สนุกกับภาษาลาว

คำนำ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) กับราชอาณาจักรไทยนั้น มีความสัมพันธ์อย่าง แน่นแฟ้น ทั้งเชื้อสายกลุ่มชาติพันธ์ุ วัฒนธรรม ประเพณี รวมถึงภาษาพูดและภาษาเขียน ซึ่งมี ความคลา้ ยคลงึ กนั มากทสี่ ดุ ในหมปู่ ระเทศเพอื่ นบา้ น ในอาเซียน คนไทยจำนวนไม่น้อยสื่อสารกับคนลาว ได้ราวกับพูดภาษาเดียวกัน ขณะที่คนไทยที่ ไม่มีพื้นฐานภาษาลาวมาก่อนก็เข้าใจได้ไม่ยาก

ด้ ว ย ลั ก ษ ณ ะ เ ด่ น ข อ ง ภ า ษ า ล า ว ที่ เ ขี ย น ต า ม เสียงที่เปล่งออกมา สะกดพยางค์หรือคำตรง ตามมาตราตัวสะกด และมีเครื่องหมายกำกับน้อย ผสานความใกล้เคียงกับภาษาไทย ทั้งคำศัพท์ ตัวอักษร หรือไวยากรณ์ ภาษาลาวจึงเป็นภาษา ในอาเซียนภาษาหนึ่งที่เรียนง่าย อ่านออก เขียนได้ พดู เป็น อย่างรวดเร็ว สนุกกับภาษาลาว ญาติสนิทภาษาไทย เป็น หนึง่ ในหนังสือชดุ ภาษาอาเซยี น แบ่งเนื้อหาออกเปน็ 5 บท คอื บทนำ บทสนทนา คำศพั ท์ สำนวน-สภุ าษติ และเพลงชาติ มีวัตถุประสงค์เพื่อแนะนำให้รู้จัก ภาษาประจำชาติ และสามารถสนทนาภาษาเหล่านั้น ได้ในระดับเริ่มต้น ส่วนสำเนียงของแต่ละภาษานั้น จำเป็นต้องเรียนรู้ด้วยการฟังจากเจ้าของภาษา ต่อไป สำนักพิมพ์สถาพรบุ๊คส์

rtmkfs;^ ’ (พระธาตุหลวง) สัญลักษณ์ประจำชาติลาว ตั้งอยู่ ณ นครเวียงจันทน์

สารบัญ 9 บ ท•••••ท ี่สตพวต1รรััววยระอเัญภลณ ยขาช่าย ษนงุกกะาตา ล์ ราปวร ะสมคำ 12 16 บทที่ 2 บทสนทนา 19 19 • ทักทาย 21 • ขอโทษ-ขอบคุณ • คำสั่ง-ขอร้อง 23 • ประโยคคำถาม • ประโยคปฏิเสธ 24 บ ท•••••ท สอเอเี่คสวาิ่ง3ื้อรหขัยือผอาวคญร้างะ เำ คาศตริ ื่อัพงทนุ่ง์ ห่ม 28 31 35 38 41 42 43 44 47 54

• ผัก 65 • ผลไม้ 69 • ดอกไม้ 73 • สัตว์ 77 • สถานที่ 87 • ยานพาหนะ 99 • ดินฟ้าอากาศและฤดกู าล 104 • ช่วงเวลา 108 • ช่วงวัย 113 • อาชีพ 116 • กีฬา 123 • เครื่องดนตรี 130 • การแสดง 135 • สี 139 • อารมณ์ความรู้สึก 142 • อากัปกิริยา 146 บทที่ 4 สำนวน-สุภาษิต 151 155 บทที่ 5 เพลงชาติ

;fa¤ clol05 kik, g,nv’s];’rt[k‘ (วัดแสนสุขาราม เมืองหลวงพระบาง) สังเกตว่าคำว่า ik, สะกดด้วยตัว i ซึ่งแต่เดิม ลาวเคยใช้สะกดคำลาว แต่ปัจจบุ ันนิยมใช้ ] หรือ I แทน ส่วน i จะใช้เขียนภาษาต่างประเทศ 8 สนกุ กับภาษาลาว

[qfmju 1 rklk]k; (ภาษาลาว) ดร. วิเชยี ร อำพนรกั ษ์ 9

ภาษาลาวเป็นภาษาประจำชาติของสาธารณรัฐ ประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป. ลาว) ประกอบ ด้วยภาษาพูดและภาษาเขียน ที่มีคำศัพท์และ สำเนียงใกล้เคียงกับภาษาไทยถิ่นอีสานมาก จึง ไม่แปลกที่นักภาษาศาสตร์จะจัดภาษาลาว และ ภาษาไทยถิ่นอีสานไว้ในภาษากลุ่มย่อย (Language subgroup) ของภาษาตระกูลเดียวกันคือตระกูล ไต (Tai) แต่ด้วยเหตุผลทางการเมือง ภาษาลาวและ ภาษาไทยจึงเป็นคนละภาษา นอกจากนี้ แม้ไวยากรณ์ของภาษาลาวและ ภาษาไทยจะมีรูปแบบใกล้เคียงกัน ทว่าทั้งสอง ภาษาก็มีลักษณะโดดเด่นเฉพาะตัว ไม่ขึ้นต่อกัน ทงั้ คำศพั ทท์ เี่ กดิ ขนึ้ ในปจั จบุ นั กแ็ ตกตา่ งกนั เพอื่ ความ เป็นเอกภาพของชาติ ยกตัวอย่าง คำว่า “ช้อน” ในภาษาไทย จะตรงกบั คำวา่ “[;j ‘”¤¸È (บว่ ง) ในภาษาลาว ส่วนคำว่า “มีส่วนร่วม” ในภาษาไทย จะตรงกับคำว่า “xtdȸ­¦ v[lj;o” (ประกอบส่วน) ในภาษาลาว พลเมืองใน สปป. ลาว ประกอบด้วยกลุ่มชน ต่างๆ ถึง 68 เผ่า แบ่งกลุ่มประชากรออกเป็น 4 กลุ่มใหญ่ ได้แก่ 10 สนุกกบั ภาษาลาว

1. ลาวลุ่ม หรือ ลาวหลุ่ม คือ ประชากรที่อาศัยอยู่ตามที่ราบลุ่ม พูดภาษาลาวสำเนียงแตกต่างกันออกไปตามท้องถิ่นของตน 2. ลาวไท คอื ชนกลมุ่ นอ้ ยชาวไท อาศยั อยใู่ กลแ้ มน่ ำ้ เชน่ ไทดำ ไทแดง ไทขาว ฯลฯ 3. ลาวเทิง คือ ชนกลุ่มน้อยที่มีเชื้อสายมอญ-เขมร อาศัยอยู่ ทางภาคเหนือ เช่น ข่า ขมุ กะตู ฯลฯ 4. ลาวสูง คือ ชนชาวเขาเผ่าต่างๆ อาศัยอยู่ตามเขาสูงทางตอน เหนือของประเทศ ได้แก่ เผ่าเมี้ยว-เย้า และชนเผ่าม้ง ชาวลาวเรียกว่า บรรดาชนเผ่า ภาษาลาวถิ่นต่างๆ นั้นจะใช้คำศัพท์ร่วมกันเป็นส่วนใหญ่ แต่ สำเนียงจะแตกต่างกันไปตามแต่ละท้องถิ่น กระนั้นก็ไม่ได้เป็นอุปสรรค ต่อการสื่อสาร เนื่องจากชาวลาวคุ้นเคยกับสำเนียงต่างๆ เป็นอย่างดี ดร. วิเชยี ร อำพนรักษ์ 11

พยัญชนะ พยัญชนะในภาษาลาวมี 27 ตัว ดังนี้ พยัญชนะ เสียงในภาษาไทย d ก 0 ข 7 ค ‘ ง 9 จ l ส - ซ p ย f ด 8 ต 4 ถ m ท ­ o น [ บ 12 สนกุ กบั ภาษาลาว

พยัญชนะ เสียงในภาษาไทย x ป z ผ / ฝ r พ 2 ฟ , ม 1 อย i ร ] ล ; ว s ห v อ I ฮ ดร. วเิ ชยี ร อำพนรกั ษ์ 13

นอกจากพยัญชนะข้างต้น ในภาษาลาวยังมีพยัญชนะ ซึ่งเกิดจาก การนำ s ไปวางไว้หน้าพยัญชนะ 7 ตัว ได้แก่ ‘ p o , i ] ; เกิดเป็นพยัญชนะประสม ดังนี้ พยัญชนะ เสียงในภาษาไทย หง s‘ หย sp หน | (so) หม \\ (s,) หร si หล s^ (s]) หว s; 14 สนุกกับภาษาลาว

ข้อควรรู้ |­ และ \\ so­และ s, อาจเขียนติดกันเป็น | และ \\ หรือเขียน แยกเป็น so และ s, ก็ได้ { ^ (ล ห้อย) พยัญชนะควบตัว ] ให้เขียนเครื่องหมาย { ^ ไว้ข้างใต้ อย่างเช่น คำว่า s^;’ (หลวง) และ s^kp (หลาย) อย่างไรก็ตาม อาจเขียนเป็น s];’ และ s]kp เหมือนภาษาไทยก็ได้ ดร. วเิ ชียร อำพนรกั ษ์ 15

สระ สระในภาษาลาวมีทั้งหมด 28 เสียง ดังนี้ สระ เสียงในภาษาไทย { t อะ { k อา { y อิ { u อี { b อึ { n อือ {5 อุ {6 อู g { t เอะ g { เอ c { t แอะ c { แอ 3 { t โอะ 3{ โอ g { kt เอาะ { = ออ 16 สนุกกับภาษาลาว

สระ เสยี งในภาษาไทย g{ y เออะ g{ u เออ g {a p เอียะ g { p เอีย {q ;t อัวะ {q ; อัว g{ vb เอือะ g { vn เอือ {e อำ {w ไอ {. ใอ g {q k เอา ดร. วเิ ชียร อำพนรกั ษ์ 17

ข้อควรรู้ {q (ไม้กง) เป็นเครื่องหมายแทนสระ 3{t ที่ตามด้วยตัวสะกด เช่น ] T 3{t T ’ เป็นคำว่า ]’öq (ลง) หรือ 7 T 3{t T , เป็นคำว่า 7qö, (คม) P (ย เฟยง) เมื่อประสมสระ g{a ñp ในคำที่มีตัวสะกด จะเขียนแทนด้วย P อย่างเช่น คำว่า iPo (เฮียน) หรือ mP[ (เทียบ) 18 สนุกกบั ภาษาลาว

วรรณยุกต์ สระในภาษาลาวมีทั้งหมด 5 เสียง ดังนี้ lP’me,tfk lP’gvd lP’3m lP’8u lP’9fa ;k เสียงทำมะดา เสียงเอก เสียงโท เสียงตี เสียงจัดตะวา เสียงสามัญ เสียงเอก เสียงโท เสียงตรี เสียงจัตวา { j h H J ตัวเลข คำอ่าน ตัวเลขอารบิก ตัวเลขลาว lo6 (สูน) 0 ob‘ (นึง) 1 W lv‘ (สอง) 2 ! lk, (สาม) 3 @ l ju (สี่) 4 # skh (ห้า) 5 $ sqd (หก) 6 & g9fa (เจ็ด) 7 * ( ดร. วิเชยี ร อำพนรกั ษ์ 19

ตัวเลขลาว คำอ่าน ตัวเลขอารบิก ) cxf (แปด) 8 _ gdkqh (เก้า) 9 !W !! ly[ (ซิบ) 10 !@ @W ly[gvaf (ซิบเอ็ด) 11 @! #W l[y lv‘ (ซิบสอง) 12 _W !WW -k; (ซาว) 20 !DWWW @DWWW -k;gvfa (ซาวเอ็ด) 21 !WDWWW !!DWWW lk,l[y (สามซิบ) 30 @WDWWW gdkqh ly[ (เก้าซิบ) 90 ihvpo‘b (ฮ้อยนึง) 100 roa o‘b (พันนึง) 1,000 lv‘rao (สองพัน) 2,000 ly[roa (ซิบพัน) 10,000 l[y gvafroa (ซิบเอ็ดพัน) 11,000 -k;roa (ซาวพัน) 20,000 20 สนุกกบั ภาษาลาว

ตัวอย่างการประสมคำ การประสมคำในภาษาลาว มีความคล้ายคลึงกับภาษาไทย สำหรับ การอ่านให้อ่านเป็นคำ ถ้าอ่านคำใดไม่ได้ก็ให้อ่านพ้องคำนั้น แล้วก็ อ่านเป็นคำ เช่น อ่านคำ xk ไม่ได้ ก็ให้อ่าน x{k{xk (ป-อา-ปา) อ่านคำ xkd ไม่ได้ ก็ให้อ่าน x{k{d{xkd (ป-อา-ก-ปาก) หรือ xk{d{xkd (ปา-ก-ปาก) อ่านคำ [ko­ ไม่ได้ ก็ให้อ่าน [k{o{[ko­ (บา-น-บาน) อ่านคำ ok‘ ไม่ได้ ก็ให้อ่าน ok{‘{ok‘ (นา-ง-นาง) ดร. วิเชียร อำพนรกั ษ์ 21

;a¤f-P‘mv‘ s];’rt[k‘ (วัดเชียงทอง เมืองหลวงพระบาง) เปน็ ทตี่ งั้ ของสมิ (โบสถ)์ ศลิ ปะลา้ นชา้ งทอี่ อ่ นชอ้ ย งดงาม ด้านหลังประดับกระจกสีเป็นรูป ต้นทองขนาดใหญ่ 22 สนุกกบั ภาษาลาว

[fq mju 2 [qflqomtok (บทสนทนา) ดร. วเิ ชยี ร อำพนรกั ษ์ 23

ทักทาย lt[kpfug9kqh lt[kpfgu 9hqk สะบ๋ายดี๋เจ้า สวัสดีค่ะ สะบ๋ายดี๋เจ้า สวัสดีครับ [5o9ao cl‘gfvn o (บุนจัน) (แสงเดือน) 24 สนกุ กบั ภาษาลาว

[o5 9ao : lt[kpfug9hkq (บุนจัน) สะบ๋ายดี๋เจ้า สวัสดีครับ cl‘gfnvo : lt[kpfgu 9qkh (แสงเดือน) สะบ๋ายดี๋เจ้า สวัสดีค่ะ [5o9ao : 0vh p-nj [5o9ao cl‘mv‘ (บุนจัน) ข้อยซื่อ บุนจัน แสงทอง ผมชื่อ บุนจัน แสงทอง g9khq -sjn pa‘ เจ้าซื่อหยัง คุณชื่ออะไร cl‘gfnvo : 0hvp-nj cl‘gfnvo cl‘;yw] (แสงเดือน) ข้อยซื่อ แสงเดือน แสงวิไล ดิฉันชื่อ แสงเดือน แสงวิไล g9khq gIfa vk-u[vsu p‘a เจ้าเฮ็ดอาซีบอีหยัง คุณทำงานอะไร ดร. วิเชยี ร อำพนรักษ์ 25

[5o9oa : 0vh pgxao,da 7g5 mf (บุนจัน) ข้อยเป๋นมักคุเทด ผมเป็นมัคคุเทศก์ c]h;g9qkh gf แล้วเจ้าเด แล้วคุณล่ะ cl‘gfnvo : 0hvpgxoa rtoda ‘ko (แสงเดือน) [=]ylfa mjv‘mjP; ข้อยเป๋นพะนักงาน บอลิสัดถ่องเถี่ยว ดิฉันเป็นพนักงาน บริษัทท่องเที่ยว [o5 9oa : 0vh p8vh ‘wxc];h ]kdvj o (บุนจัน) ข้อยต้องไป๋แล้ว ลาก่อน ผมต้องไปแล้ว ลาก่อน cl‘gfnvo : 0.= sh3-dfu (แสงเดือน) ขอให้โซกดี ขอให้โชคดี 26 สนกุ กับภาษาลาว

คำศัพท์ สะบ๋ายดี๋ สวัสดี ยินดี๋ที่ได้ฮู้จัก ยินดีที่ได้รู้จัก lt[kpf u ขอให้โซกดี๋ ขอให้โชคดี pyofmu wju fhI6h9ad ลาก่อน ลาก่อน 0v.sh3-df u ซื่อ ชื่อ ]kd­jvo นามสะกุ๋น นามสกุล - nj ข้อย ผม, ดิฉัน ok­,ltd5o เจ้า, ท่าน คุณ 0vh p เจ้า ครับ, ค่ะ g9qkh , mjko อาซีบ อาชีพ g9hkq เวียก งาน vk-u[ เฮ็ด ทำ ;Pd gIfa ดร. วิเชียร อำพนรักษ์ 27

ขอโทษ-ขอบคุณ 0v[.9s]kpM g9hkq poy fgu 9hkq ขอบใจ๋หลายๆ เจ้า ยินดี๋เจ้า ขอบคุณมากๆ ค่ะ ยินดีครับ f;‘rvo ²Þ¹ì¸r¤ s6 ];‘ (ดวงพอน) (พูหลวง) 28 สนกุ กบั ภาษาลาว

f;‘rvo : 03= mfg9qhk (ดวงพอน) ขอโทดเจ้า ขอโทษค่ะ xkh p]fq g,16mj k‘.fg9qhk ป้ายหลดเมอยู่ทางใด๋เจ้า ป้ายรถเมล์อยู่ทางไหนคะ r¤¸ì¹Þ² s6 ];‘ : ]Ph ;-hkp c]h;dq‘wxg]jvn pM g9qhk (พูหลวง) เลี้ยวซ้าย แล้วก๋งไป๋เลื่อยๆ เจ้า เลี้ยวซ้าย แล้วตรงไปเรื่อยๆ ครับ f;‘rvo : 0º¢ v[.9s]kpM g9qhk (ดวงพอน) ขอบใจ๋หลายๆ เจ้า ขอบคุณมากๆ ค่ะ ¸²Þ¹ì¤rs6 ];‘ : poy fug9kqh (พูหลวง) ยินดี๋เจ้า ยินดีครับ ดร. วิเชียร อำพนรกั ษ์ 29

คำศัพท์ ขอโทด ขอโทษ ขอบใจ๋ ขอบคุณ, ขอบใจ 0v3mf ยินดี๋ ยินดี 0v[.9 ก๋งไป๋, ซื่อไป๋ ตรงไป poy f u เลี้ยวซ้าย เลี้ยวซ้าย d‘q wx, -wjn x เลี้ยวขวา เลี้ยวขวา ]Ph ;-kh p อย่าง เดิน ]Ph ;0;k ป้ายหลดเม ป้ายรถเมล์ pjk‘ ขัว สะพาน xkh p]qfg, ทางแบ่ง ทางแยก 0;a mk‘c[j‘ 30 สนุกกบั ภาษาลาว

คำสั่ง-ขอร้อง dyovksko.oouhwf[h g+ 9qkh [w+ fgh 9khq กิ๋นอาหานในนี้ได้บ่อเจ้า บ่อได้เจ้า กินอาหารในนี้ได้ไหมคะ ไม่ได้ครับ ดร. วิเชยี ร อำพนรกั ษ์ 31

,ad75gmf : oÀ¯ uhc,oj ;af -P‘mv‘ (มัคคุเทศก์) gxoa ;afmlju e7ao0v‘-k;]k; นี้แหม่นหวัดเซียงทอง เป๋นหวัดที่สำคันของซาวลาว นี่คือวัดเชียงทอง เป็นวัดที่สำคัญของชาวลาว oadmjv‘mjP; : ‘k,cmgh 9hqk (นักท่องเที่ยว) งามแท้เจ้า สวยจริงๆ ค่ะ ,ad75gmf : dvj og0qkh l,y 8hv‘4vfgd[y (มัคคุเทศก์) oj5‘g7vjn ‘.shlr5 k[ ก่อนเข้าสิม ต้องถอดเกิบ นุ่งเขื่องให้สุพาบ ก่อนเข้าโบสถ์ ต้องถอดรองเท้า แต่งกายให้สุภาพ c]©¤ñ t[g+ ;qhkdaolP‘fa‘ และบ่อเว้ากันเสียงดั๋ง และไม่คุยกันเสียงดัง 32 สนุกกบั ภาษาลาว

oda mvj ‘mPj ; : lda I[6 .oly,wf[h g+ 9hkq (นักท่องเที่ยว) สักฮูบในสิมได้บ่อเจ้า ถ่ายรูปในโบสถ์ได้ไหมคะ ´ñ¡£,ad7g5 mf : s¹É´ hk,[+.shladI[6 .ol,y g9hkq (มัคคุเทศก์) ห้ามบ่อให้สักฮูบในสิมเจ้า ห้ามไม่ให้ถ่ายภาพในโบสถ์ครับ oadmvj ‘mjP; : dyovksko.oowhu f[h +g9hqk (นักท่องเที่ยว) กิ๋นอาหานในนี้ได้บ่อเจ้า กินอาหารในนี้ได้ไหมคะ ,£¡ñ´ da 7g5 mf : [w+ fgh 9kqh (มัคคุเทศก์) บ่อได้เจ้า ไม่ได้ครับ ดร. วิเชียร อำพนรักษ์ 33

คำศัพท์ 8vh ‘ ต้อง ต้อง shk, ห่าม ห้าม บ่อ ไม่ [ + งาม สวย แท้ จริง ‘k, สิม โบสถ์ cm h เขื่อง เสื้อผ้า l,y เกิบ รองเท้า g7nvj ‘ เว้า พูดคุย gd[y สักฮูบ ถ่ายรูป g;hkq มักคุเทด มัคคุเทศก์ ladI[6 นักถ่องเถี่ยว นักท่องเที่ยว ,da 75gmf oadmjv‘mPj ; 34 สนุกกับภาษาลาว