คู่มืออัคคีภัย

’ กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย ภยั ใกล้ตัวปอ้ งกนั ได้ - ต้องใสใจไม่ประมาท ป้องกันภัยเชิงรุก บรรเทาทกุ ข์เมือ่ เกดิ ภัย’

’อัคคีภัย’ ภัยใกล้ตวั ปอ้ งกันได้ - ตอ้ งใส ใจไมป่ ระมาท สารบญั ประเภทของไฟ 2 องค์ประกอบของไฟ 4 ระยะเวลาการเกิดไฟไหม้และการลกุ ลามของไฟ 5 ระยะการเกิดไฟไหม้และการควบคมุ เพลงิ 6 ปัจจยั เสีย่ งอันตรายจากเพลิงไหม้ 8 การสังเกตลักษณะของควนั ไฟ 10 สาเหตกุ ารเกิดเพลิงไหม้ 11 วิธีปอ้ งกนั เพลิงไหม้ 12 การตรวจสอบระบบปอ้ งกันและระงบั เหตเุ พลงิ ไหมใ้ นอาคารสูง 17 การเตรียมพรอ้ มรับมือเพลงิ ไหม้อาคารสงู 20 การปฏบิ ัติตนเม่อื เกิดเพลงิ ไหม้ 22 การอพยพออกจากพน้ื ท่เี กิดเพลิงไหม้ 24 ข้อควรรใู้ นการอพยพหนีไฟ 26 การเลอื กใช้ถังดบั เพลงิ ให้เหมาะสมกับประเภทเชอ้ื เพลิง 28 วธิ ีใช้งานถังดบั เพลิง 30 การชว่ ยเหลอื และปฐมพยาบาลผปู้ ระสบเหตุเพลงิ ไหม้ 31 หมายเลขโทรศัพท์แจง้ เหตฉุ กุ เฉิน 33

กรมปอ้ งกันและบรรเทาสาธารณภยั l “ป้องกันภัยเชงิ รกุ บรรเทาทกุ ขเ์ มือ่ เกดิ ภยั ” ‘อคั คภี ัย’ ภัยใกลต้ วั ป้องกนั ได้ - ต้องใส ใจไมป่ ระมาท อคั คภี ัย เปน็ ภัยใกลต้ ัวที่เกดิ ข้ึนบอ่ ยคร้งั ส่วนใหญ่มสี าเหตุ จากความประมาท และความรเู้ ทา่ ไมถ่ งึ การณ์ ซ่ึงแต่ละครง้ั ท่ีเกิดเพลิงไหม้ สร้างความสูญเสียตอ่ ชีวติ และทรัพย์สนิ อยา่ งมหาศาล โดยเฉพาะหากเกิดในชมุ ชนแออัด อาคารสูง อาคารขนาดใหญ่ หา้ งสรรพสนิ คา้ และโรงงานอตุ สาหกรรม จะย่ิงสรา้ งความเสยี หายมากขนึ้ เพือ่ ความปลอดภยั กระทรวง มหาดไทย โดยกรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.) ขอแนะสาเหตกุ ารเกดิ วธิ ปี ้องกันเพลิงไหม้ รวมถงึ การปฏิบัตติ น และอพยพออกจากอาคารที่เกิดเพลิงไหม้อย่างปลอดภัย ดังน้ี 1

’อัคคภี ัย’ ภยั ใกล้ตัวปอ้ งกันได้ - ต้องใส ใจไม่ประมาท ประเภทของไฟ วสั ดุทีเ่ ป็นเชอ้ื เพลงิ ประเภทของไฟ ประเภท A เชอ้ื เพลงิ ทีเ่ ปน็ ของแขง็ อาทิ กระดาษ ไม้ ผ้า ยาง พลาสตกิ ประเภท B เชื้อเพลิงที่เป็นของเหลวติดไฟและ กา๊ ซ อาทิ น้ำ�มนั แอลกอฮอล์ ทินเนอร์ ยางมะตอย ประเภท C เชือ้ เพลงิ ที่มกี ระแสไฟฟา้ อาทิ อุปกรณ์ ไฟฟ้า สายไฟ ปลั๊กไฟ สวิตช์ไฟ เครอ่ื งใช้ไฟฟา้ ประเภท D เชื้อเพลิงท่ีเป็นโลหะหรือสารเคมี ติดไฟง่าย อาทิ อลูมิเนยี ม แมก็ นีเซยี ม โซเดียม วตั ถุระเบิด ปุ๋ยยูเรีย ประเภท K เชื้อเพลิงประเภทนำ้�มันที่ติดไฟยาก อาทิ นำ้ �มนั ประกอบอาหาร นำ้ �มันพืช ไขมนั สัตว์ 2

กรมปอ้ งกันและบรรเทาสาธารณภัย l “ปอ้ งกนั ภัยเชงิ รกุ บรรเทาทุกข์เมื่อเกิดภยั ” การควบคุมเพลงิ ใหล้ ดความรอ้ น โดยใชน้ ้ำ�ฉีดพ่นบริเวณ ต้นเพลิง ทำ�ให้เกิดการอับอากาศ โดยควบคุม ปริมาณออกซิเจน หรือใช้ถังดับเพลิง ชนิดผงเคมีแห้งหรือโฟมฉีดพ่นบริเวณ ต้นเพลิง ตดั กระแสไฟฟ้า แล้วใชก้ ๊าซคาร์บอน ไดออกไซดไ์ ล่ออกซิเจน หรือใชถ้ ังดับเพลิง ชนดิ กา๊ ซคาร์บอนไดออกไซด์ หรือน้ำ�ยา เหลวระเหยฉดี พน่ บริเวณตน้ เพลิง ทำ�ให้เกิดการอับอากาศ โดยควบคุม ปริมาณออกซิเจน หรือใช้สารเคมี อาทิ โซเดยี มคลอไรด์ ผงแกรไฟต์ ทำ�ให้เกิดการอับอากาศ หรือใช้ถงั ดบั เพลิง ชนิดพิเศษ 3

