การเพาะเลี้ยงไรแดง

เผยแพรโ ดย งานเอกสารคาํ แนะนาํ ฝายเผยแพรและพัฒนาสิ่งพิมพ การประมง กองสง เสรมิ การประมง กรมประมง คุณคาทางโภชนาการของไรแดง ราคาจาํ หนา ย ชีวประวัติ รปู รา งและลกั ษณะของไรแดง ตน ทนุ การผลติ ไรแดงแบบไมต อ เนอ่ื งในบอ ซเี มนต 50 ตรม. การสบื พนั ธขุ องไรแดง การนําไรแดงมาใช ปจจัยสําคญั ตา งๆในการเพาะเลย้ี งไรแดง การลําเลยี งขนสง ไรแดง วธิ เี พาะเลย้ี งไรแดง การเกบ็ รกั ษาไรแดง -การเพาะเลย้ี งไรแดงในบอ ซเี มนต -การเพาะเลย้ี งไรแดงในบอ ดนิ คําแนะนําการปองกันสัตวนํ้าจากภยั ธรรมชาติ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 2 การเพาะเลี้ยงไรแดง ไรแดง เปน อาหารธรรมชาตทิ ด่ี สี าํ หรบั การอนบุ าลสตั วน า้ํ วยั ออ น โดยเฉพาะสัตวนาํ้ เศรษฐกิจ ทง้ั ปลาสวยงามและปลาเศรษฐกจิ เชน ปลาปอมปาดวั ร ปลากดั กงุ กา มกราม ปลากะพง ปลาบกึ ปลาเทโพ ปลาเทพา และปลาดุกอุย เปน ตน ในอดตี ไรแดงสว นใหญร วบรวมไดจ ากแหลง นา้ํ โสโครกตาม บา นเรอื น โรงฆา สตั ว หรือ โรงงานอตุ สาหกรรม ซง่ึ มปี รมิ าณไมแ นน อน ปจ จบุ นั ไรแดงจากธรรมชาตมิ ี ปรมิ าณลดลงเพราะสภาพสง่ิ แวดลอ มตา ง ๆ เปลย่ี นไปในขณะทค่ี วามตอ งการไรแดงกลบั เพม่ิ ขน้ึ ทาํ ให ประสบปญ หาการขาดแคลนไรแดงในการอนบุ าลสตั วน า้ํ วยั ออ นมากขน้ึ ซง่ึ มผี ลโดยตรงกบั การเพาะเลย้ี ง สตั วน าํ้ กรมประมงไดศ กึ ษาวจิ ยั และประสบความสําเรจ็ ในการเพาะเลย้ี งไรแดง ซง่ึ เปน การลดปญ หาการ ขาดแคลนไรแดง และชว ยสงเสริมการพัฒนาอาชพี การเพาะเลีย้ งไรแดง และการพัฒนาการเพาะ ลย้ี งสตั วน า้ํ คณุ คา ทางโภชนาการของไรแดง ไรแดง เปน อาหารธรรมชาตทิ ม่ี คี ณุ คา ทางโภชนาการสงู ดงั นน้ั การอนบุ าลสตั วน า้ํ วยั ออ นดว ย ไรแดงจงึ ทําใหอ ตั รารอดและอตั ราการเจรญิ เตบิ โตของสตั วน า้ํ วยั ออ นสงู มาก ไรแดงมนี า้ํ หนักแหงประกอบ ดวยโปรตีน 74.09 เปอรเ ซน็ ต คารโ บไฮเดรต 12.50 เปอรเ ซน็ ต ไขมนั 10.19 เปอรเ ซน็ ต และเถา 3.47 เปอรเ ซน็ ต (สนั ทนา, 2529) ชวี ประวตั ิ รูปราง และลกั ษณะของไรแดง ไรแดง เปน สตั วไ มม กี ระดกู สนั หลงั จาํ พวกกุง หรือที่เรียกวา crustacean มชี อ่ื วทิ ยาศาสตร Moina macrocopa และมชี อ่ื สามญั วา Water flea เปน แพลงกต อนสตั วช นดิ หนง่ึ มขี นาด 0.4-1.8 มลิ ลเิ มตร ลาํ ตวั มสี แี ดงเรอ่ื ๆ ถา อยรู วมกนั เปน จาํ นวนมากจะมองเหน็ ไรแดงมสี แี ดงเขม ไรแดงเพศเมยี จะมีขนาดใหญกวาเพศผู ลาํ ตวั อว นเกอื บกลมมขี นาดเฉลย่ี 1.3 มลิ ลเิ มตร สว นเพศผตู วั เลก็ และคอ นขา ง ยาวกวา มขี นาดเฉลย่ี 0.5 มลิ ลเิ มตร ตวั ออ นทอ่ี อกมาจากถงุ ไขข องแมใ หม ๆ จะมขี นาด 0.22-0.35 มลิ ลเิ มตร มสี จี างกวา ตวั เตม็ วยั ในสภาวะสง่ิ แวดลอ มทเ่ี หมาะสม ไรแดงจะมีประชากรเพศผู 5 เปอรเ ซน็ ต เพศเมีย 95 เปอรเ ซน็ ต การสบื พนั ธขุ องไรแดง ไรแดง มกี ารสบื พนั ธุ 2 แบบ คอื แบบท่ี 1 เปนการสืบพันธุแบบไมอาศัยเพศ ไรแดงเพศเมียจะไขแ ลวฟก เปนตวั โดยไมตอ งผสมกับ ไรแดงเพศผู โดยปกติไรแดงจะมีอายุระหวาง 4-6 วัน แพรพันธุได 1-5 ครง้ั หรอื เฉลย่ี 3 ครง้ั ๆ ละ 19-23 ตวั ทง้ั น้ี สภาวะแวดลอ มจะตอ งเหมาะสม แบบท่ี 2 เปนการสืบพันธุแบบอาศัยเพศ ในสภาวะแวดลอ มทผ่ี ดิ ปกติ เชน อณุ หภมู สิ งู หรอื ตา่ํ เกนิ ไป ความเปน กรดเปน ดา งไมเ หมาะสมหรอื ขาดแคลนอาหาร ไรแดงจะเพม่ิ ปรมิ าณเพศผมู ากขน้ึ แลว ไรแดงเพศเมยี จะสรา งไขข น้ึ อกี ชนดิ หนง่ึ ซง่ึ จะตอ งไดร บั การผสมพนั ธจุ ากเพศผแู ลว สรา งเปลอื กหมุ หนา แม 1 ตวั จะใหไ ขช นดิ น้ี 2 ฟอง หลงั จากนน้ั ตวั เมยี กจ็ ะตาย เนอ่ื งจากสภาวะแวดลอ มทไ่ี มเ หมาะสมนน้ั ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 3 ไขจะถกู ทง้ิ ใหอยกู น บอ หรือกน แหลงนา้ํ นน้ั ๆ ไขเ ปลอื กแขง็ นส้ี ามารถทนตอ สภาวะแวดลอ มทไ่ี มเ หมาะสม ไดน าน และจะฟก ออกเปน ตวั เมอ่ื สภาวะแวดลอ มทด่ี ขี น้ึ และมอี าหารทอ่ี ดุ มสมบรู ณ ภาพท่ี 1 ไรแดงและลูกตัวออนในตัวแม ปจ จยั สาํ คัญตาง ๆ ในการเพาะเลย้ี งไรแดง การเพม่ิ ผลผลติ ของไรแดงในบอ นน้ั ขน้ึ อยกู บั ปจ จยั หลายประการ พลงั งานจากแสงแดดเปน สง่ิ สําคญั ยงิ่ ที่ทําใหข บวนการตา ง ๆ ในภาพดําเนนิ ไปดว ยดี ปยุ และอาหารตา ง ๆ จะถูกยอยสลายโดยบักเตรี ซึ่ง จะมผี ลโดยตรงตอ การแพรข ยายของนํ้าเขียว อีกทั้งยังทาํ ใหเ กดิ ขบวนการสงั เคราะหแ สง ซง่ึ จะใชข องเสยี ตา ง ๆ จาํ พวกแอมโมเนยี คารบ อนไดออกไซด และอน่ื ๆ ที่เกิดจากสิ่งมีชีวิต ทาํ ใหค ณุ สมบตั ขิ องน้าํ ดขี น้ึ การหมนุ เวียนของนํ้าจะเพม่ิ ปรมิ าณออกซเิ จนในนา้ํ ซง่ึ เปน ประโยชนโ ดยตรงตอ ไรแดง การเพม่ิ ปรมิ าณนา้ํ เขยี วมากขน้ึ และการใสย สี ตก ส็ ามารถชว ยในการเพม่ิ ผลผลติ ของไรแดงไดอ ยา งมหาศาลเชน เดยี วกนั ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 4 วธิ เี พาะเลย้ี งไรแดง แบง ออกเปน 2 วิธี คอื 1. การเพาะเลย้ี งไรแดงในบอ ซเี มนต 2. การเพาะเลย้ี งไรแดงในบอ ดนิ 1. การเพาะเลย้ี งไรแดงในบอ ซเี มนต ไดร บั การพฒั นาเรอ่ื ยมาจากการใชฟ างตม มลู สตั ว เลอื ดสตั ว อาหารผสมและนา้ํ เขยี วจากการศกึ ษาคน ควา ทดลองและวจิ ยั ของหนว ยงานทร่ี บั ผดิ ชอบหลาย ๆ องคก รทําใหป จ จบุ นั สามารถเพาะเลย้ี งไรแดงในบอ ซเี มนตไ ด 2 วิธี คอื 1.1 การเพาะเลย้ี งแบบเกบ็ เกย่ี วไมต อ เนอ่ื ง คือการเพาะไรแดงแบบการเก็บเกี่ยวเพียงครั้งเดียว การเพาะแบบนี้จาํ เปน ทจ่ี ะตอ งมบี อ อยา งนอ ย 5 บอ เพอ่ื ใชใ นการหมนุ เวยี นใหไ ดผ ลผลติ ทกุ วนั การเพาะ แบบไมต อ เนอ่ื งจะใหป รมิ าณไรแดงทแ่ี นน อนและจาํ นวนมาก ไมต อ งคาํ นงึ ในดา นศตั รมู ากนกั เพราะวา เปน การเพาะในชว งระยะเวลาสน้ั ๆ 1.2 การเพาะแบบเกบ็ เกยี่ วตอเนือ่ งคอื การเพาะไรแดงแบบเกบ็ เกี่ยวผลผลติ ไรแดงหลายวนั ภายใน บอเดียวกัน การเพาะแบบนต้ี อ งมบี อ อยา งนอ ย 5 บอ การเพาะแบบตอ เนอ่ื งจะตอ งคาํ นงึ ถงึ ศตั รขู อง ไรแดงและสภาวะแวดลอ มในบอ เพาะไรแดง เนอ่ื งจากการเตมิ พวกอนิ ทรยี ส ารตา ง ๆ หรอื การเตมิ นา้ํ เขียว ลงในบอ ควรมกี ารถา ยนา้ํ และเพม่ิ น้าํ สะอาดลงในบอ เพอ่ื เปน การลดความเปน พษิ ของแอมโมเนยี และ สารพิษอื่น ๆ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในบอ การเพาะไรแดงทั้ง 2 วิธี ควรจะมเี ครอ่ื งเปา อากาศเพอ่ื เพม่ิ ออกซเิ จนในบอ ใหเ พยี งพอตอ ความ ตอ งการของไรแดง อีกทั้งยังชวยยอยสลายอินทรียสารและใหนาํ้ ในบอ หมนุ เวยี น หรอื จะใชเ ครอ่ื งปน นา้ํ ชวยก็ได วสั ดแุ ละอปุ กรณ 1. บอ ผลติ ลกั ษณะของบอ ซเี มนต ถา เปน การลงทนุ ใหมบ อ ซเี มนตท ใ่ี ชใ นการเพาะเลย้ี งไรแดงท่ี เหมาะสมควรมลี กั ษณะเปน รปู ไข แตถ า มบี อ ซเี มนตส เ่ี หลย่ี มอยแู ลว กส็ ามารถนํามาใชไ ดเ ชน กนั พื้น กน บอ ของบอ ไรแดง ควรฉาบและขดั มนั ใหเ รยี บรอ ยเพอ่ื ความสะดวกในการหมนุ เวยี นของนา้ํ เพราะถา ไมม กี ารหมนุ เวยี นของน้ําที่ดีแลว จะทาํ ใหก ารยอ ยสลายของปยุ และอาหารผสมดขี น้ึ อกี ทง้ั เปน การปอ งกนั การตกตะกอนของนา้ํ เขียว ถา นา้ํ เขยี วตกตะกอนแลว จะทาํ ใหอ าหารของไรแดงนอ ยลง และผลผลติ ของ ไรแดงกจ็ ะลดนอ ยลงดว ย บอ ซเี มนตท ใ่ี ชใ นการเพาะไรแดงควรมที างน้ําเขา และน้าํ ออกเพอ่ื สะดวกใน การเพาะ การลา ง และการเก็บเกี่ยวไรแดง ทง้ั นก้ี ารสรา งบอ ผลติ ตอ งอยกู ลางแจง ไมม หี ลงั คา และ ตน ไมบ งั แสงแดด ขนาดของบอ ซเี มนต ขนาดของบอ เพาะไรแดงจะขน้ึ อยกู บั ความตอ งการผลผลติ ของไรแดง แต ในดา นความสงู ของบอ ควรจะมคี วามสงู ประมาณ 60 เซนตเิ มตร 2. เครอ่ื งเปา ลม ในบอ เพาะทม่ี ขี นาดใหญ ตง้ั แต 30-50 ตารางเมตร จาํ เปน ทจ่ี ะตอ งมี เครอ่ื งเปา ลมไวใ นบอ เพาะ เครอ่ื งเปา ลมจะกอ ใหเ กดิ การหมนุ เวยี นของน้าํ ในบอ เพาะเปน การปอ งกนั ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 5 การตกตะกอนของน้ําเขียวแลวยังชวยเพ่ิมปริมาณออกซิเจนอีกท้ังยังชวยเรงการขยายพันธุการเจริญเติบโต ของนา้ํ เขยี วและไรแดงใหเ รว็ ขน้ึ และลดความเปน พษิ ของนา้ํ ทม่ี ตี อ ไรแดง ภาพท่ี 2 เครอ่ื งตนี า้ํ หรอื เครอ่ื งเปา ลมชว ยเพม่ิ ออกซเิ จนและเรง การเตบิ โตของไรแดง 3. ผา กรอง การกรองนา้ํ ลงในบอ เพาะทกุ ครง้ั ไมว า จะเปน นา้ํ บาดาล นา้ํ คลอง นา้ํ ประปา และนํา้ เขยี วทเ่ี ปน เชอ้ื เรม่ิ ตน ควรผา นผา กรองขนาด 69 ไมครอน หรอื ตา่ํ กวา กไ็ ด เพอ่ื เปน การปอ งกนั สง่ิ มชี วี ติ ชนดิ อน่ื ๆ และศตั รขู องไรแดง 4. นา้ํ ขยี ว เปน สาหรา ยเซลลเ ดยี วขนาดเลก็ เรยี กแพลงกต อนพชื โดยทว่ั ไปจะมอี ยมู ากมายหลาย ชนดิ และมคี ณุ คา ทางอาหารแตกตา งกนั สาหรา ยเซลลเ ดยี วทใ่ี ชใ นการเพาะเลย้ี งไรแดง คอื Chlorella sp. มขี นาด 2.5-3.5 ไมครอน มโี ปรตนี สงู กวา สาหรา ยเซลลเ ดยี วชนดิ อน่ื คอื มโี ปรตนี 64.15% การเพาะ พนั ธุโดยการใชปุยอนินทรียรวมกับปุยอินทรียก็ได ระยะเวลาในการเพาะเพอ่ื ใหน ้าํ เขยี วเขม จะใชเ วลา ประมาณ 3 วัน เชอ้ื นา้ํ เขยี วเรม่ิ ตน สาํ หรบั การเพาะเลย้ี งระยะเรม่ิ แรกนน้ั ตดิ ตอ ไดท ห่ี นว ยงานของ กรมประมงทม่ี กี ารเพาะเลย้ี งไรแดง 5. ไรแดง หัวเชื้อไรแดงใชสาํ หรับแพรขยายพันธุตอไป ควรมสี ภาพสมบรู ณ มขี นาดใหญ อายปุ ระมาณ 2 วัน ควรทาํ ความสะอาดทกุ ครง้ั กอ นทจ่ี ะนาํ ไรแดงมาเปน หวั เชอ้ื เพอ่ื เปน การปอ งกนั ศตั รู ทเี่ กาะตดิ มากบั ไรแดง 6. กากผงชูรส (อามิ-อามิ) อาม-ิ อามิ เปน กากของการทําผงชรู ส ซ่งึ ประกอบดว ยแรธาตุไนโตรเจน 4.2% และฟอสฟอรัส 0.2% การใชค วรใชท ง้ั น้ําและตะกอนรว มกนั ในกรณอี ามิ-อามเิ กดิ การตกตะกอนมากขน้ึ ควรลดระดบั ปรมิ าณทใ่ี ชล ง เพอ่ื ปอ งกนั การเนา เสยี ของนา้ํ ในบอ ไรแดง ภาพท่ี 3 นา้ํ เขยี วทเ่ี พาะเลย้ี งไรแดง ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 6 ภาพท่ี 4 อามิ-อามิ 7. อาหารสมทบ ไดแก ราํ กากถว่ั และปลาปน หมัก สามารถนํามาเปน อาหารของไรแดงไดโ ดยตรง และทาํ ใหเ กดิ บกั เตรี จาํ นวนมากซง่ึ ไรแดงสามารถนํามาใชเ ปน อาหารไดอ กี ทางหนง่ึ ภาพท่ี 5 อาหารเพาะไรแดง 8. ปุยวิทยาศาสตร ไดแก - ปยุ นา สตู ร 16-20-0 - ปุยซุปเปอรฟอสเฟต สตู ร 0-46-0 - ปุยยูเรีย สตู ร 46-0-0 ในการใชป ยุ วทิ ยาศาสตรท กุ ครง้ั ควรละลายน้าํ เพอ่ื ปอ งกนั การตกคา งของปยุ ในบอ เพาะไรแดง 9. ปนู ขาว การใชป นู ขาวในบอ เพาะเลย้ี งไรแดงกเ็ พอ่ื เปน การปรบั ความเปน กรดเปน ดา งของนา้ํ ชว ยเพม่ิ ปรมิ าณคารบ อนไดออกไซดใ นนา้ํ ชว ยการเจริญเตบิ โตและขยายพันธขุ องนา้ํ เขยี วเรว็ ขน้ึ การใช ปนู ขาวควรละลายนา้ํ กอ นจงึ ใสล งในบอ เพาะเลย้ี งไรแดง ปนู ขาวทม่ี ขี ายอยใู นทอ งตลาดทว่ั ไป โดยปกติจะมีอยูหลายประเภท เชน 1. ปูนเผา หรือ Calcium oxide (CaO) 2. ปูนเปยก หรือ Calcium hydroxide Ca (OH)2 3. หินปูน หรือ CaCO3 4. ปนู มารล ปนู ตา ง ๆ เหลา นจ้ี ะมปี ระสทิ ธภิ าพเรยี งจากมากมาหานอ ย โดยปูนเผาจะมีประสิทธิภาพสูงสุด ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 7 ขน้ั ตอนการเพาะเลย้ี งไรแดง ไรแดง เปน สตั วน า้ํ จงึ ตอ งการอาหารทม่ี คี ณุ คา ทางโภชนาการครบถว น เชน เดยี วกบั สตั วน ้ําชนดิ อน่ื ๆ ไดแก โปรตนี คารโ บไฮเดรต ไขมนั เกลอื แร และวติ ามนิ ดงั นน้ั เคลด็ ลบั การเพาะเลย้ี งไรแดง กค็ อื การใหอ าหารทเ่ี หมาะสมในปรมิ าณเพยี งพอ และการควบคมุ สภาวะแวดลอ มในบอ เพาะเลย้ี งใหเ หมาะ สม หากอาหารในบอเพาะเล้ยี งมากหรือนอยเกินไปกจ็ ะทาํ ใหผ ลผลติ ไรแดงลดต่าํ ลง ไรแดงสามารถทน ตอ สภาวะแวดลอ มไดด ี แตถ า สภาวะแวดลอ มเลวมากจนไรแดงทนไมไ ดผ ลผลติ กจ็ ะตา่ํ ลง วิธีการเพาะเลี้ยง ไรแดง มี 5 ขน้ั ตอน ซง่ึ แตล ะขน้ั ตอนในการปฏบิ ตั จิ ะมผี ลตอ ปรมิ าณและระยะเวลาในการเกบ็ เกย่ี วผลผลติ ใหย าวนานขน้ึ ดงั ตอ ไปน้ี ขน้ั ตอนท่ี 1 การเตรยี มบอ ผลติ ขน้ั ตอนท่ี 2 การเตรยี มนา้ํ ขน้ั ตอนท่ี 3 การเตรยี มอาหาร ขน้ั ตอนท่ี 4 การเตรยี มแมพ นั ธไุ รแดง ขน้ั ตอนท่ี 5 การควบคมุ บอ ผลติ ขน้ั ตอนท่ี 1 การเตรยี มบอ ผลติ กรณบี อ ใหมจ ะตอ งลา งบอ ใหอ ยใู นสภาพเปน กลางหรอื ดา งออ น ๆ (7-8) โดยแชนํา้ ทง้ิ ไวป ระมาณ 1-3 สัปดาห แลว ระบายนา้ํ ทิ้ง ถา ตอ งการลดระยะเวลาใหห มกั ฟางหญา หรือเศษพืชผักไวในบอเพราะจะ เกดิ กรดอนิ ทรยี  เชน กรดฮวิ มคิ ซง่ึ จะชว ยแกค วามเปน ดา งไดเ ลก็ นอ ย หรอื ใชก รดน้าํ สม เทยี มผสมน้ําใน บอ ใหเ ตม็ แชทิ้งไวประมาณ 3-5 วัน แลว ระบายนา้ํ ทิ้ง และเปดนาํ้ ใหมแชทิ้งไวอีก 24 ชั่วโมง สวน บอ เกา ตอ งลา งบอ แลว ตากบอ ใหแ หง เพอ่ื กาํ จดั ศตั รไู รแดง ภาพท่ี 6 การเตรียมบอผลิต ขน้ั ตอนท่ี 2 การเตรยี มนา้ํ การระบายน้ําเขา บอ โดยผา นการกรองดว ยผา แพลงกต อน จะชวยปอ งกนั ศตั รไู รแดงและคดั ขนาดของ แพลงกต อนพชื ทต่ี ดิ มากบั นา้ํ และเปน อาหารไรแดงตอ ไป ระดบั นา้ํ ทใ่ี ชป ระมาณ 20-30 เซนตเิ มตร ภาพท่ี 7 ระดับนํ้าในบอเพาะเลี้ยงไรแดงประมาณ 20-30 เซนตเิ มตร ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 8 เทคนคิ เสรมิ บางประการในการเตรยี มนา้ํ - นา้ํ จากแหลง น้ําธรรมชาติ เชน แมน า้ํ ลาํ คลอง หนอง บึง จะใหผ ลผลติ สงู กวา น้ําประปา นา้ํ บาดาล และนา้ํ ฝน ทง้ั นเ้ี พราะมแี พลงกต อนพชื ปนมากบั นา้ํ จากแหลง น้ําธรรมชาติ แตก ค็ วรกรองนา้ํ ดว ย ถงุ กรองแพลงกต อนทกุ ครง้ั เพอ่ื ปอ งกนั ศตั รขู องไรแดงทอ่ี าจจะตดิ มากบั แหลง นา้ํ ธรรมชาติ - ควรปรับคุณภาพของนาํ้ ใหม คี วามเปน กรดเปน ดา งประมาณ 8 โดยใชป นู ขาวละลายนา้ํ จะไดน า้ํ ปนู ใส สวนกากปูนใหทิ้งไป เพราะเปนพิษกับไรแดง ขน้ั ตอนท่ี 3 การเตรยี มอาหาร อาหารทใ่ี ชผ ลติ ไรแดงจะตอ งมคี ณุ คา ทางโภชนาการครบถว นทง้ั โปรตนี คารโ บไฮเดรต ไขมนั วติ ามนิ และเกลอื แร ชนดิ ของอาหารทใ่ี ชเ พาะเลย้ี งไรแดง แบง ออกเปน 3 ประเภท คอื 1. อาหารผสม ไดแก รําละเอยี ด ปลาปน และกากถว่ั เหลอื ง โดยเฉพาะกากถั่วเหลืองจะมีกรดไข มนั ทเ่ี รง การลอกคราบของไรแดงทาํ ใหผ ลผลติ ไรแดงสงู ขน้ึ 2. จุลนิ ทรีย เปนอาหารทไ่ี ดจากการหมักอาหารกบั นา้ํ ไดแก ยีสตและแบคทีเรีย สําหรับยีสตจะมี วติ ามนิ อี ซึ่งชวยในการทํางานของระบบสบื พนั ธุ 3. นา้ํ เขียว เปน อาหารอกี ชนดิ หนง่ึ ในทน่ี ห้ี มายถงึ แพลงกต อนพชื หลาย ๆ ชนดิ ทไ่ี รแดงกนิ ได เชน คลอเรลลา ซเี นเดสมสั ฯลฯ ซึ่งทาํ ใหไ รแดงสมบรู ณจ งึ มผี ลผลติ ทเ่ี พม่ิ ขน้ึ ภาพท่ี 8 อาหารหมักซึ่งจะเปนอาหารเสริมของไรแดง วธิ หี มกั อาหารกบั นา้ํ ใชอ าหาร 1 สวน : นา้ํ 2 สวน : ปนู ขาว 1 สวน จะเกิดจุลนิ ทรียพวกบักเตรี ซง่ึ จะเปน อาหารเสรมิ ของไรแดง การหมกั อาหารใชเ วลาอยา งนอ ย 24 ชั่วโมง สว นอตั ราอาหารผสมทใ่ี ช คอื รําละเอยี ด 2 สวน ปลาปน 1 สวน และกากถว่ั เหลอื ง 1 สวน ในปรมิ าณ 40 กรมั ตอ ตารางเมตร เชน บอ ผลติ ขนาด 50 ตารางเมตร ใชร าํ ละเอยี ด 1 กก. ปลาปน 0.5 กก. และกากถว่ั เหลอื ง 0.5 ก.