กะปอมน้อยเลาะร้อยเอ็ด

ส่อื การเรียนรสู้ าระทอ้ งถนิ่ โดย

กะปอมนอ้ ยเลาะร้อยเอด็ เรื่อง สกณุ ี ณฐั พลู วัฒน์ และมณฑาทิพย์ สขุ โสภา ภาพ มณฑาทพิ ย์ สุขโสภา และสุจติ รา ประเสรฐิ โครงการ สร้างสรรค์สือ่ การเรยี นรู้สาระท้องถนิ่ เลขมาตรฐานประจำ� หนังสือ 978-616-235-298-0 บรรณาธกิ ารอำ� นวยการ อธปิ ตั ย์ บำ� รุง ทัศนัย วงศ์พิเศษกลุ ผชู้ ่วยบรรณาธกิ ารอ�ำนวยการ ÇÃҾà µÂҹءóì ÍÔÊÃР⾸ԨѹทÃì ©ÑµÃÒÀÃ³ì ¡§ÊÔ¹ ¹Ñ¹¸¹Ò à¨ÃÔ­ญÀÑ¡´Õ ทÈั ¹ÕÂì »ÃСͺ¾Ã »ÃѪ­ญҾà ¾Ñ²¹¼Å บรรณาธิการดำ� เนินงาน ระพีพรรณ พัฒนาเวช ขอขอบคุณ รุ่งทวิ า ธรณี และ อนนั ต์ เจริญแก่นทราย ออกแบบปกและรูปเล่ม ปถมาพร แผว้ ประยรู พมิ พ์คร้งั แรก ๒๕๖๑ จ�ำนวน ๓,๐๐๐ เล่ม สงวนสทิ ธิ์ Ī สกุณี ณฐั พูลวฒั น์ มณฑาทพิ ย์ สขุ โสภา สุจิตรา ประเสรฐิ และส�ำนกั งานอุทยานการเรยี นรู้ ส�ำนกั งานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (องคก์ ารมหาชน) เจ้าของโครงการ สำ� นกั งานอทุ ยานการเรียนรู้ (สอร.) สังกดั สำ� นกั งานบริหารและพฒั นาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน) สว่ นบริการ ศนู ยก์ ารค้าเซน็ ทรลั เวิลด์ ชนั้ ๘ Dazzle Zone ถนนราชด�ำริ ปทุมวนั กรุงเทพฯ ๑๐๓๓๐ โทรศัพท์ ๐ ๒๒๕๗ ๔๓๐๐ โทรสาร ๐ ๒๒๕๗ ๔๓๓๒ ส่วนสำ� นกั งาน ๙๙๙/๙ อาคารสำ� นกั งานเซน็ ทรลั เวิลด์ ช้นั ๑๗ ถนนพระราม ๑ ปทมุ วัน กรุงเทพฯ ๑๐๓๓๐ โทรศัพท์ ๐ ๒๒๖๔ ๕๙๖๓-๕ โทรสาร ๐ ๒๒๖๔ ๕๙๖๖ www.tkpark.or.th พมิ พ์ท่ี บรษิ ัท สหมติ รพรน้ิ ตงิ้ แอนด์พบั ลสิ ช่ิง จ�ำกดั

คำ� น�ำ ภารกิจสำ� คัญตอ่ สังคมประการหน่ึงของส�ำนักงานอุทยานการเรียนรู้ คอื การปลกู ฝงั นิสยั รกั การอา่ น และการกระจายโอกาสในการ เข้าถงึ แหลง่ เรยี นรู้ที่ทนั สมัยและสอดคลอ้ งกบั ความสนใจของเด็ก เยาวชน และประชาชน ในรูปแบบห้องสมุดมีชีวิตที่สรา้ งสรรคบ์ นพืน้ ฐาน การมสี ่วนรว่ มของภาคสว่ นต่าง ๆ โดยส�ำนักงานอทุ ยานการเรยี นรไู้ ด้ร่วมกบั องค์กรปกครองสว่ นท้องถิน่ ในภมู ภิ าคต่าง ๆ เพ่ือขยายผลการ ด�ำเนินงานดังกล่าว การสร้างสรรค์ส่ือการเรียนรู้สาระทอ้ งถิ่น ให้มรี ปู แบบการนำ� เสนอทที่ ันสมยั และดงึ ดูดความสนใจ เปน็ เคร่ืองมอื ที่สำ� คญั อย่าง หน่ึง ซง่ึ ส�ำนักงานอุทยานการเรยี นรเู้ หน็ วา่ มีสว่ นในการสร้างแรงบันดาลใจใหเ้ ดก็ และเยาวชนสนใจการอ่านและใฝ่หาความรู้อย่างต่อเนื่อง โดยนำ� เร่อื งราวภูมิปญั ญาสาระทอ้ งถิน่ ใกล้ตวั ทส่ี อดคลอ้ งกบั วยั การด�ำรงชีวติ พรอ้ มกับสอดแทรกแนวคิดดา้ นคุณธรรม จรยิ ธรรม มาเปน็ เน้ือหาของสื่อการเรยี นร้สู ำ� หรบั เยาวชนตามช่วงวยั ต้งั แต่ ๗–๑๒ ขวบ สือ่ การเรียนรสู้ าระทอ้ งถ่ินจงั หวดั รอ้ ยเอด็ ชุดนี้ สำ� นักงานอุทยานการเรยี นรูไ้ ด้ร่วมกนั สรา้ งสรรคก์ ับนักวชิ าการและนกั เขยี นใน ทอ้ งถิน่ เพ่อื ให้เด็กและเยาวชน รวมทง้ั ประชาชนทั่วไปในจงั หวดั รอ้ ยเอ็ด ได้รบั ความรแู้ ละความภาคภมู ใิ จในวฒั นธรรมและทอ้ งถ่ินตน รวมทง้ั ก่อให้เกดิ ความเข้าใจและการยอมรับในวิถชี ีวติ วฒั นธรรมทีห่ ลากหลายตามบรบิ ทพนื้ ที่และสภาพแวดล้อมท่ีแตกตา่ งกันออกไป สำ� นักงานอทุ ยานการเรยี นรู้ มงุ่ หวงั วา่ หนงั สอื ชุดน้ีจะเป็นสอื่ การเรียนรอู้ กี ชดุ หนงึ่ ท่จี ะสง่ เสรมิ การอ่านและการเรยี นรไู้ ด้อยา่ งมี ประสทิ ธภิ าพ ซึง่ หมายถงึ เปน็ หนงั สอื ทผ่ี อู้ ่าน อ่านอยา่ งมีความสุข สนกุ ในการอา่ น และกอ่ ให้เกิดความตระหนักในคณุ ค่าของท้องถน่ิ ตนเอง ได้อย่างแทจ้ รงิ ส�ำนักงานอุทยานการเรียนรู้

กะปอม น้อย เลาะร้อยเอ็ด เรื่อง สกุณี ณัฐพลู วฒั น์ และมณฑาทิพย์ สขุ โสภา ภาพ มณฑาทพิ ย์ สขุ โสภา และสุจติ รา ประเสริฐ

วนั หนง่ึ กะปอมนอ้ ยบอกกบั พอ่ แม่วา่ “ครสู ง่ั การบา้ น ให้ค้นคว้าเรอื่ งราวของบา้ นเกิดเมืองนอน” แมก่ ะปอมจึงพูดวา่ “ลูกตอ้ งไปร้อยเอ็ด” ๕

วันต่อมา กะปอมน้อยจงึ ขึน้ เครื่องบินแสนสนกุ มงุ่ หน้าสู่เมืองร้อยเอ็ด ๖

ถงึ แล้วเมืองร้อยเอด็ กะปอมนอ้ ยเตรียมตวั ร้จู กั บ้านเกดิ เมืองนอน ๗

กะปอมน้อยกระโดดร่ม ลอยละลิ่วส่ทู ่งุ กุลารอ้ งไห้ ใกล้ ๆ กับแหลง่ สบายอรุ าของควายเฒ่าเจ้าถิน่ ๘

๙

“เอ้า หาจับแมลงกินเอาซะ” “เจอแล้ว นา่ กนิ จงั ” กะปอมนอ้ ยพุ่งลงขค้ี วายหมายจบั แมงกดุ จี่ ควายเฒา่ เจ้าถ่นิ ส่ายหวั เห็นความไมป่ ระสปี ระสาของเจ้ากะปอม ๑๐

