ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านการเกษตรการผลิตน้ำตาล

การทำ�นํ้าหวานจาก ภมู ิปญั ญาการผลติ นํา้ ตาลจาก ต�ำ บลบางหมาก อำ�เภอกันตงั จังหวัดตรงั ตรงั ที่มาและความส�ำคัญ “จาก” เป็นพืชสกุลปาล์มชนิดเดียวที่สามารถ เจรญิ เตบิ โตไดด้ ใี นปา่ ชายเลน และมกั ขนึ้ เปน็ ดงขนาดใหญ่ เรียกว่า “ป่าจาก” โดยเฉพาะในพนื้ ทรี่ มิ ฝัง่ แม่นํา้ ตรัง เขตอ�ำเภอกันตัง จังหวัดตรัง บริเวณสองฝั่งแม่นํ้าจะ อุดมสมบูรณ์ไปด้วยป่าจาก ชุมชนในพื้นท่ีอ�ำเภอกันตัง เปน็ แหลง่ ปา่ จากทใี่ หญท่ ส่ี ดุ ของจงั หวดั และของประเทศ เป็นพืชเศรษฐกิจท่ีส�ำคัญที่อยู่คู่วิถีชีวิตของคนในพื้นท่ี มาช้านาน ชาวบ้านมวี ถิ ชี ีวิตในการหาเล้ยี งชพี ดว้ ยการ พง่ึ พาอาศยั ตน้ จาก โดยอาศยั ภมู ปิ ญั ญาชาวบา้ นทไี่ ดร้ บั การสืบทอดกันมาจากบรรพบุรุษหลายช่ัวอายุคน แต่ผ่านมาระยะเวลาหนึ่งการใช้ประโยชน์ต้นจากลดลง โดยเฉพาะการท�ำน�้ำตาลจากท่ีมีผู้ผลิตอยู่เพียง 5 ราย ในอ�ำเภอกันตัง ซ่ึงการท�ำน้�ำตาลจากเป็นองค์ความรู้ ทม่ี คี วามเสย่ี งตอ่ การสญู หายในอนาคต จึงมีความส�ำคญั เป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีการรักษา ถ่ายทอดองค์ความรู้ และน�ำองค์ความรู้ไปพัฒนาต่อยอดและส่งเสริมให้ มีการอปุ โภคและบรโิ ภคผลิตภัณฑจ์ ากต้นจากมากข้ึน ขั้นตอนและวธิ กี ารของภูมิปัญญา 1 2 คดั เลอื กงวงจากทมี่ คี วามสมบรู ณ์ ลอกกาบ บนงวงออกให้เหลือเฉพาะทะลายจากกับ ตดั ปลายงวงทม่ี ที ะลายออก โดยเฉอื นจาก ดา้ นลา่ งขน้ึ บนท�ำมมุ 45 องศา ใหบ้ างทสี่ ดุ งวงจาก โยกหรือใช้เท้าเหยียบที่ทะลาย ท�ำซ�้ำจ�ำนวน 3 วนั 3 เหยยี บลงใหถ้ งึ พน้ื งวงละจ�ำนวน 7 ครั้ง เอากระบอกไม้ไผ่หรือขวดพลาสติก ตอ่ ตน้ ตอ่ วนั เปน็ เวลาทงั้ หมดประมาณ 15 วนัทเี่ ตรยี ม ไวส้ อดเขา้ ไปในชอ่ งทเี่ จาะไว้ เพอื่ รองรบั นำ้� หวานทหี่ ยดลงมา ทง้ิ ไว้ 1 คืน ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ด้านการเกษตร 46 การผลิตนํ้าตาล

การแปรรปู นา้ํ หวานจาก 2 น้�ำหวานจากที่ได้จากการตัดปลายงวง การท�ำน�้ำหวานจาก น�ำน�้ำหวานท่ีกรอง จากแล้ว สามารถน�ำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ แลว้ ใสล่ งในกระทะใบบวั ใชไ้ ฟแรง ตม้ จน 1 หลักๆ ได้ 3 ชนดิ ดงั น้ี น้�ำหวานเดือด คร้ังท่ี 1 กวนน�้ำหวาน การท�ำนำ�้ สม้ จาก น�ำนำ�้ หวานทกี่ รองแลว้ ในกระทะ และช้อนฟองออกให้หมด บรรจุลงในไหท้ิงไว้ 3 - 4 วัน ให้เกิด ตม้ ตอ่ ไปจนนำ�้ หวานเดอื ด ครงั้ ท่ี 2 ตม้ นาน กระบวนการหมัก จะมีฟองผุดข้ึนมา 30 - 40 นาที ยกลงทง้ิ ไวใ้ หเ้ ยน็ บรรจขุ วด เรื่อยๆ จนล้นปากไห รอจนหมดฟอง น�ำไปแชช่ อ่ งนำ�้ แขง็ สามารถเกบ็ ไวไ้ ดน้ าน แสดงวา่ เสรจ็ สน้ิ กระบวนการหมกั ท�ำความ ประมาณ 7 - 10 วัน 3 สะอาดด้านนอกแล้วปิดปากไหด้วย การท�ำนำ�้ ผง้ึ (นำ�้ ตาล) น�ำนำ้� หวานทกี่ รอง พลาสตกิ รดั ปากไหใหส้ นทิ ทงิ้ ไวอ้ ยา่ งนอ้ ย แลว้ ใสล่ งในกระทะใบบวั ตม้ จนนำ�้ หวานเดอื ด 6 เดือน สามารถน�ำมาประกอบอาหารได้ กวนนำ้� หวานในกระทะ และชอ้ นฟองออก น้�ำส้มจากจะมีรสเปรี้ยวใช้ปรุงรสแทน ให้หมด ต้มทิ้งไว้จนน้�ำหวานเปล่ียนเป็น มะนาว บรรจุขวดขนาด 750 มิลลิลิตร สนี ำ้� ตาล มคี วามหนดื รอใหเ้ ยน็ และบรรจุ จ�ำหน่ายขวดละ 50 บาท น้�ำผ้ึงจาก ใส่ขวดขนาด 750 มิลลิลิตร จ�ำหนา่ ยราคาขวดละ70 บาท ขนาด 270 มิลลิลิตร จ�ำหนา่ ยขวดละ 10 บาท เจ้าของภูมปิ ญั ญา พิกัด นายสมบูรณ์ ผลิผล (วสิ าหกจิ ชมุ ชนแปลงใหญ่ อำ�เภอกันตงั ) เลขที่ 4/141 หมู่ 4 ตำ�บลบางหมาก อำ�เภอกันตัง จงั หวัดตรัง โทรศัพท์ 08 3175 8339 ตดิ ตอ่ สอบถาม สำ�นักงานเกษตรอำ�เภอกนั ตงั เลขที่ 1/1 ถนนขอ่ื นา ตำ�บลกนั ตงั อำ�เภอกันตัง จังหวัดตรัง โทรศพั ท์ 0 7525 1742 ภูมิปญั ญาทอ้ งถิน่ ดา้ นการเกษตร 47 การผลติ นํา้ ตาล