ก. ภาพท่ี 9 นา้ํ เขยี วเปน สาหรา ยเซลลเ ดยี วในจําพวกแพลงกต อนพชื ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 9 เทคนคิ เสรมิ บางประการในการเตรยี มอาหาร 1. ถา นาํ้ มสี เี ขยี ว แสดงวา เกดิ แพลงกต อนพชื แลว จงึ เตมิ อาหารผสมลงบอ แพลงกต อนพืชจะแพร พนั ธเุ ปน อาหารของไรแดงตอ ไป 2. อาหารตอ งผา นการหมกั อยา งนอ ย 24 ชั่วโมง ระยะเวลาทห่ี มกั อาหารประมาณ 50-60 ชั่วโมง 3. อาหารทห่ี มกั แลว หากใชถ งุ ผา โอลอนแกว กรองสว นทเ่ี ปน กากออก จะทาํ ใหน ้าํ เสยี ชา ลงและชวง เวลาในการเกบ็ เกย่ี วไรแดงยาวนานขน้ึ ขน้ั ตอนท่ี 4 การเตรยี มพนั ธไุ รแดง การเพาะเลย้ี งไรแดงใหไ ดป รมิ าณมากจําเปน ตอ งใชแ มพ นั ธทุ ม่ี ชี วี ติ สมบรู ณแ ละแขง็ แรง มวี ธิ กี าร ดาํ เนนิ การงา ย ๆ ดงั น้ี 1. การคดั พนั ธไุ รแดง ควรแยกไรแดงออกจากแพลงกต อนสตั วช นดิ อน่ื โดยใชก ระชอนอวนมงุ สฟี า ขนาดตาเลก็ สดุ ซึ่งสามารถแยกไรแดงจากโคพีพอด และลกู นา้ํ ได แตถ า ไดพ นั ธไุ รแดงทไ่ี มม แี พลงกต อน สตั วช นดิ อน่ื ปะปนมาจะดที ส่ี ดุ ภาพท่ี 10 คดั พนั ธไุ รแดงดว ยกระชอนมงุ สฟี า ตาเลก็ สดุ ภาพท่ี 11 การเตมิ แมพ นั ธไุ รแดง ใชค วามระมดั ระวงั คอ ย ๆ รนิ แมพ นั ธไุ รแดงออกจากภาชนะ 2. การสังเกตเพศไรแดง ไรแดงมี 2 เพศ คอื ไรแดงเพศเมียและไรแดงเพศผู ในสภาวะเหมาะสม ไรแดงจะสรางเพศผูเพียง 5% ของประชากรไรแดง แตใ นสภาวะไมเ หมาะสมไรแดงจะสรา งเพศผมู ากขน้ึ สาํ หรับการเลือกแมพันธุหรือหัวเชื้อ โดยสงั เกตไรแดงทม่ี รี ปู รา งอว นกลมซง่ึ มวี ธิ กี ารตรวจสอบ คอื ใชแกว นา้ํ ใส ๆ แลว ชอ นไรแดงพอประมาณยกขน้ึ สอ งดู ถา พบไรแดงเพศผซู ง่ึ มลี ําตวั ผมยาวรี แสดงวา มไี รแดง เพศผูมากกวา 5 เปอรเ ซน็ ต ซง่ึ ไมค วรนําไปขยายพันธุ ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 10 3. การเตมิ แมพ นั ธไุ รแดง ไรแดง 1 กโิ ลกรมั ผสมนา้ํ 20% จะไดไรแดง 1 ลติ ร ปรมิ าณทใ่ี ชเ ฉลย่ี 30-40 กรมั ตอ ตารงเมตร บอ ขนาด 50 ตารางเมตร ใชแมพันธุไรแดง 2 กิโลกรัม จะไดผ ลผลติ ประมาณครง้ั ละ 12 กิโลกรัม ซง่ึ เกบ็ เกย่ี วผลผลติ ไดป ระมาณวนั ละ 5 กิโลกรัม ภาพท่ี 12 บอเพาะพันธุไรแดง ขน้ั ตอนท่ี 5 การควบคมุ บอ ผลติ การคงสภาพบอ ผลติ ใหส ามารถเกบ็ ผลผลติ ไดม ากกวา 7 วัน มวี ธิ กี ารดงั น้ี 1. การเกบ็ เกย่ี วผลผลติ ใหเ กบ็ เกย่ี วเพยี งวนั ละครง่ึ หนง่ึ ของผลผลติ ทง้ั หมด คอื ครง้ั แรก วันที่ 3 หรือ 5 หลงั จากเตมิ แมพ นั ธไุ รแดง 2. การเตมิ อาหาร ใหเ ตมิ อาหารหมกั แลว 10-25% ของครง้ั แรกทกุ วนั โดยสงั เกตปรมิ าณ ผลผลติ ไรแดงในบอ 3. การถา ยนา้ํ หมายถึง การระบายนา้ํ ออกและเตมิ นา้ํ เขา ทกุ 2-3 วัน ระดบั 5-15 เซนตเิ มตร โดยสงั เกตปรมิ าณผลผลติ ไรแดงในบอ การดาํ เนนิ การเพาะเลย้ี งไรแดง 1. วธิ เี พาะเลย้ี งไรแดงแบบเกบ็ เกย่ี วไมต อ เนอ่ื ง 1.1 ในบอ ซเี มนตข นาด 50 ตารางเมตร ซึ่งทาํ ความสะอาดและตากบอ ทง้ิ ไวแ ลว 1 วัน 1.2 เปด นา้ํ และกรองลงบอ ใหไ ดร ะดบั ความสงู 20 เซนตเิ มตร ปรมิ าณนา้ํ 10 ลกู บาศกเ มตร พรอ มทง้ั ละลายปยุ และอาหารลงในบอ โดยใชส ตู รใดสตู รหนง่ึ ดงั น้ี สูตรที่ 1 อามิ-อามิ 8 ลติ ร ปยุ นา (16-20-0) 1.2 กก ปุยยูเรีย (46-0-0) 1.2 กก. ปุย ซุปเปอรฟอสเฟต (0-46-0) 100 กรัม ปนู ขาว 1 กก. กากถว่ั เหลอื ง 1 กก. สตู รที่ 2 รําละเอยี ด 1 กก. ปลาปน 0.5 กก. กากถว่ั เหลอื ง 0.5 กก. ปยุ นา (16-20-0) 1.2 กก. ปุยยูเรีย (46-0-0) 1.2 กก. ปุยซุปเปอรฟอสเฟต (0-46-0) 100 กรัม ปนู ขาว 1 กก. (อาหารทใ่ี ชค วรหมักไวอยา งนอย 24 ชั่วโมง อัตราสวนที่ใชหมักไดแก อาหาร 1 สวน : นา้ํ 2 สวน : ปูน ขาว 1 สวน) สูตรที่ 3 อามิ-อามิ 6 ลติ ร กากถว่ั เหลอื งหมกั หรือรําละเอยี ดหมกั หรอื ปลาปน อยา งใดอยา งหนง่ึ 0.5 กก. ปยุ นา (16-20-0) 1.2 กก. ปุยยูเรีย (46-0-0) 1.2 กก. ปุยซุปเปอรฟอสเฟต (0-46-0) 100 กรัม ปนู ขาว 1 กก. สูตรปุยและอาหารที่ใชเพาะไรแดงทั้ง 3 สตู รใหผ ลผลติ เฉลย่ี ตอ บอ ประมาณ 13-15 กก. ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 11 1.3 ทําการเตมิ นา้ํ เขยี วลงในบอ ประมาณ 1 ตนั (1,000 ลติ ร) ทง้ิ ไวป ระมาณ 3 วัน ในระหวา งน้ี ควรเดนิ คนบอ ย ๆ เพอ่ื ปอ งกนั การตกตะกอน 1.4 หลงั จากน้าํ เขียวเจรญิ เตบิ โตเตม็ ทแี่ ลว ทาํ การแบง เชอ้ื น้าํ เขยี วไปลงบอ เพาะใหมจ าํ นวน 1 ตนั หลงั จากนน้ั จงึ นาํ พนั ธไุ รแดงทม่ี คี วามสมบรู ณใ สล งไปจาํ นวน 2 กิโลกรัม และใหอากาศออกซเิ จนในนา้ํ ทง้ิ ไวป ระมาณ 2 วัน ไรแดงจะขยายพนั ธขุ น้ึ และสามารถเกบ็ เกย่ี วไรแดงไดป ระมาณ 13-15 กิโลกรัม ใชเ วลาการเพาะเลย้ี งไรแดงประมาณ 5 วัน จะตอ งมบี อ ซเี มนตจ าํ นวน 5 บอ จึงจะทาํ การเพาะไรแดงแบบ ไมต อ เนอ่ื งไดค รบวงจร ภาพท่ี 13 อาหารเพาะไรแดง 2. วธิ เี พาะเลย้ี งไรแดงแบบเกบ็ เกย่ี วตอ เนอ่ื ง 2.1 เมอ่ื ดําเนนิ ขน้ั ตอนตามวธิ กี ารเพาะในแบบท่ี 1 ถงึ ขอ 1.4 ในการเก็บเกี่ยวจะทําการเก็บไรแดง มาใชเ พยี งสว นของไรแดงทเ่ี กดิ ขน้ึ ในบอ ประมาณ 5-6 กิโลกรัม 2.2 ลดระดบั นา้ํ ลงใหเ หลอื ประมาณ 10 เซนตเิ มตร แลวทาํ การเตมิ นา้ํ สะอาดและนา้ํ เขียวผสม อาหารและปยุ อยา งละ 5 เซนตเิ มตร ทาํ เชน นท้ี กุ วนั จนกวา สภาวะแวดลอ มในบอ ไรแดงไมเ หมาะสมหรอื ผลผลติ ตอ ไรแดงลดลง จึงทาํ การลา งบอ แลว เรม่ิ ทาํ การเพาะใหม 2.3 ผลผลติ ไรแดงแบบการเพาะตอ เนอ่ื ง จะสามารถเกบ็ เกย่ี วไรแดงไดป ระมาณ 25 กิโลกรัม ระยะเวลาในการเพาะจนถงึ เกบ็ เกย่ี วครง้ั สดุ ทา ยรวม 12 วัน หลงั จากนค้ี วรลา งบอ ทาํ ความสะอาดและ เรม่ิ เพาะเลย้ี งใหม ปญ หาและวธิ แี กไ ข ปญ หาของบอ ผลติ ไรแดง คอื ผลผลติ ลดลง ซึ่งมีวิธีแกไข ดงั น้ี 1. เมอ่ื นา้ํ ในบอ ผลติ มคี า ความเปน กรดเปน ดา งต่าํ กวา 6 1.1 ใชป นู ขาวละลายนา้ํ สาดทั่วบอ 1.2 ใชป ุยไนโตรเจนประเภทไนเตรต เชน โซเดยี มไนเตรต (16-0-0) 1.3 ใชปุยหมักรวมกับหินฟอสเฟต 1.4 ถา ยนาํ้ ออกครง่ึ หนง่ึ แลว เตมิ น้าํ ใหม 2. เมอ่ื นา้ํ ในบอ ผลติ มคี า ความเปน กรดเปน ดา งสงู กวา 10 2.1ใชสารสมละลายนํ้าสาดท่ัวบอ(วิธีนี้ทาํ ใหร ะยะเวลาเกบ็ เกย่ี วสน้ั ลงและนา้ํ เขยี วอาจตกตะกอน ได) 2.2 ใชป ุยไนโตรเจนประเภทแอมโมเนยี เชน แอมโมเนยี ซลั เฟต ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 12 2.3 ใชป ยุ คอก คอื มลู ไก (วิธีนี้ทาํ ใหผ ลผลติ ต่าํ และนํา้ เสยี เรว็ ขน้ึ ) 2.4 ถา ยนาํ้ ออกครง่ึ หนง่ึ แลว เตมิ น้าํ ใหม 3. เมอ่ื ปรมิ าณออกซเิ จนตา่ํ สงั เกตจากไรแดงลอยตวั ในตอนเชา แตผ ลผลติ ไรแดงต่ําลงในวนั ตอ มา หรอื นา้ํ ขนุ เขม 3.1 ถา ยนาํ้ กน บอ ออกครง่ึ หนง่ึ แลว เตมิ น้าํ ใหม 3.2 เตมิ น้ําโดยยกปลายทอใหสูงขึ้น 3.3 กวนนา้ํ หรอื ตนี า้ํ กระจายสมั ผสั ทางอากาศ 3.4 ใชเ ครอ่ื งปม อากาศชว ยเพม่ิ ออกซเิ จน 4. เมอ่ื มศี ตั รไู รแดงในบอ ผลติ 4.1 แมลง ใชส วงิ ตาหา งสฟี า ชอ นขน้ึ 4.2 ลกู ปลา ลกู ออ ด ลกู เขยี ด ใชกากชา ความเขม ขน 30 สว นในลา นสว น หรือ 30 กรัม ตอ ปรมิ าณนํ้า 1 ลกู บาศกเ มตร 5. เมอ่ื นา้ํ ในบอ ผลติ มคี วามเขม ขน สงู สเี ขยี วขน เนอ่ื งจากมอี าหารมากเกนิ ไป 5.1 ถา ยนาํ้ กน บอ ออกครง่ึ หนง่ึ แลว เตมิ นา้ํ สะอาดลงไป 5.2 ลดปรมิ าณอาหารทใ่ี ห 6. เมอ่ื นา้ํ ในบอ ผลติ ใสจนเหน็ กน บอ เนอ่ื งจากอาหารนอ ยเกนิ ไป 6.1 เตมิ อาหารผสมทนั ที 20-40% แลว หมกั อาหารผสมอกี 10-25% เตมิ ในวนั รงุ ขน้ึ และ วนั ตอ ๆ ไป 6.2 เตมิ นํ้าเขยี วประมาณ 5-10 เซนตเิ มตร เทคนคิ ทค่ี วรทราบ 1. การเตรยี มนา้ํ ลงในบอ เพาะไรแดง ควรกรองนา้ํ ดว ยผากรองทุกครั้ง เพอ่ื ปอ งกนั สง่ิ ทม่ี ี ชวี ติ เล็ก ๆ หรอื ศตั รไู รแดงในแหลง น้าํ ทอ่ี าจจะเขา มาพรอ มกบั น้ําที่ใช 2. นา้ํ เขียวที่จะนาํ ลงบอ เพาะไรแดง ควรกรองดว ยถงุ กรองแพลงกต อน เพอ่ื ปอ งกนั สง่ิ ทม่ี ี ชวี ติ เล็ก ๆ ตดิ มากบั นา้ํ เขียว 3. แพลงกต อนสตั วแ ละพชื ทอ่ี ยใู นนา้ํ จดื ชอบนา้ํ ทม่ี คี วามเปน ดา งเลก็ นอ ย คอื ประมาณ 7.5-8.5 ฉะนน้ั น้าํ ทน่ี ํามาเลย้ี งเปน กรดหรอื เปน กลางควรปรบั ใหเ ปน ดา ง 4. การเพาะไรแดงโดยการใชป ยุ มลู สตั วห รอื อาหารเมด็ เพยี งอยา งเดยี วไมส ามารถทาํ ใหผ ลผลติ ไรแดงสงู อีกทง้ั การเติมสารอาหารพวกอินทรยี สารจะทาํ ใหเ กดิ การเนา นา้ํ เสยี ไดง า ยและผลผลติ ไรแดง จะไมแ นน อน การเตรยี มอาหารทเ่ี หมาะสมและมกี ารเพาะนา้ํ เขยี วนอกจากจะเปน อาหารไรแดงแลว ยงั ชว ย รกั ษาระบบนเิ วศวทิ ยาในการอยรู ว มกนั ของไรแดงทาํ ใหเ กดิ ผลผลติ ไรแดงสงู ได ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 13 5. การเพาะไรแดง ปจจัยที่คาํ นึงถงึ ปจจยั แรกคืออาหาร (นา้ํ เขียว) ซง่ึ นบั วา เปน อาหารทเ่ี หมาะสม ตอ การใชเ ลย้ี งไรแดง คงสภาพอยไู ดน านไมเ นา เสยี เจรญิ เตบิ โตไดร วดเรว็ ดว ยปยุ ชนดิ ตา ง