การเลี้ยงกวาง ฉบับประชาชน

การเลย้ี งกวาง ฉบบั ประชาชน เรียบเรียงโดย…..อจั ฉรตั น สุวรรณภกั ดี •! ขน้ั ตอนในการทําฟารม กวาง ! •! ลกั ษณะทว่ั ไปของกวาง •! พนั ธกุ วาง •! อาหาร •! ระบบการเลย้ี งกวาง •! สง่ิ จาํ เปน ภายในฟารม กวาง •! คอกกวาง •! ลักษณะทางการสบื พนั ธุ •! การเลย้ี งลกู กวาง •! ผลผลติ จากการเลย้ี งกวาง •! เขากวางออ น •! โรคพยาธทิ พ่ี บไดใ นกวาง •! การปอ งกนั รกั ษา •! ทางเลอื กในการเลย้ี งกวางเชงิ อนรุ กั ษ •! เลย้ี งกวางอยา งไรไมผ ดิ กฎหมาย •! สรปุ

คาํ นาํ กวางเปนสัตวช นดิ หนง่ึ ทเ่ี กษตรกรเรม่ิ ใหค วามสนใจตอ งการเลย้ี ง เพราะกวางเปน สตั วเ คย้ี ว เอ้ืองกินอาหารไดห ลายชนดิ ตน คณุ คา ทางอาหารทใ่ี ชเ ลรี ย งจงึ ตา่ํ มาก ทนตอโรคภัย และมอี ตั ราการสบื พันธุสูง ผลผลติ จากการเลย้ี งทํารายไดใ หแ กผ เู ลย้ี งทง้ั สนิ ไมว า จะเปน เนอ้ื หนัง หรอื เขากวางออ นท่ี สามารถตดั ไดท กุ ป ประเทศท่ีมกี ารเลย้ี งกวางเปน การคา และประสบผลสาํ เรจ็ จนกลายเปน ตน แบบในปจ จบุ นั คอื ประเทศนิวซแี ลนด นิวคาลโิ ดเนยี ออสเตรเÅÂÕ จีน และเกาหลี สาํ หรับประเทศไทยจัดกวางเปนสัตว เศรษฐกิจ 1 ใน 5 ชนิดตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติฉบับที่ 7 คอื วัว ควาย สุกร แกะ และกวาง ความกา วหนา ในการเลย้ี งกวางในประเทศโดยกรมปศสุ ตั ว กระทรวงเกษตรและสหกรณ สามารถพัฒนาฟารมตนแบบทาํ การเล้ียงและขยายพนั ธุใหแกผ ตู อ งการไดแ ลว แทนการนาํ เขา จากตา ง ประเทศ จึงทาํ ใหต น ทนุ คา พนั ธกุ วางในปจ จบุ นั ตา่ํ ลง การทําฟารม กวางนน้ั เชน เดยี วกบั การเลย้ี งสตั ว ชนิดอ่ืนคือผูเลย้ี งตอ งพยายามศกึ ษาทําความเขา ใจเกย่ี วกบั กวางใหม ากถงึ นสิ ยั และพฤตกิ รรมในการ ดํารงคช วี ติ ตา งๆ เพราะการเลย้ี งสตั วม หี ลกั งา ยๆ ที่จะใหประสบความสาํ เรจ็ ได คอื ตอ งใหส ตั วอ ยสู บาย ที่สุด ความสําเร็จในการเลี้ยงกวางที่มีแนวโนมที่จะเปนไปไดมากถาผูเลี้ยงมีความสนใจและเลี้ยงดวย ใจรักเพราะผลผลติ ทไ่ี ดจ ากฟารม กวางยงั เปน ทต่ี อ งการของตลาด และมมี ลู คา สงู อจั ฉรตั น สุวรรณภกั ดี

ขน้ั ตอนในการทําฟารม กวาง ในการทําฟารมกวางน้ัน เกษตรกรผจู ะเรม่ิ ตน เลย้ี งจะตอ งมกี ารเตรยี มความพรอ มดา นใดบา ง เมื่อสามารถตอบคาํ ถามเบอ้ื งตน เหลา นไ้ี ดจ งึ ตดั สนิ ใจเลย้ี ง \" ความรเู บอ้ื งตน เกย่ี วกบั กวาง แหลงหรือฟารมพอแมพันธุ # พื้นที่ ทําเลในการสรา งฟารม รูปที่เลี้ยง $ แหลงของอาหารหรอื แปลงหญา เลย้ี งสตั ว % ตลาดและแนวทางธรุ กจิ ลกั ษณะทว่ั ไปของกวาง กวางเปนสตั วเ ลย้ี งลกู ดว ยนมเคย้ี วเอย้ี งมี 4 กระเพาะขายาวเทาเทาที 2 กีบ ขนมสี แี ตกตา ง ตามพันธุ ตวั ผมู ขี าและผลดั ขาทกุ ป ตวั เมยี สว นใหญไ มม เี ขายกเวน กวางเรนเดยี ร สวนของสะโพกใหญ กวาสวนอก หางสน้ั ประมาณ 6-10 นว้ิ คอยาวประมาณครง่ึ หนง่ึ ของลาํ ตวั ปลายจมูกดําแหลม ตาโต มุมตาดานในมีรองนํ้าตา ตน่ื ตกใจงา ย เมอ่ื ตกใจจะวง่ิ อยา งรวดเรว็ และกระโดสงู ประมาณ 1-2 เมตร ชอบกินอาหารในชว งกลางคนื ตัวผูจะแสดงพฤติกรรมทางเพศ ในฤดผู สมพนั ธซุ ง่ึ เปน ชว งทก่ี วางขาแขง็ เต็มท่ี ไลข วดิ ตวั ผอู น่ื อน่ื ภายในฝงู สง เสยี งคาํ ลามลกึ คลา ยเสยี งโค หวงตวั เมยี หลงั ชว งผสมพันธแุ ลว จะ กลับมามีอารมณปกตอดงั เดมิ ตวั เมยี ปกตจิ ะมนี สิ ยั สงบ ในฤดผู สมพนั ธจุ ะแสดงอาการเปน สดั หาก เล้ียงแยกเฉพาะตวั เมยี จะแสดงอาการปน ปา ยกนั เอง ภาพท่ี 1 : แสดงลกั ษณะทว่ั ไปของกวาง พนั ธกุ วาง พันธุกวางท่ีมีความเหมาะสมกบั การเล้ียงสาํ หรบั ฟารม กวางในประเทศ ควรพิจารณาถึง \" เปนพันธุที่เหมาะกับสภาพอากาศแบบรอนชื้นในประเทศไทย # โตเรว็ และกินพืชไดหลายชนิด $ เปนพนั ธทุ ม่ี เี ขาออ นขนาดใหญ %มีความตา นทานโรคและแมลง

พันธุกวางที่พัฒนาการเพาะเลี้ยงเชิงสัตวเศรษฐกิจแลว มดี งั น้ี •! กวางแดง Red deer •! กวงปต ิ Wapiti deer •! กวางฟลอลโล Fallow deer •! กวางชิกา Sika deer •! กวางมัสค Musk deer •! กวางรูชา Rusa deer •! กวางเรนเดยี ร Raindeer ตารางแสดงรายละเอียดของกวางทนี่ าํ มาเลย้ี งเชงิ เศรษฐกจิ ชนดิ นา้ํ หนัก สว นสงู ลักษณะขน (Kg.) (Cm.) กวางแดง 95-300 1.2-1.5 ขนสนี า้ํ ตาลเหลือบมนั กวางปต ิ 200-400 1.4-1.5 ขนสนี าํ้ ตาลปนแดงออน กวางฟอลโล 50-80 1.0 เปลี่ยนสีขนตามฤดูกาล ฤดรู อ นสเี ทาแกมเหลอื ง ฤดหู นาวสีนาํ้ ตาล กวางวิกา 40-50 0.6-1.1 ขนสนี าํ้ ตาลแดงแก ลําตัวมีจุด กวางมคั ส 9-12 0.6 ขนตามตวั ยาวแขง็ เปลย่ี นสไี ดต ง้ั แตส นี า้ํ ตาลถึงสี ดาํ กวางรูซา 102 1.1 ขนสนี าํ้ ตาลเหลือง อาหาร กวางเปน สตั วเ คย้ี วเออ้ื ง 4 กระเพาะ ประกอบดว ย กระเพาะรเู มน ผา ขร้ี ว้ิ รงั ผง่ึ และกระเพาะ แท กวางสว นใหญไ มม ถี งุ น้ําดยี กเวน กวางมัสศ ภาพท่ี 2: แสดงระบบทางเดนิ อาหารของกวาง