’อัคคภี ยั ’ ภยั ใกล้ตวั ป้องกันได้ - ต้องใส ใจไม่ประมาท องคป์ ระกอบของไฟ 2.ความร้อน ประกอบดว้ ย 3 สว่ น ดงั นี้ ต้องมีความร้อนสูง 1.เช้ือเพลงิ เพียงพอที่จะทำ�ให้ เชื้อเพลิงเกิดการลุกไหม้ สว่ นทเ่ี ปน็ ไอ โดยเชอ้ื เพลงิ จนถงึ ขัน้ ติดไฟ ที่ทำ�ให้เกิดการลุกไหม้ มาจากสารอนินทรีย์เคมี และสารอินทรยี ์เคมี เ ้ืชอเพลิง ความรอ้ น ออกซิเจน O2 3.ออกซิเจน การเผาไหมแ้ ต่ละครั้ง อากาศต้องมอี อกซิเจนไมต่ ำ่ �กว่า ร้อยละ 16 ย่ิงเชื้อเพลงิ มอี อกซิเจนมาก จะย่ิงทำ�ให้ ติดไฟได้ดี 4

กรมปอ้ งกันและบรรเทาสาธารณภยั l “ปอ้ งกนั ภยั เชงิ รุก บรรเทาทกุ ขเ์ มอ่ื เกิดภยั ” ระยะเวลาการเกดิ ไฟไหมแ้ ละการลกุ ลามของไฟ 5 นาที 2 4 นาที นาที 1 3 นาที นาที ระยะเวลา ลักษณะการลกุ ลามของไฟ 1 นาที 2 นาที ไฟลกุ ลามกระจายทั่วหอ้ ง 3 นาที ควนั ไฟลอยตวั ปกคลุมชนั้ บน 4 นาที พนื้ หอ้ งมีควันไฟปกคลุมหนาแน่น ไฟลกุ ลามทว่ั บรเิ วณ ครอบคลมุ ทง้ั ช้ันบน 5 นาที และชัน้ ลา่ ง มคี วันพิษและความร้อนสงู ทำ�ให้ผ้ปู ระสบเหตุ เสยี ชีวิตได้ 5

’อคั คภี ยั ’ ภัยใกลต้ ัวป้องกนั ได้ - ตอ้ งใส ใจไม่ประมาท ระยะการเกดิ ไฟไหม้และการควบคมุ เพลงิ ระยะการเกิดไฟ ไหม้ ระยะเวลา ไฟ ไหม้ข้ันตน้ ระยะเวลาตง้ั แต่เกิดเปลวไฟ จนถงึ 4 นาที ไฟไหมข้ ั้นปานกลาง ระยะเวลาตง้ั แตเ่ กดิ ไฟไหม้ 4 – 8 นาที อุณหภมู ิจะสูงมากกวา่ 400 องศาเซลเซยี ส ไฟไหม้ขั้นรนุ แรง ระยะเวลาท่ีไฟไหม้ต่อเน่ืองเกิน 8 นาที อุณหภมู ิสูงมากกวา่ 600 องศาเซลเซียส และมเี ช้ือเพลิง ปริมาณมากที่ทำ�ให้ไฟลุกลาม ไปในทกุ ทศิ ทางอย่างรวดเร็ว 6

กรมป้องกนั และบรรเทาสาธารณภัย l “ป้องกันภัยเชงิ รุก บรรเทาทุกขเ์ มื่อเกดิ ภยั ” การควบคุมเพลงิ ควบคุมเพลิงได้ด้วยตนเอง โดยใชถ้ งั ดับเพลิง ควบคุมเพลิง โดยพนักงาน ดับเพลิงท่ีมีอุปกรณ์ในการ ดบั ไฟ ควบคุมเพลิง โดยพนักงาน ดับเพลิงท่ีมีความชำ�นาญและ ประสบการณส์ งู รวมถงึ มอี ปุ กรณ์ ดับเพลิงสำ�หรับระงับเพลิงไหม้ ขน้ั รุนแรง 7

’อัคคภี ัย’ ภยั ใกลต้ ัวป้องกนั ได้ - ตอ้ งใส ใจไม่ประมาท ปจั จัยเสี่ยงอันตรายจากเพลิงไหม้ ความร้อนจากเปลวไฟ 150 ํ l หากสูดอากาศท่ีมีความร้อน 150 องศาเซลเซยี ส เข้าสู่ รา่ งกาย ปอดจะถกู ทำ�ลายและ อวยั วะภายในหยดุ ทำ�งาน สง่ ผลให้ หมดสติแล ะเสยี ชวี ติ ได ้ l เพลิงไหม้ที่ลุกลามในห้องเป็น เวลา 1 นาที ข้ึนไป ทำ�ให้ อุณหภูมิสูงถึง 700 องศา เซลเซยี ส หากอยใู่ นพน้ื ทด่ี งั กลา่ ว จะเสยี ชวี ิตทนั ที 700 ํ 8

กรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั l “ป้องกันภยั เชงิ รุก บรรเทาทุกข์เมอื่ เกดิ ภยั ” ความมืด l เมื่อเกิดเพลิงไหม้จะมีควันไฟสีดำ�ทึบ ปกคลมุ พ้ืนที่ ซึง่ เป็นอุปสรรคต่อการ มองเหน็ และ อพยพออก จากอาคา ร l เมื่อเกิดเพลิงไหม้กระแสไฟฟ้าจะดับ ส่งผลให้การอพยพหนีไฟเป็นไปด้วย ความยากลำ�บาก ระยะเวลาในการอพยพหนีไฟ l เมื่อเกิดเพลิงไหม้ผู้ประสบภัย มรี ะยะเวลาในการอพยพหนีไฟ อยา่ งปลอดภัยเพยี ง 2 นาทีแรก เน่ืองจากไฟยังไม่ลุกลามขยาย วงกว้างและมีควันไฟปกคลุม เบาบาง 9

’อคั คภี ยั ’ ภยั ใกล้ตวั ปอ้ งกนั ได้ - ตอ้ งใส ใจไมป่ ระมาท การสังเกตลักษณะของควันไฟ ลกั ษณะของควันไฟ ลกั ษณะการลกุ ลามของไฟ ควันไฟที่พุ่งออกจากช่อง แสดงว่า จุดทเ่ี ปน็ ต้นเพลิงอยูใ่ กล้ ประตแู ละหนา้ ตา่ งอยา่ งรวดเรว็ บรเิ วณดังกลา่ ว ควนั ไฟสีดำ�และเคล่อื นที่เรว็ แสดงว่า อยใู่ กลจ้ ดุ ต้นเพลิง ควันไฟสีจางและเคลอ่ื นที่ช้า แสดงวา่ อยูไ่ กลจากตน้ เพลงิ ควนั ไฟหนาแน่น แสดงว่า เพลิงไหมบ้ รเิ วณดงั กลา่ ว มีก๊าซพิษท่ีเป็นอันตรายต่อระบบ ทางเดินหายใจ ควันไฟที่มีลักษณะเดียวกัน แสดงวา่ ตน้ เพลิงเป็นพ้ืนที่อบั อากาศ ท้งั รปู ร่าง สี และความเรว็ หรือไฟลุกไหม้เต็มท่ีแลว้ พุง่ ออกมาจากช่องต่างๆ ควันไฟสีดำ�หนาแน่น แสดงวา่ มีแนวโนม้ ที่ควนั อาจลุก ติดไฟกลายเป็นลูกไฟขนาดใหญ่ ควันไฟสีเทา ( ไม่เป็นสีดำ� และมีการเผาไหม้ต่อเน่ืองในจุดท่ี หรือสขี าว ) ลอยออกมาจาก ห่างออกมาจากต้นเพลิง ช่องประตูและหน้าต่างที่ปิดอยู่ แสดงวา่ เพลงิ ลกุ ไหม้เตม็ พื้นที่และ หรอื รอยต่อฝาผนัง กำ�ลงั ลกุ ลามออกมา ควรหลีกเลย่ี ง 10 การเขา้ ไปในบรเิ วณดังกลา่ ว และ ใหร้ บี อพยพออกจากอาคารทนั ที

กรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั l “ป้องกนั ภัยเชงิ รกุ บรรเทาทกุ ขเ์ มือ่ เกิดภัย” สาเหตกุ ารเกิดเพลิงไหม้ ความประมาทและความรู้เท่า ไมถ่ ึงการณ์ ทัง้ การไม่ดับไฟบุหรีก่ อ่ นท้งิ การจุดธูปเทียนหรือยากันยุงท้ิงไว้โดย ไมด่ แู ล การเผาขยะและหญา้ แหง้ ในบรเิ วณ ทตี่ ิดไฟง่าย รวมถงึ การจดั เก็บวัสดุทเ่ี ป็น เชอ้ื เพลงิ ใกล้แหลง่ ความรอ้ น จึงเพิ่ม ความเสี่ยงตอ่ การเกิดเพลิงไหม้ ไฟฟ้าลดั วงจร การใชเ้ คร่ืองใชไ้ ฟฟ้า ท่ไี มไ่ ดม้ าตรฐาน สายไฟฟา้ เสอ่ื มสภาพ การใช้งานเครื่องใช้ไฟฟ้าอย่างไม่ถูกวิธี การไม่ดูแลเคร่ืองใช้ไฟฟ้าให้อยู่ในสภาพ พร้อมใช้งาน รวมถงึ การใช้ฟวิ ส์หรอื สายไฟฟ้าท่ีมีขนาดไม่เหมาะสมกับปริมาณ กระแสไฟฟา้ ทำ�ใหไ้ ฟฟ้าลดั วงจรเป็น สาเหตใุ หเ้ กิดเพลิงไหมไ้ ด้ กา๊ ซหงุ ตม้ รว่ั ไหล เน่อื งจากก๊าซหุงตม้ เปน็ เชอ้ื เพลงิ ทม่ี คี ณุ สมบตั ไิ วไฟ หากใชง้ าน อย่างไม่ถูกวิธีหรือถังก๊าซไม่ได้มาตรฐาน อาจทำ�ใหก้ ๊าซรว่ั ไหล หากมีประกายไฟ ในบรเิ วณดงั กลา่ ว ส่งผลใหเ้ กิดระเบดิ และเพลงิ ไหมไ้ ด้ 11

’อคั คีภยั ’ ภยั ใกล้ตวั ปอ้ งกนั ได้ - ตอ้ งใส ใจไม่ประมาท วธิ ปี อ้ งกันเพลิงไหม้ 12

กรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภัย l “ป้องกันภัยเชิงรุก บรรเทาทุกขเ์ มอ่ื เกิดภัย” จัดสภาพแวดล้อมบ้านให้ เลือกใช้อุปกรณ์และเคร่ืองใช้ ป ล อ ด ภั ย จ า ก เ พ ลิ ง ไ ห ม้ ไฟฟ้าที่ได้มาตรฐาน ไม่ใช้ โดยกำ�จัดวัสดุท่ีเป็นเชื้อเพลิง เคร่อื งใชไ้ ฟฟา้ ทม่ี ีราคาถกู เลือกใช้ เก็บแยกสารเคมีที่ติดไฟง่าย สายไฟทม่ี ขี นาดเหมาะสมกบั ปรมิ าณ ให้ห่างจากแหล่งความร้อน กระแสไฟฟ้า ไม่นำ�เคร่อื งใช้ไฟฟา้ ไม่จัดเก็บส่ิงของกีดขวางประตู ทชี่ ำ�รุดมาใชง้ าน เพราะเสี่ยงต่อการ ทางออกฉุกเฉนิ และบันไดหนไี ฟ เกิดเพลิงไหม้จากไฟฟ้าลดั วงจร จัดวางเคร่ืองใช้ไฟฟ้า 13 ในบริเวณท่ปี ลอดภยั ไมว่ าง ใกล้แหลง่ ความรอ้ น วสั ดุท่ตี ิดไฟงา่ ย และสารไวไฟ โดยเฉพาะเครื่องใช้ ไฟฟ้าที่เกี่ยวข้องกับความร้อน และมีมอเตอร์เป็นส่วนประกอบ ควรวางในจุดท่ีมีอากาศถ่ายเท สะดวกและระบายความร้อนได้ดี จะช่วยลดความเส่ียงต่อการ เกิดเพลงิ ไหมจ้ ากไฟฟา้ ลดั วงจร

’อัคคีภยั ’ ภัยใกล้ตวั ป้องกนั ได้ - ต้องใส ใจไมป่ ระมาท ตรวจสอบเครื่องใช้ไฟฟ้า ใ ห้ อ ยู่ ใ น ส ภ า พ ใ ช้ ง า น อย่างปลอดภัย โดยเฉพาะ เครื่องใช้ไฟฟ้าที่เก่ียวข้องกับนำ้ � มีมอเตอร์เป็นส่วนประกอบและ อยู่ด้านนอกอาคาร เพราะเสี่ยง ต่อการชำ�รุดเสียหายได้ง่าย ส่งผลให้เกิดไฟฟ้าลัดวงจร ซ่งึ เป็นสาเหตขุ องเพลงิ ไหม้ ติดตั้งอุปกรณ์ป้องกันและ ระงับเหตุเพลิงไหม้ อาทิ ถังดบั เพลงิ เคมี เคร่ืองตรวจจับ ควันไฟ สัญญาณเตือนเพลงิ ไหม้ บรเิ วณจุดเสย่ี ง อาทิ หอ้ งครวั หอ้ งพระ พรอ้ มติดตง้ั เครือ่ งตดั กระแสไฟฟ้าอตั โนมัติ เบรกเกอร์ บ ริ เ ว ณ แ ผ ง ค ว บ คุ ม ไ ฟ ฟ้ า รวมถึงหม่ันตรวจสอบให้อยู่ ในสภาพใชง้ านอย่างปลอดภยั 14

กรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั l “ป้องกันภัยเชงิ รกุ บรรเทาทกุ ขเ์ ม่อื เกดิ ภยั ” ใช้งานเครื่องใช้ไฟฟ้าอย่างถูกวิธี ไม่เปิดใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าติดต่อกัน เป็นเวลานาน โดยเฉพาะเครื่องใช้ไฟฟ้า ที่เก่ียวข้องกับความร้อนและมีมอเตอร์ เปน็ ส่วนประกอบ ไม่เสยี บปลก๊ั ไฟ หลายอนั กบั เตา้ เสยี บเดยี วกนั พรอ้ มปดิ สวิตช์ไฟและถอดปลั๊กไฟทุกครั้งหลัง ใช้งาน เพื่อป้องกันความร้อนสะสม ก่อใหเ้ กิดเพลงิ ไหมไ้ ด้ ใช้งานก๊าซหุงต้มด้วยความ เพ่ิมความระมัดระวัง ระมัดระวงั โดยตรวจสอบ ในการประกอบกิจกรรม เกย่ี วกบั ไฟ ไม่จดุ ยากันยุง ถังก๊าซให้อยู่ในสภาพสมบูรณ์ วาล์วถังก๊าซ สายยางหรือทอ่ หรือธูปเทียนท้ิงไว้โดยไม่ดูแล นำ�ก๊าซไม่มีรอยรว่ั จดั วางถังกา๊ ซ ดับไฟก้นบุหร่ีให้สนิทก่อนทิ้ง ให้ห่างจากบริเวณที่มีประกายไฟ ไม่เผาขยะหรือหญ้าแห้ง รวมถึงปิดวาล์วถังก๊าซทุกคร้ัง บริเวณที่มีวัสดุติดไฟง่ายและ หลังใช้งาน เสี่ยงต่อการเกดิ ไฟลกุ ลาม 15

’อคั คภี ัย’ ภยั ใกล้ตวั ปอ้ งกนั ได้ - ตอ้ งใส ใจไมป่ ระมาท 16

กรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภัย l “ป้องกนั ภยั เชิงรกุ บรรเทาทุกขเ์ มอ่ื เกดิ ภยั ” การตรวจสอบระบบป้องกนั และระงบั เหตุ เพลงิ ไหม้ในอาคารสงู แผนผงั อาคาร ตอ้ งติดต้งั ในตำ�แหน่งท่ีมองเห็นได้อย่าง ชัดเจนบริเวณช้นั ล่างของอาคาร ซ่ึงแสดงตำ�แหน่งหอ้ ง อุปกรณ์ ดบั เพลงิ ประตูทางออกฉกุ เฉนิ เส้นทางหนไี ฟ ต้สู ายยาง และ หวั ฉดี น้ำ�ในแตล่ ะชนั้ ของอาคาร ป้ายบอกเส้นทางหนีไฟ FIRE EXIT ติดต้ังในบริเวณที่มองเห็น ถังดบั เพลิง อยู่ในสภาพสมบรู ณ์ อย่างชัดเจนทั้งด้านในและ ด้านนอกของประตูหนีไฟ ไม่ผุกรอ่ น หรือขน้ึ สนมิ นำ้ �ยาดบั เพลงิ มไี ฟฉกุ เฉนิ สอ่ งสวา่ งทน่ี ำ�ไปสู่ ไม่จับตัวแข็งเป็นก้อน เขม็ มาตรวัด ทางออกจากอาคาร อยูใ่ นแถบสเี ขยี ว รวมถึงตดิ ต้งั ใน จุดที่สังเกตเหน็ ไดง้ ่าย หยบิ ใช้งาน 1.5 เมตร สะดวก และอย่สู งู จากระดับพนื้ ไมเ่ กนิ 1.5 เมตร 17

’อคั คภี ัย’ ภัยใกล้ตัวป้องกันได้ - ตอ้ งใส ใจไมป่ ระมาท ประตทู างออกฉุกเฉิน ทำ�จาก วสั ดทุ นไฟ โดยตดิ ต้งั ในลกั ษณะ ผลักเข้าสู่ด้านในของบันไดหนีไฟ กรณีเป็นประตูทางออกชั้นล่างสุด หรือดาดฟ้าต้องติดตั้งใน ลกั ษณะผลักออก เพื่อสะดวก ต่อการอพยพหนีไฟ อีกทั้ง ประตูต้องไม่ปิดล็อก ไมว่ างสิง่ ของ กีดขวางบริเวณประตูทางออก เม่ือเกิดเพลิงไหม้จะได้อพยพ ออกจากอาคารทันท่วงที ระบบแจ้งเหตุเพลิงไหม้ ต้องอยู่ในสภาพพร้อมใช้งาน ทั้งสัญญาณเตือนเพลิงไหม้ เครื่องตรวจจับควันไฟหรือ ความรอ้ น (Detector) และระบบ ป ร ะ ก า ศ เ รี ย ก ฉุ ก เ ฉิ น ท่ี ส่ ง สัญญาณได้ในลักษณะแสง หรอื เสียง เม่ือตรวจพบความร้อน ควันไฟหรือเกิดเหตุเพลิงไหม้ จ ะ ไ ด้ แ จ้ ง เ ตื อ น ผู้ ที่ อ า ศั ย ใ น อาคารให้อพยพหนีไฟทันทว่ งที 18

กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย l “ปอ้ งกนั ภยั เชงิ รกุ บรรเทาทกุ ข์เม่ือเกดิ ภัย” อุ ป ก ร ณ์ ดั บ เ พ ลิ ง บนั ไดหนีไฟ ต้องมีอย่างนอ้ ย อัตโนมตั ิ (Sprinkler System) อยู่ในสภาพ 2 แห่ง ในตำ�แหนง่ ท่สี ามารถหา ไดง้ า่ ย ไม่วางส่งิ ของกีดขวางบรเิ วณ ใชง้ านไดด้ ี หากระบบขดั ขอ้ ง ทางเดินของบนั ไดหนีไฟ อีกท้งั หรือสัญญาณไม่ทำ�งาน ควรมีช่องหน้าต่างระบายควัน ให้แจ้งเจา้ หนา้ ทต่ี รวจสอบ จะช่วยป้องกันการสำ�ลักควันไฟ และซอ่ มแซม โดยทกุ ชนั้ เสยี ชวี ิตขณะอพยพหนไี ฟ ของอาคารต้องติดตั้ง ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ ระบบไฟฟ้าสำ�รองฉุกเฉิน เ พื่ อ ค ว บ คุ ม เ พ ลิ ง ใ น เบอ้ื งตน้ ต้องแยกออกจากระบบไฟฟ้าอื่น ภายในอาคาร เพือ่ ใหส้ ามารถ ทำ�งานได้ทันทีที่เกิดเพลิงไหม้และ ไฟฟ้าดับ โดยไฟสำ�รองจะจ่ายไฟ ไปยังระบบดับเพลิงได้นานกว่า 2 ชวั่ โมง โดยเฉพาะเครือ่ งสบู น้ำ� ลฟิ ตด์ บั เพลงิ และระบบส่ือสาร ต้องมไี ฟสำ�รองตลอดเวลา 19

’อัคคีภัย’ ภัยใกล้ตวั ป้องกันได้ - ต้องใส ใจไม่ประมาท การเตรยี มพรอ้ มรบั มอื เพลงิ ไหมอ้ าคารสงู ตรวจสอบ สัญญาณเตือนเพลิงไหม้และ อุปกรณ์ระงับเหตุเพลิงไหม้ ให้อยู่ในสภาพพร้อมใช้งาน ประตูทางออกฉุกเฉินไม่ปิดล็อก เส้นทางอพยพและบันไดหนีไฟ ไม่มีส่ิงของวางกดี ขวาง เม่ือเกดิ เพลิงไหม้จะได้อพยพออกจาก อาคารทนั ท่วงที จดจำ� เส้นทางไปสู่ประตูทางออกฉุกเฉิน และบันไดหนีไฟที่อยู่ใกล้ที่สุด อย่างนอ้ ย 2 เสน้ ทาง เพอ่ื ใชเ้ ป็น เส้นทางอพยพออกจากอาคาร เมือ่ เกดิ เพลงิ ไหม้ 20

ROOMกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภยั l “ปอ้ งกันภยั เชิงรุก บรรเทาทกุ ข์เม่ือเกิดภยั ” เรยี นรู้ วิธีปฏิบัติตนเม่ือเกิดเพลิงไหม้ อาทิ การแจ้งเหตฉุ ุกเฉิน การสง่ สัญญาณเตอื น การใชถ้ งั ดบั เพลงิ รวมถึงเข้าร่วมการอพยพหนีไฟ จะได้ปฏิบัติตนได้อย่างถูกต้อง เมอื่ เกิดเพลิงไหม้ เตรยี มพรอ้ ม จัดเตรียมส่ิงของและเคร่ืองใช้ ทจ่ี ำ�เปน็ อาทิ กุญแจห้อง โทรศพั ทม์ อื ถอื ไฟฉาย นกหวีด ไว้ในจุดที่หยิบใช้งานสะดวก หากเกิดเพลิงไหม้จะได้นำ�มา ใชง้ านทันที 21

’อัคคภี ัย’ ภยั ใกล้ตัวป้องกันได้ - ตอ้ งใส ใจไม่ประมาท การปฏิบัติตนเม่อื เกิดเพลิงไหม้ ต้ังสติ ไม่ตน่ื ตระหนก ประเมินสถานการณ์ในเบือ้ งต้น เ พลิงไหม ้เล็กน้อย ใช้ถังดับเพลิงควบคุมเพลิง ในเบือ้ งตน้ พรอ้ มโทรศัพท์ แจง้ เจา้ หน้าที่มาควบคุมเพลิง เพลิงไหม ้รนุ แรง 199 ต ะ โ ก น บ อ ก ห รื อ ก ด สัญญาณเตือนเพลิงไหม้ เ พื่ อ แ จ้ ง ใ ห้ ผู้ อื่ น ท ร า บ พร้อมอพยพออกจาก พื้นทเ่ี กิดเพลงิ ไหม้ จากน้ัน ให้โทรศัพท์แจ้งเจ้าหน้าที่ มาควบคุมเพลงิ 22

กรมป้องกนั และบรรเทาสาธารณภัย l “ปอ้ งกันภยั เชิงรกุ บรรเทาทกุ ข์เมอ่ื เกิดภัย” กอ่ นออกจากหอ้ งให้ใช้มือสมั ผสั ผนงั หรอื ลกู บดิ ประตู หากไมร่ ้อน ให้เปิดประตอู อกไปช้าๆ และอพยพไปตามเส้นทาง หนไี ฟทปี่ ลอดภยั หากมีความร้อนสูง หา้ มเปดิ ประตอู อกไป เพราะอยใู่ นวงล้อม ของเพลิงไหม้ ใหใ้ ชผ้ ้าหนาๆ ชุบนำ้ �อุดตามชอ่ งทีค่ วันไฟสามารถ ลอยเข้ามาได้ ปิดพัดลมระบายอากาศและเครื่องปรับอากาศ เพื่อป้องกันการสูดดมควันไฟ จากนัน้ โทรศพั ท์แจ้งเจา้ หน้าท่ี เพื่อบอกตำ�แหนง่ ท่ีติดอยู่ และส่งสญั ญาณให้ผูอ้ ่ืนทราบ จะได้ รับการช่วยเหลอื อย่างทันทว่ งที 23

’อัคคีภัย’ ภัยใกลต้ วั ปอ้ งกันได้ - ตอ้ งใส ใจไมป่ ระมาท การอพยพออกจากพ้ืนทเี่ กิดเพลงิ ไหม้ ห ลี ก เ ล่ี ย ง ก า ร สู ด ด ม ควนั ไฟเขา้ สรู่ ะบบทางเดนิ หายใจ โดยใชผ้ ้าชบุ น้ำ� ปดิ จมูกและปาก หรือใชถ้ งุ พลาสติกใสขนาดใหญ่อัด อากาศบริสุทธ์ิแล้วนำ�มา ครอบศีรษะ เพ่อื ปอ้ งกันการ สูดดมควันไฟเข้าสู่ร่างกาย ทำ�ใหห้ มดสตแิ ละเสยี ชวี ิต อพยพไปตามเส้นทาง ท่ปี ลอดภยั โดยหนไี ฟไป ในทิศทางเดียวกับควันไฟ และความรอ้ น พร้อมหมอบ คลานต่ำ�หรือย่อตัวให้ใกล้ กั บ ร ะ ดั บ พ้ื น ม า ก ท่ี สุ ด เนื่องจากอากาศบริสุทธ์ิอยู่ 1 ฟุต เหนอื พืน้ ในระดบั ไม่เกนิ 1 ฟตุ 24

กรมปอ้ งกันและบรรเทาสาธารณภยั l “ปอ้ งกันภัยเชงิ รุก บรรเทาทุกข์เมื่อเกิดภัย” ใช้บันไดหนีไฟ ในการ อพยพออกจากอาคาร เนื่องจากมีช่องระบายอากาศ จึงชว่ ยลดการสดู ดมควนั ไฟ เข้าสู่ร่างกาย หลีกเล่ียงการใช้บันได ภายในอาคารเป็นเส้นทาง อพยพหนีไฟ เพราะบนั ได มีลักษณะเป็นปล่อง ทำ�ให้ ควันไฟและเปลวเพลิงลอยตัว ขน้ึ มาปกคลมุ จงึ เส่ยี งตอ่ การ สำ�ลักควันไฟและถูกไฟคลอก เสียชีวติ ห้ามใช้ลิฟต์ ในการ อพยพหนีไฟ เพราะเมื่อ เกดิ เพลิงไหม้ ไฟฟา้ จะดับ ทำ�ให้ติดค้างภายในลิฟต์ ขาดอากาศหายใจเสยี ชีวติ 25