ๆ การใชปุย อนิ ทรยี รวมกับปุยอนิทรียจะทําใหน ้าํ เขยี วมกี ารเจรญิ เตบิ โตไดด แี ละคงสภาพอยไู ดน าน 6. การเพม่ิ ระดบั น้าํ อาหารผสมและปยุ กจ็ ะเปน ปจ จยั หนง่ึ ในการเพม่ิ ผลผลติ ของไรแดง เนอ่ื งจาก การเพมิ่ นา้ํ และปยุ จะเปน การเพม่ิ ปรมิ าณนา้ํ เขยี วใหม ากขน้ึ ก็จะทาํ ใหไ รแดงมผี ลผลติ สงู ขน้ึ แตการเพิ่ม ระดบั นาํ้ สูงขึ้นจะทาํ ใหเ กดิ การสงั เคราะหแ สงของนา้ํ เขียวไมดีพอ และไรแดงขาดออกซเิ จน จงึ ควรวาง ระบบทอ ลมใหเ พยี งพอหรอื อาจจะใชเ ครอ่ื งปน นา้ํ กไ็ ด 7. การใชออกซเิ จน โดยทั่วไปสิ่งที่มีชีวิตจาํ เปน ตอ งใชอ อกซเิ จนในขบวนการสรา งพลงั งาน ฉะนน้ั ในการเพม่ิ ออกซเิ จนโดยใชป ม ลมลงในบอ เพาะเลย้ี งไรแดง นอกจากจะชวยใหไรแดงมีการขยายพันธุไดรวด เรว็ ขนึ้ แลว ยังทําใหบักเตรีที่อยูในบอทาํ การยอ ยอนิ ทรยี ส ารไดเ รว็ ขน้ึ นอกจากนย้ี งั เปน การชว ยใหน า้ํ เขยี วมี การเจรญิ เตบิ โตไดด ขี น้ึ อกี ทง้ั ยงั ชว ยปอ งกนั การตกตะกอนของนา้ํ เขยี วได ดงั นน้ั ในการเพม่ิ ออกซเิ จนลงใน บอ เพาะเลย้ี งไรแดงกจ็ ะมสี ว นใหไ รแดงมผี ลผลติ สงู ขน้ึ 8. การหมนุ เวยี นน้ํา การหมนุ เวยี นนา้ํ ก็เปนปจจัยอีกปจจัยหนึ่งที่มีผลตอการเพาะนาํ้ เขยี วและ ไรแดงโดยตรง โดยจะชวยเพิ่มปริมาณออกซิเจน และยังชวยไมใหนาํ้ เขยี วตกตะกอนเกดิ การสญู เสยี เปลา นอกจากนี้ยังชวยใหปุยที่ตกตะกอนทับถมกันอยูกระจายฟุงขึ้นมา เพอ่ื เปน ประโยชนโ ดยตรงตอ นา้ํ เขียว ซงึ่ จะมีผลทาํ ใหผ ลผลติ ของไรแดงสงู ขน้ึ 9. แสงแดด แสงแดดนับวาเปนปจจัยที่สาํ คัญที่สุด และควบคุมไดยากมากที่สุด แสงแดดจะมี ผลตอ ปรมิ าณความหนาแนน ของน้ําเขียว และระยะเวลาที่ใชใ นการเพาะไรแดงโดยตรง ในการเพาะไรแดง ถา ทาํ การเพาะในชวงที่มีแดดจัดจะทาํ ใหผ ลผลติ ของไรแดงสงู ขน้ึ และใชร ะยะเวลาสน้ั กวา การเพาะในชว งท่ี มีแดดไมจัดหรอื ไมม แี สงแดด 10. อณุ หภมู ิ อุณหภูมิจะเปนปจจัยธรรมชาติอีกปจจัยหนึ่ง ซง่ึ สามารถควบคมุ ไดย าก จะมีผลตอ ผลผลติ ของไรแดงโดยเฉพาะเมอ่ื อณุ หภมู ติ ่ําก็จะทาํ ใหผ ลผลติ ของไรแดงตา่ํ และเมอ่ื อณุ หภมู สิ งู ถงึ จดุ ท่ี เหมาะสมก็จะทาํ ใหผ ลผลติ ของไรแดงสงู ขน้ึ ระยะเวลาในการเพาะไรแดงกจ็ ะเรว็ ขน้ึ ดว ย ซึ่งจะทาํ ใหการ เพาะไรแดงใชเ วลานอ ยลงแตไ ดผ ลผลติ สงู ขน้ึ 11. ศตั รขู องไรแดงกน็ บั วา เปนปจจัยหนึ่งที่จะเปนตัวกาํ หนดปรมิ าณของไรแดงในบอ โรตเิ ฟอรน บั วาเปนศัตรูชนิดหนึ่งของไรแดงเพราะวาโรติเฟอรเปนตัวแยง กนิ อาหารของไรแดงและจะเขา เกาะตามตวั ของ ไรแดง จงึ ควรระมดั ระวงั ทกุ ขน้ั ตอนในการปอ งกนั โรตเิ ฟอร 2. การเพาะเลย้ี งไรแดงในบอ ดนิ บอ ดนิ ทจ่ี ะใชเ พาะเลย้ี งไรแดงควรมขี นาดประมาณ 200-800 ตารางเมตร โดยวิธีดาํ เนนิ การดงั น้ี วธิ เี พาะเลย้ี งไรแดงในบอ ดนิ 1. กาํ จดั สง่ิ รกภายในบรเิ วณบอ และศตั รตู า ง ๆ ของไรแดง ประมาณ 2 วัน 2. กรองนาํ้ ลงบอ ใหม รี ะดบั นา้ํ สงู จากพน้ื บอ ประมาณ 25-40 เซนตเิ มตร พรอ มกบั เตมิ ปยุ และ อาหารลงไป ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 14 3. สตู รอาหารทใ่ี ชม ดี งั น้ี วสั ดุ บอ 200 ตรม. บอ 800 ตรม. ปนู ขาว 15 กก. 60 กก. อามิ-อามิ 100 ลติ ร ปุย สตู ร 16-20-0 25 ลติ ร 10 กก. 2.5 กก. ยูเรีย 1.2 กก. 5 กก. กากถว่ั เหลอื งหมกั 10 กก. 2.5 กก. ถา ไมม อี ามิ-อามิ ใหใ ชม ลู ไกป ระมาณ 80 กก./800 ตารางเมตร แลว ใสน า้ํ เขยี วประมาณ 2 ตนั ถา ไมม ี นา้ํ เขียวก็หมักทิ้งไวประมาณ 3 วัน 4. เมอ่ื นา้ํ ในบอ มสี เี ขยี วแลว ใหเ ตมิ เชอ้ื ไรแดงอยา งดปี ระมาณ 2 กิโลกรัม 5. เรม่ิ เกบ็ เกย่ี วไรแดงไดใ นวนั ท่ี 4-7 จึงควรเก็บเกี่ยวไรแดงใหไดมากที่สุด (ควรเก็บเกี่ยวในชวง เชา กอ นพระอาทติ ยข น้ึ จะเกบ็ เกย่ี วไดส ะดวกและไดป รมิ าณมาก) หลงั จากนน้ั ไรแดงจะเรม่ิ ลดนอ ยลง จึง ควรเตมิ อาหารลงไป อาหารทค่ี วรเตมิ ในระยะนค้ี วรจะเปน พวกยอ ยสลายเรว็ เชน นา้ํ ถว่ั เหลอื ง นา้ํ เขียว ราํ เลอื ดสตั ว ปุยวิทยาศาสตรและปุยคอก เปน ตน โดยเตมิ อาหารลดลงไปจากเดมิ ครง่ึ หนง่ึ ไรแดงจะ เพม่ิ จาํ นวนมากขน้ึ อกี ภายใน 2-3 วัน และจะกลบั ลดลงไปอกี กใ็ หเ ตมิ อาหารลงไปเทา กบั ครง้ั ท่ี 2 ในกรณนี ้ี การเกดิ ไรแดงจะลดจํานวนลงมากถงึ จะเตมิ อาหารลงไปอกี ไรแดงกจ็ ะไมเ พม่ิ ปรมิ าณมากขน้ึ เมอ่ื เปรยี บ เทยี บกบั ปริมาณการใสอ าหารกบั ผลผลติ ทีไ่ ดแ ละเวลาท่ีเสยี ไปเห็นวาไมคุมกบั การลงปยุ แลว จงึ ควรเรม่ิ การ เพาะเลย้ี งไรแดงใหม ซง่ึ ปกตแิ ลว เมอ่ื เพาะไรแดงไมไ ด 15 วัน กจ็ ะเรม่ิ ตน ใหม ภาพท่ี 14 การเติมอาหารผสม ราคาจําหนาย ไรแดง สดทม่ี ชี วี ติ จะมรี าคาสงู กโิ ลกรมั ละ 50-80 บาท ขน้ึ กบั ฤดกู าลและไรแดงทเ่ี กดิ ขน้ึ ตามธรรม