กวางสามารถกนิ อาหารไดห ลายชนดิ ทง้ั อาหารหยาบและอาหารขน แตควรจะใหอาหารหยาบ ในการเล้ียงกวางเพราะเปน อาหารทก่ี วางชอบ และประหยดั ตน ทนุ ในการเลย้ี ง พืชทก่ี วางชอบมาก 1-10 ชนิดไดแก หญานมหนอน โมกมนั ขา (Neyraudia reynaudiana) ตานูหมอ น หญาคา ตว้ิ ขาว ยา ไหวทาน ผักชีฝรั่ง และมนั เหมน็ นอกจากน้ี ใบไมส ด หญาสด ฟางแหง เปลอื กขา วโพด และมัน สําปะหลังตากแหง กม็ กี ารนํามาใชเ ลย้ี งกวางไดต ามความเหมาะสมของอาหารในชว งนน้ั ๆ ปริมาณอาหารที่กวางตองการตอตัวตอวันแตกตางงกันไปข้ึนอยูกัยพันธุและระยะในการเจริญ เติบโต มีงานวจิ ยั เกย่ี วกบั ความตอ งการอาหารของกวางรซู า พบวา ความตอ งการ กโิ ลกรมั /ตวั /วัน เพศผู ลูกกวาง 1.1 อายุ 18 เดอื น 1.5 โตเตม็ วยั 1.7 เพศเมียลูกกวาง 1.1 โตเตม็ วยั 1.0 แมเ ลย้ี งลกู 1.7 การใหอาหารคนแกกวางสามารถใชอาหารสูตรเดียวกับโคเนื้อไดแตไมควรใหม ากกวา คร่งึ หน่งึ ของอาหารกวางที่กินในแตละวัน เพราะอาจมผี ลกบั ระบบยอ ยอาหาร และจุลินทรยี ที่ทําหนาที่ยอย อาหารในกระเพาะกวางได การทําแปลงหญาจึงเปนเรื่องจําเปนมากสาํ หรับการทาํ ฟารมกวางชวยใหกวางมีอาหารเพียงพอ และลดตนทุนคา อาหารคน หลกั ในพจิ ารณาในการทาํ แปลงหญา คอื เลอื กบรเิ วณพน้ื ทท่ี อ่ี ดุ มสมบรู ณท ่ี สุด มีน้ําเพียงพอตลอดป หากมีการปลูกพืชตระกูลถั่วผสมทาํ ใหเ พม่ิ คณุ คา ทางอาหารมากขน้ึ มกี ารวาง แผนปลอยแทะเล็มหมุนเวียนในแตละแปลง หรอื ตดั สดใหก นิ อยา งเพยี งพอในชว งหนา แลง น้ําทใ่ี ชใ นการเลย้ี งกวางควรเปน นา้ํ ทส่ี ะอาด อาจเปน นา้ํ ประปาหรอื นา้ํ บาดาล ไมค วรใหก วางมี การขาดนา้ํ เปน ระยะเวลานาน ระบบการเลย้ี งกวาง พื้นที่ฟารม กวางทีเ่ หมาะสมควรเปนพ้นื ท่ีสูง ๆ ต่าํ ๆ ตามลกั ษณะภมู ิประเทศท่ีกวางชอบ ไม ควรมีน้ําทวมขังเพราะอาจจะทาํ ใหก วางเปน โรคไดง า ย ในการเลย้ี งเกษตรกรสามารถพจิ ารณาระบบการ เล้ียงตามความเหมาะสม กบั ความพรอ มของสถานทไ่ี ดด งั น้ี 1. เลี้ยงปลอยแปลง เปน การเลย้ี งแบบธรรมชาติ ใชพ น้ื ทม่ี นการเลย้ี งมาก อตั ราสว นตอ พน้ื ท่ี ประมาร 1 ตวั ตอ 2 ไร ปลอ ยใหก วางหากนิ อยา งอสิ ระเหมาะกบั ผเู รม่ิ ตน เพาะไมต จอ งใชก ารดแู ลจดั การมากนัก แตไ มส ามารถคาดหวงั ผลผลติ ได 2. การเลย้ี งแบบกง่ึ ปลอ ยแปลง ใชพ น้ื ทน่ี อ ยลงอตั ราสว น 2-3 ตวั ตอพ้นื ท่ี 1 ไร ผเู ลย้ี งตอ งทาํ ความเขาใจและความรเู รอ่ื งการเลย้ี งกวางมากขน้ึ นอกจากปลอ ยแทะเลม็ แปลงหญา แลว อาจตอ งมกี าร

