โรคโคนมทั่วๆ ไปที่ควรรู้จัก (ต่อ)

โดย สพ.ญ. ฐิติมา วราวิทย1 สพ.ญ. วีรา พวิ ก2 MENU • โรคทพ่ี บในโคระยะตง้ั ทอ งและปญ หาในเวลาคลอด -ปากมดลกู หรอื ชอ งคลอดทะลกั -มดลกู ปด -การคลอดยาก • โรคที่พบในโคหลังคลอด -รกคาง -มกลกู ทะลกั -ไขนํ้านม อมั พฤกษห ลงั คลอด -โคลมหลังคลอด • โรคระบบทางเดินอาหาร -โรคอาหารอัดแนน ในขณะกระเพาะหมกั และกระเพาะ ไมทาํ งาน -โรคทอ งอดื -กระเพาะแทเ คลอ่ื น -วัตถุแหลมคมทิ่มกระเพราะ หมายเหตุ เรื่องที่จะอานตอไปนี้ เปน เรอ่ื งตอ จาก โรคโคนมทั่วๆ ไปทค่ี วรรจู กั ซึ่งไดนาํ เสนอไปแลว เปนสวนแรกใน เกษตรกา วหนา ปท ่ี 6 ฉบบั ท่ี 5 (กนั ยายน-ตลุ าคม 34) บรรณาธกิ าร

2 3. โรคทพี่ บในโคระยะตั้งทองและปญหาในเวลาคลอด 3.1 ปากมดลกู หรอื ชอ งคลอดทะลกั พบมากในชว งโคทอ งแกใ กลค ลอด สาเหตุ เกิดจากการเบง ของแมโ ค ประกอบกบั มดลกู มนี า้ํ หนกั มาก มักเกิดกับโคที่อวัยวะเพศ ภายนอกใหญ ปากชอ งคลอดหยอ น หรือ โคที่เคยมีประวัติ ปากมดลกู ทะลกั ในทอ งกอ นๆ มา แลว อาการ โคจะเบงบอยๆ ระยะแรกๆ เจา ของจะสงั เกตเหน็ สว นผนงั ชอ งคลอด หรอื ปากมดลกู ลักษณะเปนกอนเนื้อแดงๆ ปลน้ิ ออกมาเฉพาะเวลานอน ถา ปลอ ยไวน านสว นของปากมดลกู จะ ทะลักออกมาตลอดเวลา ซึ่งจะทาํ ใหเ กดิ ปากมดลกู บวม เกดิ บาดแผลทป่ี ากมดลกู หรอื มกี ารตดิ เช้ือโรคไดงา ย ในรายทท่ี ง้ิ ไวน านอาจเกดิ เนอ้ื ตายทส่ี ว นของปากมดลกู ได การแกไ ข สิ่งที่เกษตรกรควรทําทันทีที่เห็นปากมดลูกทะลักกอนตามสัตวแพทย คอื บงั คับใหว วั ยืน แลว รบี ใชน า้ํ สะอาดลา งทาํ ความสะอาดสว นทท่ี ะลกั หลายๆ ครง้ั ใชยาฆาเชื้อ เชน เคทตอล ควรละลายจางๆ ลา งอกี ครง้ั กอ นพยายามดนั กลบั เขา ไป ควรจัดใหวัวยืนในบรเิ วณท่สี ว นทาย ของลําตัวสูงกวา สวนหนาจากนัน้ รบี ตามสัตวแพทยทันที เพื่อหมอจะไดทาํ การเยบ็ รดู ปากชอ ง คลอดใหเล็กลงชวั่ คราว จนกวาจะมีการคลอด ซง่ึ หลงั คลอดแลว อาการตา งๆ มักจะหายไปเอง ที่สําคัญก็คือ อยา ปลอ ยใหป ากมดลกู ทะลกั เปน เวลานานๆ เพราะจะทาํ ใหเ กดิ บาดแผลรนุ แรง ตามมา และมีผลใหป ากมดลกู อกั เสบหลงั คลอดไดม าก บางครง้ั ถา ปากมดลกู เกดิ บาดแผลรนุ แรงมาก หรอื เกดิ เนอ้ื ตายมากๆ อาจจาํ เปน ตอ งคดั ววั ตวั นน้ั ทง้ิ BACK ………………………………………………… 1. สัตวแพทยประจาํ โรงพยาบาลสัตวหนองโพ 2. สัตวแพทยอ าสาสมัครจากประเทศแคนาดา โรงพยาบาลสัตวหนองโพ ……………………………………………………….. 3.2 มดลกู บดิ พบไดใ นโคทอ งแกใ กลค ลอด หรือขณะที่กาํ ลงั คลอด โดยมักมีปญหา คลอดยากแลวมาตามหมอไปแกไข สาเหตุ เน่ืองจากขนาดของมดลกู 2 ขา งไมเ ทา กน้ั เพราะมกี ารขยายใหญท ี่ปก ขา งเดียวขณะตัง้ ทอง เปน สาเหตชุ กั นาํ รว มกนั การเปลย่ี นแปลงตาํ แหนง มดลกู ขณะที่แมโคเคลื่อนไหว เชน นอนลงหรือลุกขึ้น ทําใหม ดลกู บดิ ได นอกจากนค้ี วามรนุ แรงตา งๆ เชน ลน่ื ลม หรอื การกลง้ิ ตวั

3 ที่ทําใหมดลกู เคลอ่ื นไหวอยา งรนุ แรงในชอ งทอ งทล่ี กึ และใหญ กเ็ ปน สาเหตใุ หม ดลกู บดิ ได เชน กนั อาการ 1. ถาบิดเพยี งเลก็ นอ ย จะไมม อี าการผดิ ปกตใิ หเหน็ 2. ถามดลูกบิดมากๆ โคนะแสดงความปวดทอ งมาก คอื เตะตะกยุ ดิน แกวงหางไปมา ไมเค้ียวเอ้ือง ไมก นิ อาหาร กระวนกระวาย ถา เปน รนุ แรงมากอาจเกดิ การแทรกซอ นอน่ื ๆ ได การรักษา ตองรบี แจง หมอใหม าดู เพื่อทาํ การรักษาใหทันทวงที โดยมากมกั ใชว ธิ กี ลง้ิ ตวั แมว วั หรอื การผา ตดั BACK 3.3 การคลอดยาก ปกตโิ คตง้ั ทอ ง 285 วัน (280-290 วัน) เมอ่ื ถงึ กาํ หนดคลอด เจาของจะสงั เกตเหน็ อาการของแมว วั แบงไดงายๆ เปน 3 ระยะคือ ระยะแรก เปนชวงการเตรยี มตวั คลอด ในแมโ คสงั เกตเหน็ อาหารกระวนกระวาย สวน ของโคนหางมองดเู หมอื นยกสงู ขน้ึ อนั เกดิ จากผงั ผดื 2 ขางโคนหางหยอ นตงั ลงมาก เตา นมซง่ึ ขยายใหญจ ะเรม่ิ มี นา้ํ นม ระยะตอมา คือระยะเบง คลอด เจา ของควรจดั เตรียมคอกคลอดทแ่ี หง และสะอาดใหแ มโ ค ระยะนี้กิน เวลาไดต้งั แตครึง่ ชัว่ โมงถึง 4 ชั่วโมง โดยสวนใหญแมโค มักจะนอนหมอบบนหนา อก ถาสังเกตเห็นถุงนาํ้ คร่าํ แตก แตลูกโคยงั ไมออกเกนิ คร่ึงชั่วโมง ใหร บี ตามสตั วแพทยท นั ที ระยะทีส่ าม คือระยะท่ีลูกโคเคลอ่ื นตวั ผา นมดลกู ออกมาทางชอ งคลอด โดยทาปกติใน การคลอดคือ ลูกโคจะยื่น 2 ขาหนา ออกมากอ น หัวของลกู โควางอยบู น 2 ขาหนา ปลายจมูก อยูบริเวณเขา หนา ถา ลกู โคไมไ ดอ ยใู นทา ปกตนิ ้ี มกั จะเกดิ ปญ หาคลอดยากเสมอ หลังจากคลอดแลว ภายในเวลาไมเ กิน 12 ชั่วโมง รกควรจะออกตามมา จากนน้ั มดลกู จะคอยๆ หดตวั เขา อู ปกตแิ มโคจะขบั นา้ํ คาวปลาลกั ษณะใส ไมม กี ลน่ิ เหมน็ ออกมาอกี 10-14 วันหลงั คลอด สาเหตุของการคลอดยาก มีมากมายหลายสาเหตุดวยกัน ตวั อยา ง เชน : 1. เปนลักษณะผดิ ปกตติ ง้ั แตก ําเนดิ ของแมโ ค หรอื ของลกู โค เชน แมโ คมเี ชงิ กราม แคบแตก าํ เนดิ หรือลูกโคมีลักษณะพิการ เชน หัวโต มี 5 ขา หรอื วางตวั ในทา ผดิ ปกติ เชน คอ พับ หรือ ขาพบั ไปขา งหลงั เปน ตน 2. การใหอาหารและเลย้ี งดไู มด พี อ ทําใหม ผี ลตอ การคลอด เชน ผสมววั สาวทม่ี ขี นาด เล็กเกนิ ไป เลย้ี งจนแมโ คอว นเกนิ ไป หรือไมไดใหแมโคออกกาํ ลงั กายเลย ขณะตง้ั ครรภ ทาํ ให แมโคออ นแอขณะคลอดลกู