ดาดฟา้ ’อัคคภี ัย’ ภยั ใกลต้ วั ปอ้ งกันได้ - ตอ้ งใส ใจไมป่ ระมาท ข้อควรรูใ้ นการอพยพหนีไฟ ไม่เข้าไปอยู่ในบริเวณจุดอับ ของอาคาร อาทิ หอ้ งใต้ดนิ เพราะยากต่อการช่วยเหลือ ของเจา้ หน้าที่ ไม่เข้าไปอยู่ในห้องนำ้ � เพราะปริมาณนำ้ �ไม่เพียงพอ ตอ่ การดบั ไฟ ทำ�ใหถ้ กู ไฟคลอก เสยี ชีวติ ได้ ไม่ข้ึนไปชั้นบนหรือดาดฟ้า ของอาคาร เพราะไฟจะลกุ ลาม จากช้ันล่างข้ึนสชู่ ้ันบน ทำ�ให้ เสี่ยงต่อการได้รับอันตราย ยกเว้นกรณีท่ีไม่สามารถอพยพ หนไี ฟลงสชู่ ั้นล่างได้ 26

กรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั l “ป้องกนั ภัยเชงิ รุก บรรเทาทกุ ข์เมอ่ื เกดิ ภัย” หยุด หมอบ กลิง้ ตัว กรณีไฟลกุ ลามตดิ เสื้อผ้า ให้รีบถอดเสือ้ ผา้ หรือใช้วิธนี อนราบ กบั พืน้ กลง้ิ ตวั ไปมาให้ไฟดบั ห้ามวง่ิ อยา่ งเดด็ ขาด เพราะไฟ จะลุกลามรวดเร็วขน้ึ กรณีติดอยู่ในอาคาร ให้โทรศพั ท์แจง้ เหตุ พร้อมระบุ ตำ�แหน่งที่ติดอยู่ หรือส่ง สัญญาณขอความช่วยเหลือ จากเจ้าหน้าที่หรือผู้ท่ีอยู่ ภายนอกอาคาร อาทิ โบกผา้ ใช้ไฟฉาย เป่านกหวีด ห้ามกลับเข้าไปในอาคาร ทเี่ กดิ เพลงิ ไหม้ เพราะอาจถูก ไฟคลอกหรือได้รับอันตราย จากโครงสร้างอาคารท่ีพัง ถลม่ ลงมา 27

’อคั คีภยั ’ ภัยใกล้ตวั ปอ้ งกนั ได้ - ต้องใส ใจไม่ประมาท การเลือกใช้ถังดบั เพลิงให้เหมาะสมกับ ประเภทเชื้อเพลงิ ชนดิ ผงเคมแี หง้ ใชด้ บั ไฟท่เี กิดจาก A B เชือ้ เพลิงไดเ้ กือบทุกประเภท ยกเว้น C เพลิงไหม้ที่เกิดจากน้ำ�มันท่ีติดไฟยาก เมื่อฉีดพ่นออกมาจะมีลักษณะเป็น ฝุน่ ละอองฟุง้ กระจาย จึงเป็นอุปสรรค ตอ่ การดับเพลิง รวมถึงกอ่ ใหเ้ กิด คราบสกปรก A ชนดิ เคมสี ูตรนำ้ � ใชด้ ับไฟทีเ่ กดิ จาก B เช้ือเพลงิ ทั่วไป ของเหลวตดิ ไฟ กา๊ ซ C เคร่ืองใชไ้ ฟฟ้า อปุ กรณ์ไฟฟ้า และนำ้ �มนั ทตี่ ดิ ไฟยาก เหมาะสำ�หรบั ควบคุมเพลงิ D ในห้องครัว เนอ่ื งจากสามารถดบั ไฟท่ีเกิด K จากน้ำ�มันประกอบอาหารได้ A ชนดิ น้ำ�ยาเหลวระเหย เหมาะสำ�หรับ B C ควบคุมเพลิงไหม้อุปกรณ์คอมพิวเตอร์ หอ้ งไฟฟา้ หอ้ งเกบ็ อปุ กรณอ์ เิ ลก็ ทรอนกิ ส์ เครื่องใชไ้ ฟฟ้า และเครอ่ื งใช้สำ�นักงาน เน่ืองจากไม่ทำ�ให้เกดิ คราบสกปรก 28

กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย l “ปอ้ งกันภัยเชิงรุก บรรเทาทุกขเ์ มอ่ื เกดิ ภยั ” ชนิดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ B เหมาะสำ�หรับควบคุมเพลิงไหม้สถานี บริการน้ำ�มัน กา๊ ซท่ีฉีดออกมาจะเปน็ C ไอเยน็ จัดคล้ายน้ำ�แข็งแหง้ จึงชว่ ย ลดความรอ้ นของไฟ รวมถงึ ไมท่ ำ�ให้ เกิดคราบสกปรก แต่ไมเ่ หมาะสำ�หรับ นำ�ไปใช้ในบริเวณที่ไม่มีอากาศถ่ายเท เพราะอาจทำ�ให้ขาดอากาศหายใจเสยี ชวี ติ ชนิดโฟม เหมาะสำ�หรับดบั เพลิง A B ในภาคอุตสาหกรรม เชอ้ื เพลงิ ประเภท ทนิ เนอร์ และสารระเหยตดิ ไฟ เมื่อฉีด พ่นออกมาจะมีลักษณะเป็นฟองโฟม ปกคลมุ เช้ือเพลงิ ท่ลี กุ ไหม้ แต่มนี ำ้ � เปน็ ส่วนประกอบ หากนำ�ไปดบั เพลงิ ท่ีเกิดกับเคร่ืองใช้ไฟฟ้าและอุปกรณ์ ไฟฟา้ จะทำ�ให้ผู้ใช้งานถูกไฟฟ้าดูดได้ การเลือกใช้ถังดับเพลิงให้เหมาะสมกับประเภท เชอ้ื เพลิง จะทำ�ใหส้ ามารถควบคมุ เพลงิ ไม่ใหล้ กุ ลาม และขยายวงกวา้ ง แต่หากใชถ้ ังดับเพลงิ ควบคุมไฟ ผิดประเภท นอกจากจะไมส่ ามารถ ระงับเหตเุ พลิงไหม้ได้แลว้ อาจก่อ ให้เกดิ อนั ตรายตอ่ ผู้ใชง้ านอกี ดว้ ย 29

’อคั คีภยั ’ ภัยใกลต้ วั ป้องกนั ได้ - ต้องใส ใจไม่ประมาท วธิ ีใช้งานถงั ดับเพลงิ ดึง ดึงสลักนิรภัยออกจากคันบีบบริเวณ หวั ถงั ดบั เพลงิ โดยหมุนสลกั จนตัวยึดขาด และดึงสลักทิ้ง ปลด ปลดสายฉีดออกจากตัวถังดับเพลิง โดยดึงจากปลายและใช้มือจับสายฉีด ใหม้ ั่นคง กด กดคันบบี ด้านบนของถังดับเพลงิ เพอื่ ให้ น้ำ�ยาดับเพลิงพุ่งออกจากหัวฉีดไปยัง ต้นเพลิง สา่ ย ส่ายหัวฉีดของถังดับเพลิงให้ท่ัวบริเวณ ตน้ เพลิง ทั้งน้ี ผู้ใชง้ านถงั ดบั เพลงิ ควรอยู่หา่ งจากบริเวณท่ีเกิด เพลิงไหม้ประมาณ 2 - 4 เมตรทางด้านเหนอื ลม จะช่วย เพ่มิ ประสทิ ธิภาพในการควบคมุ เพลิง 30

กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย l “ป้องกันภยั เชิงรุก บรรเทาทุกข์เมอ่ื เกิดภัย” การช่วยเหลอื และปฐมพยาบาลผูป้ ระสบเหตุ เพลงิ ไหม้ ก รณีสำ� ลักควนั ไ ฟ ผู้ท่ีสำ�ลักควันไฟจะสูดก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์เข้าสู่ ร่างกาย ทำ�ให้หายใจลำ�บาก ไอ เลบ็ มือ และเลบ็ เท้ามีสเี ขยี วคล้ำ� สง่ ผลให้หมดสติ ให้นำ�ผู้สำ�ลกั ควนั ไฟไปอยู่ในบรเิ วณที่มี อากาศถ่ายเทสะดวก พร้อมคลายเสือ้ ผา้ ใหห้ ลวม จะช่วยให้ ผู้ประสบเหตหุ ายใจได้คล่องข้นึ ก รณีหม ดสติ ให้ปฐมพยาบาลเบ้ืองตน้ ดว้ ยการผายปอดและนวดหัวใจ พร้อมนำ�ผูห้ มดสติส่งสถานพยาบาลทใ่ี กล้ทส่ี ดุ โดยเร็ว 31

’อัคคภี ยั ’ ภัยใกลต้ วั ปอ้ งกนั ได้ - ตอ้ งใส ใจไม่ประมาท = 60 ช้ัน น่ารู้ การสำ�ลักควันไฟเป็นสาเหตุของการเสียชีวิตจากเหตุเพลิงไหม้ มากกว่าการถูกไฟคลอก เพราะภายใน 1 นาที ควันไฟ จะลอยสงู เท่ากับตึก 60 ชนั้ อีกทงั้ ทนั ทีท่ีเกดิ เพลิงไหม้ ควนั ไฟจะปกคลุมพนื้ ที่อยา่ งรวดเร็ว ทำ�ให้ร่างกายสดู ดม ควันไฟเข้าสู่ระบบทางเดนิ หายใจ ส่งผลใหห้ มดสติและเสียชีวิต ก่อนถกู ไฟคลอก 32

กรมป้องกนั และบรรเทาสาธารณภัย l “ปอ้ งกนั ภยั เชิงรกุ บรรเทาทุกข์เม่อื เกดิ ภัย” หมายเลขโทรศัพทแ์ จ้งเหตุฉุกเฉนิ แจ้งเหตดุ ว่ นเหตรุ า้ ย 191 แจง้ เหตไุ ฟไหม้ – ดับเพลงิ 199 การไฟฟา้ ส่วนภมู ภิ าค 1129 การไฟฟ้านครหลวง 1130 หนว่ ยก้ชู ีพ วชิรพยาบาล 1554 หน่วยแพทย์ฉกุ เฉนิ (กทม.) 1646 สถาบันการแพทย์ฉุกเฉนิ แหง่ ชาติ 1669 กรมปอ้ งกันและบรรเทาสาธารณภยั 1784 35

สาย ่ดวน ินรภยั 1784 www.disaster.go.th ป้องกันภัยเชิงรุก บรรเทาทุกข์ เมื่อเกิดภัย กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย 3/12 ถนนอูท่ องนอก แขวงดสุ ิต เขตดุสิต กรงุ เทพฯ 10300 โทรศัพท์ / โทรสาร : 0-2243-0674 0-2243-2200