โรคปากและเท้าเปื่อย

เอกสารโดย กองปศสุ ตั วส มั พนั ธ กรมปศสุ ตั ว กระทรวงเกษตรและสหกรณ จดั ทาํ โฮมเพจโดย สาํ นักบริการคอมพิวเตอร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร จดั ทาํ เอกสารเผยแพร สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร

วตั ถปุ ระสงค เนื่องดวยโรคปากและเทาเปอยในประเทศไทยที่พบในขณะนี้มี 3 ชนดิ คือ โอ, เอ และเอเซียวัน ซึ่ง แตละชนิดไมสามารถใหค วามคมุ ครองโรคแกส ตั วท เ่ี ปน โรคอกี ชนดิ หนง่ึ ทไ่ี มใ ชช นดิ เดยี วกนั ได ดงั นน้ั จงึ อาจเปนโรคที่เกิดจากชนิดอื่นได ตวั อยา งเชน สัตวท ่ฉี ีดวคั ซีนโรคปากและเทา เปอ ยชนดิ โอแลว ก็อาจเปน โรคปากและเทาเปอยชนิดเอ หรือเอเซียวนั ได การเกบ็ ตวั อยา งเชอ้ื จาก โค กระบือ สุกร แพะ และ แกะ จาก ทองทท่ี เ่ี กดิ โรคนม้ี าตรวจวนิ จิ ฉยั เพอ่ื 1. ใหท ราบวา เปน โรคปากและเทา เปอ ยหรอื ไมแ ละเปน ชนดิ ใด 2. ใหทราบวา เชอ้ื ชนดิ ใดกาํ ลังระบาดอยูในตาํ บล อําเภอ จงั หวดั ใด เพื่อการศึกษาทางระบาดวิทยา ในสัตว 3. ใหการใชวัคซีนในการปองกันและกาํ จดั โรคตรงกบั ชนดิ ของเชอ้ื ทก่ี าํ ลังระบาดในแตละพื้นที่ วิธเี กบ็ ตัวอยางเชือ้ 1. บริเวณที่สามารถเก็บเชื้อไดคือ แผลที่ลิ้น บรเิ วณปาก แผลที่กีบ ไรกบี หรอื กลามเนอ้ื หวั ใจของ ลูกสัตวแรกเกิด 2. ในโค กระบือ ใหเก็บจากแผลเยื่อลิ้นและแผลบริเวณปาก โดยใชผ า ในสุกร ใหเก็บจากแผลหรือ ตุมใสบรเิ วณเหนือจมกู หรอื รอบ ๆ ปากและภาชนะที่สะอาด 3. ในสกุ ร หรอื โค กระบือ แพะ แกะ ที่เดินเขยกแสดงวาเชื้อแพรกระจายไปถึงเทาแลวและไม สามารถเก็บเยื่อลิ้นได ควรเก็บเชอ้ื จากบรเิ วณไรกบี ซอกกีบ หรอื องุ กบี แทน โดยทาํ ความสะอาดบรเิ วณนน้ั ดวยนา้ํ สะอาดกอ น 4. ขนาดของเนอ้ื เยอ่ื เกบ็ เชอ้ื ไมค วรนอ ยกวา 1 ตารางนว้ิ หรอื รวมกนั ใหไ ดม ากกวา 1 กรัม ถาเห็นวา เนื้อเยื้อจากสัตวตัวหนึ่ง ๆ ไดน อ ยกค็ วรเกบ็ จากตวั อน่ื เพม่ิ เตมิ ดว ย และแยกขวดเปนตัว ๆ ไป

5. เกบ็ เนอ้ื เยอ่ื บรรจลุ งในขวดทม่ี นี า้ํ ยา 50 % กลีเซอรนี บฟั เฟอร เขยาใหน า้ํ ยาทว มเนือ้ เย่ือ ปด จกุ ใหแ นน ปดทับดวยเทปกันนาํ้ ยารั่วไหล ทําเครอ่ื งหมาย ขวดใหช ดั เจน 6. ในกรณไี มส ามารถเกบ็ เนือ้ เยอื่ ได ขอใหเ จาะเลอื ดอยา งนอ ย 5 มล.แยกสวนที่เปนนาํ้ เหลอื ง เกบ็ ในขวดที่สะอาดปราศจากเชื้อ ปด จกุ ใหแ นน และปดทับดวยเทปกันการรั่วไหล 7. การนําสงขวดบรรจเุ นอ้ื เยอ่ื หรอื น้าํ เหลอื งทไ่ี ดฆ า เชอ้ื ภายนอก ขวดแลว หอทับดวยกระดาษหลาย ชั้น หรอื หอ ดว ยวสั ดอุ น่ื กนั ขวดแตก แลวบรรจกุ ลอ งหรอื ภาชนะทไ่ี มแ ตกงา ยพรอ มกบั บนั ทกึ ประวตั ขิ อง สัตวปวยรีบนําสงทันที หรือในกรณีจําเปน ตอ งเกบ็ ไวก อ น ควรเกบ็ ในตเู ยน็ หรอื กระตกิ นา้ํ แข็ง วิธีนําสง ที่ดีที่สุด คือ นาํ สงในสภาพแชเย็นในกระติกนาํ้ แข็ง โดยมีปริมาณนํ้าแข็งเพียงพอจนถึงศูนยโรคปากและ เทาเปอยอําเภอปากชอ ง จงั หวดั นครราชสมี า30130 ในกรณีที่ไมสามารถนําสงในสภาพแชเย็น ก็อาจสง ทางไปรษณยี โ ดยเรว็ หมายเหตุ 1. หากพบตุมหนองที่ ลิ้น องุ เทา ไรกีบ ของโคและสุกร ซึ่งมักพบในสัตวที่เพิ่งเปนโรคใหม ๆ หาก สามารถเก็บนํา้ เหลอื ง สงไปไดก็จะ เปนการดียิง่ ควรเกบ็ กอ นตมุ หนองจะแตก โดยใชเ ขม็ ดดู แลวเก็บในขวดที่สะอาด ควรเก็บในที่เย็นและนํา สง ศูนยโรคปากและเทาเปอย 2. การเกบ็ เชอ้ื ควรเกบ็ จากแผลหรอื เนอ้ื เยอ่ื จากสตั วท เ่ี พง่ิ เปน โรค เพราะจะมีปริมาณไวรัสมากเพียงพอ สําหรบั การตรวจ 3. หามใชนํ้ายาฆาเช้ือทาํ ความสะอาดเนือ้ เยื่อท่ีจะสง ไปตรวจ เพราะจะทาํ ใหผลการวินิจฉัยผิดพลาดได 4. ภายหลังเก็บเชื้อใสขวดเรียบรอยแลว ควรทําความสะอาดภายนอกขวด และอุปกรณตาง ๆ ตลอดจน มือผูเ กบ็ เนอ้ื เยอ่ื ดว ยนา้ํ ยาฆาเชื้อ เพื่อปองกันไมใหนํ้าเชอ้ื ไประบาดทอ่ี น่ื 5. กลเี ซอรนี บฟั เฟอร สาํ หรบั เกบ็ เชอ้ื เบกิ ไดท ่ี ฝา ยเภสัชกรรม กองสัตวรักษ กรมปศุสัตว