4 3. เคยมีการติดเชอ้ื ทม่ี ดลกู ซง่ึ มผี ลใหป ก มดลกู ยดื ตดิ กบั อวยั วะภายในอน่ื ๆ 4. เคยมีการหกั ของกระดกู เชงิ กรานมากอ น เชน ถูกรถชน ทําใหช อ งเชงิ กราน บิดเบี้ยวผิดปกติ 5. มดลูกไมมีแรงบบี ตวั หรอื มดลกู ลา เนอ่ื งจากขาดแรธ าตขุ ณะตง้ั ทอ ง เชน ขาดแคล เซี่ยม การแกไ ข จําไวว า อยา ปลอ ยแมว วั ทม่ี ปี ญ หาในการคลอดไวน าน เพราะยง่ิ ทง้ิ ไวน าน โอกาสที่จะ สูญเสียท้งั แมท ง้ั ลูกจะมีมาก ควรรีบตามสัตวแพทยทันที ทส่ี งสยั วา จะมกี ารคลอดยาก เพราะใน กรณีเหลา น้ี หมออาจจาํ เปน ตอ งจดั ทา ลกู โคเสยี ใหมเ พอ่ื ดงึ ออกมา หรือทาํ การผา ตดั เอาลกู ออก ทางหนาทอง หรอื อาจตอ งใชเ ครอ่ื งมอื ตดั ยอ ยลกู โคทต่ี ายในมดลกู เปน ชน้ิ ๆ เพอ่ื ดงึ ออกมา ขอควรจําทเ่ี กดิ การคลอดยาก 1. ถาเหน็ ถงุ น้าํ คร่าํ แตกเกนิ ครง่ึ ชว่ั โมง ลกู ยงั ไมอ อก ใหตามหมอทันที 2. อยาพยายามดงึ ลกู ออกมาเองเปน อนั ขาด ถา ไมร วู ธิ ี เพราะนอกจากจะทาํ ใหล กู มี โอกาสตายมากแลว ยังอาจทาํ ใหชอ งคลอดของแมฉ กี ขาดได 3. บางคร้ังท่ีจําเปน ตอ งแกไ ขเพอ่ื ดงึ ลกู ออกเอง (เชน ในกรณไี มพ บหมอ) ใชห ลกั ดงั น้ี - ลางสวนของปากชอ งคลอดโค มอื และแขนของเจา ของใหส ะอาดดว ยสบหู ลายๆ คร้ัง ถา มยี าฆา เชอ้ื ใหผ สมจางๆ ลา งอกี ครง้ั - ใชสบู หรือ น้าํ มนั พาราฟน เหลวๆ ชะโลมแขนใหทั่วๆ เพอ่ื หลอ ลน่ื - จัดทาลูกโคใหอ ยใู นลกั ษณะปกติ โดยการดนั ลกู โคกลบั เขา ไปกอ น เมอ่ื แมโ ค พักการเบง แลว จงึ จดั ดงึ ใหข าหรอื คอกลบั มาอยใู นทา ปกติ การแกไขจัดทาลกู โคนี้เจาของจะทํา ไดเองตอเมอ่ื ทา นน้ั ไมผ ดิ จากทา ผดิ ปกตมิ าก แตถ า ลกู โคอยใู นทา ผดิ ปกตมิ าก จาํ เปน ตอ งให หมอมาแกไ ขเอง - หลังจากจัดทาปกติแลว ใชเ ชอื กมลิลาสะอาดผกู รดู ทบ่ี รเิ วณเหนอื ขอ ขาทง้ั 2 ขางแลว ออกแรงดง่ิ ถว งๆ ลงลา ง ควรดงึ เปน จงั หวะตามแรงเบง ของแมโ ค - ในกรณีท่ีลูกโคมขี นาดใหญม าก และยงั ไมต าย อยา พยายามดงึ ออกมาเปน อนั ขาด เพราะมกั จะออกมาคาอยู ดงึ ตอ ไมไ ด ซึ่งทาํ ใหก ารแกไ ขของหมอทําไดย ากยง่ิ ขน้ึ 4. โรคที่พบในโคหลังคลอด BACK 4.1 รกคา ง ตามธรรมชาตหิ ลงั จากการคลอดในชว ง 3-8 ซ.