การทำ�น้ําตาลจาก ภูมิปัญญาการผลติ น้ําตาลจาก ต�ำ บลขนาบนาก อ�ำ เภอปากพนงั จงั หวดั นครศรธี รรมราช นครศรธี รรมราช ทมี่ าและความส�ำคัญ ต�ำบลขนาบนาก อ�ำเภอปากพนังเป็นแหล่งปลูก ต้นจากแหล่งใหญ่ โดยต้นจากเป็นพืชท่ีมีภูมิปัญญา การใชป้ ระโยชนท์ หี่ ลากหลายมาตง้ั แตบ่ รรพบรุ ษุ เชน่ การท�ำ นำ�้ ผง้ึ ขน้ นำ�้ ผง้ึ โซม หรอื นำ้� ตาลปบ๊ี การท�ำนำ�้ สม้ จาก การน�ำ มากลน่ั เป็นแอลกอฮอล์ เรยี กสรุ าชมุ ชน อาชพี หลกั ดงั้ เดมิ ของชุมชนในพื้นท่ีคือการท�ำนา กับการท�ำไร่ จากช่วงปี พ.ศ. 2530 เกดิ กระแสการเลยี้ งกงุ้ ทะเลในบอ่ เชงิ อตุ สาหกรรม ท�ำให้พืน้ ท่ที �ำนา และพนื้ ทีไ่ รจ่ ากถกู ปรบั เปลี่ยนกลายเปน็ บ่อเล้ียงกุ้งทะเลจ�ำนวนมาก หลังจากประสบปัญหา การเล้ยี งกุ้งทะเล ชาวบา้ นหันกลบั มาท�ำไร่จากอกี ครัง้ โดยมี “ไร่จันทรังษี” เป็นหนึ่งในไร่จาก ที่เปิดเป็นแหล่งเรียนรู้ อกี ทั้งยงั จ�ำหน่ายผลิตภัณฑน์ �ำ้ ตาลจากอกี ด้วย ขั้นตอนและวิธกี ารของภูมิปญั ญา 1 4 เลือกทะลายที่ไม่แก่ จัดเลือกทะลาย ต้นที่สมบูรณ์เพียงต้นละ 1 ทะลาย รงุ่ เชา้ ใช้ทบั ปาดท่ีก้านทะลาย 2 - 3 ครง้ั เพอื่ เอานำ�้ หวาน เกษตรกรส่วนใหญน่ ิยม ปอกเปลอื กหมุ้ ทะลายออก ทง้ิ ไว้ 15-20 วนั ปาดครง้ั แรกในชว่ งเยน็ ทง้ิ ไว้ 1 คนื ในชว่ ง ใชไ้ มห้ มุ้ ยาง ตที ่ีกา้ นทะลาย 30 - 40 คร้งั เช้าก็ท�ำการปาดซ�้ำอีก 1 ครั้ง เพื่อให้ได้ ปริมาณน�้ำหวานเพ่ิมมากข้ึน แล้วท้ิงไว้ 2 ตอ่ วนั จ�ำนวน 5 วนั ตวี นั เวน้ วนั ทง้ิ ไว้ 20 วนั2 - 3 ชั่วโมง และท�ำการตีซ�้ำอีกจ�ำนวน 4 วัน ตีวัน ใช้กระบอกรองรบั น้ำ� หวานโดยต้องใส ่ไ ม ้ เวน้ วนั รวมเปน็ 9 วัน เกษตรกรอาจจะ เคยี่ มประมาณครงึ่ ฝา่ มอื ลงไปในกระบอก 5 ท�ำการตีก้านทะลายจากไมเ่ ทา่ กนั 3 ตดั ทะลายทิ้ง โดยใหเ้ หลอื แตก่ ้านทะลาย เพือ่ ปอ้ งกนั การบดู เสยี ของนำ้� หวาน แล้วทิง้ ไว้ 1 คืน ซ่ึงเกษตรกรบางรายอาจ ใช้ดินเหนียวปิดบริเวณก้านทะลายไว้เพื่อ ให้หน้าปาดเย็น 48 ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ดา้ นการเกษตร การผลติ นา้ํ ตาล

นาํ้ หวานจากทไ่ี ด้จากการตัดปลายงวงจากแล้วสามารถน�ำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ หลักๆ ได้ 2 ชนดิ ดังน้ี การแปรรูปน้ําหวานเปน็ การแปรรปู น้าํ หวานเปน็ นํา้ ตาลผง 1 1 นํา้ ตาลจาก น�ำนำ้� หวานทไี่ ดใ้ สถ่ งุ กรองเพอื่ เอาใชน้ �้ำหวานที่สะอาด มสี ใี ส ในช่วงเดอื น มกราคม ไมเ้ คยี่ มออก จากนนั้ น�ำมามาเคยี่ ว ถึงเดือนมีนาคม จากงวง หรือทะลายที่ตัดใหม่ ในชว่ ง 1 - 15 วนั ในกระทะ ใช้เวลาเคี่ยวน้�ำหวาน ประมาณ 3 - 5 ชั่วโมง น�ำมาเค่ียวในกระทะ 3 - 5 ชั่วโมง ใช้ไฟอ่อน ให้อณุ หภมู อิ ยู่ในช่วง 120 - 125 องศาเซลเซยี ส 2 เมอื่ นำ�้ หวานเรมิ่ เหนยี ว ยกลงจาก ท�ำการกวน หรอื เคย่ี วดว้ ยไมพ้ ายจนมคี วามเหนยี ว 2 เตา เพื่อท�ำการโซมด้วยไม้โซม เทน�้ำตาลลงในถาดไม้ ใช้ไม้พายขย้ีประมาณ 20 - 30 นาที จนกลายเปน็ นำ้� ตาลผง ประมาณ 30 นาที เพ่ือใหน้ ้�ำตาล น�ำไปตากแดด 1 ช่ัวโมง แล้วน�ำมาผึ่งลมให้เย็น บรรจลุ งภาชนะทเ่ี ตรยี มไวเ้ พอื่ จ�ำหนา่ ยตอ่ ไป โดย 3 เยน็ ตัว นำ้� ตาลผงจ�ำหนา่ ย กโิ ลกรมั ละ 120 บาท สามารถ เกบ็ ไดป้ ระมาณ 6 เดือน ส�ำหรบั การท�ำน้ำ� ตาลผง ตกั น้�ำตาลจากกระทะบรรจใุ นป๊ีบ 3 4 เพอื่ จ�ำหน่าย ปี๊บละ 1,200 บาท มเี กษตรกรในต�ำบลขนาบนาก เพยี งกลมุ่ เดยี วทมี่ ี การผลติ ซง่ึ ในปจั จบุ นั ไมไ่ ดท้ �ำขายทว่ั ไป แตจ่ ะท�ำ ตามปรมิ าณทลี่ ูกค้าสั่งในบางช่วงเท่านั้น เจา้ ของภูมปิ ญั ญา พกิ ัด นายโกวิทย์ จนั ทรงั ษี เลขที่ 3 หมู่ 2 ตำ�บลขนาบนาก อำ�เภอปากพนงั จังหวดั นครศรีธรรมราช โทรศัพท์ 08 5784 5321 ตดิ ต่อสอบถาม 49 สำ�นักงานเกษตรอำ�เภอปากพนงั เลขท่ี 272 หมู่ 1 ซอยถมยา 1 ถนนชายทะเล ตำ�บลปากพนงั ฝง่ั ตะวนั ออก อำ�เภอปากพนงั จังหวัดนครศรีธรรมราช โทรศัพท์ 0 7551 7173 ภูมิปญั ญาท้องถนิ่ ดา้ นการเกษตร การผลิตน้าํ ตาล

การทำ�น้ําตาลออ้ ย ภมู ปิ ญั ญาการผลิตนาํ้ ตาลออ้ ย ตำ�บลบอ่ สวก อ�ำ เภอเมืองน่าน จงั หวดั นา่ น นา่ น ท่ีมาและความส�ำคัญ บ้านปา่ คาในอดีตเคยเป็นแหลง่ เพาะปลูก และผลิต น�้ำอ้อยที่ส�ำคัญของจังหวัดน่าน ด้วยสภาพของดินร่วนปน ทรายเหมาะสมกบั การปลกู ออ้ ย และมโี ปแตสเซยี มอยใู่ นดนิ ท�ำใหอ้ อ้ ยมคี วามหวานเปน็ พเิ ศษ เพราะในอดตี คนในชนบท จะบริโภคและใช้น้�ำอ้อย แทนน�้ำตาลทราย ทุกครอบครัว จะมีอาชีพปลูกอ้อย และแปรรูปน�้ำอ้อยโดยสืบทอด ภูมิปัญญาท้องถิ่นมาจากบรรพบุรุษ ซึ่งปัจจุบันยังคงมี ผสู้ บื ทอดภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ในการปลกู และแปรรปู นำ้� ออ้ ย ในชมุ ชนอยแู่ ตไ่ มม่ ากเชน่ ในอดตี เปน็ การรวมกลมุ่ ชาวบา้ น ทย่ี งั หวงแหน รกั ษาวถิ แี ละวฒั นธรรมของชมุ ชน เปน็ ผสู้ บื ทอด ภูมิปัญญาท้องถิ่นดังกล่าวไว้ โดยในเดือนพฤศจิกายนถึง กุมภาพันธ์ของทุกปีที่นี่จะเปิดให้ นักท่องเท่ียวได้สัมผัสวิถี ชมุ ชน และไดล้ ม้ิ รสความหวานของออ้ ยสด และนำ�้ ออ้ ยดว้ ย 50 ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ินดา้ นการเกษตร การผลติ นา้ํ ตาล

ขัน้ ตอนและวิธกี ารของภมู ิปัญญา 1 น�ำอ้อยมาตัดเป็นท่อนพอประมาณ ขูดท�ำ ความสะอาด ลา้ งน�ำ้ แลว้ น�ำเขา้ เคร่อื งหบี ออ้ ย บบี คน้ั เอานำ้� ออ้ ยออกมา สว่ นชานออ้ ยทเี่ หลอื น�ำไปตากแหง้ ประมาณ 1 แดด จากนน้ั น�ำมา ท�ำเป็นเชอื้ เพลงิ เคยี่ วน้ำ� ออ้ ย 2 กรองน�ำ้ อ้อยดว้ ยผ้าขาวบาง เอาสงิ่ เจอื ปนออก แลว้ น�ำนำ้� ออ้ ยมาตม้ เรง่ ไฟใหร้ อ้ นจนนำ้� ออ้ ยเดอื ด 3เมอ่ื นำ้� ออ้ ยเรม่ิ งวดใหผ้ อ่ นไฟลง และใชไ้ มพ้ าย คนให้ท่ัว และคนบ่อยๆ เคี่ยวด้วยไฟอ่อนจน น�ำ้ อ้อยเรมิ่ เหนยี ว 4 เมื่อน้�ำอ้อยเหนียวได้ที่ มีสีน�้ำตาลไหม้ น�ำไป ใส่ในแม่พมิ พท์ ่เี ตรียมไว้ หรือป้นั เปน็ ก้อน 5 รอให้น้�ำอ้อยแข็งตัวประมาณ 3 - 5 นาที น�ำออกจากแม่พิมพ์ก็จะได้น้�ำตาลอ้อยแท้ บรสิ ทุ ธ์ิ เกบ็ ไวใ้ นทแ่ี หง้ และเยน็ จ�ำหนา่ ยราคา กิโลกรัมละ 50 บาท เจา้ ของภูมปิ ญั ญา พกิ ดั นายสรุ พล วงค์ลงั กา (วิสาหกจิ ชมุ ชนกลมุ่ แปรรปู ผลผลิตการเกษตรจากออ้ ย บ้านปา่ คา) เลขท่ี 166 หมู่ 2 ตำ�บลบอ่ สวก อำ�เภอเมืองนา่ น จงั หวดั นา่ น โทรศัพท์ 08 5710 1294 ตดิ ตอ่ สอบถาม สำ�นกั งานเกษตรอำ�เภอเมืองน่าน หมู่ท่ี 8 ตำ�บลถมื ตอง อำ�เภอเมอื งน่าน จงั หวดั น่าน โทรศัพท์ 0 5478 5234 ภูมิปัญญาท้องถ่ินด้านการเกษตร 51 การผลติ นา้ํ ตาล

การทำ�นํ้าอ้อยภซู าง ภูมปิ ัญญาการผลติ นาํ้ ตาลออ้ ย ตำ�บลสบบง อ�ำ เภอภซู าง จังหวัดพะเยา ทมี่ าและความสำ�คัญ พะเยา ภูมิปัญญาชาวบ้านจากบรรพบุรุษ ท่ีสืบทอดสู่ลูกหลานชาวไทลื้อ บ้านสบบง คอื ผลติ ภณั ฑจ์ ากตน้ ออ้ ยโดยสมยั กอ่ นชาวบา้ น ได้ใช้ท่อนไม้แกะเป็นท่อนฟันเฟืองจ�ำนวน 2 ทอ่ น เพอ่ื ท�ำเครอื่ งหบี ออ้ ยโดยมกี ารใชว้ วั หรอื ควาย ขับเคล่ือนเครื่องหีบอ้อย และน�ำอ้อยมา หีบจนไดน้ ำ้� แลว้ จึงน�ำไปใสก่ ระทะต้ม เคีย่ วจน เหนียวข้น พอได้ทีจ่ ึงจดั ท�ำเป็นกอ้ น เพอ่ื น�ำไปใชป้ ระโยชน์ เปน็ วัตถใุ หค้ วามหวาน ต่อมาจงึ ได้ พัฒนาผลิตภณั ฑ์ และวิธีการบางอยา่ งให้ทนั สมัย และประหยดั เวลาการผลติ จึงไดค้ ิดคน้ เครือ่ ง หีบออ้ ยจากเหลก็ เทียม ดว้ ยหัวรถไถเดนิ ตาม เพื่อสะดวกตอ่ การผลติ และประหยัดเวลา รวมถงึ การพัฒนาผลิตภณั ฑใ์ หส้ ะดวก ตอ่ การใชส้ อย จึงไดม้ าเปน็ ผลติ ภัณฑ์ตราดอยออ้ ย ซึ่งประกอบ ดว้ ย อ้อยกอ้ น ออ้ ยกะทิ หรอื อ้อยผสมเนอ้ื มะพร้าว งาขาว งาด�ำ ถัว่ ลิสง และผลติ ภัณฑใ์ หม่ อ้อยผง ผลิตด้วยกรรมวิธีจากธรรมชาติที่สะอาดปลอดภัย สืบสานวัฒนธรรมท้องถ่ิน เชิดชู เศรษฐกิจระดบั รากหญา้ 52 ภมู ิปญั ญาท้องถิ่นดา้ นการเกษตร การผลิตนํ้าตาล

ขนั้ ตอนและวธิ กี ารของภมู ปิ ัญญา พิกดั 1 ตัดอ้อยจากไร่อ้อยด้วยแรงงานคน น�ำมาหีบด้วย เครอื่ งหบี ออ้ ย ใชห้ วั รถไถเดนิ ตาม เปน็ ตวั ขบั เคลอ่ื น 2 หลงั จากนนั้ จงึ น�ำนำ�้ ออ้ ยทไ่ี ดไ้ ปตม้ ประมาณ 4 – 5 ชัว่ โมง ต้มจนน�ำ้ อ้อยเหนยี วและข้น 3 ยกลงจากเตา รอให้น�้ำอ้อยเย็น จึงท�ำเป็นก้อน จะได้น้�ำอ้อยกอ้ น 4 หากต้องการท�ำน้�ำอ้อยกะทิ น�ำมะพร้าวขูด และ มะพร้าวห่นั ชนิ้ ลงเคี่ยว จนมะพร้าวสกุ พอนำ�้ อ้อย ท่ีใส่มะพร้าวเย็นลง ใส่ถั่วลิสงค่ัว งาขาว งาด�ำ คนใหเ้ ขา้ กัน ท�ำเปน็ กอ้ นจะได้น้�ำออ้ ยกะทิ เจ้าของภมู ิปญั ญา นายธชั ชยุต​ สามสี (วิสาหกจิ ชุมชนกลมุ่ ดอยอ้อยนาํ้ ออ้ ยสบบง) เลขที่ 150 หมทู่ ี่ 3 ตำ�บลสบบง อำ�เภอภูซาง จังหวัดพะเยา โทรศัพท์ 09 8816 1821 ตดิ ต่อสอบถาม สำ�นกั งานเกษตรอำ�เภอภซู าง เลขที่ 250 ถนนสบบง-บา้ นฮวก ตำ�บลสบบง อำ�เภอภซู าง จงั หวัดพะเยา โทรศัพท์ 09 7297 3242 ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ ดา้ นการเกษตร 53 การผลติ นํา้ ตาล

การทำ�ไซรปั ออ้ ยอินทรยี ์ ภูมปิ ญั ญาการผลติ นํา้ ตาลออ้ ย ต�ำ บลจอมบงึ อำ�เภอจอมบงึ จังหวดั ราชบุรี ท่ีมาและความส�ำ คญั น�้ำตาลอ้อยอินทรยี ว์ ิถีไทย เกดิ จากการ ค้นหาทุนเดิมที่มีอยู่แล้วในชุมชนท้องถ่ินของ ตนเอง ซ่ึงเกษตรกรส่วนใหญ่ในต�ำบลจอมบึง ราชบุรี จงั หวดั ราชบรุ ี เปน็ เกษตรกรชาวไรอ่ อ้ ย ในพนื้ ท่ี มีการปลูกอ้อยเพื่อส่งโรงงานน�้ำตาลในปริมาณ มากในแต่ละปี แต่เกษตรกรกลับแบกรับภาระ หนส้ี นิ และถกู กดราคาจากโรงงานนำ้� ตาล ไรส่ ขุ พว่ ง จึงได้น�ำอ้อยท่ีมีมากในพ้ืนที่ มาปลูกในกระบวนการแบบอินทรีย์วิถีไทย และน�ำอ้อยมา แปรรูปเป็นน�้ำตาลอ้อย โดยใช้ภูมิปัญญาท้องถ่ิน หีบน�้ำอ้อยมาเค่ียวจนงวด กลายเป็นน้�ำตาล อ้อยมีกลิ่นหอมรสหวานเฉพาะตัวท่ีแปลกไปจาก น�้ำตาลชนิดอ่ืน ซึ่งเกษตรกรเจ้าของเร่ืองราว และผลผลติ นไ้ี ดร้ บั การตรวจสอบคณุ คา่ และคณุ ภาพ ภายใตม้ าตรฐานอนิ ทรยี ว์ ถิ ไี ทย (EarthSafe Standard) ซึ่งการันตีว่า ผลผลิตที่ได้รับปลอดภัย ไร้สารเคมี 100 เปอร์เซ็นต์ โดยเกษตรกร เป็นผู้ด�ำเนนิ ชวี ติ ในวิถแี บบพอเพยี ง และรู้จกั มาตรฐานอินทรียว์ ิถไี ทยแล้ว 54 ภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ ด้านการเกษตร การผลติ นาํ้ ตาล

ขน้ั ตอนและวธิ ีการของภูมปิ ญั ญา เวลาประมาณ 4 ชว่ั โมง จนนำ�้ ออ้ ยเรม่ิ งวด มีลกั ษณะคลา้ ยนำ�้ ผึ้ง หรือตังเม ท�ำการหีบออ้ ย แล้วน�ำนำ้� อ้อยทไี่ ด้ ใส่ลง ค่อยๆ เบาไฟ เพ่ือไม่ให้น้�ำอ้อยเดือดจัด 1 4ในกระทะทีต่ ง้ั อยูบ่ นเตาใหเ้ ตม็ ประมาณ ดูจากฟองน้�ำอ้อยท่ีเดือด ตักลงในขวด บรรจุภัณฑ์ จ�ำหน่ายน้�ำเชื่อมไซรัปอ้อย 60 ลิตร ต่อกระทะ อนิ ทรยี ์ ขนาด 185 มลิ ลลิ ติ ร ขวดละ 50 บาท 5 หลงั ติดไฟในเตา โดยใชช้ านออ้ ยตากแห้ง 2 โดยตอ้ งให้ไฟรอ้ นอยูต่ ลอดเวลา เมอื่ น้ำ� อ้อยเดือด ให้ใชส้ ุ่มครอบไว้ และใช้ 3ไมต้ กั ฟองออกตลอดเวลา เจ้าของภูมิปญั ญา พิกัด นายอภิวรรษ สขุ พว่ ง เลขท่ี 107 หมู่ 10 ตำ�บลจอมบงึ อำ�เภอจอมบึง จังหวดั ราชบรุ ี โทรศัพท์ 08 9379 8950 ติดตอ่ สอบถาม สำ�นักงานเกษตรอำ�เภอจอมบึง ถนนราชบุรี-ผาปก ตำ�บลจอมบึง อำ�เภอจอมบงึ จงั หวัดราชบุรี โทรศพั ท์ 0 3226 1139 ภูมิปญั ญาทอ้ งถิน่ ด้านการเกษตร 55 การผลติ นา้ํ ตาล

การแปรรูปอ้อยก้อน ภมู ิปัญญาการผลิตนํา้ ตาลอ้อย ตำ�บลเข่ือนผาก อำ�เภอพรา้ ว จังหวัดเชียงใหม่ เชยี งใหม่ ที่มาและความส�ำคญั วิสาหกิจชุมชนกลุ่มน้�ำอ้อยเมืองป้าว บ้านขวัญ ประชา ต�ำบลเขอ่ื นผาก ไดม้ กี ารแปรรูปน�ำ้ อ้อยก้อนมาเปน็ เวลากวา่ 20 ปี ดว้ ยภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นจากรุ่นสูร่ นุ่ สืบทอด ในเขตพนื้ ทต่ี �ำบลปา่ ตมุ้ และเขอ่ื นผาก อ�ำเภอพรา้ ว แรกเรมิ่ การด�ำเนินกิจกรรมจาก 2 คน และในปัจจุบันมีสมาชิก วสิ าหกจิ ชมุ ชน จ�ำนวน 9 คน กลมุ่ มกี ารพฒั นาจนมผี ลติ ภณั ฑ์ ของกลุ่ม ได้แก่ น้�ำออ้ ยกอ้ น นำ้� ตาลอ้อย และน้ำ� อ้อยค้ันสด แล้วยังได้พัฒนาอย่างต่อเนื่อง โดยการสร้างบรรจุภัณฑ์ เพอ่ื สรา้ งมลู คา่ เพม่ิ ใหก้ บั ผลติ ภณั ฑ์ แตย่ งั คงรกั ษาวธิ กี ารผลติ แบบดั้งเดิม สืบทอดตามประเพณีวัฒนธรรมโบราณ ท�ำให้ กล่มุ มีรายไดเ้ พ่ิมข้นึ อีกดว้ ย 56 ภมู ปิ ัญญาท้องถนิ่ ด้านการเกษตร การผลิตน้ําตาล

1 4ขั้นตอนและวธิ ีการของภูมปิ ญั ญา น�ำน้�ำอ้อยที่ได้ ออกมากวนด้านนอก คัดเลือกต้นอ้อยที่มีคุณภาพดี ปริมาณ เพือ่ ลดอณุ หภูมิ 1 - 2 นาที จากนั้นเทใส่ นำ้� ตาลสงู ไขมันตำ่� เพ่ือลดการไม่จบั เป็น กอ้ นของนำ�้ ออ้ ยมาปรมิ าณ 1 ตนั โดยเนน้ แมพ่ มิ พ์ ใชเ้ วลา 2 - 3 นาที ใชไ้ มป้ าดใหเ้ รยี บ 2 ใช้สายพนั ธุ์ ขอนแก่น 2 และขอนแกน่ 3 จะได้น้�ำอ้อยก้อนปริมาณ 100 กิโลกรัม น�ำต้นอ้อยมาเข้าหีบ เพื่อบีบเอาน�้ำอ้อย ตอ่ ตน้ ออ้ ยนำ�้ หนกั 1 ตนั ขน้ึ อยกู่ บั ความหวาน ปริมาณ 500 กโิ ลกรมั และคณุ ภาพของอ้อย 3กรองน�้ำอ้อยท่ีได้มา ใส่กระทะเพื่อเคี่ยว ปริมาณ 70 กิโลกรัมต่อกระทะ จะได้ ทง้ั หมด 7 กระทะ ผสมปนู ขาว 1 ชอ้ นโตะ๊ เคยี่ วโดยใชไ้ ฟออ่ น ประมาณ 1 - 2 ชวั่ โมง ในกระทะแรก และ 30 - 45 นาทใี นกะทะ ถดั ไป โดยรวม 7 กระทะ ใชเ้ วลาประมาณ 7 - 8 ช่ัวโมง เจ้าของภมู ิปัญญา พิกัด นายบญุ ศรี ใจด้วง (วิสาหกิจชมุ ชนกลมุ่ นา้ํ ออ้ ยเมอื งปา้ ว บ้านขวญั ประชา) เลขที่ 37 หมู่ 8 ตำ�บลเขือ่ นผาก อำ�เภอพร้าว จงั หวัดเชียงใหม่ โทรศัพท ์ 08 0037 4787 ติดตอ่ สอบถาม สำ�นกั งานเกษตรอำ�เภอพร้าว หม่ทู ่ี 4 ตำ�บลเวียง อำ�เภอพรา้ ว จังหวัดเชียงใหม่ โทรศพั ท์ 0 5347 5295 ภูมปิ ัญญาท้องถ่นิ ดา้ นการเกษตร 57 การผลติ นํ้าตาล

การทำ� นำ�้ ตาลออ้ ยกอ้ น ภูมิปัญญาการผลิตน้าํ ตาลออ้ ย ต�ำ บลช่นื ชม อำ�เภอช่ืนชม จงั หวัดมหาสารคาม มหาสารคาม ท่มี าและความส�ำคัญ เกษตรกรบ้านโคกกลาง ต�ำบลชื่นชม อ�ำเภอช่ืนชม จังหวัดมหาสารคาม มีอาชีพท�ำ น�้ำอ้อยก้อนเป็นอาชีพเสริมหลังจากการท�ำนา เพอื่ สรา้ งรายไดเ้ สรมิ ใหแ้ กค่ รอบครวั เปน็ อาชพี ทที่ �ำ กนั มานานโดยสบื ทอดมาจากบรรพบรุ ษุ แตเ่ ครอ่ื งมอื และอุปกรณ์มีการพัฒนาไปตามสภาพสังคม และสง่ิ แวดลอ้ มทเี่ ปลยี่ นไป การท�ำนำ้� ออ้ ยกอ้ นถอื ได้ว่าเป็นการแปรรูปผลผลิตทางการเกษตรเพ่ือ เพ่ิมมลู คา่ โดยเกษตรกรเอง ซ่งึ เร่มิ ตง้ั แต่การปลกู อ้อยครั้งแรกในช่วงปลายฤดูฝน ประมาณเดือน ตลุ าคมถงึ เดอื นพฤศจกิ ายน พอครบ 1 ปี กส็ ามารถ ตดั ออ้ ยมาแปรรปู ได้ ออ้ ยทป่ี ลกู สามารถเกบ็ เกยี่ ว ผลผลิตไดน้ าน 3 - 4 ปี จงึ จะรอ้ื ปลกู ใหม่ 1 ขน้ั ตอนและวิธกี ารของภูมิปญั ญา น�ำออ้ ยทีต่ ดั มาหบี เพื่อบีบเอานำ้� และควรเคย่ี ว ภายในวันน้ัน ถ้าท้ิงไว้ข้ามคืน จะท�ำให้เป็น 2 น�ำ้ ตาลได้ยาก กรองนำ้� ออ้ ยดว้ ยผา้ ขาวบาง เพอื่ น�ำสงิ่ เจอื ปน ออกใหส้ ะอาด แลว้ น�ำไปน�ำไปเคย่ี วในกระทะ โดยใช้ไฟสม่�ำเสมอ เม่ือน�้ำอ้อยเริ่มเดือด ท�ำการช้อนฟองออก 58 ภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่นดา้ นการเกษตร การผลติ นาํ้ ตาล

เมอ่ื นำ้� ออ้ ยเดอื ดมากจนกลายเปน็ นำ�้ เชอ่ื ม ระหวา่ งทร่ี อนำ้� เชอ่ื มนนั้ ใหเ้ ตรยี มพมิ พไ์ ว้ 3 5 จะต้องกวนน้�ำเช่ือมให้ท่ัวๆ กระทะ ส�ำหรับหยอดนำ�้ เช่ือม เพอื่ ไม่ใหน้ �้ำเชอ่ื มไหมท้ ี่ขอบกระทะได้ หยอดน้�ำเชื่อมใส่พิมพ์แล้วทิ้งไว้ประมาณ 6เมอ่ื นำ�้ เชอื่ มยบุ ตวั ใหใ้ ชไ้ มแ้ ปน้ ตกั นำ�้ เชอ่ื ม8 - 10 นาที จนนำ้� ตาลแข็งตัว แลว้ แคะ 4ไปทดสอบโดยการเขย่าในนำ้� เย็น ให้นำ�้ เชอื่ ม ออกจากพิมพ์ ใชใ้ บออ้ ยถกั เปน็ ชะลอม เพอ่ื บรรจนุ ำ�้ ตาล หลุดจากแป้น ถ้าบีบดูแล้วน้�ำเชื่อม อ้อยก้อน 7 ยังอ่อนตัวอยู่ ให้เคี่ยวต่อไปจนกว่า น�้ำเชอ่ื มจะแขง็ ตัว เจา้ ของภูมปิ ัญญา พกิ ดั นายโสภสิ ปะวะเท (วิสาหกิจชมุ ชนออ้ ยแปลงใหญ่ บ้านโคกกลาง) เลขที่ 67 หมู่ 7 ตำ�บลช่ืนชม อำ�เภอช่ืนชม จังหวดั มหาสารคาม โทรศัพท์ 08 0750 9771 ตดิ ต่อสอบถาม สำ�นกั งานเกษตรอำ�เภอช่ืนชม หมู่ 3 ตำ�บลชืน่ ชม อำ�เภอช่นื ชม จงั หวดั มหาสารคาม โทรศัพท์ 0 4375 1194 ภมู ปิ ญั ญาท้องถิน่ ดา้ นการเกษตร 59 การผลติ นา้ํ ตาล

การแปรรูปนาํ้ ออ้ ย ภมู ปิ ัญญาการผลิตนาํ้ ตาลอ้อย ตำ�บลเทอดไทย อำ�เภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย ที่มาและความส�ำคัญ เชียงราย เดิมชุมชนนี้เป็นคนชาวไทยใหญ่ในรัฐฉานของ ประเทศพม่า ซึ่งหนีการสู้รบมาตั้งรกรากในพ้ืนที่นี้แล้ว ต้ังชอ่ื บ้านวา่ บ้านหนิ แตก และมาเปลีย่ นในภายหลังจาก ทม่ี กี ารสรู้ บกบั รฐั บาลไทย เปน็ บา้ นเทอดไทย โดยยงั รกั ษา วฒั นธรรม และประเพณขี องตนอยา่ งเข้มแข็ง รวมถึงการ หีบน�้ำอ้อยพันธุ์พ้ืนเมือง และแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ซึ่งยงั คงรกั ษาวธิ กี ารด้ังเดมิ ไว้จนถงึ ปจั จบุ ัน ขนั้ ตอนและวธิ ีการของภูมิปญั ญา 1 เลือกใช้อ้อยสายพันธุ์ดั้งเดิม น�ำต้นอ้อย ทไี่ ดอ้ ายเุ หมาะแกก่ ารหบี นาํ้ มาลา้ งใหส้ ะอาด 2 น�ำน�้ำอ้อยที่ได้มาเคี่ยวไฟอ่อนประมาณ 4 ชัว่ โมง 3 น�ำน้�ำอ้อยท่ีเค่ียวแล้ว มาเทลงแม่พิมพ์บรรจุ ในถุงเพื่อจ�ำหน่ายหรือบริโภคในครัวเรือนต่อไป ราคาจ�ำหน่ายกิโลกรัมละ 50 บาท เจา้ ของภมู ิปญั ญา พิกัด นายพีรณัฐ แสงยอด (กลมุ่ น้ําอ้อยบ้านเทอดไทย 1) เลขที่ 262 หมู่ 13 ตำ�บลเทอดไทย อำ�เภอแม่ฟา้ หลวง จังหวัดเชียงราย โทรศพั ท์ 08 7696 0437 ตดิ ตอ่ สอบถาม สำ�นักงานเกษตรอำ�เภอแม่ฟ้าหลวง เลขท่ี 1/1 ตำ�บลแมฟ่ ้าหลวง อำ�เภอแม่ฟ้าหลวง จงั หวดั เชยี งราย โทรศัพท์ 0 5350 6703 60 ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ ดา้ นการเกษตร การผลิตนํ้าตาล

แนวทางการพฒั นาต่อยอด ภูมิปัญญาท้องถนิ่ ด้านการเกษตรการผลิตนาํ้ ตาล แนวทางการพัฒนาต่อยอดและอนุรักษ์ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ การผลติ นำ�้ ตาล จากผลผลติ ทางการ เกษตร นอกจากการผลิตออกมาได้เป็นผลิตภัณฑ์ใน รูปแบบด้ังเดิม เช่น น�้ำตาลมะพร้าว น้�ำตาลโตนด น้�ำตาลจาก และน้�ำตาลอ้อย เกษตรกร เจ้าหน้าท่ี ส่งเสริมการเกษตร ผู้บริโภค รวมถึงทุกภาคส่วน ที่เกยี่ วขอ้ ง ยังสามารถพฒั นาต่อยอดสร้างผลติ ภณั ฑ์ เพมิ่ มลู คา่ เพอ่ื เพมิ่ รายไดจ้ ากแนวทางการพฒั นา ดงั นี้ 1 การพัฒนาศักยภาพการผลิตเพ่ือเพ่ิมขีด 5 ก า ร วิ จั ย แ ล ะ พั ฒ น า ผ ลิ ต ภั ณ ฑ ์ ความสามารถในการแข่งขัน โดยการ เพ่ือสร้างมูลค่า และการขยายตัว ปรับปรุงหรือใช้พันธุ์พืชที่เหมาะสม ด้วย ทางธุรกิจ เพ่ิมความหลากหลาย การน�ำเทคโนโลยีและนวัตกรรมใหม่มาใช้ ให้กับสินค้า ด้วยการค�ำนึงถึง ผสมผสานกับภมู ิปัญญาทอ้ งถิน่ ความต้องการ และความเหมาะสม ของผู้บริโภคหรือลูกค้า เช่น 2 อนรุ ักษ์ภมู ิปัญญาการผลติ นำ�้ ตาล ดว้ ยการ กลุ่มลูกค้าผู้รักสุขภาพ กลุ่มแม่บ้าน สรา้ งแรงจูงใจในการสบื ทอดอาชีพ สง่ เสรมิ และกลุ่มลกู ค้าทว่ั ไป เปน็ ต้น ให้มีการเผยแพร่ภูมิปัญญา วิถีชีวิตและ วัฒนธรรม เพื่อสร้างการรับรู้ และกระตุ้น 6 ส่งเสริมการรวมกลุ่มและการสร้าง ความสนใจ เครือข่ายเกษตรกร สนับสนุนกลุ่ม ให้มีความเข้มแข็ง พัฒนาทักษะ 3 ส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงเกษตรและ ความรใู้ นทกุ มติ ิ เชิงวฒั นธรรม เพอ่ื สรา้ งรายได้ ควบคไู่ ปกบั การประกอบอาชพี การเกษตร และกระตุ้น ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ ดา้ นการเกษตร 61 การมีส่วนร่วมของคนในชมุ ชน การผลติ นํ้าตาล 4 การสร้างความรู้ความเข้าใจถึงความส�ำคัญ ของการพฒั นาคณุ ภาพสนิ คา้ ใหไ้ ดม้ าตรฐาน ความปลอดภยั และโทษของการใช้สารพิษ ในกระบวนการผลติ แกเ่ กษตรกร และผบู้ รโิ ภค รวมถึงพัฒนาและส่งเสริมผลิตภัณฑ์ให้ได้ มาตรฐาน

ตวั อยา่ งการสรา้ งมลู คา่ เพมิ่ จาก นา้ํ ตาลมะพรา้ ว การสร้างมูลค่าเพ่ิมจากน้�ำตาลมะพร้าว โดย จังหวัดสมุทรสงคราม มีนโยบายที่ต้องการส่งเสริม อนุรักษ์และต่อยอดการผลิตน�้ำตาลมะพร้าวแม่กลอง ใหอ้ ยคู่ กู่ บั จงั หวดั สมทุ รสงคราม จงั หวดั ไดใ้ หก้ ารสง่ เสรมิ การแปรรปู ผลติ ภณั ฑน์ ำ�้ ตาลมะพรา้ ว เพอื่ กระจายรายได้ ทางเศรษฐกจิ สเู่ กษตรกรและชมุ ชนในพนื้ ที่ มกี ารพฒั นา ต่อยอดเป็นน้�ำตาลมะพร้าวแท้แม่กลองขนาดซองละ 8 กรมั ใชส้ �ำหรับชงกบั กาแฟ แปรรูปเปน็ ก้อนใชใ้ นการ ปรุงอาหาร พร้อมทั้งมอบครุภัณฑ์เคร่ืองท�ำน้�ำตาล มะพร้าวแท้แม่กลองแบบซองให้กับวิสาหกิจชุมชน อ�ำเภอละ 1 เคร่อื ง เพ่ือน�ำไปต่อยอดแปรรูปผลิตภัณฑ์ น้�ำตาลมะพร้าวแท้แม่กลองสร้างมูลค่าเพ่ิมให้กับ ผลติ ภณั ฑข์ องกลมุ่ ปจั จบุ นั มกี ารตอ่ ยอดการใชม้ ะพรา้ วแท้ กบั หลายๆ ผลติ ภัณฑ์ เช่น การต่อยอดเป็นนำ�้ ตาลเม็ด นำ�้ ตาลผง นำ�้ ตาลไซรปั นำ�้ ตาลไซเดอร์ ซง่ึ สามารถน�ำไป ใชเ้ ปน็ สว่ นผสมของอาหารคาวหวานและเครอ่ื งดม่ื ตา่ งๆ ไดอ้ ยา่ งหลากหลาย ตวั อยา่ งการสรา้ งมูลคา่ เพมิ่ จาก น้าํ ตาลจาก การสร้างมูลคา่ เพ่มิ จากน�้ำตาลจาก ที่ต้องการของลูกค้าเป็นจ�ำนวนมาก จากน้ัน โดยส�ำนกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบ ส�ำนักงานพัฒนาชุมชน ได้เข้ามาส่งเสริมต่อยอด และการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.) ด้วยการให้สมาชิกได้มีการคิด วางแผน การเขียน อ�ำเภอกนั ตงั มกี ารจดั ท�ำหลกั สตู รทอ้ งถน่ิ โครงการรองรับการสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐ “การท�ำนำ�้ ตาลจาก” จ�ำนวน 40 ชว่ั โมง และการพัฒนาผลิตภัณฑ์เข้าสู่มาตรฐานสินค้าชุมชน โดยมีการรวมกลุ่มชาวบ้านผู้ประกอบ (OTOP) ตอ่ ไป อาชีพจากต้นจาก กว่า 30 คน เพ่ือมา ไรจ่ ันทรังสี โดยคุณโกวทิ ย์ จันทรงั สี เปน็ แหล่ง เรียนรู้การท�ำน�้ำตาลจากเป็นผลส�ำเร็จ เรียนรู้เร่ืองราวของต้นจาก ได้มีการแปรรูปน�้ำตาลสด สามารถสร้างเป็นสินค้าของชุมชน และน้�ำตาลปี๊บท่ีได้จากต้นจาก แปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ ได้หลายอยา่ ง ท้งั น้ำ� ตาลจากสด นำ�้ ตาล ที่หลากหลาย เชน่ น้ำ� ผึง้ จาก น�้ำตาลจากชนดิ ผง และ จากเข้มข้น และน้�ำส้มจาก ซ่ึงเป็น นำ�้ สม้ จาก เป็นต้น 62 ภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่นิ ด้านการเกษตร การผลติ น้ําตาล

ตวั อย่างการสร้างมูลคา่ เพม่ิ จาก นํา้ ตาลโตนด การสร้างมลู ค่าเพมิ่ จากน้�ำตาลโตนด โดย บรษิ ัท ตาลบุรี ฟดู้ จ�ำกัด มกี าร พัฒนาผลิตภัณฑ์เพ่ือการสร้างมูลค่าเพิ่ม สร้างงานและอาชีพให้กับชุมชนจากการ ปลูกตาลโตนดในรูปแบบเกษตรอินทรีย์เชิงอนุรักษ์ในจังหวัดสงขลาและจังหวัด ใกลเ้ คยี ง ชว่ ยสรา้ งรายไดใ้ หก้ บั ชมุ ชนผปู้ ลกู ตาลโตนดอยา่ งยง่ั ยนื มกี ารวจิ ยั การแปรรปู และพัฒนาเครื่องปอกจาวตาลและเน้ือลูกตาล ตลอดจนเคร่ืองผลิตน�้ำหวาน ตาลโตนด และนำ้� ตาลโตนดชนดิ ผง โดยไมต่ อ้ งผสมนำ�้ ตาลทราย สามารถน�ำมาพฒั นา ต่อยอดให้เป็นผลิตภัณฑ์ได้อย่างหลากหลาย มีค่าดัชนีน�้ำตาลต่�ำ ซึ่งผู้รักสุขภาพ ผู้ป่วยเบาหวาน และความดนั สามารถรบั ประทานได้ มลู ค่าเพม่ิ ท่ไี ดจ้ ากโครงการ ประโยชนท์ ี่ไดร้ ับ 1 สร้างอาชีพและรายได้ให้กับชุมชนผู้ปลูก 1 เพิ่มทางเลือกในการบริโภคน้�ำตาลให้กับ ตาลโตนด จ�ำนวน 148 ครัวเรือน ใหเ้ พ่มิ ผู้รักสุขภาพ ผู้ป่วยโรคเบาหวานและ ข้นึ กว่า 2.5 เท่า จากการรับซอ้ื น้ำ� ตาลสด ความดนั จาก 80 บาท เป็น 200 บาท คิดเป็นเงนิ ประมาณ 3.3 ลา้ นบาทตอ่ ปี 2 สร้างงานจากตาลโตนดให้กับชุมชนได้ ตลอดปี และช่วยลดปญั หาการวา่ งงาน 2 เพมิ่ มลู คา่ ผลติ ภณั ฑน์ ำ้� ตาลโตนด 2-3 เทา่ จาก 150 บาทตอ่ กโิ ลกรมั เปน็ 330 - 350 บาท 3 ช่วยลดการใช้สารเคมีด้วยการส่งเสริม ต่อกิโลกรมั การปลูกต้นตาลโตนดเกษตรอินทรีย์ เชิงอนุรักษ์และยกระดับผลิตภัณฑ์ 3 สรา้ งยอดขายใหป้ ี พ.ศ. 2561 ประมาณ ตาลโตนดจากชมุ ชนสู่ตลาดโลก 8 ลา้ นบาท ภมู ิปัญญาท้องถน่ิ ด้านการเกษตร 63 การผลิตนํา้ ตาล

ตัวอยา่ งการสร้างมลู คา่ เพิม่ จาก นํา้ ตาลออ้ ย คุณวราภัสร์ ศรีเดช ท่ีผันตัวเองมาเป็นเกษตรกร ทจ่ี งั หวดั ชยั นาท คดิ คน้ ผลติ ภณั ฑแ์ ปรรปู จากออ้ ย ทง้ั นำ้� ตาลออ้ ย ไซรัปอ้อย และสครับจากน้�ำตาลอ้อย ที่ใช้วัตถุดิบจาก ธรรมชาติปลอดภัย และเปน็ มติ รกับสง่ิ แวดลอ้ ม ยกตวั อย่าง การแปรรูปผลิตภัณฑ์ของที่ฟาร์ม ไดแ้ ก่  น้ำ� ตาลอ้อย เมือ่ น�ำมาบรรจใุ หส้ วยงาม สามารถสรา้ ง มลู ค่าเพม่ิ จาก 3 กระปกุ 100 บาท เป็นกระปกุ ละ 150 บาท  ไซรัปอ้อย บรรจุใส่ขวดท่ีสวยงามและได้มาตรฐาน สามารถสร้างมูลค่าเพ่ิมไดเ้ ป็นขวดละ 200 บาท  สครับผิวจากน�้ำตาลอ้อย สามารถท�ำขายได้ในราคา กระปุกละ 250 - 300 บาท คุณยุทธพงษ์ กอบกาญจนา เจ้าของไร่จอมยุทธ์ ทป่ี ลูกอ้อยอนิ ทรีย์ มใี บรับรองเกษตรอินทรียแ์ บบมีสว่ นรว่ ม จากสามพรานโมเดล มกี ารน�ำนำ�้ ออ้ ยมาแปรรปู เพอ่ื เพม่ิ มลู คา่ โดยท�ำนำ�้ ออ้ ยคนั้ นำ้� เปน็ หลกั และยงั ท�ำนำ�้ ตาลทงั้ นำ้� ตาลปบ๊ี น้ำ� ตาลทราย และไซรัปดว้ ย 64 ภมู ปิ ัญญาท้องถนิ่ ดา้ นการเกษตร การผลติ นา้ํ ตาล

บรรณานุกรม กนกพร มูสิกเสถียร. 2547. เคร่ืองหยอดนํ้าตาลปึก. โครงงานวิศวกรรมการอาหาร. ภาควิชาวิศวกรรมอาหาร. คณะวิศวกรรมศาสตร์. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำ�แพงแสน. กรมประชาสัมพนั ธ์. 2563. ผ้วู ่าฯ สมุทรสงคราม เปิดการอบรมการพฒั นาบรรจภุ ัณฑ์ เพื่อเพ่ิมมูลค่าเพิ่ม นํ้าตาลมะพร้าวแท้แม่กลองเป็นมิตรต่อสุขภาพ. สบื คน้ 31 พฤษภาคม 2564. จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/print_ news/TCATG201215120835525. กาญจนา จันทรสิงห.์ 2563. มะพร้าว. ฐานขอ้ มลู ท้องถิ่น จังหวัดกําแพงเพชร – ตาก. สาํ นักวิทยบรกิ าร และเทคโนโลยสี ารสนเทศ. มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏกําแพงเพชร. เกศรนิ ทร์ เพช็ รรตั น์ ดวงพร แซต่ งั้ ดวงกลม ตงั้ สถติ พร และนพพร สกลุ ยนื ยงสขุ . 2555. การพัฒนาลูกอม สมุนไพรไทยพ้ืนบ้าน : ลดการอักเสบและดับกล่ินปาก. คณะเทคโนโลยคี หกรรมศาสตร.์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลพระนคร. คมชัดลึก. 2560. “นํ้าตาลจาก” สร้างอาชีพชาวตรัง. สืบค้น 31 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.komchadluek.net/news/edu-health/288041. เดลินิวส์. 2564. เชิญนักธุรกิจศึกษาการทำ�น้ําตาลมะพร้าวแม่กลอง. สืบค้น 31 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.dailynews.co.th. ไทยรัฐออนไลน์. 2564. พาณิชย์มึน! นํ้าตาลทรายล่องหนจากระบบ 116 ล้าน ก.ก. สบื คน้ 31 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.thairath.co.th/content/158731. ธนิดา ศิริสัมพนั ธ.์ 2564. อดตี ผจู้ ัดการดารา ผันตวั เปน็ เกษตรกร สร้างสรรค์ “สครบั จากนํา้ ตาลออ้ ย”. สบื ค้น 31 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.technolo gychaoban.com/marketing/. นภษร ศรวี ลิ าศ. 2560. เพยี รตาลสด หยาดความหวานจากความเพยี รของชาวตำ�บลนาง ตะเคียน จงั หวัดสมุทรสงคราม. สบื ค้น 1 มิถนุ ายน 2564. จาก https://www.facebook.com/pleanyodtarn/posts/. นัย บำ�รุงเวช. 2560. ท่องเที่ยวเชิงเกษตรไปกับการทำ�น้ําตาลมะพร้าว. สืบค้น 31 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.technologychaoban.com/folkways/ article_18403. ภมู ปิ ัญญาท้องถน่ิ ดา้ นการเกษตร 65 การผลติ นาํ้ ตาล

บรรณานุกรม ประภสั สร รอดรตั น.์ 2563. นาํ้ ตาลทท่ี ำ�จากอะไรหวานทส่ี ดุ . สบื คน้ 25 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.ay-sci.go.th/aynew/630930-5. มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. ม.ป.ป. ตาลโตนด. คณะทรัพยากรธรรมชาติ. สงขลา. สืบค้น 25 พฤษภาคม 2564. จาก http://www.natres.psu.ac.th/FNR/ vfsouthern/. มลู นธิ สิ ยามกมั มาจล. ม.ป.ป. รเู้ พอื่ รกั ษ.์ ..มะพรา้ วแมก่ ลอง. สบื คน้ 31 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.scbfoundation.com/media_knowledge/document/. วรฤทัย หาญโชติพันธ. 2559. ปัจจัยท่ีส่งผลต่อความสำ�เร็จของผู้ประกอบการนํ้าตาล มะพร้าวในภาคตะวันตก. วิทยานิพนธ์บริหารธุรกิจมหาบัณฑิต. ภาควิชา การพฒั นาธรุ กจิ อตุ สาหกรรมและทรพั ยากรมนษุ ย.์ บณั ฑติ วทิ ยาลยั . มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยพี ระจอมเกล้าพระนครเหนือ. วรรณษา บุนนาค. 2563. การทำ�น้ําตาลมะพร้าว. สืบค้น 31 พฤษภาคม 2564. จาก https://thaisynergy.org/2020/09/07/1749/. สุนทร ตรนี นั ทวนั . 2559. ฟรกุ โตส ภัยรา้ ยทำ�ลายสุขภาพ. คลังความรู้ SCiMatch. สถาบนั พฒั นาองคก์ รชมุ ชน (องคก์ ารมหาชน). 2564. “วถิ คี น วถิ โี หนด” ทต่ี ำ�บลกระดงั งา อำ�เภอสทิงพระ จังหวัดสงขลา. สำ�นักพัฒนานวัตกรรมชุมชนจัดการความรู้ และสื่อสาร. สืบคน้ 25 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.thaipost.net/main/detail/97567. สยามไทยรฐั . 2564. เกษตรกร อ.บ้านคา จ.ราชบุรี หนั มาปลูกออ้ ยพันธุ์คั้นแปรรูปเปน็ นํา้ ตาลใส่แมพ่ ิมพม์ ลี วดลาย. สืบค้น 30 พฤษภาคม 2564. จาก https://siam rath.co.th/n/220848. สว่ นสง่ เสรมิ และพฒั นาทรพั ยากรปา่ ชายเลน. 2553. การจดั การปา่ จากในลมุ่ นาํ้ ปากพนงั . สำ�นักอนรุ ักษท์ รพั ยากรป่าชายเลน. กรมทรพั ยากรทะเลและชายฝัง่ . กรงุ เทพฯ. สำ�นักงานเกษตรและสหกรณ์จังหวัดสมุทรสงคราม. 2562. ข้อมูลเพื่อการวางแผน มะพร้าวผลจังหวัดสมุทรสงครามปี 2562. กลุ่มสารสนเทศการเกษตร. สำ�นักงานเกษตรและสหกรณจ์ ังหวัดสมุทรสงคราม. 66 ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นดา้ นการเกษตร การผลติ น้ําตาล

บรรณานุกรม สำ�นักงานส่งเสริมการค้าในต่างประเทศ. 2562. รายงานสินค้านํ้ามันมะพร้าวในตลาด สหรัฐอเมริกา. สืบค้น 27 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.ditp.go.th/ contents_attach/567745.pdf. สำ�นกั วิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตท่ี 5 จังหวดั ชยั นาท. ม.ป.ป. การจดั การโรคขาวออ้ ย ในภาคกลาง และภาคตะวนั ตกโดยใช้พนั ธุ์สะอาด. การจดั การความรู้. ห้องปฏิบัติการวิเคราะห์ค่าทาง น้ําตาลและสารอนุพันธ์. 2562. ชนิดของนํ้าตาล. สบื คน้ 31 พฤษภาคม 2564. จาก https://www.csdlabservices.com/2019/ article-2. อษุ า ภูคัสมาส. 2556. นา้ํ ตาลและบทบาทสำ�คัญของสารใหค้ วามหวาน. วิชาการ 43(1) : 33-39.2559. CPALL Innovation. 2562. น้าํ ตาลโตนด ตรา ตาลบรุ ี. สบื คน้ 31พฤษภาคม 2564. จาก http://www.7innovationawards.com/award/detail-1168. Health & Cuisine. 2559. นํ้าตาลออ้ ย. สบื ค้น 30 พฤษภาคม 2564. จาก http:// www.foodietaste.com/. MedThai. 2560. จากสรรพคุณและประโยชน์ของต้นจาก 14 ข้อ ! (ลูกจาก). สบื คน้ 31 พฤษภาคม 2564.จาก https://medthai.com/. Medthai. 2560. อ้อย สรรพคุณและประโยชน์ของต้นอ้อย 88 ข้อ !. สบื ค้น 31 พฤษภาคม 2564.จาก https://medthai.com/. MGR Online. 2559. 10 อันดับผลไม้กลูโคสสูง. สืบค้น 27 พฤษภาคม 2564. จาก https://mgronline.com/.  ภูมิปัญญาท้องถ่นิ ด้านการเกษตร 67 การผลติ นํ้าตาล

คณะผู้จัดทำ� ทปี่ รกึ ษา ผอู้ ำ�นวยการกองวจิ ัยและพัฒนางานสง่ เสริมการเกษตร นางปาลลิน พวงมี จดั ทำ�โดย 1. นางสาวสรุ างค์ศรี วาเพชร ผอู้ ำ�นวยการกลมุ่ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ และนวตั กรรมดา้ นการเกษตร 2. นายสญั ญา เธยี รสนุ ทร นกั วิชาการส่งเสริมการเกษตรชำ�นาญการพิเศษ 3. นายจิรวิทย์ เฮงหริ ัญญวงษ ์ นกั วชิ าการสง่ เสริมการเกษตรชำ�นาญการพเิ ศษ 4. นางสาววลิ าสินี ลีทวที รพั ย ์ นักวิชาการสง่ เสรมิ การเกษตรชำ�นาญการ 5. นางสาวจฑุ ามาศ กรพี านิช นักวิชาการสง่ เสริมการเกษตรปฏบิ ัติการ 6. นางสาวอารยา สขุ เกษม นกั วิชาการส่งเสรมิ การเกษตรปฏิบัติการ 7. นางสาวนิศารัตน์ สวุ รรณสวัสดิ์ นกั วิชาการสง่ เสริมการเกษตรปฏบิ ตั กิ าร 8. นางสาวเจนจริ า ยองรัมย ์ นกั วชิ าการสง่ เสรมิ การเกษตร 9. นางสาวธนพร ไชยสงคราม เจา้ หนา้ ที่บันทกึ ขอ้ มูล จดั ท�ำ ต้นฉบับ เรยี บเรยี ง และออกแบบ 1. นางสาววลิ าสินี ลที วีทรัพย์ นกั วิชาการสง่ เสรมิ การเกษตรชำ�นาญการ 2. นางสาวจฑุ ามาศ กรพี านชิ นกั วชิ าการส่งเสรมิ การเกษตรปฏบิ ัตกิ าร 3. นางสาวอารยา สุขเกษม นกั วชิ าการสง่ เสรมิ การเกษตรปฏิบตั ิการ 4. นางสาวเจนจิรา ยองรมั ย์ นักวชิ าการสง่ เสริมการเกษตร 5. นางสาวธนพร ไชยสงคราม เจ้าหนา้ ทบ่ี นั ทกึ ข้อมลู กลมุ่ ภมู ปิ ัญญาท้องถนิ่ และนวัตกรรมด้านการเกษตร กองวิจยั และพฒั นางานสง่ เสรมิ การเกษตร กรมส่งเสรมิ การเกษตร โทร : 0 2940 6038 ภายใน 337 Website : www.research.doae.go.th E–mail : [email protected] 68 ภูมิปัญญาท้องถนิ่ ดา้ นการเกษตร การผลติ น้ําตาล

ภาพ : ส�ำนักงานเกษตรอ�ำเภอเมืองนา่ น จดั ทำ� โดย กลมุ่ ภูมิปญั ญาท้องถน่ิ และนวตั กรรมด้านการเกษตร กองวจิ ยั และพัฒนางานส่งเสริมการเกษตร กรมส่งเสรมิ การเกษตร โทร : 0 2940 6038 ภายใน 337 Website : www.research.doae.go.th E–mail : [email protected]