การเลี้ยงนกกระจอกเทศ

การเลี้ยงนกกระจอกเทศ โดย ศริ ิพันธ โมราถม สวสั ดิ์ ธรรมบุตร ไสว นามคณุ กองบํารงุ พนั ธสุ ตั ว กรมปศสุ ตั ว สารบัญ โรงเรอื นสาํ หรบั นกกระจอกเทศ อาหารนกกระจอกเทศ การฟก ไขน กกระจอกเทศ การเลี้ยงและการจัดการ ผลผลติ จากนกกระจอกเทศ สรปุ ขอ มลู เกย่ี วกบั นกกระจอกเทศและนกอมี ู

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 2 การเลีย้ งนกกระจอกเทศ นกกระจอกเทศ มีถิ่นกําเนิดในทวีปอัฟริกา สําหรับคนไทยแลวจะพบเห็นนกกระจอกเทศก็เฉพาะตาม สวนสัตวเทาน้ัน ทั้งน้ีในความเปนจริงแลวนกกระจอกเทศเปนสัตวท่ีใหผลตอบแทนหลายอยางท่ีมี ประโยชน เชน หนังคุณภาพเย่ียมดีกวา หนงั จระเขเ สยี อกี เนอ้ื รสชาดอรอ ยเหมอื นเนอ้ื ววั แตไ ขมนั และ โคลเลสเตอรอลต่ํากวามาก ขนทําเครื่องประดับ แถมไขยังใชแกะสลกั หรอื วาดลวดลายเปน เครอ่ื ง ประดับอีกดวย ซง่ึ ประโยชนด งั กลา วเปน คณุ ลกั ษณะของสตั วเ ศรษฐกจิ อยา งแทจ รงิ ซง่ึ สามารถเปรยี บ เทียบการใหผ ลผลติ ของโคกบั นกกระจอกเทศ ไดด งั น้ี ระยะเวลาตง้ั ทอ ง / ฟกไข (วัน) โค นกกระจอกเทศ ผลติ ลกู (ตวั /ป) อัตราการแลกเนอ้ื 280 42 อายุสง โรงงานแปรรปู (วัน) 1 20 ผลผลติ เนอ้ื (กก.) 5:1 2:1 หนงั (ตร.ฟุต) 645 407 ขน (กก.) 250 900 30 280 - 15-18 อาจจะเปนของแปลก ถาเมืองไทยจะต้ังฟารมเล้ียงนกกระจอกเทศ แตโดยความเปนจริงแลวใน ตางประเทศไมวา จะเปนสหรฐั อเมรกิ า ฝรง่ั เศล องั กฤษ อสิ ราเอล ออสเตรเลยี เปน ตน มฟี ารม เลย้ี ง นกกระจอกเทศมากมาย อยางในอเมริกามีถึง 3,000 กวาฟารม แลวยังตั้งเปนสมาคมผูเลี้ยง นกกระจอกเทศอีกดวย หนังของนกกระจอกเทศเปนที่นิยมของผูผลิตชั้นนํา เชน คริสเตียนดิออร ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 3 เทสทโตนี ฯลฯ เพอ่ื ใชผ ลติ รองเทา บตู เขม็ ขดั กระเปา ถอื กระเปา เดนิ ทาง เปน ตน ซึ่งประเทศที่นิยม สินคาจากหนังนกกระจอกเทศ คอื ญี่ปุน เยอรมนั ฝรง่ั เศล อเมรกิ า และอติ าลี สาํ หรบั เนอ้ื นกกระจอก เทศก็มีแนวโนมที่จะทดแทนเนื้อวัว โดยเฉพาะในกลุมชนท่ีไมนิยมบริโภคเน้ือวัวเพราะรสชาดเหมือน เนื้อวัว แตโปรตนี สงู กวา และโคเลสเตอรอลต่าํ กวา ดงั นน้ั เพอื่ เปน ขอ มูลแกเ กษตรกรไทยหรือผูที่สนใจ เกี่ยวกับ การเลย้ี งนกกระจอกเทศ กลมุ งานสตั วป ก กองบํารงุ พนั ธสุ ตั ว กรมปศสุ ตั ว จงึ ไดร วบรวมขอ มลู ตางๆ จากหนังสือของตา งประเทศมาเพอ่ื ใหท า นไดศ กึ ษาเปน ขอ มลู เบอ้ื งตน ซง่ึ หวงั เปน อยา งยง่ิ วา จะ เปนประโยชนแกทานบาง การเล้ียงนกกระจอกเทศ กเ็ หมอื นกบั การเลย้ี งสตั วเ ศรษฐกจิ ชนดิ อน่ื ๆ ไมวาจะเปน โค สุกร เปด ไก ฯลฯ ยอ มจะตอ งมโี รงเรอื นอาหาร การจดั การเลย้ี งดู เปน ตน ซึ่งเปนปจจัยที่สําคญั ในการ ผลิตท่ีผูเล้ยี งจะตองใหความสนใจและศึกษาเพ่ือจะไดจ ัดใหเหมาะสมพันธุส ตั ว ดงั น้ี โรงเรอื นสําหรับนกกระจอกเทศ ลกั ษณะของโรงเรอื น เนื่องจากนกกระจอกเทศเปนสัตวปามากอน กินหญาและแมลงหรือสัตวเล็กๆ เปน อาหาร ดงั นน้ั โรงเรอื นของนกกระจอกเทศจงึ มี 2 สวน คอื 1. สวนท่ีเปนบริเวณโรงเรือน (Shed) โดยจะตองกั้นเปนหองมีประตูปดเปด สําหรับขังนกกระจอกเทศเพื่อการรักษา หรอื กน้ั ไมใหน กกระจอกเทศรบกวนขณะท่เี ขา ไปเกบ็ ไขออกไป ฟก เพราะชว งผสมพนั ธแุ ละออกไข นกกระจอกเทศ คอ นขา งจะดุ ตลอดจนเปน ทว่ี างภาชนะใหน า้ํ และ อาหาร 2. สวนทเ่ี ปน บรเิ วณสําหรบั วง่ิ เลน หรอื ออกกาํ ลงั กาย ซึ่งควรจะปลูกหญาไวใหนก ไดจิกกินดวย ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 4 อตั ราสวนของพื้นที่ พื้นท่ีที่ใชเลีย้ งนกกระจอกเทศ จะไมส ามารถระบตุ ายตวั แนน อนวา จะตอ งเปน เทา ไร ทั้ง น้ีข้ึนกับความสมบรู ณข องพชื หรอื หญา เลก็ ๆ และพื้นที่เหลือใชดวย แตส ามารถกาํ หนดครา วๆ ได ดงั น้ี ภายในโรงเรือน ลานสาํ หรบั วง่ิ เลน อายุ (ตร.ม/ตวั ) (ตร.ม/ตวั ) 1-12 วัน 1.20 - 22-90 วัน 1.20-2.40 10 4 เดอื น – สง ตลาด 250 (12-14 เดอื น) 1.50 2 ปข น้ึ ไป 8.00 500 รั้ว ควรสูง 1.50-2.00 เมตร โดยใชล วดทไ่ี มม หี นามแหลมคม เพราะจะทาํ ให นกกระจอกเทศไดรับอันตรายได อาจใชเปนตาขายถัก หรือลวดกั้นเปนชวงๆ ก็ได เพราะปกติ นกกระจอกเทศจะไมบินหนีอยูแลว การจะใชวัสดุอะไรจะตองคํานึงถึงความปลอดภัยของนกกระจอก เทศ และทุนทรัพยของผเู ลยี้ งดวย อาหารนกกระจอกเทศ นกกระจอกเทศเปนสัตวกินพืช (Herbivorous) กระเพาะจะแบงเปน 2 สวน คอื สวนที่ เปน กระเพาะบด (Gizzard) เหมอื นไก แตไ มม ี Crop และกระเพาะพัก (Proventriculus) เหมอื นสตั ว เคย้ี วเออ้ื ง (Ruminant) เชน โค กระบือ ดงั นน้ั อาหารของนกกระจอกเทศจงึ เปน พืช ผัก หญา และสัตว เล็กๆ เชน ลูกกบ จิ้งจก หรอื แมลงตา งๆ นอกจากนย้ี งั จกิ กนิ กอ นหนิ หรอื หนิ เกลด็ เลก็ ๆ เพื่อชวยในการ บดยอยอาหารที่บริเวณกระเพาะบด สําหรับการเลี้ยงในระบะฟารมอาหารของนกกระจอกเทศมีความ สําคัญเปนอยา งมาก ซง่ึ จะตอ งคาํ นวณใหต รงตามความตอ งการของนกกระจอกเทศอายตุ า งๆ กัน โดย จะตองมีแรธาตุครบถวน และเพียงพอโดยเฉพาะแคลเซียม ความตอ งการอาหารขน ในแตล ะชว งอายุ สามารถแบง ออกไดเ ปน ดงั น้ี ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 5 0-3 เดอื น 3-23 เดอื น กําลงั ไข/ผสมพันธุ พลังงาน (กโิ ลแคลอร่/ี กก.) 2,700 2,400 2,400-2,600 โปรตนี (%) 20 18 15-17 เซลลโู ลส (%) 9 9 10 แรธ าตุ (%) 8 8 9 นอกจากนี้จะตองมีหญาแหงหรือหญาสดและหินเกล็ดตั้งไวใหนกกระจอกเทศจิกกิน ดว ย การฟก ไขนกกระจอกเทศ นกกระจอกเทศถา ปลอ ยเลย้ี งตามธรรมชาติ (Wild Ostrich) จะถึงอายผุ สมพนั ธเุ มอ่ื เพศผอู ายุ 3-4 สว นเพศเมยี 2.5 ปข น้ึ ไป แตน กกระจอกเทศที่เลยี้ งในระบบฟารม (Intersive) จะใช ผสมพันธุไ ดเ มอ่ื เพศผอู ายุ 2.5 ป ขน้ึ ไป สวนเพศเมียอายุ 2 ปข น้ึ ไป ทง้ั น้ี ขน้ึ อยกู บั อาหารและการจดั การเปน หลัก อตั ราสว นทใ่ี ชผ สมพนั ธุ เพศผู 1 ตวั ตอ เพศเมยี 1-3 ตวั นกกระจอกเทศจะผสมพันธุใน ชวงท่ีมีอากาศเยน็ และจะออกไขป ล ะไมเ กนิ 6 เดอื น โดยออกไขทุก 2 วนั ตอ 1 ฟอง ไขห นกั ฟองละ 900-1,600 กรัม และมคี วามยาว 6-8 นว้ิ เปลอื กไขส ขี าวครมี จนไขได 12-16 ฟอง ก็จะหยุดฟกไข (Clutch) โดยตัวเมียจะฟก ไขใ นตอนกลางวัน ตวั ผจู ะชว ยฟก ในตอนกลางคนื ซึ่งจะใชเวลาฟกไข 42 วัน ในแต ละปแมนกกระจอกเทศจะใหไขประมาณ 36-42 ฟอง แตถาเก็บไขออกจะทาํ ใหแ มน กกระจอก เทศออกไขไดมากข้ึน ซ่ึงบางตัวใหไขถึง 90 ฟอง สาํ หรบั การเลย้ี งในระบบฟารม จะไมปลอยให นกกระจอกเทศฟกไขเอง แตจะนาํ ไขไ ปฟกดวยเคร่ืองฟกไข ซง่ึ มวี ธิ กี ารคลา ยการฟก ไขเ ปด ไขไก ดงั น้ี การดแู ลไขฟ ก ไขท่ีจะใชสําหรับฟกหลังจากเก็บจากรังไขแลว จะตองทําการรมควันฆาเชื้อดวยกาซ ฟลอมาดไิ ฮดก อ นนําไปไวใ นหอ งทม่ี อี ณุ หภมู ิ 20°C-22°C และเกบ็ นานไมเ กนิ 7 วัน ในระหวางทเ่ี กบ็ จะตอ งทําการกลบั ไขอ ยา งนอ ยวนั ละหนง่ึ ครง้ั กอนที่จะนําไขเขาตูฟกจะตองนําไขฟกออกจากหองควบคุมอุณหภูมิมาไวที่หองท่ีมี อณุ หภมู ปิ กติ (prepheat) เสียกอนประมาณ 8-10 ชั่วโมง เพอ่ื ปรบั ความเยน็ ของไขส อู ณุ หภมู ปิ กติ (ประมาณ 35°C) ถา นาํ ไขเขาตูฟกทันที่จะทําใหเ ชอ้ื ตาย (Embryonic shock) เน่ืองจากอณุ หภมู เิ ปลย่ี น แปลงอยางรวดเร็วจากเย็นไปรอน อณุ หภมู แิ ละความชน้ื อุณหภูมิที่ใชในการฟกไข