหค้ �ำ ปรึกษา การให้ความ ระยะเวลาที่ผู้อยู่อาศัยและครอบครัวต้องพักอยู่ในศูนย์พักพิงชั่วคราวมักมีผลก ช่วยเหลือใน ระทบต่อสภาวะทางจติ ใจ ยกเวน้ วา่ ผู้พกั พิงได้รบั ความเปน็ สว่ นตวั ทีแ่ ละมอี สิ ระยะยาว ระจรงิ ๆ การอยู่ในศูนย์พักพงิ เป็นระยะเวลานานมักกอ่ ใหเ้ กดิ ความเครยี ด ซ่ึง สามารถนำ�ไปสู่โรคซมึ เศร้า หรือปัญหาทางจิตอน่ื ๆ ได้ ความชว่ ยเหลือทาง จิตสงั คมมกั จะมไี มท่ ั่วถึง และผจู้ ดั การศนู ยค์ วรตอ้ งเรียกรอ้ งใหม้ กี ารให้บรกิ าร ทางด้านนี้ ความชว่ ยเหลอื ด้านสภาวะทางจติ ใจจ�ำ เป็นต่อศูนย์พักพงิ ท้งั ใน ระยะสนั้ และระยะยาว ปญั หาอาจจะแตกต่างกนั ไปในศูนยพ์ ักพิงแตล่ ะประเภท และจ�ำ ต้องมีการรับมอื อย่างมีประสิทธิภาพและเหมาะสม ศกึ ษาข้อมูลเพ่มิ เตมิ ไดท้ ่ี TaSnhtadenMdSapinrhdimesrueinmPHrSoetjaaelncthdt,aS2rde0sr1v1iicn. eTDsh.iseaSstpehreRreesPproonjescet;: CHhuampatenrita5r:iaMninCimhaurmter NaAnvRdaCilH,abe2la0el0:th8h.tEtTpdh:u/e/cwaCwtiaowmn.n.prcM.naon/aagrcehm/_eimntgT/9o2o9lk3it5;7C7h.padpfter 16: Health Care ICAdAovluScas1Cilta7e,b9rPl1eGr2o:u-vhaiidst.tpeipod.:n/f/awlwvwer.sciroidn.oJru.cnre/d2ig0it0a9li.zHaceiaolnth/pCdfl/uesntge/rd: oGcl1o7b9a1l 2H/ealth IItinnnttgeesrr--.aaAggveeannicclayybFWleie:olrhdktitMnpg:a//nGwuwraowluo.pianowRnge.Rnpeeropt/drIAoudFcutMicvte2iv0He1eH0a.elptahdlftihn iHnuCmriasneista, r2ia0n10S.et- Ohtntpe:r//eosnpeornessepownesbes.iintefo: /GlobalClusters/Pages/default.aspx