ใหอาหารเสรมิ และเกี่ยวหญา ใหก ินในบางชวงทข่ี าดอาหาร การเลย้ี งลกั ษณะนค้ี วบคมุ การใหผ ลผลติ ได มากขน้ึ 3. การเลี้ยงแบบขงั คอก เปน การเลย้ี งทใ่ี ชเ นอ้ื ทน่ี อ ย พื้นที่ 1 ไรต อ 15 ตวั กน้ั คอกใหอ ยรู วม กันแยกตามขนาด เพศ มกี ารดแู ลและการจดั การสงู ทง้ั เรอ่ื งอาหารและสภาพความเปน อยู แตส ามารถ ควบคุมการใหผ ลผลติ ไดเ ปน อยา งดี สง่ิ จาํ เปน ภายในฟารม กวาง ร้ัว เปนสง่ิ สาํ คญั มากเพราะกวางเมอ่ื ตกใจจะกระโดดไดส งู ถงึ 2 เมตร และอาจชนรว้ั รบั บาดเจบ็ ได วัสดุที่ทาํ รว้ั จงึ ตอ งมคี วามยดื หยนุ สงู และทนทานแขง็ แรงตอ การชนของกวาง ทางวิ่ง เพอ่ื เปน การสะดวกในการไลต อ นกวาง ไปยังคอกจัดการ แบงฝูง ชา งน้ําหนกั ตเี บอร ตัดเขา ทางวง่ิ ควรกวา งพอสะดวกในการทาํ งานและไมก วา งเกนิ ไปกวางอาจกลบั ตวั จะทําใหผ ตู อ นรบั อันตรายได ภาพท่ี 3 : รวั้ แบบตาง ๆ 1-3 รว้ั แบบเสน ดา ยยดื หยนุ ได ประกอบดว ยเสาขนาดเล็กทุกๆ 300 เมตรมเี สาหลกั เปนระยะ 4-6 รั้วตาขาย 5,6 เปน ทน่ี ยิ มแพรห ลายมา

ภาพท่ี 4 : รว้ั ไฟฟา ทก่ี น้ั ชน้ั นอกรว้ั ตาขา ย โดยเฉพาะ ภาพท่ี 5 : ลกั ษณะทางวิ่งสาํ หรบั ตอ นกวางเขา คอกพอ พนั ธใุ นชว งฤดผู สมพนั ธุ คอกจดั การ คอกกวาง คอกสําหรับเลย้ี งกวาง ในกรณที ม่ี กี ารเลย้ี งแบบขงั คอกไมค วรกวา งจนเกนิ ไปเพราะกวางเปน สัตวที่เปรียว จับยาก อาจวง่ิ ชนผนงั คอกตายไดง า ย การที่คอกแคบกวางจะเชื่องกวา และสะดวกในการ จับ ควรมสี ว นทม่ี หี ลงั คาเพอ่ื กนั ฝนกนั แดด คอกจัดการ เปน คอกทใ่ี ชจ บั บงั คบั กวางในการตดิ เบอร ตดั เขา ฉดี วคั ซีน และการจดั การอน่ื ๆ ท่ีตองการผสมตัวกวางอยางใกลชิด คอกจดั การมหี ลายขนาด ขนาดเลก็ 3*5 เมตร และคอกขนาดใหญ 10*15 เมตร คอกจดั การตอ งทบึ ไมม แี สงสอ งผา น เพราะกวางจะกระโดหนีไปยังทิศทาที่แสงสองเขามา เกิดอันตรายได ภายในคอกการจดั การแผนผงั และแบง เปน คอกยอ ย ๆ เพอ่ื สะดวกในการปฏบิ ตั งิ าน คอกเลี้ยงลูกกวาง วธิ เี ลย้ี งแบบกง่ึ ปลอ ยแปลง และขงั คอกจาํ เปน ตอ งเตรยี มคอกเลย้ี งลกู กวาง เพ่ือสะดวกในการดแู ลใกลช ดิ ฝก ใหล กู กวางเชอ่ื ง บรเิ วณคอกเลย้ี งลกู กวางจะตอ งเลอื กบรเิ วณทส่ี งบอยู ใกลผูเลี้ยง และลกู กวางไมส ามารถไดย นิ เสยี งแมไ ด กวางฟลอโล ภาพท่ี 6: แผนผงั ฟารม กวางในแบบทม่ี คี อก จัดการอยูศนู ยก ลางฟารม

ภาพท่ี 7: แผนผงั ภายในคอกจดั การ ลักษณะทางการสบื พนั ธุ กวางเพศผูท่ีมอี ายุ 1 ปข น้ึ ไปจะเรม่ิ งอกเขาออ น และตอ มากลายเปน ขาแขง็ ในชว งทเ่ี ขา สฤู ดู ผสมพันธุ กวางตวั ผจู ะสง เสยี งคาํ ราม ตอ สกู นั เอง เพื่อแยงตําแหนงจาฝูง คมุ ฝงู และผสมพนั ธกุ บั ตวั เมยี อัตราในการคมุ ฝงู ไมเ ทก นั ในแตล ะพนั ธุ สาํ หรบั กวางไทยมรอตั ราการคมุ ฝงู ตัวผู 1 ตวั