คอื 36°C ที่ความชื้น 40% จะใชเ วลาฟก ไขน าน 41-43 วัน แตถ า อณุ หภูมิ 35°C ความชน้ื 40% จะใชเวลาฟกไข 43-47 วัน หากเพิ่มอุณหภูมิใหสูงขึ้นจะทาํ ให อัตราการตายของลกู นกกระจอกเทศระยะแรกเพม่ิ สงู ขน้ึ ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 6 การสอ งไข สองไข 2 ครง้ั เพอ่ื คดั เลอื กไขท ไ่ี มม เี ชอ้ื หรอื เชอ้ื ตายออกโดยครง้ั แรกจะทําการสอ งไข หลังจากฟกไปแลว 2 สัปดาห หรือหากชํานาญอาจสอ งไดเ มอ่ื ฟก ไขไ ปแลว 7-10 วัน สว นครง้ั ทส่ี องจะ สองกอนยายจากตูฟก (Setter) ไปตูเกิด (Hatcher) หรอื เมอ่ื ฟก ไขไ ปแลว 35 วัน การกลบั ไข การกลับไขม ีความสาํ คญั ตอ การพฒั นาและเจรญิ เตบิ โตของตวั ออ นเปน อยา งยง่ิ จาํ นวน คร้ังของการกลบั ไขข น้ึ กบั องศาของไข คอื กลับไข (ครง้ั ) กลับไขทาํ มมุ (องศา) 2 90 6 45 ทุกชั่วโมง 45 เมื่อยายไปตูเกิดแลวไมจาํ เปน ตอ งกลบั ไขอ กี การเลี้ยงและการจัดการ การเลี้ยงสัตวทุกชนิด ไมว า จะเปน สกุ ร โค กระบือ ไก และอน่ื ๆ ยอ มตอ งการอาหาร และวิธีการเลี้ยงดูท่ีเหมาะสมในแตละชวงอายุของสัตวการเลี้ยงนกกระจอกเทศก็เชนเดียวกันวิธีการ เล้ียงดูในแตล ะชว งอายกุ จ็ ะแตกตา งกนั ดว ย ดงั น้ี การเลยี้ งลูกนกกระจอกเทศอายุ 0-4 สัปดาห อปุ กรณต า งๆ ที่จําเปน สําหรบั การเลย้ี งลกู นกกระจอกเทศระยะนค้ี อื อปุ กรณส าํ หรับ ใหน้ํา ใหอาหาร เครอ่ื งกกลกู นก วสั ดรุ องพน้ื เปน ตน ซึง่ ผูเล้ียงจะตอ งเตรยี มไวใ หพ รอมกอนที่จะทาํ การ กก นอกจากนอ้ี ปุ กรณด งั กลา วจะตอ งสะอาด และผา นการฆา เชอ้ื โรคแลว สําหรับเครอ่ื งกกลูกนกก็จะ ตองตรวจสอบการทาํ งานใหเ รยี บรอ ยเสยี กอ นลกู นกมาถงึ อยา งนอ ย 24 ชั่วโมง สําหรบั ขอ ควรปฏบิ ตั ิ เก่ียวกับการจดั การและเลยี้ งดูลกู นกกระจอกเทศระยะน้ี มดี งั น้ี 1. ติดไฟเครื่องกกกอนที่ลูกนกกระจอกเทศมาถึง 3-4 ชั่วโมง โดยตั้งไว ที่อุณหภูมิ 90-95°F 2. เติมวิตามนิ ในนา้ํ สําหรบั เลยี้ งลกู นกกระจอกเทศ กอ นลกู นกมาถงึ 1-2 ชั่วโมง เพ่ือปรับใหอุณหภูมิของน้ํา มีความแตกตางจากสภาพแวดลอมไมมากนัก และใหกินน้ําผสมวติ ามนิ 10-14 วัน 3. ลูกนกกระจอกเทศ อายุ 2-3 วนั แรก อาจจะไมจาํ เปนตองใหอาหาร เพ่ือใหล กู นกกระจอกเทศดูดซึมและยอยไขแดงใหหมดเสียกอน จากนน้ั ใหอ าหารขน ทม่ี โี ปรตนี 20% พลงั งาน 2,700 กโิ ลแคลอร่ี แคลเซี่ยม 1.4% ฟอสฟอรสั 0.7% หลงั จาก 7-10 วัน อาจใหหญาสดที่สับเปนชิ้น เล็กๆ แกนกกระจอกเทศเพิ่มขึ้น และควรตง้ั หนิ เกลด็ ไวใ หก นิ ตลอดเวลา ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 7 4. ระยะแรกลูกนกกระจอกเทศจะยังไมรูจักท่ีใหนํ้าท่ีใหอ าหาร โดยนาํ ลูกไปที่ที่ให นาํ แลว จบั ปากจมุ น้าํ 2-3 ครง้ั เน่ืองจากนกกระจอกเทศเปน สตั วช อบเลน ดงั นน้ั ในภาชนะใหอ าหารจะตอ งมลี กู บอล พลาสติก ลูกปงปอง หรือลูกกอลฟ เพ่ือใหลูกนกเลนไปดวยจิกกินอาหารไปดวย ซึ่งจะทําใหลูก นกกระจอกเทศกินอาหารไดมากยิ่งขึ้น 5. ควรขยายวงลอ มกกออกทกุ ๆ 3-4 วัน การขยายกกออกมากหรอื นอ ยขน้ึ กบั สภาพอากาศและควรลดอุณหภูมิในการกกลงครั้งละ 5°F โดยจะใชเ วลากกลกู นกกระจอกเทศนาน ประมาณ 4 สปั ดาหท ง้ั น้ี ใหส งั เกตความสมบรู ณข องลกู นกดว ย 6. อัตราสวนของรางอาหารและรางนา้ํ 4 เซนตเิ มตรตอ ลกู นกกระจอกเทศหนกั 1 กิโลกรัม 7. อัตราการเจรญิ เตบิ โตระยะแรกประมาณเดอื นละ 1 ฟุต จนนกกระจอกเทศสงู ถงึ 5-6 ฟุต อตั ราการเจรญิ เตบิ โตจะนอ ยกวา เดอื นละ 1 ฟุต 8. ใหแสงสวา งในโรงเรอื นตลอด 24 ชว่ั โมงในระยะ 2 สัปดาหแรก หลงั จากนน้ั ให แสงสวางลดลงเหลอื 20-23 ชั่วโมง โดยใชค วามเขม ของแสง 5 ลกั ซต อ พน้ื ทต่ี ารางเมตร 9. ควรตรวจดูวัสดุรองพื้นจะตองไมช้ืนแฉะหรือแข็งเปนแผนหรือมีกล่ินของกาซ แอมโมเนยี ถา มตี อ งรบี แกไ ขทนั ท่ี 10. ควรสังเกตอุจจาระของนกกระจอกเทศตลอดเวลานกกระจอกเทศที่ปกติจะถาย อุจจาระออน ไมแ ขง็ แหงหรอื เปน เมด็ เหมอื นแพะ ปส สาวะจะตอ งเปน นา้ํ ใสไมเ หนยี วหรอื ขนุ ขน 11. ควรเขมงวดเรอ่ื งสขุ าภบิ าล เมอ่ื นกกระจอกเทศแสดงอาการผดิ ปกตจิ ะตอ งรบี หา สาเหตุ เพื่อหาทางแกไขโดยดวนตอไป การเลยี้ งนกกระจอกเทศเล็ก (อายุ 1-3 เดือน) เมื่อครบกําหนดกกลูกนกกระจอกเทศหรือเห็นวาลูกนกแข็งแรงดีแลวใหยกเคร่ืองกก ออก แตต อ งทาํ ดว ยความระมดั ระวงั อยา ใหต น่ื ตกใจ โดยมีการจัดการ ดงั น้ี ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 8 1. ยกเคร่ืองกกออกและสังเกตอาการของลูกนกกระจอกเทศหากพบอาการผิด ปกติใหรีบหาสาเหตุและแกไขโดยทันที 2. ภาชนะที่ใหอาหารควรทาํ ความสะอาดอยา งนอ ยวนั ละ 1 ครง้ั และใหอาหาร นกกระจอกเทศเลก็ ครง้ั ละนอ ยๆ วนั ละ 4-5 ครง้ั สวนภาชนะที่ใหนาํ้ ควรทาํ ความสะอาดอยา งนอ ยวนั ละ 2 ครง้ั และมนี า้ํ ใหนกกระจอกเทศกนิ ตลอดเวลาดว ย 3. เมื่อลูกนกกระจอกเทศสมบูรณแ ละแข็งแรงดีแลว ควรปลอ ยใหล กู นก ออกไป เดินเลนดว ย ซึ่งจะทาํ ใหล กู นกแขง็ แรงมากยง่ิ ขน้ึ 4. ตรวจสุขภาพของลกู นกกระจอกเทศเปน ประจาํ ทุกวัน ตลอดจนสภาพแวดลอ ม การระบายอากาศและสภาพของวัสดรุ องพน้ื ใหอยูในสภาพท่ีเหมาะสม 5. บันทึกอัตราการตาย การกินอาหาร การใหยาหรือวัคซีน การเจริญเติบโต ตลอดจนขอมลู ตา ง ๆ ที่จะเปนประโยชนในการพิจารณาแกไขเมื่อเกิดปญหาขึ้น การเลย้ี งนกกระจอกเทศรนุ (อายุ 4-23 เดือน) การเล้ียงและการจดั การในระยะนม้ี คี วามสาํ คญั มาก เพราะเปนชวงที่นกกระจอกเทศมี การเจริญเติบโตเรว็ มาก ซง่ึ มนี ้าํ หนกั ตวั ไมส อดคลอ งกบั ขานกทม่ี ขี นาดเลก็ จึงมักจะเกิดปญหาเกี่ยวกับ ขารับน้ําหนกั ไมไ หว หรอื ขาผดิ ปกติ ดงั นน้ั เพอ่ื ใหไ ดน กกระจอกเทศทด่ี ี จงึ ตอ งเอาใจใสเ ปน อยา งมาก ซ่ึงมีแนวทางการเลย้ี งดู ดงั น้ี 1. ใชอาหารสําหรับนกกระจอกเทศรุนที่ประกอบดวยพลังงาน 2,400 กิโล แคลลอรี โปรตนี 18% แคลเซียม 1.6% ฟอสฟอรสั 0.8% และเสริมดวยหญาแหงหรือหญาสด นอก จากน้ีควรคมุ นา้ํ หนักตัวนกกระจอกเทศ อยา ใหน า้ํ หนกั เพม่ิ เรว็ เกินไปเพราะขายังพฒั นาไมเ ตม็ ทีท่ ีจ่ ะ รับนา้ํ หนักตัวนกกระจอกเทศท่ีเพิ่มอยา งรวดเร็ว ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 9 2. ควบคุมการระบายอากาศภายในโรงเรือน สวนบริเวณภายนอกสําหรับให นกกระจอกเทศเดินเลน จะตอ งระมดั ระวงั อยา ใหม เี ศษวสั ดุ เชน เศษผา เหล็ก ตะปู ฯลฯ ตกหลน อยู เพราะนกจะจิกกิน ซึ่งอาจจะทาํ ใหนกกระจอกเทศตายได (Hardware Disease) 3. จัดอัตราสวนพื้นที่ใหเหมาะสมกับจาํ นวนนกกระจอกเทศ ซึ่งกาํ หนดพื้นที่ใหตัว ละ 1.5 ตารางเมตร สําหรบั ในบรเิ วณทเ่ี ปน โรงเรอื นและบรเิ วณดา นนอกทว่ี ง่ิ เลน ตวั ละอยา งนอ ย 200 ตารางเมตร และไมค วรเลย้ี งรวมเปน ฝงู เดยี วกนั มากกวา 40 ตวั 4. เพิ่มภาชนะใหนํ้าและอาหารใหเหมาะสมกบั จาํ นวนนกกระจอกเทศ ทเ่ี ลย้ี งใน แตล ะฝงู และควรทาํ ความสะอาดภาชนะทใ่ี หน า้ํ และอาหารเปน ประจาํ ทุกวัน 5. ไมจําเปน ตอ งใหแสงไฟในเวลากลางคนื นกกระจอกเทศ จะไดร บั แสงสวา งตาม ธรรมชาตกิ เ็ พียงพอแลว 6. จดบันทึกขอ มลู ตา งๆ เกี่ยวกับการใชอาหาร อตั ราการตาย การเจริญ เติบโต และอาการผดิ ปกตติ า งๆ การเลย้ี งนกกระจอกเทศพอ -แมพันธุ (อายุ 2 ป ขึ้นไป) นกกระจอกเทศทไ่ี ดร บั การเลย้ี งดอู ยา งถกู ตอ ง จะเรม่ิ ใหผ ลผลติ และผสมพนั ธไุ ด เมอ่ื เพศเมียอายุ 2 ปข น้ึ ไป และเพศผู 2.5 ปข น้ึ ไปและจะใหผ ลผลติ ตดิ ตอ กนั นานถงึ 40 ป ดงั นน้ั เพื่อใหได รับผลผลติ อยางสมา่ํ เสมอ จึงควรพจิ ารณาดาํ เนนิ การ ดงั น้ี 1. ใหอาหารที่ประกอบดวยโปรตีน 15-17% พลงั งาน 2,300-2,600 กิโล แคลลอรี แคลเซี่ยม 1.8% ฟอสฟอรสั 0.9% ใหอาหารวนั ละ 2-3 กโิ ลกรมั ตอ ตวั และควรเสรมิ ดว ย หญา นอกจากนจ้ี ะตอ งมหี นิ เกลด็ ตง้ั ไวใ หน กจกิ ดว ย เพื่อจะชวยในการยอยที่กระเพาะบด 2. ภาชนะที่ใหน้ําและอาหาร ควรทําความสะอาดทุกวันและมีน้ําตง้ั ใหก นิ ตลอด เวลา 3. อัตราสว นทใ่ี ชผ สมพนั ธุ คอื เพศผู 1 ตวั ตอ เพศเมยี 1-3 ตวั 4. จัดพื้นที่ใหเหมาะสม โดยใชพ น้ื ทด่ี า นภายในโรงเรอื นตวั ละ 5-8 ตารางเมตร และบริเวณลานตวั ละ 400-500 ตารางเมตร และควรเลย้ี งฝงู ละ 2-4 ตวั (เพศผู 1 ตวั เพศเมีย 1-3 ตวั ) เทา นน้ั ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 10 5. เก็บไขอ อกทุกวนั และนาํ ไปรวบรวมไวใ นหอ งทค่ี วบคมุ อณุ หภมู ิ เพอ่ื รอการเขา ตูฟก แตจะตอ งมไี ขป ลอมวางไวเ พอ่ื ใหแ มน กกระจอกเทศไขต ดิ ตอ ไปเรอ่ื ยๆ และควรจะขงั นกกระจอก เทศไวดานนอกโรงเรือนกอนท่ีจะเก็บไขออก เพราะนกกระจอกเทศชวงผสมพันธุจะดุราย อาจทํา อันตรายได 6. ตรวจสุขภาพนกกระจอกเทศทุกวัน หากมีปญหาหรือผิดปกติตองรีบแกไขโดย ทันที 7. ตรวจดสู ขุ ภาพภายในโรงเรอื นเปน ประจาํ ทุกวัน หากอุปกรณใดชาํ รดุ จะตอ งรบี ซอมแซมใหอยูในสภาพที่ใชงานไดทันทีหรือแกไขใหเหมาะสมที่จะใชงานตอไป 8. จดบันทึกการใหผลผลิต การตาย การกนิ อาหาร การใหยาและวัคซีน และอน่ื ๆ เปน ประจาํ ทุกวัน ผลผลติ จากนกกระจอกเทศ นกกระจอกเทศจะสง เขา โรงงานแปรรปู เมอ่ื อายุ 12-14 เดอื น ซง่ึ จะมนี า้ํ หนกั ประมาณ 85-110 กิโลกรัม ผลผลิตที่สําคัญคือ 1. หนงั ประมาณตัวละ 1.2-1.4 ตารางเมตร ซง่ึ หนงั ของนกกระจอกเทศมี คุณภาพดแี ละราคาสงู มาก แพงกวา หนงั จระเขน ยิ มนาํ ไปทาํ รองเทา บตู กระเปา เขม็ ขดั เสื้อแจ็คเกต สวนประกอบของเฟอรน เิ จอร เปน ตน ซง่ึ ราคาในสหรฐั อเมรกิ าประมาณ 7,500-8,250 บาทตอ 1 ตารางเมตร 2. เนอ้ื มีสีแดงและรสชาดคลา ยเนอ้ื ววั แตไ ขมนั และโคลเลสเตอรอลตา่ํ กวา เนอ้ื วัวมาก ซง่ึ จะเหมาะสมสาํ หรับผูมีปญหาเรื่องเกี่ยวกับสุขภาพ และผไู มน ยิ มรบั ประทานเนอ้ื ววั ซง่ึ ราคา ในตางประเทศประมาณกิโลกรัมละ 240-450 บาท 3. ขน นกกระจอกเทศสามารถใหข นไดป ล ะ 2 ครง้ั ประมาณ 1.5-2 กิโลกรัม ซึ่ง นําไปใชทําเคร่ืองประดับ ตบแตงเสื้อผา ดอกไม และท่ีสําคัญคือ ใชทําไมปดฝุน ใชกับเครื่อง คอมพิวเตอร หรือเครอ่ื งอเิ ลค็ โทรนคิ ทบ่ี อบบาง ซง่ึ ขนนกกระจอกเทศมรี าคาสงู มาก ประมาณกโิ ลกรมั ละ 600-1,100 บาท 4 . ไข เ น่ื อ ง จ า ก ไ ข  นกกระจอกเทศมีขนาดใหญหนักประมาณฟองละ 900-1,450 กรัม และเปลอื กมสี สี วยจงึ นยิ มนาํ ไขที่ไมใชฟก หรอื ไขเ ชอ้ื ตายมาแกะสลกั หรอื วาด ลวดลายบนเปลอื กไข ขายไดถ งึ ฟองละ 1,000- 3,000 บาท ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 11 เปรียบเทียบคุณคาทางอาหารของเนอ้ื สตั วช นดิ ตา งๆ โดยคาํ นวณจากเนอ้ื สตั วช นดิ ละ 85 กรัม เนอ้ื นกกระจอกเทศ เนอ้ื ไก เนอ้ื ววั เนอ้ื หมู เนอ้ื แกะ เนอ้ื นกอมี ู 1. โปรตนี (กรัม) 22.0 27.0 23.0 24.0 22.0 22.8 2. พลังงาน (กรัม) 96.9 140.0 240.0 275.0 205.0 94.4 3. โคลเลสเตอรอล 58.0 73.0 77.0 84.0 78.0 52.6 (มก.) 2.8 0.9 6.4 7.0 5.6 0.5 4. ไขมนั (กรัม) 2.0 3.0 15.0 19.0 13.0 4.0 5 . ไ ข มั น อิ่ ม ตั ว 2.1 -- - - - (กรัม) 5.2 13.0 9.0 3.0 8.0 5.2 6. แปง (กรัม) 7 . แ ค ล เ ซี ย ม (มก.) สรปุ ขอ มลู เกย่ี วกบั นกกระจอกเทศและนกอมี ู นกอมี ู นกกระจอกเทศ 1. สขี นเพศผู ลําตวั มขี นสดี าํ ยกเวน ปลายปก ท้ังเพศผูและเพศเมียจะมีขน เพศเมีย และขนหางสขี าว หยาบแข็ง สีน้ําตาลเทา แต 2. ขนาด บรเิ วณลําคอจะมขี น สูง (ซม.) นา้ํ หนกั (กก.) ลําตัวมีขนสีน้ําตาลเทา ยกเวน สีขาวเปนวงแหวน รอบลําคอ 3. น้ิวเทา ปลายปกและขนหางจะมีขนสี ตัวเมียใหญกวาตัวผู 4. อายเุ รม่ิ ไข (ป) 5. ฤดผู สมพนั ธุ ออนกวา 6. อัตราสว น 175-270 150-180 ผสมพนั ธุ (ผเู มยี ) 100-165 40-60 7. การใหผ ลผลติ ไข ขางละ 2 นว้ิ ขางละ 3 นว้ิ (วัน/ฟอง) 2 3 ฤดหู นาว ฤดหู นาว 1:1-3 1:1 23 ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั

8. ปรมิ าณไข นกกระจอกเทศ การเลย้ี งนกกระจอกเทศ 12 เฉลย่ี ตอ ป (ฟอง) 40 นกอมี ู 9. ขนาดโรงเรือน พอ-แมพันธุ (เมตร) 15 x 60 30 10. ระยะเวลา ฟกไข (วัน) 42 12 x 25 11. การใหผลผลติ 12-24 56 อายุ (เดอื น) 0.7 หนงั 1.3 (ตร.เมตร) 14-14 เนือ้ (กก.) 55-60 ขน (กก.) 1.5-2 12-15 นา้ํ มนั (ลติ ร) 0.75 12. นา้ํ หนกั ไข (กรัม) - 4.5 13. ระยะการใหผลผลิต (ป) 900-1,450 500-700 7-12 40-50 ๐ กลบั ไปหนา กอ นน้ี ๐ หนา ถดั ไป ๐ กลบั หนา หลกั /สารบญั