ม. รกจะลอกหลดุ ออกมา ซ่ึงเกิดจากการทร่ี กขาดเลอื ดมาเลย้ี งประกอบกบั การบบี ตวั ของมดลกู และนํา้ หนกั ของ รกสวนทหี่ อยอยภู ายนอกชวยถว งดึงใหร กลอกตัวไดดยี ่งิ สาเหตุ ที่ทําใหร กคา งมมี ากมายเชน

5 1. การใหอาหารววั ขณะตง้ั ทอ งไมส มบรู ณ เชน ขาดวติ ามนิ เอ ใหแ คลเซย่ี มตา่ํ ปริมาณสดั สว นของแคลเซย่ี มกบั ฟอสฟอรสั ไมส มดุลย ขาดไอโอดนี ฯลฯ 2. เกิดการตดิ เชอ้ื แบคทเี รยี หรอื เชอ้ื ราทร่ี กหลงั คลอด 3. สภาพการคลอดทผ่ี ดิ ปกตติ า งๆ มผี ลทาํ ใหเ กดิ รกคา ง ไดสูง เชน คลอดลกู แฝด เกดิ ภาวะการคลอดยาก คลอดกอ น กาํ หนด แทงลูก เปน ตน 4. สภาวะทางอารมณข องแมโ ค เชน ตกใจ หรือเครียด มากๆ หลังคลอดก็ทาํ ใหร กคา งได อาการ โคมักจะเบง บอยๆ กระวนกระวายไมค อ ยกนิ อาหาร บางตวั อาจมไี ข เจา ของมกั จะ สังเกตเห็นสว นของรกหอ ยออกมา หรอื โผลอ อกมาใหเ หน็ เวลานอน ถาเลย 24 ช่วั โมงหลงั คลอดแลว รกยงั ไมอ อก ใหร บี แจง สตั วแพทย เจาของควรเอาใจใสโ คหลงั คลอดใหมๆ ใหดี เพราะบางคร้ังรกอาจลอกหลดุ แลว แตเ จา ของไมส งั เกต หรอื บางครง้ั อาจมสี นุ ขั มากดั กนิ รกท่ี หอ ยคา งอยู ทาํ ใหโคตกใจ หรอื ไดร บั บาดเจบ็ ซึ่งทาํ ใหร กคา งได การแกไ ข 1. สัตวแพทยจะปลดรกออกโดยทําอยา งสะอาด และระมดั ระวงั รว มกบั การสอดยา ปฏิชีวนะไวใ นมดลูก หรอื ฉดี ยารว มดว ย 2. ในบางกรณีอาจทิ้งใหรกลอกหลุดมาเอง ซง่ึ ตอ งใชเ วลา 7-10 วัน โดยรกจะคอยๆ เปอยและหลดุ ออกมาไดเ อง แตก รณเี ชน น้ี โคอาจแสดงอาการปว ย ซง่ึ ตอ งใชย าฉดี รว มดว ย เพ่ือกันการติดเชอ้ื ในมดลกู เมอ่ื ปลอ ยใหร กลอกออกมาเอง สัตวแพทยมักนิยมใสยาปฏิชีวนะไว ในมดลูก 3. หลังจากรกออกแลว 15 วนั หลงั คลอด ควรใหสัตวแพทยตรวจดูวา มดลกู เขา อไู ดด ี หรือไม ถาพบวา หลงั คลอดโคยงั คงเบง เสมอๆ โดยขบั นา้ํ สปี นเลอื ด กลน่ิ เหมน็ จดั ออกมา ควร ใหสัตวแพทยมาตรวจดู เพราะอาจเกดิ จากรกลอกออกไมห มด และมกี ารตดิ เชอ้ื ในมดลกู รว ม ดว ย กรณเี ชน นร้ี กั ษายาก BACK 4.2 มดลกู ทะลกั มดลูกทะลกั หลงั คลอดจดั วา เปน กรณฉี กุ เฉิน ซง่ึ ถา ทง้ิ ไวน านความเสยี หายจะรนุ แรงมาก จึงจาํ เปนตองรีบตามสัตวแพทยทันทีที่เห็น สาเหตุ สาเหตุทแ่ี นน อนยงั ไมท ราบ บางครง้ั อาจเกดิ จากระดบั แคลเซย่ี มในเลอื ดตา่ํ มักพบ ในโคที่กําลงั ไมพ อ แลว เบง อยา งมากจนมดลกู ปลน้ิ ทะลกั ออกมา อาการ โคจะเบงมากและเหน็ มดลกู ทะลกั ออกมา ความรนุ แรงขน้ึ กบั ขนาดของมดลกู ทท่ี ะลกั และระยะเวลาที่ทิ้งไวกอนทาํ การแกไข สว นใหญเ มอ่ื มดลกู ทะลกั โคมกั จะนอน ทําใหส ว นของ

6 มดลูกตกอยูบ นพืน้ ซึ่งสภาพนี้มดลูกจะชอกชาํ้ ไดง า ย หากมกี ารฉกี ขาดของเสน เลอื ดดว ย จะทําใหเ ลอื ดออกมาก มผี ลใหโ คตายไดถ า ทง้ิ มดลกู ใหท ะลกั เปน เวลานานจะทาํ ใหเ ลอื ด ค่ังท่ีมดลูก มีผลใหผ นงั มดลกู บวมใหญข น้ึ ดนั กลบั ยาก และอาจเกดิ เนอ้ื ตายหรอื บาดแผลท่ี มดลูกได การแกไ ข ตองรบี ตามสตั วแพทยโดยดว น ขณะทห่ี มอยงั ไมม า เจาของควรจะชวยดวยการพยายาม มิใหมดลูกสว นท่ีทะลกั สกปรกหรอื ชอกช้ํามากขน้ึ โดยไลใ หว วั ยนื แลว ลา งมดลกู ดว ยนา้ํ สะอาด หลายๆ ครง้ั จากนน้ั ลองดนั จบั ดถู า ทาํ ได หากมีคนชวยหลายคน จะทาํ ใหก ารดนั กลบั งา ยขน้ึ เพราะมดลกู มนี า้ํ หนกั มาก BACK 4.3 ไขนํ้านม อมั พฤกษห ลงั คลอด มักเกดิ ในแมโ คทใ่ี หน ้ํานมมากหลงั คลอดลกู ใหมๆ สาเหตุ เกดิ จากระดบั แคลเซ่ียมในเลอื ดลดตา่ํ กวา ปกตมิ าก สวนใหญมักเกิดกับแมโคที่สูญเสีย แคลเซ่ียมทางน้ํ านมอยาง มาก จนรา งกายปรบั ตวั ไมท นั คือ ไมส ามารถดดู ซมึ เอาแคล เซย่ี มจากลําไส หรอื ดงึ เอาแคล เซี่ยมที่สะสมไวในกระดูกมา ทดแทนไดทันทวงที นอกจาก สาเหตนุ แ้ี ลว อาจเกดิ จาก ตอมที่ควบคุมการใชแ คลเซ่ียม ในรางกายทํ างานไมปกติ และสาเหตุที่ชักนําใหสัตวเปน โรคนไ้ี ดง า ย ก็คือการเปลี่ยน แปลงสภาพของรางกายและสิ่ง แวดลอม เชนการคลอดลกู การเปลย่ี นอากาศหรอื การอดอาหารอยา งกระทนั หนั เปน ตน อาการ ระยะที่ 1 โคจะแสดงอาการตน่ื เตน กลา มเนอ้ื สน่ั เหน็ ไดช ดั เวลายนื ไมอ ยากเคลอ่ื น ไหว ไมกินอาหาร เคี้ยวฟน บางตัวจะชัก ตอ มาขาหลงั จะแขง็ ตวั เดนิ โซเซและลม ลงนอน ระยะที่ 2 โคจะลม นอนบนหนา อก ซมึ ลงมาก คอบดิ หนั หวั ไปทางสวาป ลกุ ไมข น้ึ ตวั เย็น หัวเตนเร็วแตเบากระเพาะไมทํางาน ตาดาํ ขยาย นยั นต าคา งและแหง ปากและจมูกแหง ระยะที่ 3 โคจะนอนตะแคงเกอื บหมดความรสู กึ ชพี จรออ นมาก หวั ใจเตน เรว็ มากถงึ 120 ครั้ง ตอ นาที มกั มอี าการทอ งอดื รว มดว ย ถา ถงึ ระยะน้ี ยงั ไมไ ดร ับการรักษา สตั วจ ะตาย ไดง า ย การแกไ ข เม่ือพิจารณาดจู ากประวตั กิ ารคลอดใหม อาการและปรมิ าณของนา้ํ นม ถาเจาของ สงสัยวา โคปว ยเปน โรคน้ี ใหร บี ตามหมอทนั ที เพราะจาํ เปน ตอ งใหแ คลเซย่ี มทางเสน เลอื ด โดยดวน ซง่ึ ตอ งทาํ อยา งระมดั ระวงั จาํ ไววาอยาทาํ การรกั ษาเอง เพราะแคลเซี่ยมถาใหเร็วมาก ไปสัตวจะตายได การปอ งกนั