ชาตมิ ปี รมิ าณนอ ยลง เนอ่ื งจากแหลง เกดิ ไรแดงตามธรรมชาตลิ ดลง แตค วามตอ งการไรแดงเพม่ิ ขน้ึ คาด วา การผลติ ไรแดงเพือ่ จาํ หนายจะเปนอาชีพที่ทาํ รายไดใ หเ กษตรกรอยา งมาก ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 15 ตน ทุนการผลิตไรแดงแบบไมตอเนอ่ื ง ในบอซีเมนต 50 ตรม. ตน ทนุ คา ปยุ 1. กากผงชูรส ใชบ อ ละ 8 ลติ ร ๆ ละ 35 สตางค เปน เงนิ 2.80 บาท 2. ปยุ นา (16-20-0) ใชบ อ ละ 1.2 กก. ๆ ละ 5 บาท เปน เงนิ 6 บาท 3. ปุยยูเรีย (46-0-0) ใชบ อ ละ 1.2 กก. ๆ ละ 4 บาท เปน เงนิ 4.80 บาท 4. ปุยซุปเปอรฟอสเฟต (0-46-0) ใชบ อ ละ 0.100 กก. ๆ ละ 8 บาท เปน เงนิ 0.80 บาท 5. ปนู ขาว ใชบ อ ละ 1 กก. ๆ ละ 1 บาท เปน เงนิ 1 บาท 6. กากถว่ั เหลอื ง ใชบ อ ละ 1 กก. ๆ ละ 12 บาท เปน เงนิ 12.00 บาท รวมเปน เงนิ 27.40 บาท ตน ทนุ คา ไฟฟา 1. เครอ่ื งปม ลมใชม อเตอร 10 kw บอ ละ 6 บาทตอ วนั ระยะเวลา 2 วัน คดิ เปน เงนิ 12 บาท 2. เครอ่ื งสบู นา้ํ ขนาด 2 นว้ิ ใช 1 ชั่วโมง คดิ เปน เงนิ 2 บาท ตน ทนุ คา เสอ่ื มราคาของอปุ กรณ 1. คา เสอ่ื มราคาบอ ซเี มนต 50 ตารางเมตร คดิ 10% ตอ ป ราคากอ สรา งบอ ละ 30,000 บาท ระยะเวลาที่ใช 10 วัน คดิ เปน เงนิ 82.19 บาท 2. คา เสอ่ื มราคาของเครอ่ื งปม ลม 10% ตอ ป ราคาเครอ่ื งละ 21,000 บาท ระยะเวลาที่ใช 2 วัน คดิ เปน เงนิ 11.50 บาท 3. คา เสอ่ื มราคาเครอ่ื งสบู นา้ํ ขนาด 2 นว้ิ คดิ 10% ตอ ป ราคาเครอ่ื งละ 7,000 บาท ระยะเวลา ที่ใช 1 วัน คดิ เปน เงนิ 1.92 บาท 4. คา เสอ่ื มราคาของปม ลม คดิ 10% ตอ ป ราคาเครอ่ื งละ 28,000 บาท ระยะเวลาที่ใช 10 วัน คดิ เปน เงนิ 76.71 บาท ตน ทนุ คา แรง 1. คา จา งคนงานประจํา 3,000 บาท ตอ คนตอ เดอื น ระยะเวลาทาํ งานเฉลย่ี 10 ชม. ๆ ละ 17 บาท คดิ เปน เงนิ 170 บาท ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 16 ตน ทนุ การผลติ ไรแดงตอ กโิ ลกรมั = คา ปยุ + คาไฟฟา + คา เสอ่ื มราคา + คา แรงงาน ผลผลติ เฉลย่ี = 307.01 13 = 23.61 การนาํ ไรแดงมาใช การนาํ ไรแดงมาใชอ ยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ ไรแดงที่ไดจากบอ ผลิตในลักษณะน้ีจะมเี ช้ือโรคทีท่ ําอนั ตราย กบั สตั วน าํ้ นอ ยกวาไรแดงท่ไี ดจากแหลงนาํ้ ธรรมชาติ แตเ พอ่ื ความมน่ั ใจจงึ ควรลา งดว ยสารละลาย ดา งทับทิม 0.1 กรัม ตอ นา้ํ 20 ลติ ร ซง่ึ จะไดส ารละลายสชี มพอู อ น สารละลายนจ้ี ะเพม่ิ ออกซเิ จนใหก บั ไรแดงและนา้ํ ดว ยเพราะดา งทบั ทมิ เมอ่ื ละลายนา้ํ จะใหอ อกซเิ จนในนา้ํ สาํ หรบั ปรมิ าณไรแดงทใ่ี ชใ นการอนบุ าลสตั วน ้าํ วยั ออ นใหใ ชใ นปรมิ าณ 500-800 กรัม/ลกู ปลา จาํ นวน 100,000 ตวั /วัน โดยแบงอาหารให 4-5 ครง้ั แตล ะครง้ั หา งกนั 4-6 ชั่วโมง ระวงั อยา ใหม ี ลกู ไรเหลอื ลอยอยตู ลอดเวลา เพราะลกู ไรสว นมากจะตาย หมกั หมมอยบู รเิ วณพน้ื บอ การอนบุ าลลกู ปลาดกุ อยุ ตง้ั แตไ ขแ ดงยบุ ในระยะเวลา 2 สัปดาห จะไดล กู ปลาดกุ อยุ ขนาดเฉลย่ี 2 เซนตเิ มตร ในการอนบุ าลลกู ปลาดกุ อยุ หรอื ปลาดกุ เทศ อาจใชอ าหารสาํ เร็จรูปชวยไดโดยเรม่ิ ฝก ใหลกู ปลากินอาหารสาํ เรจ็ รปู เมอ่ื ลกู ปลามอี ายไุ ด 8-10 วัน โดยใหพรอมกับไรแดง แลวคอย ๆ ลดปรมิ าณไรแดงลงและเพม่ิ ปรมิ าณ อาหารสาํ เรจ็ รปู จนกระทง่ั ลกู ปลาสามารถกนิ อาหารสําเร็จรปู ไดท ้ังหมด การลําเลียงขนสงไรแดง การขนสง ไรแดงนน้ั ควรลดกจิ กรรมการดาํ เนนิ ชวี ติ ของไรแดง โดยบรรจไุ รแดงในอณุ หภมู ติ ่ํา เพอ่ื ใหเ กดิ การใชพ ลงั งานตา ง ๆ ในตวั ใหน อ ยทส่ี ดุ ในระหวา งการลําเลย้ี งนน้ั ควรใหอ ณุ หภมู ใิ นถงุ เปลย่ี นแปลงไปอยา งชา ๆ ไมร วดเรว็ และชว งกวา งของการเปลย่ี นแปลงอณุ หภมู ไิ มม ากนกั จนเปน อนั ตราย ตอ ไรแดง การขนสง ไรแดงทย่ี งั มชี วี ติ อยใู นปจ จบุ นั ควรทาํ ดงั น้ี 1. การขนสง ไรแดงโดยวธิ นี ําไรแดงแชใ นนา้ํ แขง็ ประมาณ 1-2 วนิ าทเี พอ่ื ลดกจิ กรรมและระบบการ เผาผลาญพลงั งานในตวั เอง แลว รบี บรรจใุ นนา้ํ สะอาด และมนี า้ํ แขง็ คลมุ รอบนอกถงุ เปนวิธีที่ดีที่สุด 2. การขนสง ไรแดงในระยะทางใกล ๆ ซง่ึ ใชร ะยะเวลา 2-3 ชว่ั โมงนน้ั ไมจาํ เปน ตอ งใชไ รแดงแช ในนา้ํ แขง็ แตควรนาํ ไรแดงมาบรรจใุ นนา้ํ สะอาดแลว อดั ออกซเิ จน คลมุ นา้ํ แขง็ รอบ ๆ แลว ขนสง ไรแดง ในรถทม่ี เี ครอ่ื งปรบั อากาศกย็ ง่ิ เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการขนสง มากยง่ิ ขน้ึ ในกรณที ไ่ี มส ามารถหานา้ํ แขง็ ได กส็ ามารถขนสง ในรถทม่ี เี ครอ่ื งปรบั อากาศได ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 17 3. การลาํ เลยี งไรแดงในลกั ษณะแชแ ขง็ กเ็ ปน อกี วธิ หี นง่ึ เชน เดยี วกนั โดยนาํ ไรแดงไปแชแข็งใน ตเู ยน็ และใหไ รแดงแขง็ โดยเรว็ เพอ่ื ความสด วธิ นี ส้ี ามารถเกบ็ ไวไ ดน านและยงั สดอยเู สมอ แตไรแดงที่ได เปน ไรแดงที่ตายแลว สตั วน า้ํ วยั ออ นจะชอบกินไรแดงสดมากกวาไรแดงทีแ่ ชแข็ง การใหอ าหารลกู ปลา ลกู กงุ วยั ออ นจงึ ควรใหค รง้ั ละนอ ย ๆ เพอ่ื ปอ งกนั ไมใ หน า้ํ เสยี ไดง า ย การเก็บรักษาไรแดง 1. ใชวิธีการเก็บโดยการแชแข็ง วธิ นี ส้ี ามารถเกบ็ ไวไ ดน านและยงั สดอยเู สมอ สว นมากเปน ไรแดงท่ี ตาย (โดยปกตสิ ตั วน ้าํ วยั ออ นมกั ชอบกนิ ไรแดงทย่ี งั มชี วี ติ อย)ู ไรแดงทเ่ี กบ็ โดยวธิ นี ไ้ี มส ามารถนําไปใชเปน พนั ธใุ นการผลติ ตอ ไป 2. วธิ กี ารเกบ็ ในอณุ หภมู ติ า่ํ ประมาณ 10 องศาเซลเซยี ส โดยเตมิ นา้ํ ลงไป 50 เปอรเ ซน็ ต จะอยูได นาน 4 วัน ในภาชนะเปดประมาณวันที่ 3 จะสงั เกตเหน็ ไขส ขี าวขนุ หรอื สชี มพซู ง่ึ เปน ไขไ รแดงชนดิ ทจ่ี ะ ตอ งผสมพันธุกับเพศผู ซง่ึ จะสรา งขน้ึ เมอ่ื สภาวะแวดลอ มไมเ หมาะสม อณุ หภมู ติ ่าํ กวา 15 องศาเซลเซยี ส ความเปน กรดเปน ดา งตา่ํ กวา 6 หรอื สงู กวา เปน ตน ภาพท่ี 15 การเกบ็ ผลผลติ ไรแดง ภาพท่ี 16 บอเพาะพันธุไรแดง ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 18 ภาพท่ี 17 ผลผลิตไรแดง คําแนะนาํ การปองกันสัตวนํ้าจากภัยธรรมชาติ “ภัยธรรมชาติ” หมายถึง อนั ตรายจากสง่ิ ทเ่ี กดิ มแี ละเปน อยตู ามธรรมดา ของสง่ิ นน้ั ๆ โดยมไิ ดม ี การปรงุ แตง อาทิ อทุ กภัย และฝนแลง เปน ตน กรมประมง จงึ ขอเสนอแนวทางปอ งกนั หรอื ลดความสญู เสยี และความเสยี หายแกเกษตรกรผเู พาะเล้ียงสตั วน ้ําจากการประสบภาวะฝนแลง ฝนตน ฤดแู ละอทุ กภยั ดงั น้ี ภาวะฝนแลง ภาวะฝนแลงและฝนท้ิงชวงทําใหปริมาณน้ํามีนอยทั้งในแหลงนาํ้ ธรรมชาตแิ ละแหลง นา้ํ ชลประทาน ซงึ่ เปน แหลง นาํ้ สําคญั ทใ่ี ชใ นการเพาะเลย้ี งสตั วน ้ําและเกดิ ผลกระทบตอ การประมง ตลอดจนสภาพแวดลอ ม ไมเ หมาะสมตอ การแพรข ยายพนั ธแุ ละการเจรญิ เตบิ โตของสตั วน ้ํา โดยมวี ธิ กี ารปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 1. ควบคมุ การใชน า้ํ และรกั ษาปรมิ าณน้าํ ในทเ่ี ลย้ี งสตั วน า้ํ ใหม กี ารสญู เสยี นอ ย เชน การร่วั ซึม การกาํ จัดวัชพืช 2. ทาํ รม เงาใหส ตั วน า้ํ เขา พกั และปอ งกนั การระเหยน้ําบางสว น 3. ลดปรมิ าณการใหอ าหารสตั วน า้ํ ทีม่ ากเกินความจาํ เปนจะทําใหน ้าํ เสยี 4. เพม่ิ ปรมิ าณออกซเิ จนโดยใชเ ครอ่ื งสบู น้าํ จากกน บอ พน ใหส มั ผสั อากาศแลว ไหลคนื ลงบอ 5. ปรบั สภาพดนิ และคณุ สมบตั ขิ องนา้ํ เชน นา้ํ ลกึ 1 เมตร ใสป นู ขาว 50 กก./ไร ถา พน้ื บอ ตะไคร หรอื แกส มากเกนิ ไปควรใสเ กลอื 50 กก./ไร เพื่อปรับสภาพผิวดินใหดีขึ้น 6. จบั สตั วน ้าํ ทไ่ี ดข นาดขน้ึ จาํ หนา ยหรอื บรโิ ภคในเวลาเชา หรอื เยน็ เพอ่ื ลดปรมิ าณสตั วน า้ํ ในบอ 7. ตรวจสอบคณุ สมบตั ขิ องนา้ํ จากภายนอกที่จะสูบเขาบอเลี้ยง เชน พบวา มตี ะกอนและแรธ าตุ ตา ง ๆ เขม ขน ควรงดการสบู นา้ํ เขา บอ 8. งดเวน การรบกวนสตั วน ้าํ เพราะการตกใจจะทาํ ใหส ตั วน ้าํ สญู เสยี พลงั งานและอาจตายได 9. งดเวน การขนยา ยสตั วน า้ํ โดยเดด็ ขาด หากจําเปน ตอ งทําอยา งระมดั ระวงั 10. แจง ความเสยี หายตามแบบฟอรม กรมประมง เพอ่ื การขอรบั ความชว ยเหลอื อยา งถกู ตอ งและ รวดเรว็ ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ

การเพาะเลี้ยงไรแดง 19 ภาวะฝนตน ฤดู การเตรยี มการรบั ภาวะฝนตน ฤดู เกษตรกรผเู พาะเลย้ี งสตั วน ้ําควรปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี 1. ไมค วรสบู นา้ํ ฝนแรกเขา บอ เพราะน้าํ จะพดั พาสิ่งสกปรกจากผิวดนิ ลงสูแหลง นาํ้ ธรรมชาติ ควร ปลอ ยใหน า้ํ มปี รมิ าณเพม่ิ ขน้ึ จึงนาํ นา้ํ ไปใชใ นการเพาะเลย้ี งสตั วน า้ํ 2. ควรสบู นา้ํ ในบอ ใหส มั ผสั อากาศจะชว ยเพม่ิ ปรมิ าณออกซเิ จนและปอ งกนั การแบง ชน้ั ของนา้ํ 3. ปอ งกนั การไหลของนา้ํฝนทจ่ี ะชะลา งแรธ าตแุ ละสารเคมจี ากผวิ ดนิ ลงสบู อ ซง่ึ อาจเปน อนั ตราย ตอ สตั วน า้ํ ได 4. งดการรบกวน การจบั และขนยา ยสตั วน า้ํ ควรรอจนกวา คณุ สมบตั ขิ องนา้ํ มสี ภาพดเี ปน ปกติ 5. งดจบั สตั วน ้าํ เพอ่ื การอนรุ กั ษ เนอ่ื งจากสตั วน ้าํ จะผสมพนั ธหุ ลงั จากฝนตกใหม ๆ ภาวะอทุ กภยั การปอ งกนั สตั วน า้ํ สูญหายจากภาวะอุทกภัยควรปฏิบัติตามสภาวะการณกอนเกิดภาวะอุทกภัย คอื ใหจ บั สัตวน าํ้ ทไ่ี ดข นาดตลาดตอ งการออกจาํ หนา ย กอ นชว งมรสมุ ในฤดฝู น พรอ มทง้ั สรา งกระชงั ไนลอน กระชงั เนอ้ื อวน บอ ซเี มนต หรอื ขงึ อวนไนลอน เพอ่ื กกั ขงั สตั วน ้าํ “สัตวนํ้าจะปลอดภยั ใหปองกนั หมน่ั ดูแล” ! กลับไปหนากอนนี้ \" หนาถัดไป # กลับหนาหลัก/สารบัญ จดั ทําเอกสารอิเล็กทรอนิกสโดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร