องค์ความรู้ เพิ่มประสิทธิภาพการผลิตสู่การเป็น smart officer : พืชไร่ ธัญพืช

คมู อื ปฏิบัติงานเจาหนาที่สง เสริมการเกษตร เรอ่ื ง องคความรู เพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการผลิต สูก ารเปน smart officer : พืชไร ธญั พชื ISBN 978-974-403-949-1 พมิ พค ร้งั ท่ี 1 ป 2556 จาํ นวน 10,000 เลม พิมพท ่ี โรงพิมพช ุมนมุ สหกรณการเกษตรแหง ประเทศไทย จํากดั

คํานาํ การทาํ งานสง เสรมิ การเกษตร เปน การทาํ งานทม่ี งุ ปรบั ปรงุ คณุ ภาพชวี ติ และความ เปน อยขู องเกษตรกร โดยเจา หนา ที่สงเสรมิ การเกษตร เปน ผนู ําความรูและเทคโนโลยที ่ี เหมาะสมถา ยทอดสเู กษตรกรกลมุ เปา หมาย ป 2556 กรมสง เสรมิ การเกษตรไดจ ดั ทาํ “คมู อื ปฏบิ ตั งิ านเจา หนา ทส่ี ง เสรมิ การเกษตร” เพอ่ื เปน องคค วามรใู หเ จา หนา ทส่ี ง เสรมิ การเกษตร ไดใ ชเ ปน แนวทางการปฏบิ ตั งิ าน สง เสรมิ การเกษตรในพน้ื ท่ี โดยไดร วบรวมและเรยี บเรยี งเนอ้ื หาตามหลกั วชิ าการทถ่ี กู ตอ ง สามารถอา งองิ ได และถอดบทเรยี นจากหลกั ปฏบิ ตั จิ รงิ สามารถประยกุ ตใ ชก บั งานสง เสรมิ การเกษตรในแตละพ้ืนที่ จาํ นวน 24 รายการ แบงเปน เน้อื หาดานการเพิ่มประสิทธภิ าพ การผลติ พชื เศรษฐกิจ ดา นเคหกิจเกษตร และการเพม่ิ มูลคาสินคาเกษตร และดานเทคนิค การทํางานสง เสรมิ การเกษตร คมู อื ปฏบิ ตั งิ านเจา หนา ทส่ี ง เสรมิ การเกษตร เรอ่ื ง “องคค วามรเู พม่ิ ประสทิ ธภิ าพ การผลติ ... สกู ารเปน smart officer : พชื ไร ธญั พชื ” เลม นป้ี ระกอบดว ยเนอ้ื หาเกย่ี วกบั การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการผลติ พชื ไรแ ละธญั พชื ชนดิ ตา งๆ ทส่ี าํ คญั ซง่ึ เจา หนา ทส่ี ง เสรมิ การเกษตร สามารถนาํ ไปปรบั ใชใ หเ หมาะสมกบั ลกั ษณะการทาํ งาน ตามบทบาทและหนา ทค่ี วามรบั ผดิ ชอบ และหวงั ใหเ กดิ แนวคดิ การพฒั นาทกั ษะในการทาํ งานสง เสรมิ การเกาตรเพอ่ื ประโยชนข อง เกษตรกรตอ ไป กรมสงเสรมิ การเกษตร ขอขอบคุณในความรวมมอื ยา งดยี ง่ิ จากหนว ยงาน และเจา หนา ทท่ี เ่ี กย่ี วขอ ง ในการใหข อ มลู และภาพประกอบสาํ หรบั การจดั ทาํ หนงั สอื เลม น้ี และหากเจา หนาทีส่ ง เสรมิ การเกษตรมขี อ เสนอแนะเพ่ิมเติม ขอไดโ ปรดแจง มายงั กรมสงเสริมการเกษตรใหท ราบดวย ทัง้ น้ี เพื่อประโยชนในการปรับปรุงสาํ หรบั การใชง าน ครั้งตอไป (นางพรรณพมิ ล ชญั ญานวุ ตั ร) อธบิ ดกี รมสง เสรมิ การเกษตร สงิ หาคม 2556

บทนํา พชื ไร - ธัญพืช เปนกลุมสินคา เกษตรท่มี คี วามสาํ คญั ที่เปนทง้ั พืชอาหารและพืช พลังงาน ซึ่งปจจุบันมีแนวโนมที่จะเปนปญหาสําคัญในความตองการพืชพลังงานและ อาหาร ทม่ี แี นวโนม เพม่ิ ขน้ึ จากการเพม่ิ ของประชากรโลก แตก ารผลติ พชื อาหารลดลงดว ย ขอ จาํ กดั ของพน้ื ท่ี เทคโนโลยที ม่ี อี ยู และยงั ตอ งเผชญิ กบั ความทา ทายจากการเปลย่ี นแปลง ของสภาพภูมิอากาศและความตอ งการของพลังงาน องคความรูเพมิ่ ประสิทธิภาพการผลติ ... สูก ารเปน smart officer : พชื ไร ธญั พชื เปนเอกสารที่รวบรวมองคค วามรู ขอ ควรปฏบิ ตั ิทสี่ ําคัญในแตละชวงเวลาของการผลิตพชื ตลอดหว งโซก ารผลติ เพอ่ื เปน ขอ มลู ใหแ กเ จา หนา ทส่ี ง เสรมิ การเกษตรศกึ ษา และนาํ ไป ถายทอดใหแกเกษตรกรในการพัฒนาระบบการผลิตพืชไร-ธัญพืชใหมีปริมาณเพิ่มข้ึนและ คุณภาพเหมาะสม จากการผลติ ภายในประเทศตอไป สวนสง เสริมการผลิตพืชไร สงิ หาคม 2556

สารบญั หนา ที่ เร่อื ง 1 15 ขา ว 24 ออ ยโรงงาน 31 ขาวโพดเลย้ี งสัตว 37 ขา วฟาง 43 เดอื ย 52 ยาสบู 61 ถั่วเหลอื ง 69 ถ่วั ลิสง 77 ถว่ั เขียว 85 งา 93 ทานตะวัน 102 มนั สาํ ปะหลงั 109 ฝา ย 115 ปอแกว 123 สับปะรด 131 ขาวโพดหวาน 138 ขา วโพดฝก ออ น ถว่ั เหลอื งฝก สด ภาคผนวก

ขา ว ขัน้ ตอนการปลกู และการดแู ลรกั ษาขาว (ขาวไวตอชวงแสง และขา วไมไวตอชวงแสง) การทาํ นาหวา น ระยะกลา ระยะแตกกอ ระยะตง้ั ทอ งออกดอก ระยะน้ํานมและขาวสุก ระยะเก็บเกีย่ ว การเตรียมการ 1 - 25 วัน 26 - 60 วัน 61 - 90 วัน 91 - 120 วัน ใสปุยครง้ั ท่ี 1 ใสป ยุ ครง้ั ท่ี 2 ใสป ุยครั้งท่ี 3 การใหน ้ํา การทาํ นาดํา/นาโยน ตกกลา เร่ิมตงั้ ทอ ง ออกดอก เก็บเกี่ยว การเตรยี มดิน การปลกู ขาว การใสป ยุ การใหน ํา้ การกําจัดวัชพชื การปฏิบตั ิ แบง ไดเปน 2 ข้ันตอน คอื มี 3 วิธี การใสป ยุ มี 2 ปจ จัย ที่ตอง 1) ระยะขา วงอก มี 2 วิธี คอื กอ นและหลงั การเกบ็ เกี่ยว 1. การไถดะ และไถแปร คาํ นงึ ถึง คือ พนั ธุขาวและดิน ควรรักษาระดบั 2.5 2. การคราด หรอื ใชล กู ทุบ 1. นาดํา เปนวิธีการทํา ในพ้ืนทปี่ ลกู ขา ว เซนติเมตร 1. วิธเี ขตกรรม เชน การไถดะ กอ นการเก็บเกย่ี ว นาท่มี กี ารนาํ เมล็ดขา วไป 1. พันธขุ า ว ทไี่ วตอ ชว งแสง 2) ระยะปกดาํ ถึงขาว ไถแปร และไถพรวน เพ่อื กําจดั 1. สํารวจแปลงนาหากขาวออกรวง การเตรยี มพันธุ เพาะ ในแปลงทเ่ี ตรียม จะตอบสนองตอ ปยุ ตํา่ ควร แตกกอ ควรรักษา วชั พืช และพลิกดนิ ตาก ประมาณ 80 % ของขาวท่ีปลกู ให 1. เมล็ดพนั ธขุ าวปลกู ทด่ี ี ไว (แปลงกลา) ใหง อก ใสป ุย 2 ครั้ง เนอ่ื งจากปลูก ระดบั 8 เซนตเิ มตร 2. สารกาํ จัดวัชพชื ประเภท นับเปนวันแรกของการออกดอก มลี ักษณะดงั นี้ เปนตน กลา แลว ถอนตน ไดป ล ะครงั้ สวนพันธุข า ว 3) ระยะแตกกอสงู สดุ กอ นและหลังวัชพชื งอก เชน 2. หลังจากขา วออกดอก 21 วนั - เมลด็ พันธบุ รสิ ทุ ธ์ิ ไมนอ ย กลา ไปปกดาํ ไมไ วตอ ชว งแสง จะตอบสนอง ควรรักษาระดบั 10 เพรททลิ าคลอร, บวิ ทาคลอร, ควรระบายนาํ้ ออกจากแปลง กวา 98% 2. นาหวานนาํ้ ตม ตอ ปยุ สูง ควรใสปุย 3 ครง้ั เซนติเมตร ควนิ คลอแรก, ไซฮาโลอบบิวทลิ , 3. หลังขาวออกดอกประมาณ - สง่ิ เจอื ปนสูงสุดไมเกิน 2% เปนการปลูกขา วโดยการ เนื่องจากใหผลิตสงู และปลกู 4) หลังขาวออกดอก บีสไพริแบก-โซเดยี ม, ฟน อกซา 28 - 30 วนั ดว ยระยะเวลาเกบ็ เกย่ี ว - ความงอกไมต ํ่ากวา 80% หวานเมล็ดลงไปในนาที่ ขาวไดต ลอดป 21 วัน ระบายน้าํ ออก พรอป-พ-ี เอทิล, โพรพานิล เปนตน ที่เหมาะสมหลังการเกบ็ เก่ียว - ความชื้นไมเ กิน 14% เตรยี มพื้นท่ีไวแลว โดยตรง 2. ดนิ ท่ปี ลกู นา ดินเหนยี ว จากแปลง สารเคมีใดๆ กต็ าม ทนี่ ํามาใชเพอื่ หลังการเก็บเกย่ี ว 2. แหลง พนั ธุขา วปลูก 3. นาโยน เปน การทํานา ดนิ รวน ดินทราย การใสป ุย ฆาทําลายหรอื ยับยงั้ การเจรญิ 1. ไมเผาฟางขา ว - ศนู ยเ มล็ดพันธขุ า ว โดยเพาะกลาขาวลงถาด ก็จะแตกตา งกนั ไปตามชนิด เตบิ โตของวชั พชื ไมว าจะเปนใน 2. ควรไถกลบตอซังเพื่อกําจดั วัชพืช - ศนู ยข า วชมุ ชนผลติ เมลด็ พนั ธุ หลุม พอขาวอายุ 15 วนั ของดิน ขณะทวี่ ชั พชื งอกข้ึนมาแลว หรอื ยงั และตากดิน - หนว ยงานราชการและ ถอนตนขาวไปโยนลงใน เปนเมล็ดอยู ตลอดจนชิ้นสว นตา งๆ 3. เพ่มิ ความอุดมสมบูรณข องดิน ภาคเอกชนท่ผี านการรบั รอง แปลงนา ของวชั พืชที่ขยายพนั ธไุ ดท่ีอยูใ นดนิ โดยใสปุยคอก ปยุ หมัก หรอื ปลกู คุณภาพ หรอื อยบู นดนิ พืชปุยสด เพาะกลา สาํ หรบั ปก ดาํ ศัตรูพชื ทสี่ ําคญั 1. ขาววชั พืช เชน ขา วดดี ขาวเดง ขาวนก ขาวลาย เปนตน 2. โรค เชน โรคไหม โรคใบขีดโปรงแสง โรคใบสสี ม โรคถอดฝก ดาบ โรคขอบใบแหง เปน ตน 3. แมลงศตั รู เชน เพลีย้ ไฟ เพลีย้ กระโดดหลังขาว เพลย้ี กระโดดสีนํา้ ตาล เปนตน 4. สัตวศ ตั รู เชน นกกระต๊ิดขหี้ มู และปูนา เพาะเมล็ดสาํ หรับนาหวา นน้าํ ตม เพาะกลาสาํ หรับนาโยน

เทคนิคการปลกู และดแู ลรกั ษาขาว 1. การเตรียมการกอนปลูก 1.1 การเตรยี มดนิ สาํ หรบั การทาํ นาแยก ไดเ ปน 2 ข้ันตอน คือ 1. การไถดะ และไถแปร การไถดะเปนการไถครั้งแรก พลิกดินขึน้ มาแลวเวนชว งใหเมล็ดวัชพชื งอก แลวไถครงั้ ท่ี 2 หรือไถแปรฝงกลบตน วชั พชื ลงในดิน จะชว ยลดปรมิ าณวัชพชื ไดมาก ชวงเวลาระหวาง ไถครัง้ แรกกบั ครัง้ ที่ 2 ขึน้ กับปจจยั ในการงอก ของเมล็ดวชั พชื โดยเฉพาะความช้ืน ถามคี วามชนื้ พอเหมาะจะทําใหง อกไดดี และใชเวลาไมนาน โดยทวั่ ไปประมาณ 7 วัน 2. การคราด หรอื ใชลูกทุบ โดยการใชลกู ทุบ หรือเคร่ืองไถพรวนจอบหมุน ปรับพื้นท่ใี หเ รียบ และ ทําเปนเทอื กพรอมทีจ่ ะปก ดํา เปน การทาํ ตอจากขน้ั ตอนท่ี 1 1.2 การเตรียมพนั ธุ เลอื กใชเ มล็ดพันธุดมี ลี ักษณะ ดงั น้ี 1. เมล็ดพนั ธุบริสุทธไิ์ มน อ ยกวา 98 เปอรเ ซ็นต 2. สงิ่ เจอื ปนสงู สุดไมเ กนิ 2 เปอรเ ซน็ ต มเี มลด็ พนั ธอุ น่ื (พนั ธปุ น) สงู สดุ ไม เกนิ 20 เมลด็ ตอ จาํ นวนเมลด็ 500 กรมั ขา วแดงปน สงู สุดไมเ กนิ 10 เมลด็ ตอ จํานวนเมลด็ 500 กรัม 3. ความงอกไมต าํ่ กวา 80 เปอรเซ็นต 4. ความชื้นไมเกนิ 14 เปอรเซ็นต 1.3 การเตรียมตน พนั ธขุ า วปลูก 1. นาหวาน : การนาํ เมล็ดพันธขุ า วมาแชในนํา้ นานประมาณ 1 วัน และ นาํ เมลด็ มาผง่ึ ในที่รม และมอี ากาศถา ยเทดี นํากระสอบปา นชบุ นา้ํ จนชุม มาหมุ เมลด็ พนั ธุ โดยรอบ รดน้าํ ทุกเชา และเย็น เพอื่ รกั ษาความชมุ ชืน้ หมุ เมลด็ พนั ธไุ วน านประมาณ 2 วนั กอ นท่จี ะนาํ ไปหวา น 2. นาดํา : การนําเมล็ดขาวมาเพาะปลกู ในแปลงเพาะกลา จนไดต น กลา มีอายปุ ระมาณ 25 - 30 วนั แลว จงึ ถอนเพ่ือเอาไปปก ดํา หากใชเคร่ืองปก ดาํ จะโรยเมล็ด ขาวในถาดเพาะกลา จนอายปุ ระมาณ 8-10 วัน นาํ ไปปก ดํา 3. นาโยน : นําเมล็ดขาวมาเพาะในถาดเพาะกลา ดูแลตน กลาจนมีอายุ ประมาณ 10-15 วนั ตน กลา สงู ประมาณ 3 – 5 นว้ิ แลวนําไปโยนลงในแปลง 2

2. วิธกี ารปลูกขาว วธิ กี ารปลกู ขาวมีหลายวธิ ี ขึน้ อยูกับความพรอ มและความตอ งการของเกษตรกร ไดแก การทํานาดํา นาหวาน และนาโยน 1. การทํานาดํา การทํานาดํานิยมในพื้นที่ท่ีมีแรงงาน เพยี งพอ เปน วธิ กี ารทาํ นาทม่ี กี ารนาํ เมลด็ ขา วไปเพาะ ในแปลงทเ่ี ตรียมไว (แปลงกลา ) ใหงอกเปน ตน กลา แลวถอนตนกลาไปปกดําในกระทงนาที่เตรียมไว และมีการดูแลรกั ษาจนใหผลผลติ ซ่งึ ในปจ จุบันเรม่ิ มีการนําเคร่ืองจักรปกดํามาใชในพื้นที่นามากขึ้น เนือ่ งจากขาดแคลนแรงงาน อตั ราเมล็ดพันธทุ ใี่ ช เพาะกลาทแี่ นะนํา 5 กิโลกรมั ตอ ไร 1.1 พนั ธขุ า วไมไ วตอ ชว งแสงหรอื ขา วนาปรัง เชน พนั ธสุ ุพรรณบุร1ี ชัยนาท1 พษิ ณโุ ลก 2 สันปา ตอง1 ควรใชร ะยะปกดาํ ระหวาง แถวและระหวางกอ 20 x 20 เซนตเิ มตร หรอื 20 x 25 เซนตเิ มตร 1.2 พันธุขาวไวตอชวงแสงหรือ ขาวนาปี เชน เหลืองประทิว123 ขาวดอกมะล1ิ 05 กข15 กข6 ปทุมธาน6ี 0 ควรใชร ะยะ ปกดาํ 25 x 25 เซนตเิ มตร 1.3 ปกดําจบั ละ 3-5 ตน ปก ดาํ ลกึ ประมาณ 3-5 เซนตเิ มตร จะทาํ ใหข าว แตกกอใหมไ ดเ ตม็ ท่ี การปกดําลึกจะทําใหข า วตง้ั ตวั ไดชา และแตกกอไดนอ ย 2. การทาํ นาหวาน การทาํ นาหวา น เปน การปลกู ขาวโดยการหวานเมลด็ ลงไปในนาที่เตรียม พื้นทไี่ วแ ลวโดยตรง เปน วธิ ีการท่ีนิยมมากในปจ จุบัน เน่ืองจากประหยดั แรงงานและเวลา อัตราเมล็ดพันธทุ ่ีแนะนํา ไรละ 12 - 15 กิโลกรมั ตอไร การทาํ นาหวา น แบงเปน 2 วิธี คอื 2.1 นาหวา นขา วแหง เปน การหวา นเมล็ดขาวเพ่อื คอยฝน และมชี อ่ื เรยี ก ปลกี ยอ ยไปตามวิธีปฏิบตั ิ คอื - การหวา นสาํ รวย เปน การหวา นเมล็ดขาวแหงในสภาพดนิ แหง เนอ่ื งจากฝนยงั ไมตก โดยหลงั จากการไถแปรครัง้ สุดทา ยแลว หวา นเมลด็ ขา วลงไปโดยไม ตอ งคราดกลบ เมลด็ จะตกลงไปอยูใ นระหวา ง กอ นดนิ เมื่อฝนตกลงมาเมลด็ ขา วจะงอก ขนึ้ มา ในบางพนื้ ท่หี ลงั จากการหวา นขาวแหง แลวมกี ารคราดกลบ หรือไถกลบ - การหวา นหลงั ขไ้ี ถ เปน การหวา นในสภาพทม่ี ฝี นตกลงมา และนาํ้ เรมิ่ จะขงั ในกระทงนา เมอ่ื ไถแปรแลวกห็ วานเมลด็ พันธขุ า วตามหลัง แลวคราดกลบทนั ที 2.2 นาหวา นขา วงอก หรอื นาหวา นนาํ้ ตม โดยการนาํ เมลด็ พนั ธขุ า วทถ่ี กู เพาะใหง อกมีตุมตา (มรี ากงอกประมาณ 1-2 มลิ ลเิ มตร) ไปหวา นลงในกระทงนา ซ่ึงมี 3

การเตรยี มดินจนเปนเทือก แยกเปน - การหวานหนีนาํ้ ทําในนานา้ํ ฝน เนื่องจากการหวา นขาวแหงหรือ ทาํ การตกกลา ไมท นั เมื่อฝนมามาก หลงั จากเตรียมดินเปนเทือกดแี ลว ก็หวา นขาวท่ีเพาะ จนงอก ลงไปในกระทงนาท่มี ีนํ้าขงั อยูมากจึงเรียกวา นาหวานน้ําตม - นาชลประทาน หรือนาในเขตทม่ี แี หลง นาํ้ อดุ มสมบูรณ การทํา นาในสภาพนี้มกั จะใหผ ลผลิตสงู หลังจากเตรียมดนิ เปนเทอื กดแี ลว ระบายนาํ้ ออกหรือให เหลอื นํา้ ขังบนผืนนานอ ยท่ีสดุ นาํ เมล็ดพันธขุ าวท่งี อก “ตุม ตา” หวา นลงไป แลวคอยดูแล ควบคุมการใหนา้ํ มกั จะเรียกการทาํ นาแบบนี้วา “การทาํ นานํ้าตมแผนใหม” 3. การทํานาโยน การทํานาโยน เปนการทํานาที่สามารถควบคุม ปองกันขาววัชพืชได ผลดี และตน ทุนการผลิตต่าํ กวา เม่ือเปรยี บเทยี บการปลกู ขา วแบบตางๆ เชน การปก ดํา ดวยคน หรือดวยเครื่องปกดํา เพราะการทํานาโยน ใชเมล็ดพันธุ 2–4 กิโลกรัม/ไร จากเดมิ 15-20 กโิ ลกรมั /ไร ประหยดั เมล็ดพันธุไดถ งึ 80–85% การโยนกลา ใหมนี าํ้ ในแปลงประมาณ 1 ซม. นาํ ถาดกลาขา วทมี่ ีอายุ 10-15 วัน ไปวางรายในแปลงทเี่ ตรียมไวใหก ระจายสมํ่าเสมอ อัตรา 60-70 กระบะตอ ไร จากนน้ั คนทจี่ ะโยนกลา จะนําถาดกลามาวางพาดบนแขน แลวใชม อื ดงึ กลา ขาวออกจาก ถาดโยนในแปลง โดยโยนใหสูงกวา ศรีษะ ตน กลา จะพุงลงโดยใชสวนรากทมี่ ีดนิ ตดิ อยลู ง ดินกอ น การโยนกลา 1 คน สามารถโยนไดว ันละ 4- 5 ไร 4. การดูแลรกั ษา 4.1 การใสปุย ปจจัยที่เกษตรกรควรคํานึงถึง การใสป ยุ ในนาขา วใหม ปี ระสทิ ธภิ าพ มี 2 ปจ จยั ดงั นี้ 1. พันธุขา วที่เกษตรกร ตอ งการปลูกเปนพันธุข าวชนิดใด เปนพนั ธุ ท่ไี วตอ ชวงแสง หรอื พันธุท ไ่ี มไวตอ ชวงแสง ซ่งึ ขาวแตละชนดิ มกี ารตอบสนองปุย และให ผลผลิตสงู แตกตางกัน 1.1 ขาวไวตอชวงแสง จะตอบสนองตอปุยตํา่ ใหผ ลผลติ ปานกลาง และปลูกไดเพียงปละครั้งเฉพาะในฤดูฝน เทา นัน้ ระยะเวลาทใ่ี สปุย ควรใส ๒ คร้ัง คือ นาดําใสระยะแรกในชว งปก ดํา และระยะท่ีขา ว กาํ เนดิ ชอ ดอก สวนในนาหวานใสร ะยะหลัง ขา วงอกแลว ๑๕-๒๐ วัน และระยะท่ีขา ว กําเนิดชอดอก 4

ภาพแสดงระยะการใสปยุ เคมีที่แนะนําสาํ หรับขาวไวตอ ชวงแสง หวา นขาว ระยะกลา แตกกอ สรา งรวงออน ออกดอก เกบ็ เก่ยี ว 20-25 วัน 30 วนั 30 วัน ใสป ุยครง้ั ที่ 1 ต้ังทอง (N P K) ใสปยุ คร้งั ท่ี 2 สรา งใบ ราก (N) และลําตน บาํ รงุ ชอ ดอก และเมลด็ ขา ว 1.2 ขา วไมไ วตอ ชว งแสง จะตอบสนองตอ ปยุ สงู ใหผ ลผลติ สงู และ ปลูกไดต ลอดปี ระยะเวลาท่คี วรใสป ุยควรใส ๓ ระยะ คอื นาดาํ ใสระยะแรก ทม่ี ีการปก ดํา ระยะทขี่ า วแตกกอสงู สดุ และระยะที่ขา วกําเนดิ ชอ ดอก สวนในนาหวานใสค ร้งั แรก หลงั ขาวงอกแลว ๑๕-๒๐ วนั ระยะทข่ี าวแตกกอสูงสดุ และระยะทขี่ า วกาํ เนดิ ชอดอก ภาพแสดงระยะการใสปุยเคมีทแี่ นะนาํ สาํ หรับขา วไม ไวตอ ชว งแสง หวา นขาว ระยะกลา แตกกอ สรา งรวงออ น ออกดอก เกบ็ เกย่ี ว 20 วัน 15-20 วนั 15-20 วนั 30 วัน 30 วัน ใสปยุ คร้งั ท่ี 1 ใสปุยครั้งที่ 2 ตั้งทอ ง (N P K) (N) ใสปยุ ครัง้ ที่ 3 สรา งใบ ราก เรง การแตก (N) และลาํ ตน กอของขา ว บํารุงชอ ดอก และเมล็ดขา ว 2. พ้ืนท่ีปลูกขา วเปนดนิ ลักษณะอยางไร เชน ดนิ เหนียว ดินรวน ดนิ ทราย หรอื ดนิ รว นปนทราย เนือ่ งจากการใสปยุ จะแตกตางกันไปในดินนาแตล ะชนิด 4.2 การใหน้าํ นํา้ มคี วามสาํ คัญตอการเจริญเติบโตของขา ว รวมทัง้ เปน ประโยชนตอ การ ควบคมุ วชั พชื อีกดว ย หากขาวไดร บั นํา้ มากหรอื นอ ยเกินไปก็มผี ลกระทบตอการเจริญ เติบโตใหผ ลผลิต ปรมิ าณน้ําท่ีเหมาะสม มดี ังนี้ 5

- ระยะขาวงอก ควรรกั ษาระดบั 2.5 เซนตเิ มตร วนั - ระยะปก ดาํ ถงึ ขา วแตกกอ ควรรักษาระดบั 8 เซนติเมตร - ระยะแตกกอสงู สดุ ควรรักษาระดบั 10 เซนตเิ มตร - กอนหวา นปยุ ทกุ คร้ังควรมีนา้ํ อยใู นระดบั 5-10 เซนติเมตร - ควรระบายน้ําออกจากแปลงหลังขา วออกดอกประมาณ 15 ในกรณีท่ีเปนดนิ เหนียว หรอื ประมาณ 20 วันกรณที ี่เปน ดินทราย 5. ศตั รูทส่ี าํ คัญและการปอ งกันกําจดั 5.1 ขา ววัชพืช เปน ปญหาที่สาํ คัญของเกษตรกรในเขตชลประทานภาคกลาง และภาคเหนือ มลี ักษณะเหมอื นตนขา วจนแยกไมออกในระยะตนกลา มีชอ่ื เรยี กตางกนั ตามลักษณะที่ปรากฏ เชน ขาวหาง ขาวนก ขาวดีด ขาวเดง ขา วลาย หรือขาวแดง การปองกนั กาํ จดั มี 2 วธิ ี คือ 1. วิธีเขตกรรม เชน การไถดะ ไถแปร และไถพรวน เพ่อื กาํ จดั วชั พืช และพลกิ ดนิ ตาก 2. สารกาํ จดั วชั พชื ประเภทกอ นและหลงั วชั พชื งอก เชน เพรททลิ าคลอร, บวิ ทาคลอร, ควนิ คลอแรก,ไซฮาโลอบ-บิวทลิ , บสี ไพริแบก-โซเดยี ม, ฟน อกซาพรอป-พี- เอทลิ , โพรพานิล เปน ตน 5.2 โรคขาวทส่ี ําคญั และการปอ งกนั กาํ จดั 5.2.1 โรคไหม เกิดจาก เชอ้ื รา พบมากในนาน้ําฝน ขา วพันธุพืน้ เมอื งไวตอชว งแสง พบสวนใหญใ น ภาคเหนอื ภาคตะวัน ออกเฉยี งเหนอื ภาคตะวันตก และ ภาคใต อาการ ใบมีแผล จุดสีนํา้ ตาลคลา ยรูปตา มสี ีเทาอยตู รงกลางแผล การแพรร ะบาด พบโรคในแปลงทตี่ น ขาว หนาแนน หากมีการใสป ุยในปรมิ าณมาก ประกอบกับมี สภาพแหง ในตอนกลางวันและชื้นจัดในตอนกลางคนื นาํ้ คาง ยาวนานถึงตอนสาย หรืออากาศคอ นขา งเยน็ อุณหภูมปิ ระมาณ 22-25 องศาเซลเซียส ลมแรงจะชว ยใหโ รคแพรก ระจายไดดี การปอ งกนั กําจดั ใชพ นั ธุตานทานโรค 5.2.2 โรคใบขดี โปรงแสง เกิดจาก เชือ้ แบคทเี รีย พบมาก ในนานาํ้ ฝน และ นาชลประทาน ภาคกลาง ภาคตะวันออก เฉยี งเหนือ และ ภาคใต อาการ โรคน้เี ปนไดต ้ังแตร ะยะขา วแตกกอจนถึงฺออกรวง อาการ ปรากฏทีใ่ บ เร่ิมแรกเหน็ เปนขดี ชา้ํ ยาวไปตามเสนใบ ตอมาคอยๆ เปลย่ี นเปนสีเหลือง การแพรร ะบาด ขาวที่เปน โรค มักถูกหนอนกระทู หนอนมว นใบ และ 6

แมลงดาํ หนามเขา ทาํ ลายซา้ํ เดมิ ในสภาพทม่ี ีฝนตก ลมพดั แรงจะชวยใหโรคแพรระบาด อยา งกวางขวางรวดเร็ว การปองกนั กาํ จดั ในดนิ ท่ีอดุ มสมบูรณไมควรใสป ยุ ไนโตรเจนมาก และไมควรปลกู ขาวแนนเกินไปและอยาใหระดับนา้ํ ในนาสงู เกนิ ควร 5.2.3 โรคใบสีสม เกดิ จากเชอื้ ไวรัส พบมาก ในนาชลประทาน ภาคกลาง อาการ ตนขา วเปนโรคได ทั้งระยะกลา แตกกอ ตั้งทอ ง หากขาวไดรับ เชอื้ ในระยะกลาถงึ ระยะแตกกอ ขา วจะเสียหายมากกวาไดร ับเชื้อในระยะตัง้ ทอ งถึงระยะ ออกรวง ขา วเรม่ิ แสดงอาการหลังจากไดรับเชื้อ  15-20  วนั อาการเร่ิมตน ใบขาวจะเรม่ิ มี สเี หลืองสลบั เขียว ตอมาจะเปลีย่ นเปนสเี หลอื ง การแพรระบาด  เชอื้ ไวรสั สาเหตโุ รคถายทอดไดโดยแมลงพาหะ คอื เพลี้ยจกั จน่ั สีเขียว การปองกนั กาํ จัด ใชพ นั ธขุ าวตา นทานแมลงเพลี้ยจกั จัน่ สเี ขียว และ สารกําจดั วัชพชื ตามเอกสารคาํ แนะนาํ 5.2.4 โรคถอดฝกดาบ เกิดจาก เชอื้ รา พบมากนานาํ้ ฝน ภาคเหนือ ภาคตะวนั ตก และ ภาคตะวันออกเฉยี งเหนือ อาการ พบโรคในระยะกลา ตนกลาจะแหงตายหลงั จากปลกู ไดไ มเ กนิ 7 วัน แตม กั พบกบั ขาวอายุเกนิ 15 วัน ระยะเร่มิ แตกกอ ขาวเปน โรคจะตนผอมสูงเดน กว ากลาขาวโดยท่วั ๆไป ตน ขาวผอมมีสเี ขียวออนซีด มกั ยา งปลอ ง การแพรระบาด เชอื้ ราจะตดิ ไปกบั เมลด็ สามารถมชี วี ติ ในซาก ตนขาวและในดนิ ไดเ ปน เวลาหลายเดือน พบวา หญาชันกาด เปน พืชอาศัยของโรค การปอ งกนั กําจดั หลกี เลยี่ ง การนําเมล็ดพันธุจากแหลงที่เคยเปนโรคระบาด มาปลูก และคลกุ เมล็ดพนั ธขุ าวดว ยสารปองกัน กําจัดเช้อื รา 5.2.5 โรคขอบใบแหง เกดิ จาก เชอื้ แบคทเี รยี พบมาก ในนานํา้ ฝน นาชลประทาน ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียง เหนอื และ ภาคใต อาการ โรคนเี้ ปนไดต้งั แต ระยะกลา แตกกอ จนถงึ ฺ ออกรวง ตนกลากอ นนาํ ไปปก ดาํ จะมจี ดุ เลก็ ๆ ลกั ษณะชาํ้ ทข่ี อบใบของใบลา ง การแพรร ะบาด เชอ้ื สาเหตุ โรคสามารถแพรไ ปกบั นาํ้  ในสภาพแวดลอ มท่มี ีความชื้นสูง 7

การปองกนั กาํ จัด ใชพนั ธุข า วท่ีตา นทาน และไมค วรใสป ุยไนโตรเจน มากเกินไป 5.3 แมลงศัตรขู า วท่ีสาํ คญั และการปอ งกนั กาํ จัด 5.3.1เพล้ยี ไฟ เปนแมลงจําพวกปากดดู ขนาดเล็กลําตวั ยาวประมาณ 1 - 2 มลิ ลเิ มตร มที งั้ ชนดิ มปี ก และไมม ปี ก ตัวเต็มวัยมีสีดํา ตัวออนสีเหลืองออน ลกั ษณะการทาํ ลายและการระบาด เพลย้ี ไฟ ทั้งตัวออนและตัวเต็มวัยจะทําลายขาว โดยการดดู กนิ นาํ้ เลยี้ ง จากใบขา วทย่ี งั ออ น โดยอาศยั อยตู ามซอกใบ ระบาดในระยะกลา เมอ่ื ใบขา วโตขน้ึ ใบทถ่ี กู ทาํ ลายปลายใบจะ เหย่ี วขอบใบจะมว นเขา หากลางใบและ อาศยั อยใู นใบทม่ี ว นนน้ั พบทาํ ลายขา วในระยะ กลา หรอื หลงั ปก ดาํ 2-3 สปั ดาห การปอ งกนั กาํ จดั ดแู ลแปลงขา วระยะกลา หรอื หลงั หวา น 7 วนั อยา ใหข าดนา้ํ และ ไขนาํ้ ทว มยอดขา ว ทง้ิ ไว 1-2 วนั เมอ่ื ตรวจพบเพลย้ี ไฟตวั เตม็ วยั 1-3 ตวั ตอ ตน ในขา วอายุ 6-7 วนั หลงั หวาน รวมท้ังใชสารเคมีกําจัดแมลงตาม เอกสารคาํ แนะนาํ 5.3.2 เพลย้ี กระโดดหลงั ขาว เปน แมลงจาํ พวกปากดดู ตวั เตม็ วยั คลา ยกบั เพลย้ี กระโดดสนี า้ํ ตาล แตป ก มจี ดุ ดาํ ทกี่ ลางและปลายปก ลักษณะการทําลาย เพล้ียกระโดดหลังขาวตัวเต็มวัยเขา มาในแปลง ขาวชวง 30 วันแรกหลงั จากเปน ตนกลา โดยจะอาศยั อยบู ริเวณโคนตน ขาว และชอบดูด กนิ น้ําเลยี้ งบนขาวตน ออน และขยายพันธเุ ปนพวกปกยาว การปอ งกนั กาํ จดั ปลูกขาวพันธุตานทาน โดยปลกู สลบั กนั อยาง นอ ย 2 พนั ธุ เพื่อปอ งกันไมใ หเพลยี้ กระโดดหลังขาวปรบั ตัวทาํ ลายขา วพนั ธตุ านทาน ไดเรว็ หรอื ถา ปลกู ขา วพนั ธเุ ดยี ว ไมค วรปลกู ติดตอ กันเกนิ 4 ฤดูปลูก 5.3.3 เพลยี้ กระโดดสนี า้ํ ตาล เปน แมลงจาํ พวกปากดูด ตวั เต็มวัยมลี ําตวั สี นํ้าตาลถึงสนี ้าํ ตาลปนดํา มรี ปู รา ง 2 ลักษณะ คือ ชนิดปก ยาว และชนดิ ปกสนั้ ชนดิ มปี ก ยาวสามารถเคลอื่ นยา ยและอพยพไปในระยะทางใกลแ ละไกล โดยอาศยั กระแสลมชว ย ตัวเตม็ วัยเพศเมียจะวางไขเ ปนกลุม สว นใหญวางไขทก่ี าบใบขาว หรอื เสนกลางใบ ลักษณะการทาํ ลาย และการระบาดเพลีย้ กระโดดสีนํา้ ตาลทั้งตวั ออนและตัวเต็มวยั ทาํ ลายขา วโดยการดูดกินนํ้าเล้ยี งจากเซลลท อน้ํา ทออาหาร บริเวณ โคนตน ขา วระดบั เหนอื ผวิ นาํ้ ทาํ ใหต น ขา วมอี าการใบเหลอื งแหง ลกั ษณะคลา ยถกู นาํ้ รอ นลวก 8

แหง ตายเปน หยอ มๆ เรยี ก “อาการไหม” ปจ จยั ทม่ี ผี ลตอ การระบาด ไดแ ก 1. วธิ กี ารปลกู ขา ว การปลกู ขา วแบบนาหวา นนาํ้ ตมมปี ญ หาการระบาด มากกวานาดําเพราะนาหวานมีจํานวนตนขาวหนาแนนทําใหอุณหภูมิและความช้ืนใน แปลงนาเหมาะสมตอ การเจรญิ เตบิ โตของเพลย้ี กระโดดสนี า้ํ ตาล 2. การใชป ยุ การใชป ยุ อตั ราสงู โดยเฉพาะปยุ ไนโตรเจน ทาํ ใหเ พม่ิ จาํ นวน เพลย้ี กระโดดสนี า้ํ ตาลในนาขา ว และ 3. การควบคุมนํ้าในนาขาว สภาพนาขาวที่มีนํ้าขังในนาตลอดเวลา ทําใหเพล้ยี กระโดดสีน้ําตาลสามารถเพิม่ จาํ นวนไดม ากกวา สภาพท่ีมีการระบายนา้ํ ในนา ออกเปนคร้ังคราว เพราะมีความช้ืนเหมาะแกการเจริญเติบโตของเพลี้ยกระโดดสีนํ้าตาล และใชส ารฆา แมลงตามคําแนะนาํ 5.4. สัตวศัตรูขา วทีส่ าํ คญั และการปองกนั กาํ จัด 5.4.1 นกกระต๊ิดขหี้ มู พบท่วั ประเทศ เปนศัตรูสําคัญของขา ว ลงกนิ ขาว พรอมกันเปน ฝงู ตงั้ แตร ะยะขาวเปน นา้ํ นม ไปจนถึงเก็บเกยี่ ว โดยเจาะขบเปลือกกนิ เฉพาะนํ้านมหรือเมลด็ ขา วออ น ขณะเดยี วกนั ทาํ ใหคอรวงขา วหักงาย นกชนิดนีน้ ิยมใช ปลอ ยในงานบญุ จึงมีปรมิ าณมาก พชื อาหาร ไดแก ขาว ขา วปา ขา วฟาง การปองกันและกําจัด ควรใชหลายวิธีรว มกนั 1. กําจัดแหลง อาศัยของนกกระตดิ๊ เชน พุมไมหรือตน ไมใ หญ ใกลทีป่ ลูกขา ว 2. ทาํ ลายรงั นก ไข เพื่อลดจํานวนนกลง 3. การไลโ ดยคน ในชว งทน่ี กจะลงกนิ ขา ว ถามีแรงงานมากพอ จะ ไดผ ลดี 4. ใชตาขายคลุมท้ังแปลงถาเปนแปลงศึกษาเกี่ยวกับเร่ืองพันธุขาว หรือใชว สั ดสุ ะทอ นแสงแขวนทัว่ แปลง เพื่อทาํ ใหน กตกใจ 5.4.2 ปนู า  เปนปูน้ําจืด ทั่วประเทศพบ 10 ชนิด เปน ศตั รสู าํ คญั ในนาขาว กดั ทําลายขาวในระยะตนกลา โดยกัดกนิ เฉพาะสวนทีอ่ อนและอวบนํ้า ไดต ลอดท้งั วนั ยกเวนชว งมแี ดดจัด พชื อาหารไดแก ขา ว ซากพืชและซากสัตวใ นนา้ํ การปอ งกนั และกําจดั ควรใชหลายวธิ ีรวมกนั 1. ดักจับแลวทําลายหรือใชเปน อาหารหรือเหยอ่ื ดกั หนู โดยใชล อบ ดกั ทางน้ําไหล หรือขุดหลมุ ฝง ไหหรือปป ใสก ะปห รือเศษปลาเพื่อลอปูลงไห 2. ใชต นกลา ขาวทีแ่ ขง็ แรงอายุประมาณ 30 วนั มาปลูกแทน 3. ระบายนาํ้ ออกทันทเี มื่อกลา ขาวตงั้ ตัวได 4. ถา ระบาดมากใชส ารฆาปู ตามคําแนะนํา 5.4.3 หนูนาใหญ ตัวเตม็ วยั มนี ้ําหนัก 100 – 250 กรมั หางสน้ั กวา หรือ เทากบั ความยาวหัวและลําตัวรวมกัน ขนดา นทอ งมสี เี งนิ ออกขาว เพศเมียมนี ม 6 คู (3 คทู ี่สวนอก และ 3 คูทสี่ วนทอ งดานลา ง) ตาและใบหูเลก็ ขุดรอู าศัยตามคนั นา หรือคัน คคู ลอง มกี องขยุ ดนิ ทป่ี ากรู 9

ความสําคญั และลกั ษณะการทําลาย          เปน ศัตรขู องขาวและพืชไรอนื่ ๆ ท่ีปลกู หลงั นาแถบภาคกลาง ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือและภาคใต และยังเปนพาหะหรือนาํ โรคติดตอสาํ คญั สูค นและสัตวเ ล้ียง เชน กาฬโรค เลปโตสไปโรซสี สครบั ไทฟส ฯลฯ กดั แทะทาํ ลายขา วและพืชไรตัง้ แตระยะ ปลูกจนถึงระยะเกบ็ เกี่ยว ความเสยี หายเกิดขึน้ เน่อื งจากหนูกัดแทะเปน อาหาร พืชอาหาร ไดแก ขา ว พืชไรต า ง ๆ กระเจีย๊ บ โกโก ปนู า หอยเชอร่ี ปลา การปองกันและกาํ จัด ควรใชห ลายวธิ ีรวมกนั 1. ขดุ ดักจับ ไฟฟาซอ ต หรอื ลอ มตี 2. ใชสารกําจัดหนูตามคําแนะนํา 5.4.4 หอยเชอรร ี่ เปน หอยทากนา้ํ จดื ชนดิ หนง่ึ มลี กั ษณะคลา ยหอยโขง แตเ ปลอื กมสี อี อ นกวา คอื มสี เี ขยี วเขม ปนดาํ ผสมกบั แถบสจี างๆพาดตามความยาวเปลอื ก บางตัวมีสีเขียวเขมปนดํา บางตัวมีสีเหลืองปนนํ้าตาล ตัวเต็มวัยนาน 3 เดือน สามารถ ผสมพันธุและวางไขได เพศเมียวางไขในท่ีแหงเหนือระดับน้ํา สามารถวางไขไดตลอดป โดยเฉพาะฤดูฝนวางไขได 10-14 คร้ังตอเดือน ไขมีสีชมพูเกาะติดกันเปนกลุม กลุมละ 388-3,000 ฟอง ขึ้นกับขนาดของหอยเพศเมีย ระยะไข 7-12 วัน ลูกหอยตวั เลก็ ๆ กิน สงิ่ ออ นนมิ่ เชน สาหรา ยเปน อาหาร และเจรญิ เตบิ โตอยา งรวดเรว็ เมอื่ มขี นาด 1.6 เซนตเิ มตร กเ็ ริม่ กดั กินตนขา วได ลักษณะการทําลาย หอยเชอรี่เปนศัตรูสําคัญของ ขาวในระยะหลังหวานชอบกัดกินตนขาวออนๆ ระยะกลาจนถึงแตกกอในชวงเชาและเย็นโดย จะกัดกินลําตนขาวใตผิวนํ้าสูงเหนือระดับโคน ตน 0.5-1 นว้ิ และกินสว นใบทลี่ อยนํ้าตอ ไปจน หมดตน พบระบาดมากในนาขาวทั่วประเทศ โดย เฉพาะนาขาวทีม่ นี า้ํ ขงั พชื อาหาร ไดแ ก ขา ว พชื นํ้าตาง ๆ เชน สาหรายหางกระรอก บัว ฯลฯ การปองกันและกาํ จัด 1. ใชวสั ดกุ ั้น ทกุ ทางทน่ี าํ้ เขา ไดดวยเฝอ กและตาขาย 2. เก็บตัวหอยและไขดวยกระชอนที่มีดามยาวและท่ีแซะไขแลวนําไป ทาํ ลายทุกสัปดาห ตลอด 6 สปั ดาหหลงั ปลอยนํ้าเขาแปลงนา 3. ปลอ ยใหเ ปด กินหลงั เก่ียวขา ว 4. ใชสารกําจัดหอย ตามเอกสารคาํ แนะนาํ 6. การเก็บเก่ยี วขา ว หากพบรวงโผลพ น จากใบธงประมาณ กอ นการเกบ็ เกีย่ ว 1. ตรวจแปลงนาระยะขาวเร่มิ ออกรวง 80% ของแปลง กําหนดเปน วันออกดอก 10

2. ประมาณ 21 วนั หลงั วันออกดอก ระบายนาํ้ ออกจากแปลงนา 3. ประมาณ 28-30 วัน หลังวันออกดอก กําหนดเปน วันเกบ็ เกยี่ ว ในระยะน้ี ทาํ ใหไ ดขาวทีม่ คี ณุ ภาพการสดี ี ถา เก็บเกยี่ วเรว็ หรือชา เกนิ ไปมผี ลตอคุณภาพเมล็ด ดงั น้ี วิธกี ารเกบ็ เกยี่ ว 1. เกบ็ เก่ยี วโดยแรงงานคน :ใชเ วลาในการเกบ็ เก่ียวนาน ขาดแคลนแรงงาน และ คา จา งสูง 2. เก็บเก่ยี วโดยเครื่องเกยี่ วนวด : ใชเ วลาเก็บเกยี่ วเรว็ แตข า วมีความชน้ื สงู ประมาณ 25-30% 3. ถา เกบ็ เกย่ี วเร็วหรือชา เกินไปมผี ลตอคุณภาพเมลด็ คอื การเก็บเกี่ยวผลผลติ ขาวเรว็ เกินไป ทําใหเ กิดผลดังนี้ 1. เมล็ดขาวนา้ํ หนกั เบา การสะสมแปง ไมเต็มท่ี 2. ขา วมคี วามชนื้ สูง ถาลดความช้นื ลา ชา ทําใหขา วเส่อื มคุณภาพ มจี ุลินทรีย เขา ทําลาย 3. คุณภาพการสีตา่ํ ไดขาวเตม็ เมลด็ และตน ขา วต่ํา เมลด็ ยังเขียว ออ น มขี าวหกั และปน การเก็บเกี่ยวผลผลิตขา วชา เกนิ ไป ทาํ ใหเกิดผลดังนี้ 1. สญู เสยี ผลผลิตขาว เพราะขา วแหง กรอบ รวงหลนในนา 2. นก หนู และแมลง เขาทําลาย 3. คุณภาพการสีต่ํา ไดขาวเต็มเมลด็ และตน ขาวตา่ํ เพราะเมล็ดกรอบและมีรอย แตกราว 4.  กรณีรวงขาวแชน า้ํ ทาํ ใหเกิดเมลด็ งอก การเกบ็ รักษา 1. การเกบ็ ในสภาพปกติ หมายถงึ การเกบ็ ขา วไวใ นโรงเกบ็ ปกตทิ ไ่ี มม กี ารควบคมุ อุณหภมู ิ และความชื้นสมั พัทธภายในโรงเกบ็ 2. การเกบ็ ในสภาพทม่ี ีการควบคมุ อุณหภูมิเพยี งอยางเดยี ว เชน การเกบ็ ขาวไว ในตแู ช ตูเ ย็น หรือในไซโลเกบ็ ขาวท่มี กี ารเปาลมเย็น เปนตน 3. การเกบ็ ในสภาพท่มี กี ารควบคมุ ความชืน้ สมั พัทธข องอากาศ ไดแ ก การเกบ็ ขาวไวใ นภาชนะเก็บที่มิดชดิ สามารถปองกันการเคล่ือนที่ผานเขา ออกของอากาศได เชน การเกบ็ เมล็ดพันธไุ วใ นปบ สังกะสี 4. การเก็บในสภาพที่มีการควบคุมอุณหภูมิและความช้ืนสัมพัทธของอากาศ วธิ นี เ้ี ปนวิธีที่มีประสิทธิภาพดีท่ีสุด สามารถปองกันและลดความเสียหายของขาวไดดี เกบ็ รกั ษาขา วใหค งคณุ ภาพดี ไดเ ปน เวลานาน แตม กี ารลงทนุ และเสยี คา ใชจ า ยในการดแู ลสงู เชน การเกบ็ อนรุ กั ษเ ชอื้ พนั ธขุ า วในธนาคารเชอื้ พนั ธุ การปฏิบัตหิ ลงั การเกบ็ เกย่ี ว 1. การกาํ จัดวชั พชื โดยวธิ เี ขตกรรม เชน ไถดะ ไถแปร ไถพรวน และการคราด 2. การไถกลบตอซงั ขาว เพอื่ กําจัดวชั พชื ไปพรอ มๆ กัน 3. การปรับปรงุ บํารุงดนิ โดยใชป ยุ มูลสัตว และปยุ คอก 11

ขอมูลสภาพแวดลอ มท่เี หมาะสมตอ การเจริญเติบโตของขา ว 12 สภาพแวดลอ ม ความเหมาะสม ขอจํากัด 1. สภาพภมู อิ ากาศ - อุณหภมู ิ (เซลเซียส) - ประเทศไทยอุณหภูมิในชว งฤดกู ารทาํ นาอยูใน - ถาออกดอกในฤดปู ลกู ที่รอ นจัด ขาวจะตดิ เมลด็ นอ ย เกณฑส งู 30 ํ เซลเซียส ทําใหข าวสุกแกเรว็ - หากอณุ หภูมิต่ํากวา 10 ํC และ สูงกวา 45 ํC เมล็ด ขาวจะงอกนอ ยผิดปกติ - ความยาวของชวงแสง - อุณหภูมิทีเ่ หมาะสมตามชวงระยะการเจริญ - หากอณุ หภมู ติ าํ่ กวา 15 Cํ ขาวจะชะงกั การเจริญเตบิ โตใหผ ลผลติ ตํา่ - ปริมาณน้ําฝน เติบโต - พื้นท่ี ท่ีมีปรมิ าณนํา้ ฝนนอ ยกวา 900 ม.ม.และมกี ารกระจายของฝนไมดี ไมเหมาะสมสําหรับ 2. สภาพพนื้ ที่ - ชว งระยะการเจรญิ เติบโตอุณหภูมิท่เี หมาะสม การปลูกขา ว 3. สภาพดนิ เมลด็ งอก 18-40 ํC - ลกั ษณะของดิน ตนออน 25-30 Cํ - ความลึกของหนาดิน ราก 25-28 ํC - ความเปนกรด-ดาง (pH) ใบขยายตวั 31 Cํ - ปรมิ าณอนิ ทรยี วตั ถุ ผสมพันธุ 30-33 Cํ เมลด็ สุกแก 20-29 Cํ - ขา วไวตอ ชว งแสงจะออกดอกเม่ือชวงแสงเวลา กลางวนั สัน้ กวา 12 ชว่ั โมง - ขาวตอ งการนํา้ ตัง้ แตเตรยี มดินถึงกอ นการเก็บ เกยี่ ว ประมาณ 1,400-1,600 มลิ ลิเมตร ขา วสามารถปลูกไดในพ้ืนท่ี ท่ีมคี วามสงู ตั้งแต สามารถเจริญเตบิ โตไดท ้งั ในทดี่ อน และที่ลุมท่ีระดบั นา้ํ แตกตา งกนั 1-1,500 เมตร - ที่ดอน มากกวา 1,500 เมตร - ท่ีลุม 1 - 5 เมตร - ความลาดเอยี งของพื้นท่ีไมเ กิน 5 % - ขึน้ ไดใ นดนิ เกอื บทกุ ชนดิ ยกเวน ดนิ ทราย ดนิ แถบภาคตะวันออกเฉยี งเหนือเปน ดนิ ทราย และรวนปนทราย ตองปรบั ปรุงเนอื้ ดนิ โดยปลกู พชื ปุยสด - 50 - 75 เซนติเมตร ใสปยุ คอก และไถกลบตอซงั ขาว - 5.0 - 6.5 - มปี รมิ าณอินทรยี วตั ถไุ มน อยกวา 5 %

ขอมูลสภาพแวดลอ มท่เี หมาะสมตอ การเจริญเติบโตของขา ว (ตอ) สภาพแวดลอม ความเหมาะสม ขอ จาํ กัด 4. ความตองการธาตุอาหารพืช - ขาวไวตอ ชว งแสง - ดินเหนยี วใหธาตุ N และ P อตั รา 6 และ 4 - พนั ธขุ าวไวตอชวงแสง จะตอบสนองตอปยุ ตํ่า กโิ ลกรมั ตอ ไร ระยะเวลาทใ่ี สป ยุ ควรใส ๒ คร้ังคอื - ดินทรายและดนิ รวนปนทรายใหธ าตุ N, P และ นาดาํ ใสหลงั ปก ดาํ และระยะขา วตง้ั ทอ ง K อัตรา 6-4-4 กิโลกรมั ตอ ไร นาหวา น ใสเ ม่ือ ๑๕-๒๐ วนั หลังขาวงอก และระยะขา วตงั้ ทอ ง (60-90 วัน) - ขา วไมไวตอ ชวงแสง - ดินเหนียวใหธาตุ N และ P อตั รา 12 และ - พันธุขา วไมไวตอ ชว งแสง จะ ตอบสนองตอ ปุยสูง 6 กิโลกรมั ตอ ไร ระยะเวลาที่ควรใสป ยุ ควรใส ๓ ระยะ คือ - ดนิ ทรายและดินรว นปนทรายใหธาตุ N, P และ นาดํา ใสหลงั ปก ดํา ระยะขาวแตกกอสูงสดุ และระยะขาวต้งั ทอง K อตั รา 16-6-4 กิโลกรมั ตอ ไร นาหวา น ใสเมอ่ื ๑๕-๒๐ วนั หลังขา วงอก ระยะขา วแตกกอสงู สดุ และระยะขาวตั้งทอ ง 5. ความตองการนํ้า ความตอ งการนํา้ ของขาว 1,400-1,600 - ถาขาดนํ้าชว งระยะเจริญเตบิ โต 30 วนั หลัง ขา วงอก วัชพืชจะเกดิ มาก - ระดับน้ําในแปลงนา มิลลิเมตร - ถา ขาวขาดนํ้าในชวงระยะการผสมเกสร (ตั้งแตเรม่ิ ตง้ั ทอง - ขาวงอกรักษาระดบั 2-3 เซนตเิ มตร จนออกรวง) เมล็ดขา วจะลบี มาก - ปก ดําถงึ แตกกอรกั ษาระดับ 8 เซนตเิ มตร - นาท่นี ้ําทวม และการระเหยนา้ํ ไมดีจะตองระบาย น้าํ ใหเกดิ การถา ยเทนํา้ เพ่ือเพิ่มออกซเิ จนให กับ ดนิ - แตกกอสงู สุดรกั ษาระดับ 10 เซนตเิ มตร และลดสารพิษในดนิ ดว ย - กอ นหวา นปุยทุกครั้งควรมีนํา้ อยใู นระดับ 5-10 13 เซนติเมตร - ควรระบายนาํ้ ออกจากแปลงหลงั ขา วออกดอก ประมาณ 15 วัน ในกรณีท่เี ปน ดินเหนยี ว หรือ ประมาณ 20 วัน กรณที เี่ ปนดนิ ทราย

แนวทางการเพมิ่ ประสิทธภิ าพการผลิต และแหลงสบื ขอคน มูลเพมิ่ เติม แนวทางการเพิม่ ประสทิ ธภิ าพการผลติ การเพิม่ ผลผลติ ขาวตอไร 1. ปรับพืน้ ทีป่ ลูกขาวใหเหมาะสมกบั การใชเครอ่ื งจกั ร 2. ใชเ มลด็ พันธดุ ี ทป่ี ลูกไมเ กนิ 3 ฤดู 3. ปรบั ปรงุ บาํ รงุ ดนิ ดว ยอนิ ทรยี วตั ถุ หากดนิ เปรย้ี วแกไ ขโดยใชป นู ขาว และปนู มารล 4. ใชปุยเคมถี ูกตองตามชนิด ปรมิ าณ และในชวงเวลาใสป ุยทเี่ หมาะสม 5. กาํ จดั วชั พชื และปอ งกนั กาํ จดั โรคแมลงโดยวธิ ผี สมผสาน หลกี เลย่ี งการใชส ารเคมี 6. จดั การน้ําใหเ หมาะสมตามระยะการเจรญิ เติบโตของขา ว 7. เกบ็ เก่ียวขาวเหมาะสม คอื ระยะพลับพลงึ หรือ 25 วนั หลังขา วออกดอก การลดตน ทนุ การผลิต 1. ใชอตั ราเมลด็ พันธทุ ี่เหมาะสม นาดําไมเกินไรล ะ 5 กโิ ลกรมั นาหวา นไมเกินไรละ 15 กโิ ลกรมั 2. ใชป ยุ อนิ ทรียร วมกบั ปุยเคมี ตามคา วิเคราะหด ิน 3. ใชส ารชีวภาพทดแทนการใชสารเคมี การพัฒนาคุณภาพขา ว 1. เลือกพนั ธปุ ลกู ทเ่ี หมาะสม ตรงความตอ งการของตลาด 2. ใสปุย เคมถี ูกตอ งตามชนิด ปรมิ าณ และในชวงเวลาที่เหมาะสม 3. หม่นั สาํ รวจแปลงปลกู เพอ่ื ปองกนั การระบาดของโรคและแมลง 4. เกย่ี วขา วระยะพลบั พลึง และลดความชน้ื ขา วเปลอื กใหเหลอื ไมเกนิ 14% 5. เก็บรักษาขาวในยงุ ฉาง ไมป ลอยตากแดดตากฝน หรอื โดนความช้ืน นกหนูหรอื แมลงไมเขา ทําลาย แหลงสบื คนขอมูลเพิ่มเติม กรมการขา ว. 2551.เอกสารคาํ แนะนํา การปลูกขา วดวยวิธโี ยนกลา . กรุงเทพฯ กรมการขา ว. 2554. พนั ธขุ าวไมไ วตอชวงแสง. สํานักวิจยั และพัฒนาขา ว. กรงุ เทพฯ กรมการขา ว. 2555. เอกสารคาํ แนะนาํ ท่ี 1 การปลกู ขา วใหไ ดผ ลผลติ สงู และคณุ ภาพด.ี กรุงเทพฯ กรมการขา ว. 2556. www.ricethailand.go.th กรมพัฒนาทด่ี ิน. 2555. www.ldd.go.th กรมวชิ าการเกษตร. 2556. www.doa.go.th กรมสง เสรมิ การเกษตร. 2554. คมู อื นกั วชิ าการสง เสรมิ การเกษตร ขา ว ขา วโพดเลย้ี งสตั ว มนั สําปะหลัง.กรงุ เทพฯ กรมสง เสรมิ การเกษตร. 2555. เอกสารวิชาการ ศัตรธู รรมชาตทิ ่สี าํ คญั ISBN : 978- 974-403-870-5 14

ออ ยโรงงาน ขั้นตอนการปลกู และการดูแลรักษาออ ยโรงงาน การเตรียมการ 30 วัน 60 วัน 90 วนั 120 วนั 150 วัน 180 วัน 210 วนั 240 วนั 270 วนั 300 วัน 330 วนั 360 วนั 390 วนั 420 วัน การเตรียมดิน การปลูกมี 2 แบบคือ การใสป ุย การใหน ้ํา การกําจดั วัชพืช 1. ปรับระดับพ้นื ทเี่ พอื่ 1.การปลกู ดว ยแรงงานคน 1.ดินรวนปนทราย ใสปยุ สตู ร 1. ระยะเรม่ิ ปลกู ถงึ ยา งปลอ ง 1. การกาํ จดั วชั พืชเปน สงิ่ จําเปน ในชว ง ปองกนั นา้ํ ทวม 1.1 ยกรอ งปลกู ระยะหา ง 15-15-15 หรอื 13-13-21 ครง้ั ท่ี 1 ควรใหน ํา้ ตามรองทนั ที 3 – 4 เดอื นแรก การกาํ จัดวัชพืช 2. ปรับปรุงบาํ รงุ ดนิ ดว ยปุย ระหวา งรอง 1.0-1.5 เมตร รองพื้นพรอ มปลูกอัตรา 20 กก./ 2. ระยะเจริญเติบโต อายุ หมกั ปยุ คอก ปุย พืชสด 1.2 วางทอนพันธุเปน แถวคู ไร ครง้ั ท่ี 2 เมอ่ื อายุ 2-3 เดอื นอตั รา 1-6 เดือนตอ งไมใหอ อยขาด อาจใชแ รงงานคน หรอื เครอื่ งทนุ แรง 2. ไถผานสาม 1-2 ครั้ง ลึก 60 กก./ไร นาํ้ ตดิ ตอ กนั นานกวา 20 วนั หรือใชสารเคมตี ามคาํ แนะนาํ 30-50 เซนติเมตร ตากดิน สลบั โคน-ปลาย ระยะในแถวคู 2.ดินรว นหรอื ดนิ เหนียว ใสป ุย 3. ระยะการสะสมนํ้าตาล 2. ออ ยตอ หลังตัดแตง ตอออย ใชใบ 7-10 วัน 30-50 เซนตเิ มตร สูตร 16-8-8 ครัง้ ที่ 1 หลงั ปลูก อายุ 6-10 เดอื น ตองไมใ ห และยอดออยคลมุ ดนิ 2. ไถพรวน 1 ครง้ั เกบ็ เศษ 2.การปลูกโดยใชเ คร่ืองจักร 1 เดอื น อตั รา 35 กก./ไร ครัง้ ที่ ออ ยขาดน้าํ ติดตอกนั นาน ซาก ไมตอ งยกรอ ง เคร่อื งจะเปด 2 เมื่ออายุ 2-3 เดือนอตั รา 40 กวา 30 วัน รอ งใสปยุ วางทอนพันธุและ กก./ไร การเตรยี มพนั ธุ กลบดนิ โดยอตั โนมตั ิ 1. พันธุทป่ี ลอดโรคและ เหมาะสมกบั สภาพพ้ืนท่ี ชนิดดนิ การเก็บเก่ียว 2. พนั ธทุ ใ่ี หผ ลผลติ สงู ความ 1. เก็บเกย่ี วทอี่ ายุ 10-14 หวานมากกวา 12 ซซี ีเอส เดอื นหลงั ปลกู 3. ทอ นพันธทุ ี่มอี ายุ 8 – 10 2. นํา้ ออ ยมคี วามหวาน เดอื น มากกวา 10 ซซี ีเอส 3. ควรตัดออ ยตอเขา ศตั รทู สี่ ําคญั และการปอ งกนั กําจดั โรงงานกอนออยปลูก 1. โรคใบขาว ปอ งกนั กําจัดโดย หมั่นตรวจแปลง และขดุ ทําลายตนทเ่ี ปน โรค ใชท อนพนั ธุสะอาด 4. ตองตัดตอออ ยใหช ดิ 2. หนอนกอลายจดุ ใหญ หนอนกอลายจุดเลก็ ปองกันกาํ จัดโดยใชพ ันธุทนทาน ใชศัตรธู รรมชาติ ดนิ ทนั ทหี ลงั เกบ็ เก่ยี ว ไม 3. แมลงนูนหลวง ปองกนั กาํ จดั โดย ไถพรวนดินหลายๆคร้งั ใชเช้อื ราขาว ทาํ ลายหนอนดกั แดในดิน ปลูกพืชอาศยั อืน่ หลอ แมลงนูนหลวง เผาใบออ ย

เทคนคิ การปลกู และดูแลรักษาออ ยโรงงาน 1. การเตรียมการกอนปลกู 1.1 การเตรยี มดนิ 1.1.1 ถาในกรณีที่เปนพ้ืนที่ปลูกออยเดิมและลมตอปลูกออยใหมถามีช้ัน ดินดาน หรอื ความหนาแนน รวมของดินท่ีระดบั ความลึก 50 เซนตเิ มตร มีคามากกวา 1.6 กรมั ตอ ลูกบาศกเซนติเมตร ตอ งไถระเบดิ ดนิ ดานใหล ึก 50 – 75 เซนตเิ มตร 1.1.2 ถา ดินมีคา อินทรยี วัตถตุ ่ํากวา 1.5 เปอรเ ซ็นต ใหป ฏิบัตอิ ยา งใดอยา ง หน่งึ ดังตอ ไปน้ี 1) หวานพืชบาํ รงุ ดินอยางใดอยางหนึง่ เชน ปอเทอื ง โสนอัฟริกัน อัตรา 3 กโิ ลกรมั ตอไร ถัว่ พมุ ถ่วั มะแฮะ อัตรา 10 กิโลกรมั ตอไร แลวไถกลบในระยะเร่มิ ตดิ ฝก หรอื ระยะออกดอก 50 เปอรเซน็ ต 2) หวานปุยอินทรยี ห รือปยุ คอกท่ยี อ ยสลายดแี ลว อัตรา 1,000 – 2,000 กโิ ลกรัมตอไร 3) ใสก ากตะกอนหมอกรองหรอื ฟล เตอรเ คก อัตรา 5,000 – 8,000 กโิ ลกรัมนา้ํ หนักแหงตอไร ยกเวน ในดนิ ท่ีมคี าความเปนกรดดา งมากกวา 7.5 ไมค วรใส กากตะกอนหมอกรอง 4) ใสชานออ ยแหง หรอื บากาส อัตรา 2,000 กิโลกรัมนาํ้ หนกั แหง ตอ ไร เพอื่ ชวยใหโครงสรา งดินดขี นึ้ 1.1.3 ไถดวยผานสาม 1-2 ครง้ั ลึก 30 – 50 เซนตเิ มตร ตากดิน 7 – 10 วัน ถาปลกู ตนฝน ใหพ รวน 1 ครั้ง ถาปลูกปลายฤดฝู นตอ งพรวนเพม่ิ อกี 2 – 3 ครงั้ จนหนา ดินรว นซุย และคราดเก็บซาก ราก เหงา หวั และไหลของวชั พืชออกจากแปลง 1.1.4 พนื้ ท่รี าบหรอื พื้นทม่ี กี ารใหน้าํ ชลประทาน ควรปรับระดับพืน้ ท่ใี หม ี ความลาดเอยี งประมาณ 1 เปอรเ ซ็นต 1.2 การเตรยี มพนั ธุ 1.2.1 มีความทนทานตอโรค และแมลง เหมาะสมกบั พนื้ ที่ ชนดิ ดิน 1.2.2 ผลผลิตตอไรและความ หวานสูง ผลผลติ ควรมากกวาไรล ะ 10 ตนั และความหวานเฉลยี่ 12 ซี.ซี.เอส. 1.2.3 ท อ น พั น ธุ ท่ี ป ลู ก ค ว ร มีอายุ 8 – 10 เดือน 1.2.4 มีความสามารถในการไว ตอไดไ มต า่ํ กวา 2 ตอ 2. การปลูก 2.1 ฤดูปลกู แบงเปน 2 ฤดู คอื 2.1.1 ตน ฤดูฝนเขตชลประทาน ระหวา งเดือนกมุ ภาพนั ธ-เมษายน 16

2.1.2 ปลายฤดูฝน เปนการปลูกออยขา มแลง เดอื นตลุ าคม-พฤศจกิ ายน ในพื้นทีท่ ่เี ปน ดินรวนปนทราย 2.2 วธิ ีปลกู มี 2 แบบคอื 2.2.1 แรงงานคนกับเครอื่ งปลูก 1. ยกรอ งปลกู ใหม รี ะยะระหวา งรอ ง 1.0 – 1.5 เมตร ถา ปลูกปลาย ฤดูฝนยกรองแลว ตองปลกู ทนั ทีเพือ่ รกั ษาความชื้นในดิน 2. วางทอนพันธเุ ปนแถวคสู ลับโคน-ปลาย ระยะในแถวคู 30- 50 เซนติเมตร ใชม ีดคมสบั เปน ทอนทอนละ 2-3 ตา ถา ปลูกตน ฝนกลบดินหนา 3-5 เซนติเมตร ปลกู ปลายฤดฝู นกลบดนิ ใหแ นนและหนา 15-20 เซนตเิ มตร 3. ในบางพื้นที่ถามแี หลง นํา้ กอนปลูกออยควรปลอ ยนํา้ เขา ตามรอ ง เม่ือดินหมาด วางทอนพันธแุ ละกลบดนิ ใหแ นนพอประมาณ หนา 10-15 เซนติเมตร 2.2.2 การปลูกโดยใชเครอ่ื งจักร 1. ไมตองยกรอง เครื่องจะเปดรอ ง ใสป ยุ วางทอ นพันธุ และกลบ ดินอตั โนมตั ิ 3. การดูแลรักษา 3.1 การใสป ยุ 3.1.1 ใสป ยุ เคมีหลงั ปลกู หรอื หลงั แตง ตอออย 2 ครงั้ ดินรว นปนทราย ใหปยุ สูตร 15-15-15 หรือ 13-13-21 ครง้ั แรก รองกนรองพรอ มปลูก หรอื ทันทีหลงั แตงตอ อตั รา 20 กิโลกรมั ตอไร ครง้ั ทส่ี อง เมอ่ื อายุ 2-3 เดอื น อตั รา 60 กโิ ลกรมั ตอ ไร ถา เปน ออ ยตอ เพิ่มปุย สูตร 46-0-0 อัตรา 10-15 กิโลกรัมตอไร หรือสูตร 21-0-0 อตั รา 20-30 กโิ ลกรัม ตอ ไร ดนิ รวนหรือดินรว นเหนียว ใหปุยสูตร 16-8-8 ครงั้ แรก หลงั ปลกู หรือหลังจากการแตงตอ 1 เดอื น อตั รา 35 กโิ ลกรัมตอไร คร้ังที่สอง เมอื่ อายุ 3-4 เดอื น อตั รา 40 กิโลกรมั ตอ ไร 3.1.2 ออ ยปลกู และออ ยตอในเขตชลประทาน การใสป ยุ ครั้งที่สอง ใหเ พิ่ม ปยุ สตู ร 46-0-0 อัตรา 15 กโิ ลกรัมตอ ไร หรอื สตู ร 21-0-0 อัตรา 30 กิโลกรัมตอไร 3.1.3 การใสป ยุ ทกุ ครง้ั ในออ ยปลกู และออยตอ ควรใสขณะดนิ มคี วามชน้ื โดยโรยขา งแถว หางจากตนประมาณ 10 เซนตเิ มตร แลวพรวนกลบ 3.2 การใหน ้ํา สําหรบั ในแปลงท่มี นี า้ํ ชลประทานหรอื แหลง น้ําตามธรรมชาติ 3.2.1 ควรใหน ้ําตามรองทนั ทีหลงั ปลกู ประมาณเศษหนึ่งสวนสองของรอ ง โดยไมตอ งระบายออก 17

3.2.2 กรณีทไี่ มส ามารถปรับพ้นื ที่ใหม คี วามลาดเอยี งได ควรใหน าํ้ แบบพน ฝอย 3.2.3 ตอ งไมใ หออยขาดนํ้าตดิ ตอ กันนานกวา 20 วนั ชว งอายุ 1-6 เดือน ซึ่งเปนระยะการเจรญิ เตบิ โต และนานกวา 30 วัน ชว งอายุ 6-10 เดือน ซ่ึงเปนระยะการ สะสมนํา้ ตาล 3.2.4 งดใหน ้าํ กอนเกบ็ เกีย่ ว 2 เดือน ซงึ่ เปนระยะสกุ แก ถาฝนตกหนกั ตอง ระบายนา้ํ ออกทนั ที 3.2.5 ใหน ํา้ ทันทีหลงั ตดั แตง ตอออย 3.3 การตรวจแปลง 3.3.1 เพอ่ื ใหไ ดพนั ธุออยท่ีบรสิ ทุ ธ์ิ โดยกําจดั ออ ยที่มลี กั ษณะไมต รงตาม พันธุ โดยถอนหรือขดุ ตนท่ีเปน โรคนาํ ออกจากแปลง และเผาทําลายเพ่ือปอ งกันการ ระบาดของโรค ควรทําการตรวจแปลง 3 คร้งั ตลอดฤดปู ลูก ครัง้ ท่ี 1 ออ ยอายุ 1 เดอื น ตรวจเปอรเ ซ็นตความงอก ในกรณีที่ออ ย ไมง อกใหท าํ การปลูกซอ ม และตรวจดูวา มีตอออยเกาหลงเหลอื อยูหรอื ไม หากพบให กําจดั ทงิ้ ครัง้ ที่ 2 ออยอายุ 3-4 เดอื นหลังการใสปุย ครัง้ ที่ 2 ระยะออยกาํ ลัง ยางปลอง ตรวจดลู ักษณะประจําพันธุ เชน ใบ ทรงกอ หใู บ คอใบ ลํา ฯลฯ หากพบพนั ธุ ปนใหกําจดั ทิ้ง ครั้งท่ี 3 ออยอายุ 7-8 เดอื นหลังปลกู หรือกอนเก็บเกี่ยว 1 เดือน ทําการสาํ รวจโรคและแมลงและตรวจดคู วามสมบูรณของออ ย 4. ศัตรูพืชที่สาํ คญั 4.1. การจัดการวชั พืช การกําจดั วชั พืชเปนสงิ่ จาํ เปน ในชวง 3 – 4 เดอื นแรก ถา มวี ชั พชื ข้ึนมากจะ ทําใหผลผลติ ลดลง การกาํ จัดวัชพืชอาจใชแ รงงานคน แรงงานสตั ว หรือเครอื่ งทุนแรงหรือ ใชสารเคมีตามคาํ แนะนํา ในกรณีออยตอหลังตดั แตง ตอออ ย ใชใ บและยอดออ ยคลมุ ดนิ 4.2 โรคทส่ี าํ คัญ และการปอ งกันกาํ จัด 4.2.1 โรคใบขาวและโรคกอตะไครสาเหตเุ กดิ จากเชอ้ื ไฟโตพลาสมา ระบาด รุนแรงในฤดูฝนโดยเฉพาะอยา งยิง่ ในแหลง ปลกู ท่ีเปน ดินรว นปนทราย การปองกันกาํ จดั หมน่ั ตรวจแปลงและขุดทําลายตนทีเ่ ปนโรค ใชท อ นพันธุส ะอาด 18

4.2.2 โรคเหี่ยวเนาแดงและโรค แสด าํ เกดิ จากเชื้อรา ระบาดรุนแรงในชวง ฤดูฝน การปอ งกนั กําจดั ใชพ นั ธตุ า นทาน และทอนพนั ธุจากแหลง ท่ีไมมีโรคระบาด 4.3 แมลงศัตรูที่สําคัญและการ ปอ งกันกาํ จัด 4.3.1 หนอนกอลายจดุ ใหญห รอื หนอนเจาะลาํ ตนออ ย เขา ทําลายตง้ั แตร ะยะ ยา งปลอ ง หรอื อายปุ ระมาณ 5 เดอื น จนถงึ ระยะเก็บเกยี่ ว ปอ งกันกําจดั โดยตดั ลําออยที่ ถูกทําลายแลวผาลําออยทําลายหนอนกอท่ีอยู ภายใน ใชวิธีผสมผสานตามคาํ แนะนํา หรือ ปอ งกันโดยชีววิธี คอื การใชแมลงศตั รธู รรมชาติ เชน แตนเบยี น โดยปลอ ยในอตั รา 20,000 ตวั ตอไรตอ เดอื น แมลงหางหนีบ โดยปลอย 200 – 300 ตัว ตอไรตอ เดอื น 4.3.2 แมลงนนู หลวง ระบาด ต ล อ ด ท้ั ง ป โ ด ย เ ฉ พ า ะ ใ น ดิ น ร ว น ป น ท ร า ย ปองกนั กําจดั โดยทําลายตัวเต็มวัย ไถพรวนดิน หลายครั้งทําลายไขและหนอนในดินกอนปลูก หรือพน สารกาํ จดั ศัตรพู ืชตามคําแนะนาํ 4.3.3 ปลวก ปอ งกันกาํ จัดโดย ไถ 1 - 2 ครง้ั ตากดนิ 7 - 10 วนั แลว พรวน 2 - 3 ครง้ั พน สารปอ งกนั กาํ จดั แมลงศตั รพู ชื ตาม คาํ แนะนาํ 4.4 สตั วศัตรทู ่ีสาํ คญั และ การปองกนั กําจดั 4.4.1 หนู ปองกนั กาํ จัดโดยใชวิธกี ลรวมกบั สารเคมตี ามคําแนะนาํ 5. การเกบ็ เก่ียว 5.1. ระยะเกบ็ เก่ียวทเ่ี หมาะสม 5.1.1 เก็บเกีย่ วออยทีอ่ ายุ 10 – 14 เดอื นหลงั ปลูก สงั เกตจากยอดออ ย จะมีขอถ่กี วา ปกติ 5.1.2 นํา้ ออ ยมคี วามหวานมากกวา 10 ซซี เี อส หรอื มคี าบรกิ ซข องสวน กลางและปลายลําออย แตกตางกนั นอยกวา 2 องศาบรกิ ซ 5.1.3 ควรตัดออ ยตอเขาโรงงานกอนออยปลูก 19

5.2 วธิ ีการเกบ็ เก่ยี ว 5.2.1 ใชแรงงาน 1) ใชม ดี ลิดใบและกาบใบออกท้งั 2 ดาน แลว ตดั ออ ยใหชดิ ดิน 5.2.2 ใชเ ครอื่ งเก็บเกยี่ ว 1) ใชเ ครอ่ื งแบบตัดเปน ทอ น ตัง้ ใบมดี ลา งใหชดิ ดิน และใบมดี ใหได ระดบั กับความสูงของออย 2) ควรตัดยอดออ ยตํ่ากวาจดุ คอใบประมาณ 25 – 30 เซนตเิ มตร ในออยท่ไี มอ อกดอก และตัดตาํ่ จากใบธงประมาณ 100 – 150 เซนติเมตร ในออ ยที่ ออกดอก 6. วิทยาการหลงั การเก็บเก่ยี ว 6.1 การปฏบิ ตั ิหลงั การเก็บเก่ยี ว 6.1.1 ออยท่ใี ชแรงงานตดั ตองสง เขา โรงงานภายใน 1- 2 วนั 6.1.2 ออยที่ตดั โดยเครื่องเกบ็ เกี่ยว ตอ งสง เขาโรงงานภายใน 24 ชั่วโมง 6.2 การขนสง 6.2.1 เตรียมยานพาหนะในการขนสงไว ลวงหนากอ นการเกบ็ เกย่ี ว 6.2.2 รถบรรทุกออยตอ งสะอาด ไมค วรเปนรถท่ใี ชบรรทกุ ดิน สัตว มลู สัตว ปยุ เคมี และสารปอ งกันกําจัดศตั รพู ืช เพราะอาจมีการปนเปอ นได ตอ งไมม ีดิน และหิน ติดไปกับลาํ ออย 20

ขอ มูลสภาพแวดลอ มท่เี หมาะสมตอการเจริญเติบโตของออ ยโรงงาน สภาพแวดลอม ความเหมาะสม ขอจํากัด 1. สภาพภมู อิ ากาศ - อุณหภูมิทเ่ี หมาะสมตอ การเจริญเติบโต 30 °c – 35 °c และความ - ในชว งทอี่ ุณหภมู ิสงู ออ ยจะคายนาํ้ มากความตอ งการน้ําจะมากตามไปดว ย 2. สภาพพนื้ ท่ี ตอ งการอณุ หภมู กิ ลางคืน 18 °c– 20 °c ในชว งสกุ แก หรอื ออ ยอายุ 10 จาํ เปนตองใหน้ําบอยขึ้น ในชวงที่มฝี นตกควรงดใหนาํ้ และหาทางระบายน้ํา – 11 เดือน แทน - ปรมิ าณนํา้ ฝน 1,200 – 1,500 มลิ ลิเมตรตอป -- เมปแี นสทงแีด่ ดอดนจหดั รือท่ีลุมไมม นี า้ํ ทวมขัง - ความสูงจากระดับน้าํ ทะเลไมเกิน 1,500 เมตร ความลาดเอยี งไมเ กนิ - พืน้ ทที่ ่มี ีนาํ้ ทว มขงั ตน ออยขณะยงั เลก็ จะเจริญเตบิ โตไมด ี 3 เปอรเซ็นต - หางไกลจากมลพิษ การคมนาคมสะดวก อยหู างจากโรงงานน้ําตาลไมเกนิ 60 กโิ ลเมตร 3. สภาพดนิ - ดินรวน ดนิ รวนเหนยี ว หรือดินรวนปนทราย - ดินชั้นลา งตอ งไมเปนดินลูกรงั หรือหิน - ความอดุ มสมบูรณข องดินปานกลาง มีอินทรียวัตถไุ มต ่าํ กวา 1.5 - ดนิ ท่ปี ลกู ออ ยไมเปน กรดหรือดางมากเกินไปเพราะจะทาํ ใหธาตอุ าหารพชื ใน 4. ความตองการธาตอุ าหารพืช เปอรเ ซน็ ต ระดับหนาดินลกึ ไมน อยกวา 50 เซนติเมตร ดินจะอยใู นรปู ท่ีพชื ไมส ามารถนาํ ไปใชป ระโยชนไ ด - ระดบั ของคา วิเคราะหด นิ - การระบายนา้ํ และการถายเทอากาศดี - ออ ยอายุเลย 5 เดอื น แลว ไมจ าํ เปนตองใสป ุยไนโตรเจน เพราะผลผลติ ที่เพมิ่ เปอรเ ซ็นตอ นิ ทรยี วตั ถุ ฟอสฟอรัส - คา ความเปน กรดเปนดา งระหวาง 5.5 – 7.0 และความเค็มของดิน จะไมค ุมกับคา ปยุ และอาจจะทาํ ใหค วามหวานลดนอยลงไ โพแทสเซี่ยม (คาEC) ไมเ กิน 4.0 เดซซิ ีเมนตอ เมตร ตํา่ - ปรมิ าณธาตุอาหารทตี่ อ งการปริมาณ N 12 กก./ไร P2O5 10 กก./ไร ปานกลาง K2O 10 กก./ไร สงู - ปรมิ าณธาตุอาหารทีต่ องการปรมิ าณ N 10 กก./ไร P2O5 6 กก./ไร K2O 6 กก./ไร - ปริมาณธาตอุ าหารทีต่ องการปริมาณ N 8 กก./ไร P2O5 4 กก./ไร K2O 4 กก./ไร 21

22 ขอมูลสภาพแวดลอ มทเี่ หมาะสมตอ การเจรญิ เตบิ โตของออยโรงงาน (ตอ ) สภาพแวดลอม ความเหมาะสม ขอ จาํ กดั 5. ความตอ งการนา้ํ ออ ยตองการนํ้าเพ่อื ใชใ นการเจริญเตบิ โตและสรา งนํา้ ตาล ออ ยทข่ี าดนา้ํ จะเจริญ ปรมิ าณน้ําทต่ี อ งการในแตละชวง - ระยะต้ังตัว (30 วัน) ตองการน้ํา 4 มิลลเิ มตร/วัน รวมตองการนาํ้ เตบิ โตชา ผลผลติ ตํา่ และใหความหวานต่ํา ระยะของพืช 120 มิลลเิ มตร - ถาขาดนาํ้ ใบจะหอ ในเวลากลางวนั เมือ่ ดนิ มีนํา้ มากจะทาํ ใหข าดออกซิเจนทาํ ให ปริมาณนาํ้ ท่ีตอ งการตอตน ตอวนั - ระยะเตบิ โตทางลาํ ตน (140 วัน) ตองการนํา้ 4.5 มิลลเิ มตร/วนั ออ ยชะงักการเจรญิ เติบโต รวมการน้ํา 630 มลิ ลเิ มตร - ระยะสรา งนํา้ ตาล (125 วัน) ตอ งการนาํ้ 5 มลิ ลเิ มตร/วัน รวม ตองการนํ้า 625 มลิ ลเิ มตร - ระยะแก (35 วนั ) ตอ งการน้าํ 4 มิลลิเมตร/วนั ตองการนํ้า 140 มลิ ลิเมตร ปริมาณนาํ้ ทีต่ อ งการ ตลอด ฤดู - 1,515 มิลลเิ มตร ปลูก - ในเขตนํา้ ฝน ควรมีฝนตก 1,200–1,500 มลิ ลิเมตร/ป - มีการกระจายของฝนสมํ่าเสมอในชว ง 1-8 เดือน และมชี วงปลอด ฝน 2 เดือน กอนเกบ็ เก่ียว - ตองเปน นา้ํ สะอาด ปราศจากสารอนิ ทรยี และ สารอนนิ ทรียท ม่ี ีพิษปนเปอ น

แนวทางการเพ่ิมประสิทธิภาพการผลิต และแหลงสืบคน ขอมูลเพ่ิมเตมิ แนวทางการเพมิ่ ประสิทธภิ าพการผลติ 1. สนบั สนนุ ใหเ กษตรกรมีการปรับปรุงบํารุงดนิ 2. จดั ทาํ แปลงพนั ธุส ะอาดปลอดโรคใบขาว 3. ถามชี ั้นดนิ ดาน ใหไถระเบดิ ดนิ ดาน 4. มกี ารจดั ระบบนํ้า 5. เทคโนโลยีการเพ่มิ ผลผลิตและคณุ ภาพ 5.1 ออยเปนวัตถุดิบของอุตสาหกรรมน้ําตาลจําเปนตองวางแผนการผลิตให สอดคลอ งกบั การ ดําเนนิ งาน ของโรงงาน ดงั น้ี 5.1.1 ผูป ลกู ตอ งตดิ ตอขอโควตาสงออ ยเขาโรงงาน ที่อยูใกลไรอ อ ยมาก ทสี่ ุด เพอ่ื จดั การปจจัยการผลติ ใหพ อเพยี งกบั ความตองการใชตลอดฤดปู ลูก 5.1.2 จดทะเบียนเปน ผปู ลูกออ ย ตามพระราชบญั ญัติออ ยและนา้ํ ตาล ทราย พ.ศ. 2527 5.1.3 วางแผนการปลกู ออ ย ใหม อี ายุเก็บเกย่ี ว สอดคลองกบั ชว งเปดหบี ออยโรงงาน คอื ระหวา งเดอื นธันวาคม-เมษายน 5.2 ทําการตดั แตง ตอออ ยหลังจากตดั ทันที หรือเสร็จภายใน 15 วัน ถาตัดออ ย ชดิ ดนิ ก็ไมตองตดั แตง ตอออ ย ทําใหประหยัดเงินและเวลา 5.3 การเก็บเกยี่ วควรตดั ชิดดนิ ขอ ควรปฏิบัติในการตัดออย คอื การตัดออย ตอ งตัดใหชิดดนิ ชิดใบออกใหห มด ตดั ยอดทิ้งแลวใชใบออ ยหรือเชือกปอมดั เปน มดั ๆ กอนขนขน้ึ รถดวยแรงงานคน จะทําใหส ามารถบรรจอุ อ ยไดมาก ไดน า้ํ หนกั สะอาด ความ หวานสงู ขายไดราคาดี 5.4 ไมต อ งเผาใบหรือเศษเหลอื ในไรนอกจากมีโรคและแมลงระบาด แหลงสบื คนขอมูลเพิ่มเติม http://sfcrc.suphanburi.info/sp50_GAP.htm กรมสงเสรมิ การเกษตร. กรมวชิ าการเกษตร. 2554. เทคโนโลยกี ารผลิตออย. (เอกสาร วิชาการพมิ พค รัง้ ที่ 1) กรมสงเสริมการเกษตร. 2552. การปลูกออ ย. (พมิ พครง้ั ที่ 4) โรงพิมพชมุ นุมสหกรณ การเกษตรแหงประเทศไทย. กรงุ เทพฯ กรมวิชาการเกษตร. คําแนะนาํ การใชปุย กับพืชเศรษฐกจิ กรมสง เสรมิ การเกษตร. การเพม่ิ รายไดจากไรออ ย. (เอกสารเผยแพรพิมพค ร้ังท่ี 1) กรมสงเสริมการเกษตร. การปอ งกนั กําจดั ศตั รูออ ยโดยวิธีผสมผสาน. (เอกสารเผยแพร) 23

ขา วโพดเล้ยี งสัตว ขัน้ ตอนการปลกู และการดูแลรักษาขาวโพดเลย้ี งสัตว การเตรยี มการ 30 วนั 60 วัน 90 วนั 120 วนั การเตรียมดนิ การปลูก การใสป ยุ แตง หนา การใหนํา้ การกําจดั วัชพืช การเก็บเกย่ี ว 1. ไถดะ 1 ครั้ง ระยะปลกู สตู ร 46-0-0 อัตรา 11 ครงั้ แรกใหห ลงั จากปลกู ใชแ รงงานคนหรอื 1. เก็บเกยี่ วเม่ือขา วโพดแก 2. ไถพรวน 1 ครัง้ 1. 75 x 25 ซม. 1 กก./ไร ตามชนิดดิน เม่ือ คร้ังตอไปขึ้นอยกู ับ เครอ่ื งจักรพรวนระหวา ง จัดอายุ 110 – 120 วัน เมลด็ /หลุม ขา วโพดอายุ 30 วัน ความชน้ื ของดนิ และ แถว หรือพนสารกําจัด 2. ใชแ รงงานคน หรอื ใช (8,533 ตน/ไร) สภาพภูมอิ ากาศ วชั พืช ตามคาํ แนะนาํ เมื่อ เครอ่ื งจกั ร 2. 65-75 x 20 - 25 ขา วโพดอายุ 20-25 วนั 3. ไมเ กบ็ เกยี่ วในวันทฝ่ี น ซม. ศตั รพู ชื ที่สําคญั กอ นวัชพชื ออกดอก ตก 1 เมลด็ /หลุม (10,000 1. โรคราน้ําคาง ระบาดรนุ แรงในฤดูฝนท่มี ีอุณหภูมิ การเตรยี มพันธุ – 12,000 ตน/ไร ต่ําและความชน้ื สงู ปอ งกันกําจดั โดยใชเมล็ดพันธจุ าก 1. ใชพ ันธุขา วโพดลูกผสม 3. ใสปยุ รองพื้น สูตร แหลง ไมมีโรคระบาด คลกุ เมล็ดพันธกุ อนปลูกดว ย การปฏบิ ตั ิหลงั การเกบ็ เก่ียว ทีค่ ลุกสารปอ งกันโรครา 15-15-15 สาร เมตาแลกซิล (35% ดีเอส) อตั รา 7 กรัมตอเมลด็ 1 กรณเี กบ็ เพอื่ รอการจาํ หนาย ใหต ากฝก ขาวโพดบนลาน นา้ํ คาง หรือ 16-16-16 หรือ 1 กิโลกรัม ซเี มนตห รอื แครท แี่ หงและสะอาด มแี สงแดดจัด 2. ตรวจสอบความงอกของ 20-20 -0 2. โรคราสนิม ระบาดรนุ แรงชว งปลายฤดูฝนตน ฤดู ประมาณ 2-3 วัน เพือ่ ลดความช้นื ในเมล็ดใหต า่ํ กวา 23 เมล็ดพนั ธุ ความงอกตอง อัตรา 50 กก./ไร ตาม หนาวที่มีความชนื้ ปอ งกันกาํ จดั โดย ใชพันธตุ านทาน เปอรเซ็นต และปลอดภัยจากการปนเปอ นของอะฟลา ไมตํา่ กวารอ ยละ 90 ชนดิ ดิน หลกี เลีย่ งการปลกู ขา วโพดหวาน ขาวโพดเทยี น และ ทอกซนิ ตามมาตรฐานกาํ หนด ขาวโพดขา วเหนียว ซงึ่ ออ นแอและเปน แหลงสะสมโรค 2. ยุงฉางเกบ็ ฝก ขา วโพดตอ งยกสงู จากระดบั พน้ื ดนิ พอ 4. พนสารคมุ วัชพชื 3. หนอนเจาะลาํ ตน ระบาดรนุ แรงในสภาพอากาศแหง สมควร มีหลงั คาปองกันฝน และอากาศถา ยเทสะดวก ตามคําแนะนํา คลมุ ดนิ แลง หรอื ฝนทิง้ ชว งเปน เวลานาน ปองกนั กําจดั โดยใช หลังหยอดเมล็ดกอ นที่ สารเคมตี ามคําแนะนาํ ขาวโพดและวัชพืชงอก 4. หนู เขา ทําลายตั้งแตเริ่มงอกถงึ เกบ็ เก่ียว ปอ งกนั กําจดั โดย ใชวธิ กี ลรวมกับสารเคมตี ามคาํ แนะนํา

เทคนคิ การปลกู และดูแลรักษาขา วโพดเล้ียงสตั ว 1. การเตรยี มการกอนปลูก 1.1 การเตรียมดนิ 1.1.1 วเิ คราะหด นิ กอ นปลกู ถา ดินมคี า ความเปน กรดเปน ดางต่าํ กวา 5.5 กอนเตรียมดนิ - ดินทรายใหหวา นปูนขาวอตั รา 100 กิโลกรัมตอไร - ดินรว น ดนิ รวนเหนียว ดินเหนียวหวานปูนขาวอตั รา 200 - 400 กโิ ลกรัมตอไร ถาดนิ มีอินทรยี วัตถตุ ํา่ กวา 1.0 เปอรเ ซ็นต ใหหวานปยุ คอก หรอื ปยุ หมกั ที่ยอยสลายดแี ลว - ดินเหนยี ว ดินรวนเหนยี ว อัตรา 500 กโิ ลกรมั ตอไร - ดนิ รวน ดินรวนทราย อัตรา 1000 กโิ ลกรมั ตอไร 1.1.2 ไถดะดว ยไถผาน 3 หรือไถผาน 4 ลกึ ประมาณ 20 - 30 เซนติเมตร ตากดนิ 7 - 10 วนั เพื่อกําจัดวัชพชื โรคแมลง และ สตั วศตั รูพชื 1.1.3 ไถพรวน ดวยไถผาน 7 เพอ่ื ยอ ยดนิ ใหร ว นซยุ เกบ็ ความชน้ื และปรบั ระดบั ดนิ 1.2 การเตรียมพนั ธุ 1.2.1 ใชพันธขุ า วโพดลกู ผสมจาก แหลง ผลติ ทเ่ี ชอ่ื ถอื ได ใหผ ลผลติ สงู ปรบั ตวั ไดดีกบั สภาพแวดลอม ตานทานโรคและแมลง ระบบราก และลาํ ตนแข็งแรง เจริญเตบิ โตเร็ว ทนตอ สภาพ แหง แลง และน้ําทว มพอสมควร เชน พนั ธขุ อง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร กรมวิชาการเกษตร หรอื ภาคเอกชนทผ่ี ลิตเมลด็ พนั ธุขา วโพดจําหนา ย 1.2.2 เมล็ดพันธุมีเปอรเซ็นตความ งอกไมต าํ่ กวา รอยละ 90 2. การปลูก 2.1 ฤดปู ลูก 2.1.1 ตนฤดฝู น กลางเดอื นมนี าคม – กรกฎาคม 2.1.2 ปลายฝน กลางเดอื นกรกฎาคม 2.1.3 ฤดแู ลง เดอื นพฤศจกิ ายน – ธันวาคม 2.2 วิธปี ลกู ใชแรงงานคน หรือปลกู ดว ยเครื่องปลกู 2.3 ระยะปลกู และอตั ราปลูก 2.3.1 ระยะปลกู ปกติ ใชระยะระหวางแถว 75 เซนติเมตร ระหวางตน 25 เซนตเิ มตร หยอด 1- 2 เมล็ดตอหลมุ อตั ราเมลด็ พันธุ 3 – 4 กิโลกรัมตอ ไร จะไดจ าํ นวน 8,533 ตนตอ ไร 25

2.3.2 กรณีดนิ มคี วามอดุ มสมบรู ณส ูง ไมมปี ญหาฝนแลง หรอื นํ้าทว ม ใชร ะยะระหวา งแถว 65 - 75 เซนตเิ มตร ระหวา งตน 20 – 25 เซนตเิ มตร หยอด 1 เมล็ด ตอหลุม อตั ราเมล็ดพันธุ 3 กโิ ลกรัมตอไร จะไดจาํ นวน 10,000 – 12,000 ตน ตอไร 2.3.3 ใสปุยรองพน้ื (ใสป ยุ ครงั้ ที่ 1)พรอมปลูกตามลกั ษณะเน้ือดิน ดนิ เหนยี วสีดาํ และดนิ รว นเหนียวสนี ํา้ ตาล ใสสูตร 20-20-0 อัตรา 50 กิโลกรมั ตอไร ดินเหนียวสแี ดง และดนิ รว นเหนยี ว ใสสตู ร 20-20-0 อัตรา 50 กิโลกรัมตอไร ดนิ รวนปนทราย ใสสูตร 15-15-15 หรอื 16-16-16 อตั รา 50 กโิ ลกรมั ตอ ไร 2.3.4 ใชสารคุมวชั พชื “อะลาคลอร” 48 % อีซี พน คลมุ ดินหลงั หยอด ขณะพนดนิ ตอ งมคี วามชื้น 3. การดูแลรกั ษา 3.1 การใสป ุยครัง้ ท่ี 2 ในดนิ เหนียวสแี ดง ดินรว นเหนียว และดินรวนปน ทราย ใหใสปุย ยูเรีย (46-0-0)อัตรา 11 กิโลกรัมตอ ไร เมื่อขาวโพดอายุ 30 วนั โดยโรยขาง แถวแลว พรวนกลบ ควรใสขณะดนิ มคี วามชน้ื 3.2 การใหน ํา้ ขาวโพดตอ งการนาํ้ ตลอดฤดูประมาณ 450-600 มลิ ลเิ มตร การปลูกในฤดูแลงตองใหน้ําวิธีการโดยปลอยน้ําตามรองระหวางแถวครั้งแรกใหหลังจาก ปลกู ทันที ครงั้ ตอไปพจิ ารณาตามความชื้นของดินและสภาพภมู อิ ากาศ หากขาดน้าํ ใน ชวงออกดอก อายปุ ระมาณ 50-55 วัน จะทาํ ใหผลผลติ ลดลงประมาณ 50 เปอรเซ็นต 4. ศตั รูพชื ท่สี าํ คัญ 4.1 วัชพืช 4.1.1 วัชพชื ฤดเู ดยี ว เชน หญาตนี กา หญานกสีชมพู หญา ขจรจบ เปนตน 4.1.2 วัชพชื ขามป เชน หญา ตีนตดิ หญาชันกาด สาบเสือ แหว หมู เปนตน ปองกันกาํ จดั โดย เตรียมดินทด่ี กี อ นปลกู ไดแก ไถดะ 1 ครัง้ ตากดิน 7-10 วัน และ ไถพรวน 1 ครัง้ คราดเศษซาก ราก เหงา หวั และไหลวชั พืชขา มปออกจากแปลง หรอื ใช แรงงานคน หรอื เคร่อื งจกั รกลพรวนระหวางแถว หรอื ใชส ารกําจัดวัชพชื “พาราควอท“ 27.6% เอสแอล พนระหวา งแถวเมอื่ ขาวโพดอายุ 20-25 วนั กอนใสป ยุ แตง หนา หรอื กอ นวชั พชื ออกดอก ขอ ควรระวงั อยา ใหล ะอองสารสมั ผสั ใบและลาํ ตน ขา วโพดโดยตรง 4.2 โรค 4.2.1 โรครานํา้ คางหรือโรคใบลาย : สาเหตุเกิดจากเชอ้ื รา ระบาดรนุ แรง ตงั้ แตระยะตน ออ นถงึ อายปุ ระมาณ 1 เดอื น ลักษณะอาการ ขอ ถี่ ตนแคระแกรน ใบเปน ทางสีขาว เขียวออน หรือเหลืองออน ตามความยาวใบ ระบาดรนุ แรงในฤดูฝนที่ มีอุณหภูมิตาํ่ และความชนื้ สูง ปอ งกนั กําจัดโดย ไมใชเ มลด็ พนั ธจุ ากแหลง และแปลงที่ 26

มโี รคระบาด กาํ จัดพืชอาศยั ในแหลงท่ีมีโรคระบาดควรหลกี เล่ียงการปลูกขาวโพดหวาน ขาวโพดขาวเหนยี ว และขาวโพดเทียน ถอนตน ทเี่ ปน โรคเผาทําลายนอกแปลง หรอื คลุก เมลด็ พันธุด ว ยสารเคมตี ามคําแนะนํากอ นปลูก 4.2.2 โรคราสนิม : สาเหตเุ กิดจากเช้ือรา เกดิ ไดก บั ทกุ สว นของขาวโพด ลักษณะอาการเปนจุดนนู เล็กๆ สีนํ้าตาลแดง แผลจะเกิดดานบนมากกวาดา นลา งของ ใบ เม่ือแผลแตกจะเหน็ เปน ผงสนิม ทําใหใบแหงตาย ระบาดรนุ แรงชว งปลายฤดูฝนถงึ ตน ฤดหู นาวที่มคี วามชืน้ ในอากาศสูงและมอี ุณหภูมิคอนขางเยน็ ปอ งกนั กําจดั โดย ใชพ ันธุ ตา นทาน หลกี เลยี่ งการปลูกขาวโพดหวาน ขา วโพดเทียน และขา วโพดขาวเหนยี ว ซงึ่ ออนแอและเปน แหลง สะสมโรคถอนตน ท่ีเปน โรคเผาทาํ ลายนอกแปลง 4.3 แมลง 4.3.1 หนอนเจาะลาํ ตน ขา วโพด เร่ิมทาํ ลายตง้ั แตข าวโพดอายุประมาณ 20 วันถงึ ระยะเกบ็ เกย่ี ว ลกั ษณะอาการ ชะงักการเจรญิ เติบโต ตนหักลม งาย หากระบาด รุนแรงจะเขาทาํ ลายฝก ดว ย ระบาดมากในสภาพอากาศแหง แลง หรอื ฝนท้งิ ชว งเปนเวลา นาน ปองกันกําจัดโดย โดยใชสารเคมตี ามคาํ แนะนํา 4.4 สัตวศตั รู 4.4.1 หนู เขา ทาํ ลายตง้ั แตขา วโพดเรม่ิ งอก ตดิ ฝกออน จนถงึ ชวงเก็บเก่ียว ปอ งกนั กาํ จัดโดยใชว ิธีกลรวมกบั สารเคมีตามคําแนะนํา 5. การเก็บเกยี่ ว เก็บเกยี่ วเม่ือขาวโพดแกจ ัด สังเกตไดจากลาํ ตน เปลอื กหมุ ฝก และใบแหง สนิท หรืออายุ 110 – 120 วัน ขน้ึ อยกู ับชนิดพนั ธุ เม่ือแกะเมลด็ จะเห็นเนื้อเย่ือสีดาํ ท่ีโคนเมล็ด แสดงวาขาวโพดมีความสกุ แกท างสรรี ะการสะสมนํา้ หนักแหงจะสนิ้ สุดลง เปนระยะท่ี ขาวโพดมนี าํ้ หนกั แหงสงู สุด ความชน้ื ของเมลด็ ในชว งเก็บเกย่ี วประมาณ 23 - 25 เปอรเ ซน็ ต ขอควรระวัง ไมควรเกบ็ เก่ยี วขณะฝนตก หรือหลงั ฝนตกทนั ที การปฏิบัตหิ ลังการเกบ็ เก่ยี ว หากตองการเกบ็ เพื่อรอราคาใหต ากฝก ขาวโพด บนลานซีเมนตหรือแครม ีแสงแดดจดั 2-3 วนั เพ่อื ลดความชน้ื ในเมล็ดใหต าํ่ กวา 23 เปอรเซ็นต ซึ่งจะปลอดภยั จากการปนเปอ นของอะฟลาทอกซนิ ตามมาตรฐานกําหนด ยุงฉางทเี่ ก็บตอ งมีหลงั คาปอ งกันฝน และถา ยเทอากาศไดดี 27

28 ขอมูลสภาพแวดลอ มที่เหมาะสมตอการเจริญเตบิ โตของขาวโพดเลยี้ งสัตว สภาพแวดลอ ม ความเหมาะสม ขอ จาํ กดั 1. สภาพภูมิอากาศ - อณุ หภมู ทิ เี่ หมาะสมตอการเจรญิ เติบโต และสรา งเมล็ด 25-35 - ในชวงที่อณุ หภูมสิ ูงออยจะคายนํ้ามากความตองการนาํ้ จะมากตามไปดว ย - อุณหภูมิ องศาเซลเซยี ส จาํ เปน ตอ งใหน ้าํ บอยขึ้น ในชวงท่มี ีฝนตกควรงดใหน้ํา และหาทางระบายน้ํา - ปรมิ าณฝน - การกระจายตวั ของน้ําฝนสม่ําเสมอ 1,000 – 1,200 มลิ ลเิ มตร แทน - แสง ตอ ป 2. สภาพพ้ืนที่ - แสงแดดจัด - ความสูงจากระดบั น้าํ ทะเล ไมเกนิ 1,000 เมตร - หากปลกู ในพ้นื ท่ีสูงจากระดบั นํ้าทะเลมากกวา1,000 เมตร จะทําใหเกิดโรค - ความลาดเอียงไมเ กนิ 5 เปอรเซ็นต ทางฝก ท่เี กดิ จากเช้ือราFusarium monoliforme เนื่องจากมีน้ําคา งแรงในเวลากลางคนื เหมาะสมกับการระบาดของเชื้อรา ดังกลา วทําใหผ ลผลิตเสียหาย และคุณภาพผลผลติ ไมดี 3. สภาพดนิ - ดินรวน ดินรว นเหนยี ว ดนิ รวนทรายหรอื ดนิ เหนียว - ลกั ษณะเนอ้ื ดนิ - การระบายน้ําและถายเทอากาศดี - ความเปนกรด - ดา ง - ระดบั หนาดินลึกไมน อยกวา 25 เซนติเมตร - ความอดุ มสมบรู ณปานกลาง - มีอนิ ทรียวัตถุไมตํ่ากวา 1.0 เปอรเ ซ็นต - มฟี อสฟอรัสท่เี ปน ประโยชนไ มนอยกวา 10 สวนในลานสว น - มีโพแทสเซยี มท่แี ลกเปล่ียนไดไ มนอ ยกวา 60 สว นในลานสว น - 5.5 - 7.0

ขอ มลู สภาพแวดลอมทเ่ี หมาะสมตอการเจริญเติบโตของขา วโพดเลย้ี งสัตว (ตอ) สภาพแวดลอ ม ความเหมาะสม ขอจํากดั 4. ความตองการธาตุอาหารพชื - อนิ ทรยี วัตถุ (OM , %) นอ ยกวา 1 ใสป ุย N 20 กก./ไร 1-2 ใสป ุย N 10-15 กก./ไร มากกวา 2 ใสป ุย N 5-10 กก./ไร - ฟอสฟอรสั (P , มก./กก.) นอ ยกวา 10 ใสปุย PPP222OOO555 10 กก./ไร 10-15 ใสป ยุ 5-10 กก./ไร มากกวา 15 ใสปุย 0-5 กก./ไร - โพแทสเซยี ม (K , มก./กก.) นอยกวา 60 ใใใสสสป ป ปยุ ุยุยKKK22O2OO 10 กก./ไร 60-100 10-5 กก./ไร มากกวา 100 0-5 กก./ไร 5. สภาพนํ้า - สภาพดินทีป่ ลูกขาวโพดโดยท่วั ไป ตองการน้ําประมาณ 450-600 - ชวงออกดอก อายุ 50-55 วนั เปนชวงวิกฤต หากขาดนํา้ จะทาํ ใหผ ลผลิตลด มลิ ลเิ มตร ตลอดฤดูปลกู โดยกระจายสมํา่ เสมอเฉลยี่ ประมาณ 4-5 ลงอยางมาก มิลลเิ มตรตอ วนั - ชว งออกดอกถงึ ชวงสะสมนํ้าหนักแหง ตอ งการประมาณ 6-8 มิลลิเมตรตอ วัน 29

แนวทางการเพ่มิ ประสทิ ธิภาพการผลติ และแหลง สืบคนขอมลู เพิ่มเติม การเพ่ิมประสทิ ธิภาพการผลติ และลดตนทุนการผลติ ตอหนว ย 1. ใชเมลด็ พันธุลูกผสม เพราะมีลกั ษณะทางการเกษตรสมํ่าเสมอ 2. ปรับปรงุ บํารุงดนิ โดยการปลูกพืชตระกูลถ่ัวหลังจากเกบ็ เกย่ี วขาวโพด 3. การใสปยุ อินทรียรว มกับปยุ เคมีตามคาวิเคราะหดิน 4. การไถระเบดิ ดินดานรวมกบั การไถตามปกติ 3-5 ปต อครั้ง เพื่อฟนฟโู ครงสรา ง ดนิ ทาํ ลายชน้ั ดินดานดินเกบ็ ความชื้นไดน านข้ึน ลดปรมิ าณวชั พืช ระบบรากแข็งแรง สามารถดดู นํ้าและธาตอุ าหารจากดนิ ไปใชไ ดอ ยา งมีประสิทธิภาพ 5. สงเสรมิ การปลกู ขา วโพดหลังการทํานา ผลผลิตดมี คี ุณภาพ จาํ หนายไดราคา ปลอดภัยจากสารอะฟลาทอกซนิ แหลงสบื คน ขอ มลู เพิ่มเตมิ กรมวิชาการเกษตร. 2544. เกษตรดีทเ่ี หมาะสมสาํ หรับขาวโพดเลี้ยงสัตว ลําดบั ที่ 17 ISBN : 974-436-147-6 กรมวิชาการเกษตร. 2553. เอกสารคาํ แนะนาํ การใชปยุ กบั พืชเศรษฐกิจ ลาํ ดับที่ 001/2553 ISBN : 978-974-436-749-5 กรมวชิ าการเกษตร. 2555. เอกสารประกอบการฝกอบรมหลกั สตู รระบบการปลูกพืช ท่มี ีขาวเปนพชื หลกั . กรมสงเสริมการเกษตร. 2546. การผลติ ขา วโพดเลย้ี งสตั วท่ีถกู สุขลกั ษณะท่คี วบคมุ การปนเปอ นของอะฟลาทอกซิน กรมสงเสรมิ การเกษตร. 2551. คูม อื นกั วิชาการสง เสรมิ การเกษตร ขา วโพด (ขา วโพด เล้ยี งสัตว ขาวโพดหวาน). กรมสง เสรมิ การเกษตร 2554. คมู อื นกั วชิ าการสง เสรมิ การเกษตร ขา ว ขา วโพดเลย้ี งสตั ว มนั สําปะหลัง. ปริศนา สริ อิ าชา วีรวัฒน นลิ รตั นคุณ และณรงค วฒุ ิวรรณ. อะฟลาทอกซินสารพิษ อนั ตรายในขาวโพด. ราเชนทร ถิรพร. 2539. ขาวโพด. สรรเสริญ จาํ ปาทอง. พันธแุ ละส่ิงทค่ี วรรู. เอกสารอัดสาํ เนา. 30

ขาวฟา ง การเตรียมการ ขั้นตอนการปลกู และการดูแลรักษาขา วฟาง 110 วนั 30 วัน 60 วนั 90 วนั การเตรียมดนิ การปลูก การใสป ุย การกําจดั วชั พืช การเกบ็ เกี่ยว 1. ไถดะ 1 คร้งั ระยะปลูก ใสปุยแตงหนา สตู ร (46-0-0)อตั รา ใชแ รงงานคนหรอื เครอ่ื งจกั รทาํ รนุ 1. เก็บเกี่ยวเมอ่ื ขาวฟา งแกจดั 2. ไถพรวน 1 ครัง้ 1. ปลูกเปนแถว 60 x 8-10 ซม. 15-20 กก./ไร เม่อื อายุ 25-30 วัน หรือพน สารเคมี ตามคําแนะนํา อายุ 90 – 110 วัน อัตราเมล็ดพันธุ 2 กก./ไร เมอ่ื อายุ 20-25 วัน 2. ใชแ รงงานคน หรอื ใช การเตรียมพันธุ 2. ปลกู โดยการหวา น เครอ่ื งจกั ร ใชเมลด็ พันธขุ าวฟาง อตั ราเมลด็ พนั ธุ 1.5 กก./ไร 3. ไมเก็บเกยี่ วในวันทีฝ่ นตก ลกู ผสมหรือขาวฟาง 3. ใสป ุยรองพ้ืน สตู ร 16-20-0 หรอื พนั ธแุ ทที่คลกุ สาร 20-20-0 อตั รา 25 กก./ไร ปอ งกันโรครานา้ํ คา ง 4. พน “ อาทราซนี ” เทา น้นั คลมุ ดนิ กอนขาวฟา งและวัชพืชงอก ศัตรูพชื ที่สําคัญ การปฏิบัติหลังการเกบ็ เก่ยี ว 1. โรคราบนเมล็ด ระบาดในชว งท่มี ีอากาศรอ นชืน้ ฝนตกชกุ ปองกันโดยปลกู ในชวงปลายฝน ตากชอขา วฟางบนลานซเี มนตหรือแครท ี่แหงและสะอาด มแี สงแดดจัด 2. โรคใบไหม , โรคราสนมิ ปอ งกันโดยใชเ มลด็ ทไ่ี มมีโรค เผาทาํ ลายตน ที่เปน โรค กําจัด 2 - 3 วัน จากนั้นนวดดว ยเคร่ืองนวด ทําความสะอาดดว ยการเปาลมหรอื วชั พชื และพชื อาศยั ฝด ตากแดดอกี 1-2 วนั กอนจําหนาย 3. หนอนแมลงวันเจาะยอดขาวฟา ง ปอ งกันโดยใชส ารเคมีตามคาํ แนะนาํ

เทคนิคการปลูกและดแู ลรักษาขา วฟาง 1. การเตรยี มการกอนปลกู 1.1 การเตรียมดนิ 1.1.1 ไถดะ ดว ยไถผาน 3 หรือ ไถผาน 4 ลึกประมาณ 20 - 30 เซนติเมตร ตากดินไวประมาณ 7 วัน เพอื่ กาํ จัดวัชพืช โรค แมลง และสตั วศ ัตรพู ืช 1.1.2 ไถพรวน ดวยไถผาน 7 เพ่ือยอ ยดินใหรวนซุย เกบ็ ความช้ืน และปรับ ระดับพ้นื ที่ 1.2 การเตรียมพันธุ ใชพ นั ธุขา วฟา งลกู ผสม หรอื พันธแุ ท จากแหลงผลติ ทเ่ี ชอ่ื ถือได เชน พันธุ ของกรมวชิ าการเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร หรือภาคเอกชนท่ผี ลิตเมล็ดพนั ธุ ขา วฟางจาํ หนาย 2. การปลูก 2.1 ฤดูปลกู สามารถปลกู ไดตลอดป ชวงทเี่ หมาะสม คอื ปลายเดือนกรกฎาคม ถึงกลางสิงหาคม 2.2 วธิ ีปลูก ใชแ รงงานคน หรอื ปลกู ดวยเคร่ืองปลูก 2.3 ระยะปลูกและอตั ราปลูก 2.3.1 ปลกู แบบเปนแถว การเจริญเติบโตสม่าํ เสมอ ดแู ลรกั ษางา ย ให ผลผลิตสงู ระยะระหวางแถว 60 เซนติเมตร ระหวา งตน 8 - 10 เซนติเมตร อตั ราเมล็ด พนั ธุ 2 กโิ ลกรมั ตอ ไร 2.3.2 ปลูกโดยการหวาน เปน วิธีท่ีเกษตรกรนยิ มปฏบิ ตั ิ ลดตน ทนุ สะดวก ประหยดั เวลาและแรงงาน อัตราเมลด็ พันธุ 1.5 กิโลกรัมตอ ไร ควรหวา นขณะดินมี ความชนื้ แลวไถพรวนกลบทนั ที 32

2.4 สารกาํ จัดวัชพืชใช “อาทราซนี ” เทาน้นั หามใช “อะลาคลอร” อัตรา 300 กรมั ตอ ไร พน คลุมดินหลงั หยอดเมล็ดกอ นขาวฟา งและวัชพชื งอก ขณะพน ดนิ ตองมี ความชนื้ 3. การดแู ลรกั ษา 3.1 การใสป ุย 3.1.1 ปยุ รองพ้นื ใสพ รอมปลูก สตู ร 16-20-0 , 20-20-0 หรอื 15-15-15 อัตรา 25 กโิ ลกรมั ตอไร 3.1.2 ปยุ แตงหนา ใสป ยุ ยเู รีย (46-0-0) อัตรา 15-20 กโิ ลกรมั ตอไร เม่อื ขาวฟา งอายุ 25-30 วันโดยโรยขา งตนแลว พรวนกลบ 4. ศัตรูพชื ที่สาํ คัญ 4.1 วัชพืช วัชพชื ในไรข า วฟา งมที ัง้ วชั พชื ฤดเู ดียว 4.1.1 วชั พชื ฤดูเดียว เชน หญาตนี กา หญา นกสชี มพู และหญา ขจรจบ เปน ตน 4.1.2 วัชพชื ขามป เชน หญา ตนี ติด หญาชนั กาด สาบเสอื และแหวหมู เปน ตน การปองกนั กาํ จดั การเตรียมดนิ ที่ดกี อ นปลูกโดยไถดะ 1 ครงั้ ตากดิน 7 - 10 วนั ไถพรวน 1 ครั้ง คราดเศษซาก ราก เหงา หวั และไหลวชั พชื ขามปอ อก จากแปลง หรือใชแรงงานคน หรือเครื่องจกั ร กลพรวนระหวา งแถว หรอื ใชสารกําจดั วชั พืช “พาราควอท” 27.6% เอสแอล พน ระหวา ง แถวเมอ่ื ขาวฟา งอายุ 20 - 25 วนั กอ นใสปุย แตงหนา หรอื กอ นวัชพืชออกดอก ขอควรระวังอยาใหละอองสารกําจัดวัชพืช สัมผัสใบขาวฟา งโดยตรง 4.2 โรค 4.2.1 โรคราบนเมล็ด สาเหตุ เกิดจากเชอื้ รา ระบาดในชวงท่อี ากาศมี ความชืน้ สงู ฝนตกชุก ปอ งกันกาํ จัดโดย ปลกู ในชว งปลายฝน หรอื ใชส ารเคมีตามคําแนะนํา 4.3 แมลง 4.3.1 หนอนแมลงวนั เจาะยอด ขาวฟาง เขา ทําลายระยะตนกลา ถึงอายุ 3 สปั ดาห ลักษณะอาการ ยอดเห่ียว แตกหนอ ทาํ ใหผ ลผลิตลดลง ปองกนั กําจัดโดย ใชพนั ธตุ า นทาน เชน สพุ รรณบุรี 60 หรอื ปลกู แบบ เปนแถว กาํ หนดวนั ปลูกใหใกลเ คียงกัน ปลกู พชื หมนุ เวียน เผาตน ท่ถี ูกทาํ ลาย หรือใช สารเคมตี ามคาํ แนะนาํ 33

5. การเกบ็ เก่ยี ว เก็บเกย่ี วเม่อื ขา วฟางแกจัด อายปุ ระมาณ 90-110 วนั หรือหลงั ดอกบาน 30-35 วนั ข้นึ อยูกับชนดิ พันธุ สังเกตไดจ ากเน้อื เยอื่ ทอ่ี ยใู ตเ ปลือกเมล็ดบรเิ วณที่ติดกับ ขั้วของฐานดอกเปลย่ี นเปนสดี ํา แสดงวาขาวฟา งมีความสุกแกท างสรีระ การสะสมนํ้า หนักแหง จะสิน้ สุดลง เปน ระยะที่ขาวฟา งมีน้ําหนกั แหงสูงสดุ แตม คี วามชื้นประมาณ 23 - 25 เปอรเ ซน็ ต ควรตาก 2-3 แดด แลว นวดดว ยเครอ่ื งนวด ทําความสะอาดดวยการเปา ลมหรือฝด ตากแดดอกี 1-2 วนั กอนจําหนาย การปฏบิ ตั ิหลังการเก็บเกี่ยว ในกรณีทต่ี องการเกบ็ เปน เมลด็ พันธุ ตองเปน ขา วฟา งพนั ธแุ ทเ ทานนั้ เชน พนั ธุสพุ รรณบุรี 60 (สวนพนั ธุลูกผสมไมส ามารถเก็บเปน เมลด็ ได) วิธกี ารโดยคดั เลอื กชอท่ตี รงตามพันธุ ไมม ีโรคและแมลง ตากแดดลดความช้นื นวดโดยเคร่อื งนวดท่ีไมทําลายคุณภาพเมลด็ หลังจากนวดใหต ากอกี 2-3 แดด ทดสอบ ความงอกและความชื้น คลุกสารเคมตี ามคาํ แนะเพอ่ื ปอ งกันแมลง บรรจุกระสอบ วางบนช้นั สงู จากพืน้ พอสมควร และเก็บในหอ งท่ีมอี ณุ หภมู ิต่าํ 34

ขอ มลู สภาพแวดลอมท่เี หมาะสมตอการเจรญิ เติบโตของขาวฟาง สภาพแวดลอม ความเหมาะสม ขอจาํ กดั 1. สภาพภมู อิ ากาศ - อณุ หภมู ทิ เ่ี หมาะสมตอ การเจริญเตบิ โตและสราง เมลด็ ถาอณุ หภมู สิ ูงกวานจี้ ะมีผลตอ ประสิทธิภาพในการสรา งเมลด็ ประมาณ 27-30 องศาเซลเซยี ส - อณุ หภมู ิ - 320 – 500 มิลลเิ มตร ตลอดฤดปู ลูก - ปรมิ าณฝน - แสงแดดจดั - แสง - ความสงู จากระดับนํ้าทะเล ไมเกิน1,000 เมตร 2. สภาพพ้นื ที่ - ความลาดเอยี งไมเกนิ 5 เปอรเซน็ ต 3. สภาพดิน - ดินรว นเหนียวทมี่ ีการระบายนํา้ ดี - ลกั ษณะเนื้อดิน - 5.0-7.5 - ความเปน กรด - ดาง 4. ความตอ งการธาตุอาหารพชื - ไนโตรเจน (แอมโมเนยี มซัลเฟต 25-30 กก./ไร) - ในชวงท่กี ําลังตั้งทองถึงชวงออกดอกหากขาดนาํ้ จะมผี ลกระทบตอ ผลผลติ - ฟอสฟอรสั (ทริปเปล ซูเปอรฟอสเฟต 10-20 กก./ไร) - ไมทนตอ สภาพนา้ํ ขังในชว งตนกลา 5. สภาพน้ํา - ดินทรายเพ่ิมโปแตสเซยี ม (โปแตสเซยี มคลอไรด 8 กก./ไร) - ใสปุยอินทรยี เ พอ่ื ปรับปรงุ สมบตั ทิ างกายภาพของดนิ รวมกับ ป- ุยตเอคงมกี ารปรมิ าณนาํ้ ตลอดฤดูปลกู ประมาณ 320 – 500 มิลลเิ มตร 35

แนวทางการเพ่มิ ประสิทธิภาพการผลติ และแหลง สบื คนขอ มลู เพ่มิ เตมิ การเพมิ่ ประสิทธิภาพการผลติ และลดตน ทุนการผลิตตอ หนวย 1. ใชเ มลด็ พันธุขา วฟา งลกู ผสม หรือขา วฟา งพนั ธุแท 2. ปรบั ปรงุ บาํ รงุ ดิน โดยการปลกู พชื ตระกูลถ่ัวสลบั กบั ขา วฟา ง 3. การใสปุยอินทรยี รวมกบั ปุย เคมีตามคา วิเคราะหด นิ 4. การปลกู แบบเปน แถว ดแู ลรักษางา ย และใหผ ลผลิตสูงกวา การปลูกแบบหวา น 5. หา มใช อะลาคลอร คุมวชั พชื ในแปลงขาวฟา ง ใหใ ช อาทราซีน เทา น้นั แหลงสบื คนขอ มูลเพิม่ เติม กรมวิชาการเกษตร ศูนยวิจยั พชื ไรส ุพรรณบรุ ี. 2549. คมู ือเกษตรกรการปลกู ขา วฟา ง สีขาว. กรมวชิ าการเกษตร ศนู ยวิจยั พชื ไรส ุพรรณบรุ ี. 2549. คมู อื เกษตรกรการปลูกขาวฟาง สแี ดง. กรมสงเสริมการเกษตร. 2547. คูม ือพืชเศรษฐกิจ. 36

เดอื ย การเตรยี มการ 30 วนั ข้ันตอนการปลกู และการดูแลรักษาเดอื ย 150 180 วนั 210 วนั 60 วนั 90 วนั 120 วัน การเตรียมดิน การปลกู การใสปยุ การกาํ จัดวชั พืช การเกบ็ เก่ยี ว 1. ไถดะ 1 คร้งั 1. ปลูก กลางเดอื น พ.ค.-ม.ิ ย. ครั้งท่ี 1 สตู ร 16-20-0 1. ชนดิ วชั พืช 1. เก็บเกย่ี วเม่ือเดอื ยแกจดั หรือ 2. ไถพรวน 1 ครง้ั 2. ระยะระหวางแถว 75 ซม.ระหวางตน อัตรา 50 กก./ไร - วัชพืชฤดูเดียว เชน หญาตนี กา อายปุ ระมาณ 7 เดือน 25 ซม. 3-4 เมลด็ /หลุม อายุ 30 วนั ครั้งท่ี 2 ใสปุยยูเรยี ผักโขม กกทราย 2. ใชมีดหรือเคียวตัดทัง้ ตน แลววาง การเตรียมพนั ธุ ถอนแยกใหเ หลือ 2 ตน/หลมุ (46-0-0) เมอ่ื เดอื ยอายุ 30 วนั - วัชพชื ขา มป เชน หญา แพรก รายบนตอซงั เหมอื นเก่ยี วขาว 1. ใชพนั ธุทผ่ี ลติ 3. ใสปุยรองพืน้ สตู ร 15-15-15 อัตรา 25 กิโลกรัมตอไร สาปเสือ แหว หมู 3. นวดดว ยเครอ่ื งนวด เปน การคา เชน เดือย 16-16-16 อตั รา 50 กก./ไร โดยโรยขา งตนแลวพรวน 2. การปองกนั กาํ จัด 4. ตากแดด 2-3 แดด ขาวเจา 4. พนสารเคมี (ยาคมุ ) ตามคาํ แนะนาํ กลบ ควรใสขณะทด่ี ินมี - ใชแรงงานคน เม่ืออายุ 5. บรรจกุ ระสอบวางบนตะแกรง และเดอื ยขา วเหนียว คลมุ ดนิ กอ นเดือยและวชั พชื งอก ความช้ืน 20-25 วัน กอนใสปยุ คร้งั ที่ 2 ไมส ูงจากพน้ื ดนิ พอสมควร 2. กอ นปลกู ตอ งแช เมลด็ ดวยนาํ้ รอ น ศัตรูพชื ทสี่ าํ คญั อณุ หภูมิ 60-70 องศา 1. โรคราเขมา ดํา (Smut) เกดิ จากเชือ้ รา เปน โรคที่ทําความเสียหายแกเ ดอื ยเปน อยางมาก การปฏิบัติหลังการเก็บเก่ียว 1. เมลด็ เดอื ยท่นี วดออกจากชอแลว ตาก 2-3 เซลเซยี ส ประมาณ 10- ทาํ ลายทุกระยะของการเจริญเติบโต ปองกันกาํ จดั โดย แชเมลด็ พันธุในนาํ้ รอนทอ่ี ุณหภมู ิ 60- แดด กอนบรรจใุ สกระสอบ 15 นาที ทําลายการพัก 70 องศาเซลเซยี ส ประมาณ 10-15 นาที กอ นปลกู 2. การเก็บเมล็ดเดือยที่สเี อาเปลือกออกแลว ตวั ของเมลด็ 2. หนอนเจาะลาํ ตน ขา วโพด หนอนกอลายจดุ เลก็ ปลวก ปอ งกนั กาํ จดั โดยใชส ารเคมตี ามคาํ แนะนาํ 3. หนู เขาทําลายต้งั แตร ะยะตน ออน และชวงติดเมล็ด ปอ งกนั กาํ จดั โดย ใชวธิ กี ลรวมกบั สาร ควรเกบ็ ในภาชนะท่ีปองกันความชื้นในอากาศ เคมีตามคําแนะนํา และเก็บรกั ษาในที่ที่อากาศถายเทไดด ี

เทคนคิ การปลกู และดแู ลรกั ษาเดอื ย 1. การเตรยี มการกอ นปลกู 1.1 การเตรยี มดนิ 1.1.1 ไถดะ ดว ยไถผาน 3 หรือ ไถผาน 4 ลกึ ประมาณ 20-30 เซนติเมตร ตากดนิ ไว 7-10 วนั เพ่อื กําจดั วชั พืช โรค แมลง และสัตวศตั รพู ชื 1.1.2 ไถพรวน ดว ยไถผาน 7 เพอื่ ยอ ยดนิ ใหรวนซยุ เก็บความชนื้ และปรับระดับดนิ 1.2 การเตรยี มพันธุ 1.2.1 ใชพ ันธทุ ี่เหมาะสมเพ่อื ผลติ เปนการคา - เดอื ยขา วเจา ตน สงู ประมาณ 4 เมตร ลาํ ตน สเี ขยี วนวลขนาดใหญ เปลือกสนี ้าํ ตาลแกม คี วามหนาและแข็ง เมลด็ ทงั้ เปลอื กคอ นขา งยาวและมขี นาดเลก็ เนอื้ แปง คอ นขา งแข็ง เมล็ดไวไดน าน เม่อื นําเมล็ดไปตม จะไมเปนเมือก - เดอื ยขา วเหนยี ว ตน เตย้ี กวา พนั ธขุ า วเจา ลาํ ตน สคี อ นขา งเหลอื ง เปลอื กสเี ทาออ นบางและกรอบบบี แตกงา ย เมลด็ ทง้ั เปลอื กกลม สน้ั และโตกวา พนั ธขุ า วเจา มนี ้าํ หนักเบา เนอ้ื แปง คอนขางออน เมือ่ นาํ เมล็ดไปตมจะนุมเปน เมอื กคลายขาวเหนยี ว 1.2.2 การทาํ ลายการพักตัวของเมลด็ - คดั เลือกเมล็ดท่ดี ี ลา งนํ้าใหสะอาด - แชใ นน้าํ รอ นท่ีอุณหภมู ิ 60-70 องศาเซลเซยี ส ประมาณ 10-15 นาที แลวนาํ ไปปลูกทนั ที 38

2. การปลูก 2.1 วธิ ปี ลกู 2.1.1 ใชแ รงงานคน 2.2.2 ฤดูปลกู เดอื ยเปนพืชไวแสงจะออกดอกตนเดือนตลุ าคม ชว งปลูก ทเ่ี หมาะสมกลางเดือนพฤษภาคม – กลางมิถนุ ายน หากปลกู เลยกลางเดอื นกรกฎาคม จะทาํ ใหผ ลผลิตตํ่า 2.2.3 ระยะปลูกระหวางแถว 75 เซนตเิ มตร ระหวางตน 25 เซนติเมตร ปลกู 3 - 4 เมลด็ ตอ หลมุ อายุ 30 วนั ถอนแยกใหเ หลอื หลมุ ละ 2 ตน 3. การดูแลรกั ษา 3.1 การใสปุย ครัง้ ท่ี 1 ปยุ รองพน้ื ใสพ รอมปลกู - ดินรวน และดินรวนเหนียวปนทราย สูตร 16-20-0 อัตรา 50 กโิ ลกรัมตอไร - ดนิ รว นปนทราย สตู ร 15-15-15 อตั รา 50 กโิ ลกรัมตอไร ครัง้ ท่ี 2 ใสปยุ ยูเรยี (46-0-0) เมื่อเดือยอายุ 20 - 25 วนั อัตรา 25 กิโลกรัม ตอ ไร โดยโรยขางตน แลว พรวนกลบ ควรใสขณะทีด่ นิ มีความช้ืน 4. ศัตรพู ชื ทสี่ าํ คญั 4.1 วัชพืช 4.1.1 วชั พืชฤดูเดยี ว เชน หญาตนี กา หญานกสีชมพู หญา ขจรจบ ผกั โขม และผกั บงุ ยาง เปน ตน 4.1.2 วชั พชื ขา มป เชน หญา ตีนตดิ หญา ชนั กาด สาบเสอื และแหวหมู เปนตน การปอ งกนั กาํ จัด - การเตรียมดินทีด่ ี ไถดะ 1 คร้งั ตากดนิ 7 - 10 วนั ไถพรวน 1 ครัง้ คราดเศษซาก ราก เหงา หวั และไหลวชั พืชขา มปออกจากแปลง - ใชแ รงงานคน ครั้งแรกเมื่อเดอื ยอายุ 20 - 25 วนั หากมีวัชพืชขนึ้ มาก ใหกาํ จัดอกี คร้งั กอนวชั พชื ออกดอก - ใชสารเคมตี ามคาํ แนะนาํ พนคลมุ ดินหลงั ปลูกทันที กอ นเดอื ยและ วชั พืชงอก ขณะพนดินตอ งมีความช้นื 4.2 โรค 4.2.1 โรคราเขมา ดาํ (Smut) สาเหตุ : เชื้อรา เปน โรคท่ีทําความเสียหาย แกเ ดือยเปนอยา งมากทําลายทกุ ระยะของการเจริญเตบิ โต ลกั ษณะอาการ ดอกจะมีสี เขยี วแกมมวงและเปล่ยี นเปนสีนา้ํ ตาล ปมมลี กั ษณะคลายรูปกรวย ภายในปมมสี ปอร สดี ํา ปอ งกันกําจัดโดย แชเ มลด็ พันธใุ นนํา้ รอ นท่ีอณุ หภูมิ 60-70 องศาเซลเซยี ส ประมาณ 10 - 15 นาที กอนปลูก 39

4.3 แมลง 4.3.1 หนอนเจาะลําตน ขา วโพด (Corn borer) ทาํ ลายเม่อื เดอื ยอายุ ประมาณ 45 วนั ซ่ึงเปน ระยะแตกแขนง และอายุประมาณ 3-4 เดือน ระยะทเี่ รมิ่ ออกดอก และตดิ เมล็ด ลักษณะอาการ ชะงักการเจรญิ เติบโตตนหกั ลมงาย หากระบาดรนุ แรงจะ เขา ทาํ ลายเมล็ดเดอื ยโดยตรงทําใหเ มล็ดลีบ หรอื ไมต ดิ เมล็ด ปองกันกําจดั โดย โดยใช สารเคมตี ามคําแนะนํา 4.3.2 หนอนกอลายจุดเลก็ (Early shoot borer) เขาทาํ ลายเดอื ยตงั้ แต อายุประมาณ 45 วนั ลกั ษณะอาการ ตน หกั ลม งาย เมล็ดลบี ปอ งกันกาํ จดั โดย ใชส าร เคมตี ามคาํ แนะนํา 4.3.4 ปลวก (termite) เขาทาํ ลายชวงเริม่ ออกดอก โดยกัดกินบรเิ วณ โคนตน ลกั ษณะอาการ ชอ ดอกแหง ไมติดเมล็ด และตนแหงตาย ปองกนั กําจัดโดยใช สารเคมีตามคําแนะนํา 4.4 สตั วศตั รู 4.4.1 หนู เขาทําลายตงั้ แตระยะตนออ น และชวงตดิ เมล็ด ระบาดรนุ แรง ชว งฝนท้ิงชว ง ปอ งกันกําจดั โดย ใชวธิ ีกลรวมกบั สารเคมีตามคําแนะนํา 5. การเกบ็ เก่ยี ว เก็บเก่ยี วเมื่อเดือยแกจดั หรอื อายุประมาณ 7 เดือน สงั เกตไดจ ากลาํ ตนและใบ แหงสนทิ เปลอื กแหงและแขง็ โดยใชมีดตัดหรอื ใชเ คยี วเกีย่ ว มดั รวมกันเปน ฟอ น วางราย บนตอซังเหมือนขา ว ตาก 2 - 3 แดด นวดดว ยเครอ่ื งนวด และตากบนลานซีเมนตอ กี 2 - 3 แดด เพือ่ ลดความช้ืน บรรจกุ ระสอบวางบนตะแกรง หรือแครย กสงู จากพน้ื ดนิ ทีม่ ี การระบายอากาศไดดี เพื่อรอการจาํ หนา ย การปฏิบตั ิหลังการเกบ็ เก่ียว เมอื่ นวดเมลด็ เดือยออกจากชอ แลว ใหตากแดดลด ความชนื้ เพ่ือใหป ลอดภยั จากอะฟลาทอกซินกอนบรรจกุ ระสอบ ขอจํากัดของการเก็บ เมลด็ เดือยทีผ่ านการสีเอาเปลอื กออกแลว เมลด็ จะเสือ่ มเรว็ เนื่องจากเมล็ดไวตอแสงและ ความชื้นมาก ควรเกบ็ ในภาชนะที่ปองกันความชื้น ในอากาศ และเกบ็ รกั ษาในทที่ ีอ่ ากาศถา ยเทไดด ี 40

สภาพแวดลอ ม ขอ มลู สภาพแวดลอ มทเี่ หมาะสมตอการเจรญิ เตบิ โตของเดอื ย ขอ จาํ กดั 1. สภาพภูมอิ ากาศ ความเหมาะสม - อุณหภมู ิ 2. สภาพพน้ื ที่ - คอนขางเยน็ - พื้นทีป่ ลกู เดอื ยสว นใหญจ ะอยบู นเนนิ เขาและทล่ี าดเชงิ เขา ซ่งึ มี 3. สภาพดนิ ความลาดเอียงตงั้ แต 3 - 45 องศา 4. ความตอ งการธาตุอาหารพืช - ดนิ มีความอดุ มสมบูรณพอสมควร ระบายน้าํ และถายเทอากาศ 5. สภาพนาํ้ ไดดี -ปรมิ าณนาํ้ ฝน อาศยั นาํ้ ฝนตามฤดูกาล 41

แนวทางการเพ่มิ ประสิทธิภาพการผลิต และแหลงสืบคน ขอมลู เพ่มิ เตมิ แนวทางการเพ่ิมประสิทธภิ าพการผลิต 1. ศึกษาและปรบั ปรุงพันธุ เพอื่ ใหไ ดพันธุด ตี า นทานโรคราเขมา ดํา 2. เดือยเปน พชื ไวแสง ตองปลกู ในชวงเวลาทีเ่ หมาะสม 3. สง เสรมิ การแปรรปู ในลักษณะตา ง ๆ แหลงสืบคน ขอ มูลเพิม่ เตมิ กรมสงเสริมการเกษตร. 2530. คาํ แนะนําท่ี 121 การปลูกเดือย. กรมวิชาการเกษตร. 2549. เกษตรดที ี่เหมาะสมสําหรบั เดอื ย ลําดบั ท่ี 32 ISBN : 974-436-560-9 กรมวิชาการเกษตร. 2553. เอกสารคาํ แนะนาํ การใชป ุย กับพืชเศรษฐกจิ ลําดบั ท่ี 001/2553 ISBN : 978-974-436-749-5 42

ยาสูบ ขัน้ ตอนการปลูกและการดูแลรักษายาสูบ การเตรยี มการ 1-30 วัน 31-60 วัน 61-90 วนั 91-120 วัน การเตรียมดิน ซ221รซ---1-ะ52,,มมรเเเ28วยตบ0-ะ..002อะออหx200ซ0ปรรรว0--มจ6ก23เลซา,ล0.ิเ0,,สีงูกมxน05ย0กแซ.00ีย06ถาป00มx-0วปรป3ล./ตตล0ซปลร4กู นน,ูกมะูก0แ0ล//แห.แ0ถไไซกูถรรวถ0วมวาวคต.เงเูดดตนxยี่ี่ยน/1ไววร09 0 การใสป ยุ การใหน้ํา การตอนยอดและกําจัดแขนง - เวอรจเิ นยี สูตร 4-16-24+4 (MgO) 150 กก./ไร หรือ 1. ไถดะ 1 คร้ัง - หลงั จากปลกู 3- 5 วัน ตอนยอดและกําจัดแขนงเมอื่ ยาสบู อายุ 65-75 วัน 2. ไถพรวน 2 ครั้ง สูตร 6-18-24+4 (MgO) 120 กก./ไร ใหน้ําเพียงเล็กนอย หรือดอกบานท้งั แปลง 2 ใน 3 3. ยกแปลง - เบอรเลย - อายุ 25-30 วัน เร่ิม - เวอรจ ิเนีย ตน ที่สมบูรณ ใหเ หลือ16-18 ใบ/ตนตน คร้งั ที่ 1 ตนฤดู สูตร 6-12-24 +4MgO+0.5B 50 กก./ไร ใหน้ํา ไมสมบูรณเหลอื 12 ใบ/ตน เ1ต23พ..่ําเากเเพมพะกวากลาาาะละด็รรรอใาพะเนยตบันแลบธรปะคุียลFว9มงlาo0มพatงันอbธeกdไุ มs กลางและปลายฤดู 100 กก./ไร ครง้ั แรก หรือหลังจาก - เบอรเ ลย ตนทส่ี มบรู ณใหเหลอื 20-24 ใบ/ตน ครั้งที่ 2 ตน ฤดู สูตร 6-12-24 +4MgO+0.5B 20 กก./ ใหปยุ - เตอรกสี ไมนยิ มตอนยอดตนไมสมบรู ณเหลอื 14- ไร และ 27-0-0 30 กก./ไร กลางและปลายฤดู สูตร คร้งั ที่ 2 หลังจากนน้ั ให 16ใบ/ตน หลงั จากตอนยอดแลวใชส ารเคมตี ามแนะนาํ 27-0-0 50 กก./ไร ทุก 10-15 วนั หยอดท่ยี อดเพ่ือควบคุมการแตกแขนง ครง้ั ที่ 3 ตน ฤดู สูตร 6-12-24 +4MgO+0.5B 30 กก./ การกาํ จัดวชั พืช ไร และ 27-0-0 20 กก./ไรกลางและปลายฤดู สูตร ทาํ พรอ มใสปุย ทัง้ 3 คร้งั การเกบ็ เกีย่ ว 27-0-020 20 กก./ไร - เวอรจ เิ นยี เก็บครั้งแรกเม่อื อายุ 70-75 วัน โดย ศตั รทู ่ีสาํ คัญ การปฏบิ ัติ สงั เกตเุ มื่อปลายใบและขอบใบเรม่ิ เปล่ยี นจากสเี ขียว 1. โรคในแปลงเพาะกลา หลังการเก็บเกี่ยว เปน เหลอื ง เสน กลางใบมีสีขาว ผวิ ใบหยาบ ขรขุ ระ และเก็บครั้งสดุ ทา ยอายปุ ระมาณ 120 วัน โรคโคนเนา ปอ งกนั กาํ จัดโดย ใชชีวภณั ฑไตรโคเดอรม า หรือใชสารเคมีตามคาํ แนะนํา - เวอรจ เิ นีย ใชว ธิ บี มไอน้ํา - เบอรเ ลย เก็บคร้ังแรกเม่อื อายุ 70-75 วัน โดย โรคแอนแทรกโนส ปอ งกันกาํ จัดโดย ใชช วี ภัณฑบ าซิลลัส ซับทิลสี หรอื ใชส ารเคมีตามคํา - เบอรเลย ใชวิธบี ม อากาศ สงั เกตทุ ป่ี ลายใบลางสดุ มีสีนํ้าตาล และใบยาบนเร่ิม แ2.นโะโโรรรนคคคทําใไบสเ่ี กเหดิดดอืในนแปฝปออลงยกงรปันาลกกกูําปจมัดปโดอยงกใันชโส ดายรใเชคชมวี ตี ภาัณมคฑํา แหนระือนใาํชสารเคมีตามคาํ แนะนํา - เตอรก ีส ใชว ิธบี มแดด เหลอื งและเกบ็ คร้ังสดุ ทายอายุประมาณ 110-120 วนั - เตอรก ีส เก็บคร้ังแรกเม่อื ปลายใบ และขอบใบ เปลย่ี นเปน สเี หลอื ง