ตอ ตวั เมยี 5-6 ตัว สวนกวางรูซาตัวผู 1 ตวั ตอ ตวั เมยี 20 ตวั ตวั เมยี ทผ่ี สมตดิ จะตง้ั ทอ งประมาณ 7-8 เดอื นและคลอด ลูกคร้ังละตัว กวางมีอัตราการสบื พนั ธทุ ส่ี งู มาก เนอ่ื งจากเดมิ ในปา ตอ งกลายเปน อาหารเปน ของสตั วอ น่ื ฟารม กวางที่จะประสบผลสาํ เรจ็ ดเี ปอรเ ซน็ ตล กู กวางหยา ไมค วรตา่ํ กวา 80 เปอรเ ซน็ ต ผสมพันธุในชวงเขาแข็ง เขากวางแขง็ สลดั เขา เขากวางเรม่ิ แขง็ เขากวางออ น ภาพท่ี 8 : วงจรความสมั พนั ธข องเขากวางและการผสมพนั ธุ การเลย้ี งดลู กู กวาง เนื่องจากกวางมีฤดูผสมพันธุทําใหการคลอดลุกกวางเกิดในเวลาไลเลี่ยกันแมกวางจะคลอดลูก บริเวณหางจากฝูง เปน เวลาหลายชว่ั โมงจงึ กลบั เขา ฝงู บรเิ วณทแ่ี มก วางคลอดลกู คอื บรเิ วณทห่ี ญา ขน้ึ รก สูง หากแมกวางถกู รบกวนการคลอดจะชา ลงและเปน อนั ตรายตอ ลกู กวางได แมกวางจะกินรกลูกทันที หลังคลอด หลงั จากน้นั จะเร่ิมเลยี ทาํ ความสะอาดตวั ลกู ภายใน 30 นาที ลกู กวางกส็ ามารถยนื ได และ

เริ่มใชจมูกถูบรเิ วณซโ่ี ครงแมกวางเพือ่ หาหวั นม เมอ่ื ลกู กวางดดู นมแมไ ดแ ลว จะสามารถกนิ ใบไมก นิ หญาไดทันทีการปรบั ตวั เพอ่ื การอยรู อดของลกู กวางในสภาพทต่ี อ งอาศยั อยใู นปา และพรอมที่จะถูกลา อยูเสมอ 2-3 ชว่ั โมงจากการคลอดแมก วางและลกู กวางกจ็ ะออกจากบรเิ วณนน้ั ตามไปรวมฝงู ลกู กวาง จะมีการปรับตัวนอนนอ ยลง ดดู นมแมม ากขน้ึ จากระยะทใ่ี ชเ วลาในการดดู นม 5-10 นาที 2-3 ชั่วโมง ตอครั้ง คอยๆ บอ ยครง้ั และดดู นมนานยง่ิ ขน้ึ ในฝงู ทม่ี แี มก วางคลอดพรอ มกนั มากลกู กวางมโี อกาสผดิ แม และพลดั หลงไดม าก ลกู กวางเหลา นก้ี ไ็ มไ ดก นิ นมจากแมก วาง การแยกลูกกวางเลี้ยงในฟารมจะตองมีการคํานึงถึงนมท่ีใชเลย้ี งและนมนา้ํ เหลอื งทล่ี กู กวางตอ ง ไดรับในชวงตน วธิ กี ารเลย้ี งโดยใชก ารผสมนมเหลอื งเทยี มทดแทนใหล กุ กวางมกี ารใชก นั มากและสว นท่ี ผสมแตกตา งกนั ขน้ึ อยแู ตล ะฟารม จะประยกุ ต สูตรที่ใชเชน นมโคพลาสเจอรไ รซ 0.7 ลติ ร ไขแ ดง 1 ฟอง นา้ํ มนั ตบั ปลา 1 ชอนชา นา้ํ ตาลกลโู คส 1 ชอ นโตะ นําสวนผสมเหลา นม้ี าคน ใหเ ปน เนอ้ื เดยี วกนั และนาํ ไปเลย้ี งลกุ กวางในชว ง 1-5 วนั แรก ควร ผสม ซลั ฟานาไมด 1 ชอ นชาดว ย องคประกอบของนาํ้ นมกวางมคี วามแตกตา งกนั ไปตามพนั ธแุ ละระยะการใหน ม (ตามตาราง) ตารางแสดงองคประกอบน้ํานมกวาง ตามสายพนั ธุ เปรียบเทียบกับโค แพะ และแกะ ชนดิ สารอนนิ ทรยี  วตั ถแุ หง ไขมนั โปรตนี นา้ํ ตาลแลคโตส กวางซกิ า ---- 36.1 19.0 12.4 3.4 