“นำ� มา ข้อยสพิ าไปกนิ ของแซบ” กะปอมน้อยเห็นกะปอมปิ้งไฟ!!! ๑๑

มนั ตกใจกระโดดโหยง ตะเกียกตะกายขึ้นต้นไม้ทนั ที ควายเฒา่ หัวเราะ “ไหนเจา้ ว่าปีนต้นไมบ้ เ่ ปน็ ” กะปอมนอ้ ยตัวสน่ั งันงก ทง้ั กลวั ท้งั ตกใจ ๑๒

๑๓

ควายเฒา่ สงสารกะปอมนอ้ ย มันเหนอ่ื ยมาทั้งวัน จงึ ออกหาแมลงมาให้ และปล่อยให้กะปอมน้อยพักพิงอิงหลับอยบู่ นหลงั ๑๔

๑๕

ปัง ปัง ปัง เสียงอีหยงั ดงั แฮงแท้ ควายเฒ่าและกะปอมน้อยตกใจตื่น ๑๖

น่นั ! กล่มุ เจ้าวายรา้ ยตวั กะเป๊ยี กมุ่งหนา้ มาหากะปอมนอ้ ย ๑๗

บักจอ่ ยตะโกนเสียงดัง “หยุดนะ พวกเจา้ สิมาเฮด็ หยัง หลวงพอ่ บอกวา่ ห้ามจบั สตั วแ์ มน่ บ่ ขอ้ ยสไิ ปฟอ้ งหลวงพ่อ” กลมุ่ เจา้ วายรา้ ยตวั กะเปีย๊ กจึงล่าถอยไป กะปอมน้อยรอดชีวติ อยา่ งหวุดหวิด ๑๘

บดั นี้ กะปอมนอ้ ยมที ั้งบกั จอ่ ยและควายเฒา่ อยู่เคียงขา้ ง กะปอมนอ้ ยเล่าให้บักจอ่ ยฟงั ว่า มนั มาตามหาเรอ่ื งราวของบา้ นเกิดเมอื งนอน บกั จอ่ ยจงึ วา่ “เดี๋ยวขอ้ ยสซิ อ่ ยเจ้าเฮด็ เอง” ๑๙

กี่ทอผา้ และผ้าไหมสาเกต ผา้ ไหมพื้นเมืองของรอ้ ยเอด็ ๒๐ ภาชนะและเคร่อื งประดบั ของคนโบราณ

“น่ี พิพิธภณั ฑสถานแหง่ ชาตริ ้อยเอ็ด เจา้ อยากฮ้อู ีหยัง หมอ่ งน้ีมีเหมิด เรอื่ งราวของบา้ นเกิดเมืองนอนเจา้ กอ็ ยู่ท่นี ่”ี เครื่องดนตรีพนื้ บา้ นอีสาน ๒๑

ไม่เพียงแตพ่ พิ ิธภณั ฑสถานแหง่ ชาตริ อ้ ยเอด็ เทา่ นน้ั ๒๒

บักจ่อยยังพากะปอมนอ้ ยและควายเฒ่า เข้าไปเยยี่ มชมท่สี ถานแสดงพันธุส์ ัตวน์ ้�ำ เทศบาลเมืองรอ้ ยเอ็ด ๒๓

“สว่ นหม่องพนุ่ เฮาเอน้ิ ว่า บึงพลาญชยั บงึ ใหญ่ของพวกเฮา” บักจ่อยพากะปอมนอ้ ยและควายเฒ่า มากราบหลกั เมืองเพ่อื ความเปน็ สริ มิ งคล ๒๔

กอ่ นกะปอมนอ้ ยเดนิ ทางกลบั เมืองหลวง ๒๕

กะปอมน้อยภาคภมู ใิ จในการ นำ� เสนอเร่ืองราวของบ้านเกิด “พวกเจ้าเวา้ ตามข่อยเบิง่ ... สิบเอ็ดประตูเมืองงาม เรอื งนามพระสงู ใหญ่ ผา้ ไหมสาเกต บญุ ผะเหวดประเพณี มหาเจดียช์ ยั มงคล งามนา่ ยลบงึ พลาญชัย เขตกว้างไกลทุ่งกุลา โลกลือชาขา้ วหอมมะล”ิ ๒๖ นีแ่ หละบ้านเกิดเมอื งนอนของกะปอมน้อย

กะปอมนอ้ ยชวนคิด หนงั สือเรื่องกะปอมน้อยเลาะรอ้ ยเอ็ด เป็นหนังสือสำ� หรบั เด็กวัย ๗-๙ ขวบ ทแ่ี ม้ว่าจะอ่านหนงั สือเองไดแ้ ลว้ แตย่ งั ชืน่ ชอบการฟังคุณครหู รือ ผใู้ หญ่อ่านใหฟ้ ัง ดงั นน้ั ในรอบแรก ๆ คุณครคู วรอา่ นให้เดก็ ฟงั โดยใชว้ ิธี “อ่านแล้วชวนคดิ ” ก่อนอ่านทำ� อยา่ งไรให้เดก็ คิด - คุณครอู า่ นชอื่ เรอ่ื งหน้าปกหนังสอื แล้วชวนเด็กคิดหรอื คาดเดาว่าหนงั สือเลม่ นเ้ี ป็นเรื่องเกยี่ วกบั อะไร ท�ำไมจึงคิดเชน่ นั้น - คณุ ครูเปิดหนังสือไปทห่ี น้าใดหน้าหน่งึ แล้วให้นกั เรียนบอกว่า เหน็ ภาพอะไรบ้าง และคาดเดาว่าเร่อื งเลา่ ถึงอะไร หลังอ่านท�ำอยา่ งไรใหเ้ ดก็ คิด - หลงั อ่านจบเรอ่ื ง คุณครูชวนนกั เรียนคิดด้วยค�ำถามว่า “เด็ก ๆ คิดว่าท�ำไมกะปอมจึงอยากกลบั ไปยังบา้ นเกดิ ของบรรพบรุ ษุ ” - “เดก็ ๆ คดิ ว่าถ้าตัวเองเป็นกะปอมน้อย จะกลบั บ้านเกิดของบรรพบรุ ษุ หรือไม่ เพราะอะไร” ประวตั ผิ เู้ ขียน ประวัตผิ ู้วาด สกณุ ี ณฐั พูลวฒั น์ มณฑาทิพย์ สุขโสภา สจุ ติ รา ประเสริฐ จบการศึกษาปริญญาตรี คณะเกษตรศาสตร์ และปริญญาโท คณะการจัดการมนุษย์กบั สง่ิ แวดลอ้ ม เกิดทจ่ี งั หวัดเชียงใหม่ เกิดทีจ่ ังหวัดสรุ นิ ทร์ มหาวิทยาลยั เชยี งใหม่ เริม่ งานในต�ำแหนง่ ประจำ� กอง จบปรญิ ญาตรี สาขาภาษาองั กฤษ คณะ จบปรญิ ญาตรี สาขาจิตรกรรม คณะวิจติ รศิลป์ บรรณาธิการ นิตยสารบา้ นและสวน กอ่ นไปเปน็ ผ้ชู ว่ ย มนษุ ยศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม่ นักวิจยั โครงการทางสังคมศาสตร์ ประเด็นไรห่ มนุ เวยี น ปจั จบุ นั เดก็ ๆ รู้จักในนาม “ปา้ ทิพย”์ เจ้าของคณะ มหาวิทยาลยั เชียงใหม่ ละครหุ่น Shadow Puppet Theatre ปัจจุบนั เป็นนักวาดภาพแนวพฤกษศาสตร์ ชนกลุ่มน้อย และระบบเกษตรบนที่สงู ช่อื พระจันทรพ์ เนจรและการเดินทางทไ่ี มส่ น้ิ สดุ ใน พ.ศ. ๒๕๔๒ ไดก้ อ่ ตงั้ รา้ นหนังสอื ชอ่ื “ร้านเลา่ ” (Botanical Friendship) จังหวดั เชยี งใหม่ และท�ำงานเป็นนกั ออกแบบหนุ่ Puppets เด็ก ๆ ท่ีอ�ำเภอเมือง จงั หวดั เชียงใหม่ ร้จู ักในนาม “น้าเตงิ่ ” ๒๗

หนงั สือในชดุ สือ่ การเรยี นรู้สาระทอ้ งถ่นิ จงั หวดั รอ้ ยเอ็ด