7 ในชวงทอ งแก และแรกคลอดใหจ ัดอาหารแรธ าตซุ ่งึ มแี คลเซ่ยี มสงู ใหโคกินอยาง เต็มที่ คือมวี างไวใ หก นิ ไดต ามตอ งการตลอดเวลา BACK 4.4 โคลมหลังคลอด หลังการคลอดลกู แมโ คอาจลกุ ไมข น้ึ เพราะ 2 ขาหลงั เปน อมั พาต สาเหตุ เน่ืองจากขณะคลอดลกู มกี ารขยายตวั อยา งมากในชอ งเชงิ กราน มผี ลใหเ กดิ การบาด เจ็บของเอ็นเสนประสาท และกลา มเนอ้ื ในบรเิ วณใกลเ คยี งได มกั เกดิ ในโคทค่ี ลอดยาก และลม นอนเปนเวลานานขณะคลอด อาการ แมโคจะนอนลกุ ไมข น้ึ แตย งั คงกนิ อาหาร น้าํ ขบั ถายปกติ การแกไ ข ตองปรกึ ษาสตั วแพทย ซ่ึงผลในการรกั ษาไมแ นน อน ขน้ึ กบั ความรนุ แรงของการบาด เจ็บ โดยเฉพาะหากเกิดบาดเจ็บที่เสนประสาท หากรกั ษาไประยะหนง่ึ แลว อาการไมด ขี น้ึ อาจ ตอ งตดั ทง้ิ BACK 5.โรคในระบบทางเดินอาหาร โรคในระบบนม้ี หี ลายโรค จะกลาวถึงเฉพาะที่พบบอยๆ คอื : 5.1 โรคอาหารอดั แนนในขณะกระเพาะหมัก และกระเพาะไมท ํางาน ตามธรรมชาติ โคเปน สตั ว 4 กระเพาะ กระเพาะหมัก หรือกระเพาะใหญ (ผาขี้ริ้ว) เปนกระเพาะแรกที่รับอาหารจํานวนมากมาพกั ไว เพอ่ื รอการเคย้ี วเออ้ื งและหมกั ยอ ย ดวยเชื้อแบคทีเรียที่มีในกระเพาะเปนจาํ นวนมาก ความผดิ ปกตขิ องกระเพาะนจ้ี งึ สาํ คญั มาก และที่พบบอยๆ คอื กระเพาะไมทาํ งาน ทาํ ใหม อี าการอดั แนน สาเหตุ 1. กินเมล็ดขา วหรอื ปลายขา วเขา ไปเปน จาํ นวนมากเกนิ ไป 2. กินอาหารพวกแปง เชน กากเตาหู เขา ไปมากเกนิ ไป 3. กินหญา ออ นในปรมิ าณมาก 4. กินหญา หรอื อาหารหยาบมากเกนิ ไป อาการ มีต้ังแตน อ ยๆ ถงึ รนุ แรง ระยะแรกๆ โคจะซึม เบอ่ื อาหารหยดุ เคย้ี วเออ้ื ง กระเพาะหมักไมบีบตัวแตจะขยาย ใหญและแข็งตวั เมอ่ื กดคลําดทู างสวาบซา ย รสู กึ แนน เหมอื นถงุ แปง อัตราการหายใจจะเร็วกวา ปกติ

8 ระยะรุนแรง โคจะยกเทา เตะทอ งตวั เอง ซมึ มาก หัวตก ไมอ ยากเคลอ่ื นไหว ไม กินอาหาร ไมถายอจุ จาระ รอ งคราง ทองขยายใหญม ากและตงึ หายใจเร็วมากขึ้น โคอาจเดนิ โซเซและไมมแี รงลกุ ขน้ึ ยนื อาจตายไดถารักษาไมทัน เพราะความเปน กรดในกระเพาะสงู มาก การแกไ ข ในระยะแรกๆ เจา ของอาจชว ยตวั เองโดยการกรอกยาระบาย เชน มะขามเปย ก 2-3 กํามอื หรอื ดเี กลอื สกั 1.4-1.2 กโิ ลกรมั กบั น้ําเยอะๆ ถา ยงั ไมด ขี น้ึ ควรรีบตามสัตวแพทย BACK 5.2โรคทอ งอดื คือการท่ีมีแกส เปน จํานวนมากเกดิ ขน้ึ ในกระเพาะหมกั เนอ่ื งจากการหมกั ของ อาหาร แกสนี้อาจแยกตัวหรือปนกับอาหารในกระเพาะก็ได จัดเปน โรคทต่ี อ งรบี แกไ ขโดย ดวน ควรตามสตั วแพทยท นั ที สาเหตุ 1. กินอาหารหยาบที่มีพืชพวกถั่วมาก หรอื หญา ออ นตอนตน ฤดฝู นเขา ไปมาก 2. มีวัตถุแปลกปลอมเขา ไปขดั ขวางการเรอ เชน กินรก กนิ ขดเชอื ก ฯลฯ 3. มีเน้ืองอกทห่ี ลอดอาหาร 4. ในลูกโค กนิ อาหารหยาบมากเกนิ ไป กนิ นม บูดเนา หรอื ไมย อ ย 5. โคที่นอนผดิ ทา คอื นอนตะแคงนานๆ อาการ บริเวณกระเพาะใหญ คอื สวาบซายจะขยายใหญมากอยางกระทันหัน อาจเกดิ ภายใน 15 นาที หลงั การกนิ อาหาร ไมม กี ารบบี ตวั ของกระเพาะ เคาะฟง ดรู สู กึ วา มอี ากาศอยใู น กระเพาะมาก โคจะกระวนกระวายมาก ลงนอนและลกุ ขน้ึ สลบั กนั บอ ยๆ ถา เปน มากๆ โคจะ หายใจลาํ บาก คอื หายใจทางปากและถี่ เรว็ อาจตายอยา งรวดเรว็ โดยเฉพาะในลูกโค ถาแกไข ไมทัน เนอ่ื งจากหายใจไมอ อก การแกไ ข ขณะที่รอสัตวแพทยมาทาํ การรกั ษาเจา ของสามารถแกไ ขไดเ องกอ นดงั น้ี : 1. ถาโคลมลงนอนตะแคง ใหพยายามไลใหยืน หรอื พลกิ ววั ใหอ ยใู นทา นอนหมอบบน หนาอก 2. กรอกยาขับลม เชน ยาธาตนุ ้าํ แดง, คารม เิ นตฟี โดยใหตั้งแต 10 ซีซ.ี ถงึ 1 ขวด ข้ึนกับขนาดของววั หรอื อาจใชน า้ํ มนั พชื ประมาณ 1 ลติ ร กรอกแทนก็ไดร ะวงั อยาใหสัตวสําลกั ในกรณีฉุกเฉินที่สัตวทาํ ทาจะหายใจไมออกตายเดี๋ยวนั้น โดยเฉพาะในลกู โคใหใชเ ข็ม สะอาดขนาดใหญ (เบอร 18 หรือ 16 ยาว 1.5 นว้ิ ) หรอื มดี ปลายแหลมเลก็ ๆ แทงตรงสวาบ ซายใกลๆ ซโี่ ครงซส่ี ดุ ทาย เพอ่ื ปลอ ยแกส ระบายออกมา อยาลืมทาบริเวณที่แทงดวยทิงเจอร กอนและหลงั การเจาะ

9 การแกไ ขสภาพทองอดื น้ี ในบางกรณสี ัตวแพทยอ าจตดั สนิ ใจเปดกระเพาะเพือ่ แก ไขสาเหตุ เชน ทอ งอดื จากการกนิ วตั ถแุ ปลกปลอม ซึ่งทาํ ใหทองอืดแบบมีแกสอยูกับ อาหาร เปน ตน หมายเหตุ วิธีการเจาะทองโดยละเอยี ด ดูจากบทที่ 6 เรอ่ื งวธิ กี ารแกไ ขภาวะฉกุ เฉินตา งๆ ดว ยตน เอง (จะนาํ เสนอตอ ไป : บรรณาธกิ าร) BACK 5.3กระเพาะแทเ คลอ่ื น กระเพาะแทอาจเกดิ การเคลื่อนไปทางซายหรือขวา ทาํ ใหเ กดิ การบดิ ตวั ของ กระเพาะ และไมสามารถทาํ งานได สาเหตุ 1. ภายหลงั การคลอดลกู 2. ใหก นิ อาหารจําพวกเมลด็ ขา วมากเกนิ ไป 3. ออกกําลงั กาย หรอื เคลอ่ื นไหวรนุ แรง 4. กินเศษดนิ เขา ไปมากเกนิ ไป อาการ 1. หากกระเพาะแทเ คลอื่ นไปทางซาย โคจะเบอ่ื อาหารและผอมลงเรอ่ื ยๆ ทองกางทาง สวาปซาย น้ํานมลด อจุ จาระจะมนี อ ยลงจนถงึ ไมม ี โคมกั แสดงอาการขาดน้าํ คอื ตาลกึ โบ ผิว หนังแหง 2. หากกระเพาะแทเ คลอื่ นไปทางขวา โคมกั แสดงอาการปวดทอ ง โดยยกเทาเตะทอง นอนหมอบทองทางสวาปขวากางใหญ ไมก นิ อาหาร อจุ จาระออ นมสี ดี าํ ตอ มามเี ลอื ดปน โคจะ กินนํ้าบอยๆ และแสดงอาการขาดน้าํ รนุ แรง โคจะตายภายใน 2-4 วัน หากไมไดรับการรักษา การแกไ ข เจาของตอ งรบี ตามสตั วแพทยม าทาํ การรักษาทันที การรักษาอาจใชวิธีพลิกวัวใหกลิ้ง อยางรวดเร็ว หรือใชการผา ตดั แลว ยืดกระเพาะใหอ ยูในตาํ แหนง ทถ่ี กู ตอ ง BACK 5.4วัตถุแหลมคมทิ่มกระเพาะ พบไดเ สมอๆ ในโคนม สาเหตุ กินวัตถุแหลมคม เชน ตะปู หรือ ลวด ทป่ี ะปนมาในอาหารขน อาการ ระยะแรก วตั ถุที่กินเขาไปจะทิ่มตํากระเพาะขณะที่บีบตัว ทําใหโคเจ็บปวด ทําใหกิน อาหารลดลง หรอื กนิ ไดไ มส มา่ํ เสมอ นา้ํ นมจะขน้ึ ๆ ลงๆ ในระยะน้ี ระยะที่ 2 วัตถุแหลมคมจะแทงทะลุกระเพาะ อาจไปโดนอวยั วะอน่ื ๆ เชน ตบั มา ม หรือทําใหชอ งทอ งอกั เสบ โคจะแสดงอาการเจบ็ ปวดทอ งมาก ยกเทาเตะทองบอยๆ มกั มอี าการ

10 ขนลุก ยืนหลงั โกง เวลาเดนิ จะแสดงความเจบ็ ปวด ทาํ ใหม องดเู ดนิ ขาแขง็ ๆ การกนิ อาหาร และใหน า้ํ นมลดลงมาก โคจะผอมอยา งรวดเรว็ ระยะที่ 3 วตั ถแุ หลมแทงทะลกุ ระบงั ลมไปโดนหวั ใจ ทําใหเยื่อหุมหัวใจอักเสบ โคจะยืน หัวตก ขาชิด ยดื คอไปขา งหนา แสดงความเจบ็ ปวดอยา งมากเมอ่ื เคลอ่ื นไหว หรอื เมอ่ื ถกู กระแทกบรเิ วณชว งหนา อก อาจมอี าการบวมนา้ํ ทีใ่ ตค างและหนาอกใหเหน็ สงั เกตเหน็ เสน เลือดดาํ ใหญที่คอ โปรง ชดั เจนกวา ปกติ เมอ่ื ถงึ ระยะนม้ี กั รกั ษาไมห าย เนื่องจากหัวใจทาํ งานผดิ ปกติ การแกไ ข ตองรีบแจงสัตวแพทยทันทีที่สังเกตความผิดปกติตั้งแตระยะแรกๆ ซึ่งหลังจากทาํ การผา ตัดเอาวตั ถแุ หลมคมออกแลว จะหายไดอยางรวดเร็ว การปอ งกนั 1. ในวัวทใ่ี หน า้ํ นมดๆี ควรกรอกแทง แมเ หล็กลงในกระเพาะไวทุกตวั เพื่อจะไดดดู เอา วัตถุแหลมคมมาตดิ ถา หากสตั วก นิ เขา ไปโดยบงั เอญิ 2. ควรใชแทงแมเหล็กขนาดใหญก วนในอาหารเชาทุกคร้ังกอ นเทใหววั กนิ 3. ระมัดระวังอยา ใหม เี ศษลวดและตะปรู ว งหลน อยใู นบรเิ วณคอกววั BACK TO NENU