กวางหางขาว ---- 21.0 6.0 7.8 4.6 กวางแดง 1.0 20.5 6.9 7.7 5.1 กวางฟลอโล ---- ---- 8.8 7.9 ---- โค 0.7 12.5 3.5 3.5 4.7 แกะ 1.1 17.0 6.0 5.1 4.5 แพะ 0.7 14.5 4.8 5.0 4.0 ผลผลติ จากการเลย้ี งกวาง ฟารมกวางจะใหไ ดผ ลผลติ หลายอยา งไดแ ก เขาออ นทง่ี อกและตดั ไดท กุ ป เนอ้ื หนัง เอน็ หาง อวัยวะเพศผ(ู pizzle) และลกู ทเ่ี กิดในแตละป นบั เปน รายไดจ าํ นวนมากแกผ เู ลย้ี ง ฟารม กวาง โรงฆา ชําแหละ เลย้ี ง 11/2-3 ปต ดั เขาออ น ราคาเขาออนกิโลกรัมมละ เนื้อกวางคุณภาพดีน้ันอายุกวางท่ี 20,000-30,000บาท ประเทศนวิ ซีแลนดข ายในรูป มาเขาโรงชาํ แหละไมเ กิน 2 ป เขาสดแชเยน็ (ราคา 250-400 บาท) สีแดงกวา เน้ือโคเน่ืองจากมีธาตุเหล็กมากน้ํา โรงงานผลติ ภัณฑหนงั หนกั เนอ้ื 70-75 เปอรเ ซน็ ต ของ หนงั คณุ ภาพดี เหนยี ว นาํ หนักตัว(โคขุน65 เปอรเ ซน็ ต) ตดั เยบ็ เสอ้ื รองเทา กระเปา เขากวางออ น

วิธีการตัดเขากวาง ปฏบิ ตั เิ ชน เดยี วกบั การตดั เขาโค ตดั เหนอื ฐานเขาประมาณ 1 นว้ิ ใชหัวแรง จ้ีหามเลือด นาํ เขากวางทต่ี ดั ใหมแ ชน ้าํ แขง็ ปลายรอยตดั ชข้ี น้ึ จนเลอื ดหยดุ กรรมวิธกี ารจาํ หนา ยเขากวางออ น เขากวางสดหรอื เขากวางแชแ ขง็ ลา งทําความสะอาด ตดั แตง ชงั่ นาํ้ หนกั อบไอนา้ํ /แขวนบนนา้ํ เดอื ด อบแหง อณุ หภูมิ 60-65 องศาเซลเซยี ส ชงั่ นา้ํ หนกั คดั เกรด &สง ขาย' พบวา เขากวางออ นเรม่ิ ใชเ ปน ยาครง้ั แรกในประเทศจนี มกี ารพสิ จู นร ะยะเวลาในการใชเ ปน ระยะเวลาอยา งนอ ย 2,000 ป ถงึ แมว า เขากวางออ นเรม่ิ ตน ใชเ ปน ยาในแถบเอเชยี แตใ นโรมกม็ กี าร แนะนําใหมีการใช และศกึ ษาถงึ คณุ สมบตั ทิ างดา นการกั ษาโรคอยา งกวา งขวาง ประเทศฝรงั่ เศษพบมีมา ตั้งแตศตวรรษที่ 16 การใชเ ขากวางออ นเปน ยาในประเทศแถบตะวนั ออกมรี ากฐานมาจากแนวความ คดิ หยิน-หยาง (หลักปรัชญา และศาสนาในจีน กลา วเกย่ี วกบั หลกั ความตรงขา ม 2 อยา ง ลบหรอื บวก มืดหรอื สวา งเปน ตน ) หยิน-หยางเปนหลักการเกี่ยวกับพลัง 2 อยา งในจกั รวาล หยินอาจแสดงถงึ ภาวะ หยุดน่ิง ไมมีปฏิกิริยา สภาพความคงทน(เปน พลงั ความแรงทม่ี อี ยใู นเพศเมยี ) หยางเปน สภาวะทม่ี กี าร เคลื่อนไหว การดําเนนิ ของปฏกิ ริ ยิ า(แรงผลกั ดนั ในเพศผ)ู ชาวจีนเชอ่ื วา สขุ ภาพของบคุ คลจะตอ งตง้ั อยู บนแรงสมดุลยของแรงสองแรงน้ี เขากวางออ นเชอ่ื วา เขากวางออ นเชอ่ื วา จะไปเคลอ่ื ยา ยสมดลุ ยข อง แรงหยางและทําใหก ารแสดงออกของหยนิ ชดั ขน้ึ

จากการวิเคราะหส ว นประกอบเขากวางออ น พบวา มสี ว นประกอบ ดงั น้ี โปรตนี 66.65-68.68 % ไขมนั 3.21-3.89 % เถา 22.72-24.19 % โเลสเตอรร อล 0.61-.065 % สวนประกอบของไขมนั ชนดิ ตา งๆ 6.0 - 32 % ไตรกลเี ซอไรด 24.0 - 30.0 % กรดไขมนั อสิ ระ 14.0 - 15.0 % โคเลสเตอรร อล 30.0 - 49.0 % ฟอสโฟลิปด เขากวางออนที่นาํ ไปทดลองในสตั ว พบวา กระตนุ อตั ราการเจรญิ เตบิ โต ลดความดนั เลอื ดและ โคเลสเตอรรอลในเลอื ดลง เรง ใหเ มด็ เลอื ดแดงหรอื ฮโี มโกลบนิ กลบั สรู ะดบั ปกตเิ รว็ ขน้ึ หนว งเวลาการ ทําลายท่ีตับและการเปน เนอ้ื งอกทช่ี า ลง และทดสอบทางคลนี คิ ไดช ใ้ี หเ หน็ วา สามารถเบาเทาอาการ เหน่ือยลา ทม่ี สี าเหตจุ าก ความเครยี ดได ตารางผลกระทบเขากวางทอ่ี อกฤทธท์ิ างยา ชนดิ สตั วท ดลอง ในหนยู งั ไมถ งึ วยั เจรญิ พนั ธุ ในไก ผลกระทº หนู (rat) กระตาย คน กระตนุ ตอ มสรา งเซลลส บื พนั ธุ ววั กระตาย การสรางเม็ดเลือดแดง หนู (rat) คน ลดความดันเลือด ไก ปอ งกนั การชอ็ ค/ความเครียด หนู (mice) กระตุนการเจริญเติบโต หนู (rat) กระตาย คน ชลออายุ บาดเจบ็ จากการกระแทกบริเวณศรีษะหายเร็วขึ้น ที่มา : Haigh และ Hudson (1993) โรคพยาธทิ พ่ี บไดใ นกวาง โดยท่ัวไปถา เลย้ี งจํานวนไมห นาแนน เกนิ ไปกวางเปน สตั วท ไ่ี มค อ ยมโี รค ในชว ง 12- 15 เดอื น เปนชว งทอ่ี าจตดิ ตอ โรคไดม ากกวา โตเตม็ วยั โรคทม่ี สี าเหตมุ าเชอ้ื แบคทเ่ี รยี - วัณโรคปอด เกิดจาดเชื้อ ทีบี พบมากในกวางทเ่ี ลย้ี งในประเทศนิวซแี ลนด - โรคทอ งเสยี เกิดจากเชื้อ ซาลโมเนลลา และเยอซิเนีย พบมากในกวางทล่ี ย้ี งในประเทศนวิ ซี แลนด

โรคทม่ี สี าเหตจุ ากเชอ้ื ไวรสั - โรคไขม ีนา้ํ มกู กวางจะปวยและตาย พบมากในกวางทเ่ี ลย้ี งในประเทศนิวซแี ลนด - โรคปากเทาเอย เคยพบในยุโรปและรัสเชีย ไมพ บในออสเตรเลยี นิวซแี ลนด นวิ คาลโิ ดเนยี - โรคพิษสนุ ขั บา สามารถตดิ กวางไดแ ตพ บนอ ยมาก พยาธภิ ายใน - โรคพยาธิปอด - พยาธลิ ําไส พบในกวางโตเตม็ วยั - พยาธใิ บไมใ นตบั ไมค อ ยพบในกวาง พยาธภิ ายนอก - เห็บ เหา และแมลงดดู เลอื ด การปอ งกนั รกั ษา ควรปรึกษาสัตวแพทย ซึ่งการรักษาทั่วไปจะเหมือนวัวควาย เรอ่ื งการปอ งกนั โรคเปน สง่ิ สาํ คญั ควรใหส ตั วไ ดร บั อาหารเตม็ ท่ี ฉดี วัคซีน กําจดั แมลงรบกวนภายนอก หากพบวาสัตวปวยควรแยกออก จากฝูง กวางทน่ี าํ เขา ใหมจ ากทอ่ี น่ื ไมค วรนําเขา ฝงู ทนั ทคี วรแยกเลรี ย งเพอ่ื สงั เกตอาการสกั ระยะเพอ่ื ปอ ง กันโรคตดิ ตอ จากทอ่ี น่ื เขา มาในฟารม วัคซีนท่ีฉีดปองกันหากพบวาท่ีในเขตสรางฟารมมกี