ปลาช่อน

ปลาชอ น โดย: กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตร จดั ทําเอกสารอเิ ล็กทรอนกิ สโ ดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝกอบรม มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร สารบัญ หนา 2 ขอมลู ท่ัวไป 2 ลกั ษณะทั่วไป 3 การแพรขยายพนั ธแุ ละการวางไข 3 การคดั เลือกพอแมพนั ธุ 4 การเพาะพนั ธปุ ลาชอน 4 การฟก ไข 5 การอนุบาลลกู ปลาชอน 5 การเลี้ยงปลาชอน 6 การเตรียมบอ 7 โรคและการปอ งกัน 7 ตลาดและการขนสง 8 เอกสารอางองิ

2 ขอ มูลทว่ั ไป ช่ือไทย ชอ น (ภาคกลางและภาคใต ) , คอ ( ภาคเหนอื และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ) ชอ่ื สามญั STRIPED SNAKE-HEAD FISH ชอ่ื วทิ ยาศาสตร Channa striatus ปลาชอนเปนปลาพืน้ เมืองของไทย พบอาศยั แพรก ระจายทัว่ ไปตามแหลง นา้ํ ทั่วทกุ ภาค ของไทย อาศยั อยูในแมนํา้ ลําคลอง ทะเลสาบ อา งเก็บนํ้า หนองและบึง ปลาชอนเปน ปลาน้ําจืด ทมี่ มี าหลายรอ ยพันปแลว นอกจากจะพบในประเทศไทยยังมแี พรห ลายในประเทศจนี อินเดยี ศรี ลงั กา อนิ โดนีเซีย และฟลปิ ปน ส มขี อ มูลที่นา เชอ่ื ถอื วาการเลีย้ งปลาชอ นในประเทศไทยเกิดขึน้ ครง้ั แรกท่ีอาํ เภอสองพนี่ อง จงั หวดั สุพรรณบุรีประมาณ 40 ปมาแลว โดยชาวจนี ทต่ี ลาดบางลี่ อาํ เภอสองพนี่ อง จังหวัดสพุ รรณบรุ ี ซ่ึงเปน นายทนุ ไดร วบรวมลกู พันธุจ ากแหลงนา้ํ ธรรมชาตใิ น เขตพ้ืนทอ่ี ําเภอสองพ่นี อ ง มาทดลองเล้ียงดูและเหน็ วาพอเลยี้ งไดจ ึงออกทนุ ใหกบั คนญวนทม่ี ี ภมู ลิ าํ เนาติดกับแมน ้าํ ทา จนี และคลองสองพนี่ องในตําบลสองพี่นอ ง ตาํ บลตนตาล โดยสรา ง กระชังในลอ นแลวแตข นาดและความเหมาะสม นาํ ลกู ปลาชอ นมาลงเล้ียง โดยผลผลติ ท่ไี ด นายทนุ จะรับซ้อื เอง แตท ําไดไมนานก็ตอ งเลิกเพราะเกษตรกรบางรายนาํ ลกู ปลาชอ นไปลอง เลีย้ งในบอดินและพบวาไดผ ลดีกวา และตนทุนตา่ํ กวา และปริมาณลูกปลาชอ นทไ่ี ดร ับกม็ จี าํ นวน มากกวา ลกั ษณะทว่ั ไป ปลาชอ นเปนปลามเี กล็ด ลาํ ตวั อวนกลมและยาวเรยี ว ทอ นหางแบนขาง หัวแบนลง เกลด็ มขี นาดใหญและเกลด็ ตามลาํ ตัวเปนสีเทาจนถงึ นํา้ ตาลอมเทา ปากกวา งมาก มมุ ปากยาว ถึงตา รมิ ฝปากลา งยนื่ ยาวกวาริมฝป ากบน มฟี นซ่เี ล็กๆอยบู นขากรรไกรท้งั สองขา ง ตามขี นาด ใหญ ครบี ทกุ ครบี ไมม กี า นครบี แข็ง ครบี หลังและครีบกน ยาวจนเกอื บถงึ โคนหาง ครบี หลงั มกี า น ครีบ 38-42 อนั ครบี กน มกี า นครีบ 24-26 อนั ครีบอกมขี นาดใหญ ครบี ทอ งมขี นาดเล็ก ครบี หาง กลม โคนครีบหางแบนขา งมาก ลําตัวสวนหลงั มสี ดี าํ ทอ งสขี าว ดา นขางลําตัวมลี ายดาํ พาด เฉียง เกลด็ ตามเสนขา งลาํ ตวั มจี ํานวน 49-55 เกลด็ และมอี วัยวะพิเศษชวยในการหายใจ ปลา ชอนจึงมีความอดทนตอ สภาพแวดลอมไดดี อยใู นท่ชี น้ื ๆไดนาน และสามารถเคลอ่ื นไหวไปมาบ นบกหรอื ฝง ตวั อยูในโคลนไดเ ปน เวลานานๆ

3 การแพรข ยายพันธแุ ละการวางไข ปลาชอนสามารถวางไขไ ดเ กอื บตลอดท้ังป สาํ หรับฤดูกาลผสมพนั ธวุ างไขจะเริ่มต้ังแต เดือนมนี าคม-ตลุ าคม แตช วงทีแ่ มป ลามีความพรอ มมากทส่ี ดุ ในเดือนมถิ นุ ายน-กรกฎาคม ใน ฤดูวางไขจ ะเหน็ ความแตกตา งระหวางปลาเพศผูกับปลาเพศเมยี ไดช ัดเจนยงิ่ ข้นึ กลาวคือ ปลา เพศเมียลักษณะทองจะอูมเปง ชอ งเพศขยายใหญมีสชี มพปู นแดง ครีบทองกวา งส้นั สว นปลา เพศผลู าํ ตวั มสี ีเขม ใตคางมสี ีขาว ลําตัวยาวเรยี วกวา ตัวเมีย พอแมพนั ธทุ ่ีสมบูรณค วรมนี าํ้ หนกั ตวั ประมาณ 800-1,000 กรัม ในสภาพแวดลอ มตามธรรมชาตปิ ลาชอ นจะสรา งรงั วางไขต าม แหลง นาํ้ นงิ่ ความลึกประมาณ 30-100 เซนติเมตร โดยปลาตัวผูจ ะเปน ผสู รา งรังดวยการกดั หญา หรือพนั ธุไมนาํ้ และใชห างโบกพัดตลอดเวลา เพอื่ ทําใหร งั มลี ักษณะเปนวงกลม ขนาด เสน ผาศูนยก ลางประมาณ 30-40 เซนตเิ มตร ปลาจะกัดหญา ที่บรเิ วณกลางๆของรงั สวนดินใต นํ้าปลากจ็ ะตแี ปลงจนเรยี บ หลงั จากทแี่ มป ลาวางไขแ ลว พอ แมป ลาจะคอยรกั ษาไขอ ยใู กลๆ เพ่ือมิใหปลาหรือศตั รู อนื่ เขามากิน จนกระทั่งไขฟกออกเปน ตัว ในชว งนพี้ อ แมปลาก็ยงั ใหก ารดูแลพาลูกหาอาหาร เมอ่ื ลูกปลามขี นาด 4.5-6 เซนตเิ มตร จงึ สามารถแยกตวั ออกไปหากินตามลาํ พงั ได ซ่งึ ลูกปลาใน วัยนี้มีช่ือเรียดวา ลูกครอกหรอื ลกู ชักครอก ลูกปลาขนาดดงั กลา วนาํ้ หนักเฉลย่ี 0.5 กรมั ปลา 1 กโิ ลกรัมจะมลี กู ครอกประมาณ 2,000 ตัว ซงึ่ ลูกครอกระยะนี้จะมีเกษตรกรผรู วบรวมลกู ปลาจาก แหลงนาํ้ ธรรมชาตจิ ับมาจาํ หนายใหแ กเกษตรกรผเู ลยี้ งปลาเน้อื การคดั เลอื กพอแมพ นั ธุ ปลาชอ นทีน่ าํ มาใชเ ปน พอ แมพ นั ธุ ควรเปนปลาทีม่ รี ปู รา งลกั ษณะสมบรู ณ ไมบ อบช้ํา และมีนาํ้ หนักตง้ั แต 800-1,000 กรัมข้ึนไปและอายุ 1 ปข ้นึ ไป ลักษณะของพอแมพ นั ธุปลาชอ นทด่ี ี เหมาะสมจะนาํ มาใชผสมพนั ธุ แมพ นั ธคุ วรมสี วนทองอมู เล็กนอ ย ลกั ษณะต่ิงเพศมีสีแดงหรอื ชมพูอมแดง ถา เอามือบบี เบาๆทที่ องจะมไี ขไ หลออกมามีลักษณะกลมสีเหลืองออน ใส สว นพอ พนั ธุต ง่ิ เพศควรจะมีสีชมพเู ร่ือๆ ปลาไมค วรจะมรี ูปรางอว นหรอื ผอมจนเกินไป

4 การเพาะพันธุปลาชอ น ในการเพาะพนั ธปุ ลาชอ นตองเลือกพอแมพ ันธุทม่ี คี วามสมบูรณ บอ เพาะพนั ธคุ วรมี ระดับความลกึ ของนาํ้ ประมาณ 1.0-1.5 เมตร และมีการถา ยเทนา้ํ บอ ยๆเพอ่ื กระตนุ ใหปลากิน อาหารไดด ี มีการพฒั นาระบบสืบพันธใุ หสมบูรณซ ง่ึ จะทาํ ใหพอแมพันธุป ลาชอนมีน้ําเชื้อและไข ทีม่ ีคณุ ภาพดยี ิง่ ขึ้น การเพาะพันธปุ ลาชอน ทาํ ได 2 วิธคี ือ 1. การเพาะพนั ธุโดยวธิ เี ลยี นแบบธรรมชาติ วธิ นี ี้ควรใชบอ เพาะพันธุเปนบอดินขนาด 0.5-1.0 ไรพ รอมทั้งจดั สภาพสง่ิ แวดลอมเลยี นแบบธรรมชาติโดยปลอยพอ แมพนั ธุในอตั รา 1:1ให ปลาเปดผสมราํ เปน อาหารในปรมิ าณรอ ยละ 2.5-3 ของนํา้ หนกั ปลา 2. การเพาะพนั ธโุ ดยวิธีการผสมเทยี มดว ยฮอรโ มนสงั เคราะห โดยใชฮ อรโ มนสงั เคราะห ฉีดเรง ใหแ มปลาชอนวางไขเ พ่อื ทีร่ ีดไขใ หผ สมกบั นาํ้ เชื้อ หรือปลอยใหผสมกันเองตามธรรมชาติ ฮอรโ มนสงั เคราะหท ใี่ ชไ ดแ ก LHRHa หรือ LRH-a โดยใชร ว มกบั Domperidone การฉีดฮอรโ มนผสมเทยี มปลาชอ นโดยใชฮ อรโมนสังเคราะหฉ ดี เรง ใหแมปลาวางไขน นั้ ฉดี เพียงครั้งเดยี วทร่ี ะดบั ความเขมขน 30 ไมโครกรมั ตอ นา้ํ หนักแมปลา 1 กิโลกรัมรวมกับ Domperidone 10 มิลลิกรัม ตอ นํ้าหนกั แมปลา 1 กโิ ลกรมั สวนพอพนั ธุใชฮ อรโ มนสงั เคราะหท ี่ ระดับความเขม ขน 15 ไมโครกรัมตอนํ้าหนกั พอ ปลา 1 กิโลกรัมรว มกบั Domperidone 5 มลิ ลิกรมั ตอ น้ําหนักพอ ปลา 1 กโิ ลกรัม จากน้ันประมาณ 8-10 ชั่วโมงสามารถรีดไขผ สมกบั นาํ้ เชื้อได เนื่องจากไขป ลาชอ นมีไขมนั มากเม่ือทาํ การผสมเทยี มจงึ ตอ งลา งน้าํ หลายๆครั้งเพือ่ ขจัดคราบ ไขมนั นาํ ไขไ ปฟกในถังไฟเบอรกลาสขนาด 2 ตันภายในถงั เพม่ิ ออกซเิ จนผานหัวทรายโดยเปด เบาๆในกรณที ีป่ ลอยใหพ อแมป ลาผสมพนั ธกุ ันเอง หลงั จากท่ีแมปลาวางไขแ ลว ตอ งแยกไขไป ฟก ตา งหากเชน กนั การฟกไข ไขปลาชอ นมลี กั ษณะกลมเล็ก เปนไขลอย มไี ขมันมาก ไขทด่ี มี ีสเี หลอื ง ใส สว นไขเ สยี จะทบึ ไขปลาชอ นฟก เปน ตัวภายในเวลา 30-35 ช่วั โมง ที่อณุ หภูมขิ องน้าํ 27 องศาเซลเซียส ความเปน กรด-ดา ง 7.8 และความกระดา ง 56 สวนตอ ลาน

5 การอนุบาลลกู ปลาชอ น ลูกปลาท่ฟี กออกเปนตวั ใหมๆลาํ ตวั มสี ีดาํ มีถุงไขแดงสเี หลอื งใส ปลาจะลอยตัวใน ลกั ษณะหงายทอ งขึน้ อยบู รเิ วณผวิ นา้ํ ลอยอยนู ง่ิ ๆไมค อ ยเคลือ่ นไหว หลงั จากนัน้ 2-3 วันจงึ พลกิ กลบั ตวั ลงและวายไปมาตามปกติโดยวา ยรวมกนั เปนกลมุ บรเิ วณผวิ นํ้า ลกู ปลาชอ นที่ฟกออกมา เปนตวั ใหมๆ ใชอาหารในถงุ ไขแดงทตี่ ดิ มากับตวั เมอ่ื ถงุ ไขแดงยุบวนั ที่ 4 จึงเร่มิ ใหอ าหารโดยใช ไขแ ดงตมสุกบดละลายกับนาํ้ ผานผา ขาวบางละเอยี ดใหล ูกปลากินวนั ละ 3 ครั้ง เมือ่ ลูกปลามี อายุยา งเขาวนั ท่ี 6 จึงใหไรแดงเปน อาหารอีก 2 สปั ดาห และฝกใหอาหารเสริม เชน ปลาปน เนื้อปลาสดสับ โดยใสอ าหารในแทนรับอาหารรปู ส่ีเหลี่ยมซ่งึ มที ุนผกู ตดิ อยู ถาใหอาหารไม เพยี งพออตั ราการเจริญเติบโตของลูกปลาจะแตกตา งกนั และเกดิ พฤติกรรมการกินกันเองทาํ ให อัตราการรอดตายตา่ํ จงึ ตอ งคัดขนาดลกู ปลา การอนบุ าลลูกปลาชอ นโดยท่วั ไปจะมีอตั ราการ รอดประมาณรอยละ 70 และควรเปล่ียนถายนา้ํ ทุกวันรอ ยละ 50 ของปรมิ าตรน้าํ การเลี้ยงปลาชอน ปลาชอ นเปนปลากนิ เนอื้ อาหารที่ใชเ ลี้ยงปลาชอ นจงึ ตองเปน อาหารทมี่ โี ปรตีนสงู โดยท่ัวไปนิยมเลย้ี งดว ยปลาเปด อตั ราการปลอยปลา นยิ มปลอยลูกปลาขนาด 8-10 เซนติเมตร หรอื นาํ้ หนัก 30-35 ตัว/กโิ ลกรมั ควรปลอ ยในอัตรา 40-50 ตัว/ตารางเมตร และเพอื่ ปอ งกันโรค ซงึ่ อาจจะติดมากับลูกปลา ใหใชฟ อรม าลนี ใสใ นบอ เลี้ยงอตั ราความเขมขน ประมาณ 30 สวนใน ลา น ( 3 ลติ ร/นํา้ 100 ตนั ) ในวันแรกทป่ี ลอยลกู ปลาไมจ าํ เปน ตอ งใหอ าหาร ควรเร่มิ ใหอาหาร ในวนั รุงขึ้น โดยเมอ่ื ปลอ ยลกู ปลาชอนลงในบอดนิ แลว อาหารท่ีใหใ นชว งลกู ปลาชอ นมขี นาด เลก็ คอื ปลาเปด ผสมราํ ในอัตราสวน 4:1 หรืออตั ราสว นปลาเปด รอยละ40, ราํ รอยละ30, หัวอาหารรอ ยละ30 ปรมิ าณอาหารทใ่ี หไ มค วรเกนิ รอยละ 4-5 ของน้าํ หนกั ตัวปลา วางอาหารไว บนตะแกรงหรือภาชนะแบบลอยไวใ ตผวิ น้ํา 2-3 เซนตเิ มตร ควรวางไวห ลายๆจุด การถา ยเทนาํ้ ชว งแรกความลึกของนา้ํ ในบอควรอยทู รี่ ะดบั 30-40 เซนติเมตร แลว คอยๆเพมิ่ ระดบั นํ้าสปั ดาหล ะ 10 เซนตเิ มตรจนไดร ะดับ 50 เซนติเมตรจึงถา ยน้าํ วันละครง้ั หลงั จาก อนุบาลลกู ปลาในบอดินประมาณ 2 เดือน ปลาจะเตบิ โตไมเทา กนั ใชอวนลากลูกปลาเพอื่ คัด ขนาด ไมเชน นน้ั ปลาใหญจ ะกนิ ปลาเลก็ หลงั จากอนบุ าลลูกปลาในชว ง 2 เดอื นแลว ตองใชเวลา เลีย้ งอกี ประมาณ 4-5 เดือนจะใหผ ลผลิต 1-2 ตวั /กิโลกรัม เชน เน้อื ที่ 2 ไร 2 งานจะไดผ ลผลติ มากกวา 6,000 กโิ ลกรัม และเมอ่ื ปลาโตไดขนาดตอ งการจงึ จบั จาํ หนายซึง่ กอ นจบั ปลาควรงด อาหาร 1-2 วนั

6 การจับขายจบั โดยการสบู น้ําออก 2 ใน 3 แลวตอี วน ระลึกไววาปลาชอ นเปนปลาทช่ี อบ มดุ โคลนเลน ดังนน้ั ถา ปลาเหลอื อยนู อ ย ควรสูบน้ําใหแ หง แลว จบั ออกใหห มด นาํ ปลาท่ไี ดม า ลา งโคลนออกกอนทจี่ ะสงตลาด การเลือกสถานที่เล้ียงปลาชอน ควรจะพิจารณาเปน ขอๆดังนี้ 1. ใกลแ หลง นา้ํ จดื ทสี่ ามารถใชไดตลอดป 2. นาํ้ ไมเ ปน กรดหรอื ดา งมากจนเกนิ ไป 3. ทีด่ อน นา้ํ ไมทว ม และเปนทร่ี าบ 4. ดนิ เหนียว หรอื ปนทราย 5. คมนาคมสะดวก การเตรยี มบอ 1. พื้นท่ีทใ่ี ชไ มค วรตาํ่ กวาบอ ละครึ่งไรลกึ 1.5 - 2 เมตร ทําคนั ดนิ ทป่ี ากบอเมอ่ื เกบ็ นํ้าได ระดับสงู สุด ระดบั น้ําควรตา่ํ กวา คันดินประมาณ 8 เมตร 2. ก้ันร้วั ตาขา ยหรอื ไนลอนที่ปากบอ กนั ปลาชอนกระโดดหนี 3. อดั ดนิ ในบอ ใหเรยี บแนน 4. ในกรณีท่ีเปน บอ เกาควรสบู นาํ้ ทิง้ เหลอื นาํ้ ไวลกึ ประมาณ 20 เซนตเิ มตร 5. โรยโลต๊นิ กาํ จัดปลาทไ่ี มต องการ และโรยปนู ขาวในอตั รา 60-100 กโิ ลกรัมตอ 1ไรเพื่อ ฆาพยาธิและปรบั สภาพดิน 6. ตากบอ 5-7 วนั 7. ใสปยุ คอกตากหมาดๆ 40-80 กิโลกรัมตอ ไร 8. ระดบั นํา้ ทใ่ี ชใ นการเลี้ยงปลาชอนลูกปลาขนาดเล็กกวา 5 เซนติเมตรนํ้าลกึ 30-40 เซนติเมตร ปลาและลูกปลาขนาดมากกวา 6 เซนตเิ มตรนาํ้ ลกึ 80-150 เซนติเมตร **ลกั ษณะความแตกตา งระหวา งปลาชอ นเล้ียงและปลาชอนนา (ปลาชอนทจ่ี บั จาก ธรรมชาติ ) - ปลาชอ นนา สเี กลด็ ของลําตัวจะมสี ีไมแ นนอน แลวแตแ หลงนํ้าทีอ่ าศยั หวั คอนขาง ใหญแ ละยาว ปากคอ นขา งแบน ลาํ ตัวเพรียวยาวแตไ มก ลม เมอ่ื ผาทอ งดูจะเหน็ วา บริเวณลําไส ไมม ไี ขมัน นอกเหนอื จากฤดวู างไขซึ่งตวั เมียทสี่ มบรู ณก าํ ลงั มีไขอ อ นจะมไี ขมันตดิ เพยี งเล็กนอย เทา นัน้ - ปลาชอนเลย้ี ง สีเกลด็ ของลาํ ตวั จะมสี เี ดยี วกนั หมด หวั เลก็ สน้ั ปลายปากมนเรียว ลาํ ตวั อว นกลมยาวพอประมาณ เมอื่ ผา ทอ งดูจะเหน็ บรเิ วณลาํ ไสจะมไี ขมันจับเปนกอนทุกตัว

7 โรคและการปองกัน โรคพยาธแิ ละอาการของปลาชอนสวนใหญ ไดแ ก 1. โรคที่เกดิ จากพยาธภิ ายนอก เชน เหบ็ ระฆงั ปลงิ ใส หนอนสมอ จะเกาะดูดเลอื ดทาํ ใหเ กดิ เกลด็ หลุด ตัวแข็งมแี ผลตามตัว ปลาเกิดการระคายเคือง ถา ปลอ ยไวนานปลาอาจจะตาย หมดบอ ใหใชด ปิ เทอรเ รกซ 400g/ 0.5 ไรท งิ้ คา งคืนงดอาหารจนกวาจะถา ยน้ําใหมห รอื ใชฟ อรม า ลนี 150-200 ซซี ี ตอ นาํ้ 1,000 ลิตร แชประมาณ 24 ชว่ั โมง 2. ทอ งบวมหรอื เกล็ดหลดุ เกดิ จากเชอ้ื แบคทีเรยี ใหใชเ ทอรามัยซิน 2 กรมั ในอาหาร 1 กโิ ลกรมั ใหป ลากิน 3. โรคทเี่ กิดจากพยาธภิ ายใน เชน พยาธหิ วั หนาม พบในลาํ ไส ลักษณะอาการตวั ผอม และกินอาหารลดลง การรกั ษาโดยใชยาถา ยพยาธิ ตลาดและการขนสง ในการขนสง นิยมใชล ังไมร ปู สีเ่ หลีย่ มผนื ผาภายในกรสุ ังกะสีกวาง 58 เซนติเมตรยาว 94 เซนติเมตร ความสูง 38 เซนติเมตร สามารถขนสง โดยรถบรรทกุ สูตลาดท่วั ทกุ ภาคของประเทศ ไทย สําหรับภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือมปี รมิ าณการนาํ เขาปลาชอ มากท่ีสุด โดยเฉพาะอยา งยง่ิ ภาคเหนอื ทจี่ งั หวัดเชยี งใหม เชยี งราย ตอ งการปลาชอนขนาดใหญท ่มี ี นํา้ หนกั ตวั กวา 1 กโิ ลกรมั สวนภาคตะวันออกเฉยี งเหนือ นาํ เขา ปลาชอนทีม่ นี าํ้ หนกั ประมาณ 400-500 กรมั และ 700-800 กรัม สําหรบั ตลาดผบู ริโภคปลาชอ นในกรงุ เทพฯตองการปลาใหญซ ึ่ง มีนา้ํ หนกั 1 กโิ ลกรมั ขึ้นไป เปน ตน

8 เอกสารอา งองิ ชอบ ประพนั ธเนตวิ ฒุ .ิ 2518. การเล้ยี งปลาชอนทล่ี งทนุ นอ ยแตกาํ ไรมาก. วารสารการประมง ป ท2่ี 8 เลม ที่ 1. หนา 21-24. ไมมชี ือ่ ผแู ตง. 2544. การเลยี้ งปลาชอ น. กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 17 หนา. ยพุ นิ ท วิวัฒนชยั เศรษฐ. 2536. การเลย้ี งปลาชอ นทีส่ พุ รรณบรุ ี.วารสารการประมง ปท ่ี 46 ฉบับท่ี 4. หนา 315-319. ยุพินท ววิ ัฒนชยั เศรษฐ.2541. ปลาชอ นไทยครองใจผบู รโิ ภค. วารสารการประมง ปท ่ี 51 ฉบับที่ 6. หนา 563-570. วันเพญ็ มีนกาญจน. 2528.ปลาไทยในสถานแสดงพนั ธนุ ํา้ จืด. สถาบันประมงนํา้ จดื แหงชาติ กรม ประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ. หนา 81. สธุ รี  พจนศิลปชัย.2544. ปลาชอนสุพรรณบุร.ี วารสารการประมง ปท่ี 54 ฉบบั ที่ 5. หนา 441-443. โสภา อารรี ตั น, จารวุ รรณ สมศริ ิ และประสทิ ธิ์ พัฒนุช 2527. การปองกันโรคระบาดปลาชอ นที่ สพุ รรณบุรี. วารสารการประมง ปท ี่ 37 ฉบับท่ี 6. หนา 529-532