ารระบาดของโรคปากเทา เปอ ยควรมกี ารทาํ วัคซนี โรคดงั กลา ว ทางเลอื กในการเลย้ี งเชงิ อนรุ กั ษ การเล้ียงกวางสามารถเลย้ี งในเชงิ อนรุ กั ษไ ด เพราะปจจบุ ันสภาพพนื้ ทป่ี า ไมของไทยเหลือนอย ลงทุกที การเลย้ี งกวางในประเทศทาํ ใหส ามารถรกั ษาสายพนั ธกุ วางในประเทศคอื กวางมา หรอื กวางปา ไทยไวไ ด และมกี ารนํากวางเมอื งรอ นหลายสายพนั ธเุ ขา มาทาํ การเพาะขยายพันธุในปจจุบัน เชน กวางรู ซาซ่ึงแตเ ดมิ มถี น่ิ กาํ เนดิ บรเิ วณหมเู กาะชวา สมุ าตรา ภายหลงั มกี ารเพาะขยายพนั ธใุ นนิวซแี ลนด นิวคา ลโิ ดเนีย จนกระทง่ั ตอ งนําเขา พนั ธกุ วางจากประเทศดงั กลา ว กวางชิกาซ่ึงเปน กวางเมอื รอ นเชนกนั มถี น่ิ กาํ เนดิ ในประเทศเวียดนาม ปจ จบุ นั มบี รษิ ทั เอกชนนําเขา มาทําการเพาะเลย้ี ง และขยายพนั ธเุ ปน ผลสาํ เรจ็ รูปแบบการเลย้ี งกวางเชงิ อนรุ กั ษน น้ั ประสบความสาํ เรจ็ ในหลายประเทศ โดยการใชพื้นที่ บริเวณภูเขาสูง อากาศแหง แลง อณุ หภมู เิ ปลย่ี นแปลงในแตล ะฤดสู งู ความอดุ มสมบรู ณข องดนิ นอ ย และ มีแหลงนา้ํ ไหลผา นทดลองปลอ ยใหก วางดาํ รงคช วี ติ โดยไมม กี ารรบกวน พบวา กวางสามารถดํารงคช วี ติ และแพรพันธุได การจัดรูปแบบการเลย้ี งกวางอกี แบบคอื จดั ใหม กี ารปรบั ปรงุ บรเิ วณใหม คี วามสวยงาม สามารถ เปนสถานที่ทองเที่ยว และเปนท่ีศึกษาสภาพชีวติ ตามธรรมชาตไิ ด

การเลย้ี งกวางอยา งไรไมผ ดิ กฎหมาย สําหรับการเลย้ี งกวางมขี อ ปฏบิ ตั เิ กย่ี วกบั พระราชบญั ญตั สิ งวนและคมุ ครองสตั วป า 2535 ซง่ึ มี ผลบงั คบั ใชต ง้ั แต 29 กุมภาพันธ 2535 \"การนําสัตวป า มาเพาะเลย้ี งเพื่อการศึกษาทางวชิ าการ หรอื ถา มใี ครครอบครองจะตอ งเปน สตั ว ที่เกิดจากการเพาะเลี้ยง\" ฉะนนั้ ผเู ร่ิมจะเล้ียงกวางจงึ ควรจดั หากวางจากแหลง ท่ที าํ การเพาะเลย้ี งอยา ง ถูกตองก็จะไมม ีปญหาในการทาํ ฟารม สรปุ หากเกษตรกรหรือผูสนใจท่ีจะทําฟารมกวางนั้นจําเปนท่ีจะตองศึกษาหาความรเู พม่ิ เตมิ ใหม าก เพราะการเฃ้ียงกวางเปน เรอ่ื งใหมแ ละบางครง้ั อาจตอ งประยกุ ตใื ชต ามความเหมาะสมเฉพาะท่ี ควรมี การศึกษาลูทางตลาดเพอ่ื ความมน่ั ใจกอ นลงมอื เลย้ี ง กางที่จะนาํ มาเลย้ี งในฟารม ควรหาซอ้ื จากแหลง ท่ี มีการเพาะเลี้ยงและขยายพันธือยางถูกตองจะไดไมมีปญหาเกี่ยวกับขอกฎหมายและจะตองมีความระลึก อยูเสมอวาการเลย้ี งสตั วท กุ ชนดิ ผเู ลย้ี งตอ งมจี ติ ใจเมตตากรณุ าตอ สตั วเ ลย้ี ง จดั ทาํ เอกสารอิเล็กทรอนิกสโดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร