การเลี้ยงและการควบคุมโรคไก่พื้นเมือง

เอกสารแนะนาํ งานสตั วป ก ฝา ยสง เสรมิ กองสง เสรมิ การปศสุ ตั ว กรมปศสุ ตั ว จดั ทําโฮมเพจโดย สาํ นกั บรกิ ารคอมพวิ เตอร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร จัดทําเอกสารเผยแพร สํานกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร หนา คุณสมบัติของไกพื้นเมือง 2 การเลย้ี งเพอ่ื ไวก นิ ไข 2 สภาพแวดลอ มในการเลย้ี งไกพ น้ื เมอื ง 3 อาหารไก พ้ืนเมอื ง 5 การขยายพนั ธุ 6 การปองกันและรักษาโรค 8 โรคระบาดของไก ที่สาํ คญั 9 (โรคนิวคาสเซลิ , โรคฝด าษ , โรคอหิวาต , โรคหลอดลมอกั เสบตดิ ตอ , โรคพยาธภิ ายนอก , โรคพยาธไิ สเ ดอื นของไก , โรคพยาธน์ิ ยั นต าไก ) ตารางการใหวคั ซนี ปอ งกนั โรค 16

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 2 การเลย้ี งไกพ น้ื เมอื ง มีประโยชนพอสรุปไดดังนี้ 1. เกษตรกรไดม เี นอ้ื ไกแ ละไขไ กก นิ เปน อาหารเพม่ิ โปรตนี ซึ่งทั้งเนื้อไกและไขไกเปนอาหารที่มี คุณคามีประโยชนชวยเสริมสรางรางกายใหแข็งแรง ทําใหเ ดก็ เตบิ โตเรว็ และชว ยบาํ รงุ สมองใหม สี ตปิ ญ ญาดี และเฉลียวฉลาด 2. เพิ่มพูนรายไดของเกษตรกร โดยแทนที่จะตองเสียเงินไปซื้อเนื้อไกและไขไกมากิน ก็สามารถเอา เงินนั้นเก็บไวซื้อสิ่งอื่น ๆ ที่จําเปน และหากเลี้ยงไวจนเหลือกินแลวก็สามารถนําไปขายเพิ่มรายไดใหกับ ครอบครัวดวย คณุ สมบัติของไกพื้นเมือง 1. ไกพื้นเมืองปลอยเลี้ยงไดไมเสียเวลาในการเลี้ยงดูมาก และกินอาหารทีม่ ีอยตู ามธรรมชาติได ไม เหมือนไกพันธุซึ่งทั้งไกเนื้อและ ไกไ ขจ ะตอ งเลย้ี งในโรงเรอื นอยา งดี และมีอาหารผสมใหกินเต็มที่จึงจะได ผลและตองลงทุนมากดวย 2. ไกพื้นเมืองสามารถฟกไขและเลี้ยงลูกเองได ในปหนึ่งแมไกจะไขอยางนอย 3-4 รนุ รนุ หนง่ึ จะ ฟกออกประมาณ 8-10 ตวั ตลอดทั้งปแมไกจะใหลูกประมาณ 30-40 ตวั ถาเลี้ยงไว 3-4 แมเกษตรกรจะมีไก กินตลอดป 3. รสชาตขิ องไกพ น้ื เมอื งมรี สอรอ ย เนอ้ื แนน มมี นั นอ ย 4. สามารถเลี้ยงเปนอาชีพได ขายไดร าคาดที ง้ั ตวั ผูแ ละตัวเมยี ถาเกษตรกรสามารถขายไกรุนได เดือนละ 5 ตวั ในปหนึ่งจะมีรายไดถึง 2,400-3,000 บาท การเลย้ี งเพอ่ื ไวก นิ ไข การเลี้ยงไกพื้นเมืองไวกินไขนี้มีการจัดการงาย ๆ คือ เราตอ งดแู ลเอาใจใสพ อสมควรเมอ่ื แมไ กเ รม่ิ ไขโดยเฉพาะแมไกที่ไขดกจะไขในตอนเชา พอรงุ ขน้ึ ไขใ หมอ กี 1 ใบ ก็เก็บไขใบเกาออก และเกบ็ ออก ทุก ๆ วัน โดยใหเหลืออยูในรังไขใบเดียว ไกก็จะไขไปเรื่อย ๆ พอสงั เกตเห็นวา ไกจะเริม่ ฟก คือ มันจะกิน อาหารนอยลง เพอ่ื บงั คบั ตวั มนั เองไมใ หไ ขต อ ไป จะตองแยกแมไกมาขังเลี้ยงไวตางหาก ซง่ึ เกษตรกรควรมี คอกไวสําหรับขังแมไกไมใหมันฟกไขได แลว หาอาหารทม่ี โี ปรตนี เชน พวกปลาปนกับราํ และปลายขาว หรือถามีอาหารไกไขใหกินยิ่งดี แลวเอาตัวผูรนุ หนมุ ใสใหอยดู วยกนั ประมาณ 4--5 วนั ไกก็จะเริ่มไขอีก แบบนี้เปนวิธีการเลี้ยงไกพื้นเมืองไวกินไข เราจะไดไ ขอ ยเู กอื บตลอดเวลา ซึ่งถาเราปลอยใหแมไกฟกไขไป ได 2-3 วนั แลว เราแยกออก จะตองกินเวลาเปน อาทิตยถ ึงสองอาทติ ย แมไกจึงจะเริ่มไขใหม ถาเราตองการขยายพันธุ พอสังเกตเห็นวาสีขนและหนาเริ่มซีดมาก ขนจะเรม่ิ รว ง มันจะผลัดขนและ จะไมไข ในชวงนี้ ควรปลอยใหแมไกฟกไขและเลี้ยงลูก ซึ่งมักจะเริ่มผลัดขนกอนชวงหนาหนาว เรากจ็ ะได

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 3 ลูกไกตอนหนาหนาว ซึ่งลูกไกจะมีเปอรเซ็นตฟกออกสูง และมีอาหารสมบูรณ ลูกไกจะโตเร็ว สวนแมไก หลังจากเลี้ยงลูกแลวประมาณ 47 วนั ก็จะเริ่มไขใหม เรากจ็ ดั การแบบเดมิ อกี ก็จะมีไขกินตลอดเวลา สภาพแวดลอ มในการเลย้ี งไกพ น้ื เมอื ง เลี้ยงสัตวใหไดผลดี จะตองมี * สัตวพันธุดี * อาหารดี * โรงเรอื นดี * การจัดการ (การเลี้ยงด)ู ดี * การควบคมุ ปอ งกนั โรคดี ในการเลี้ยงไกพื้นเมืองที่จะใหไดผลผลิตดีนั้น มีสิ่งที่จะตองคาํ นึงถึงดังนี้ 1. โรงเรือนหรือเลาไก ตองมีโรงเรือนหรอื เลาใหไ กน อน มีหลังคากันแดดกันฝนได ไมควรเลี้ยงไกไวใตถุนบาน เพราะ นอกจากจะไมถูกสุขลักษณะแลว คนบนเรือนจะถูกไรไกรบกวนอีกดวย เกษตรกรสามารถทําเลาไกแบบ งาย ๆ ไดเอง โดยใชวัสดุที่หาไดงายในทองถิ่นเชน ไมไผ แฝก จาก ฯลฯ สถานที่ตั้งของเลาไก ควรใหห า ง จากตัวบานพอสมควร และอยูในทดี่ อน ไมชื้นแฉะ ไมควรอยูใกลตนไม เพราะไกชอบนอนบนตนไมจะไม เขา ไปนอนในเลา พ้ืนเลาอาจจะปูดว ยแกลบ หรอื ขเ้ี ลอ่ื ย หรอื ฟางแหง หนาอยา งนอ ย 4 ซ.ม. และตองเปลีย่ นวัสดุรอง พื้นทุก ๆ 3 เดอื น ใหห นาเทา เดมิ อยเู สมอ - เลากวาง 3 เมตร ยาว 4 เมตร สูง 2 เมตร เลี้ยงไกขนาดใหญได ประมาณ30-40 ตวั - เลากวาง 1 เมตร ยาว 2 เมตร สูง 1 เมตร เลี้ยงไกขนาดใหญได ประมาณ 6-8 ตวั ควรมกี รงไกขนาดเลก็ อีก 2 กรง คือ กรงหรือสุมสาํ หรับเลี้ยงแมไกกับลูกออน 1 กรง กรงหรอื สมุ สาํ หรับเลี้ยงไกเล็ก 1 กรง

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 4 2. รางนํา้ ตอ งมรี างนา้ํ สาํ หรับใสนํา้ สะอาดใหไกกิน อาจใชรางไมไผผาครึ่งก็ได 3. รางอาหาร ควรมรี างสาํ หรบั ใหอ าหารไก เพราะการใหไ กจิกกนิ อาหารบนพื้นดนิ ทาํ ใหไกเปนโรคพยาธิไดงาย ขนาดราง : ไกใหญ 10 ตวั ใชรางยาว 1 เมตร ไกรุน 10 ตวั ใชรางยาว 50 เซน็ ตเิ มตร ไกเล็ก 10 ตวั ใชรางยาว 20 เซน็ ตเิ มตร 4. รางใสก รวดและเปลอื กหอยปน ผสมเกลอื ปน ไกทุกขนาดตองกินกรวดและเปลือกหอยเพ่ือนําไปสรางกระดูกและเปลือกไข กรวดและเปลือก หอยตองตง้ั ทงิ้ ไวใ หกนิ ตลอดเวลา 5. รงั ไข ปกติแมไกพื้นเมืองจะไขในรังไข เมื่อไขได 10-12 ฟองจึงจะเริ่มฟก ตอ งมจี ํานวนรงั ไขเ ทา กบั จํานวนแมไกที่ไข เพื่อไมใหไกแยงกัน ขนาดรังไขกวางและยาว 1 ฟุต สูง 8 นว้ิ ฟตุ หรอื ใชเ ขง กไ็ ด รองดว ย หญาหรือฟางแหงใหถ งึ ครึ่ง ควรตง้ั รงั ไขใ หอ ยใู นทม่ี ดิ ชดิ ไมร อ นเกนิ ไป ฝนสาดไมถึง แตแ มไ กเ ดนิ เขา ออก สะดวก

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 5 6. มานกันฝน ดานท่ีฝนสาดหรอื แดดสอ งมาก ๆ ควรมีมานผาใบ กระสอบ หรอื เสอ่ื เกา ๆ หอยทิ้งไว โดยเฉพาะ มุมที่วางรังไข 7. คอนนอน สําหรับใหไกนอน ควรจะพาดไวมุมใดมุมหน่ึงของเลา คอนนอนควรเปน ไมก ลมดกี วาไมเหล่ียม ซ่ึงไกจ ะจบั คอนนอนไดด ี และเปนการปองกันไมใหเกิดบาดแผลที่หนาอกไกอกี ดวย มีปญหาในการเลี้ยงสัตว ปรกึ ษาไดท ่ี - สํานักงานปศุสัตวจังหวัด - สํานกั งานปศสุ ตั วอ าํ เภอ กอนอ่ืนเกษตรกรตอ งทําความเขาใจเสียกอนวา ไกต อ งการอาหารเพอ่ื ใชป ระโยชนต า ง ๆ เชน (ก) ใชในชีวิตประจาํ วัน เชน หายใจ เดนิ วง่ิ และการกินอาหาร (ข) ใชในการสรางกระดูก เนอ้ื หนงั ขน เลบ็ และสวนตาง ๆ ของรายกาย (ค) ใชในการสรางไข และผลิตลูกไก ดังน้ัน การทไ่ี กจ ะเจรญิ เตบิ โตดี มคี วามแขง็ แรง และใหไขมาก ไกจะตองไดกินอาหารเพียงพอ และ ไดก นิ อาหารดี โดยสมา่ํ เสมอทุกวัน ไกต อ งการอาหารประเภทใดบา ง ความตองการอาหารของไกคลายกับคนมาก ไกต อ งการอาหารทง้ั หมด 6 อยางคือ 1. อาหารประเภทแปง เพอ่ื นําไปสรางกาํ ลัง ใชในการเดิน การวง่ิ อาหารประเภทนไ้ี ดจ ากรํา ปลาย ขาว ขา วโพด ขา วเปลอื ก กากมันสาํ ปะหลัง 2. อาหารประเภทเนื้อ เพอ่ื นําไปสรางขน เลบ็ เลอื ด เนอ้ื หนงั อาหารประเภทนไ้ี ดจ ากแมลง ไสเ ดอื น ปลา ปลาปน 3. อาหารประเภทไขมัน นาํ ไปสรางความรอนใหรางกายอบอุน ไดจากกากถั่ว กากมะพราว ไขสัตว น้าํ มันหมู กากงา 4. อาหารประเภทแรธ าตุ ไกต อ งการอาหารแรธ าตไุ ปสรา งกระดกู เลอื ด และเปลือกไข แรธ าตุ ตา ง ๆ ไดจากเปลือกหอยปน กระดูกปน 5. อาหารประเภทไวตามิน สรา งความแขง็ แรง และกระปรก้ี ระเปรา แกรา งกาย สรางความตานทาน โรค และบาํ รุงระบบประสาท มีในหญาสด ใบกระถิน ขา วโพด ราํ ขาว ปลาปน

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 6 6. น้ํา เปน สง่ิ จําเปน ทส่ี ดุ ตอ รา งกาย ถาขาดนาํ้ ไกจะตายภายใน 24 ชว่ั โมง ตอ งมนี า้ํ ใหไกกินตลอด เวลา การปลอยใหไกหาอาหารเองตามธรรมชาติจนเคยชิน ทาํ ใหเ กษตรกรเขา ใจวา ไกก นิ รําและปลาย ขาวและอาหารตามธรรมชาติก็เปนการเพียงพอแลว แตการที่จะเลี้ยงไกใหไดผลดีนั้น เกษตรกรจะตอ งให การเอาใจใสเ รอ่ื งอาหารและนา้ํ ใหมากขึ้น โดยวิธีการงาย ๆ ดงั น้ี 1. ใหน า้ํ สะอาดตั้งไวใหไกกินตลอดวัน และคอยเปลี่ยนนํ้าทุก ๆ วนั 2. ใหอาหารผสมทุกเชาเย็นเพิ่มเติมจากอาหารที่ไกหากินไดตามปกติ 3. ใหอาหารไกหลาย ๆ ชนิดผสมกัน เชน ปลายขาว ราํ ขาว ขา วโพดปน ปลาปน ขา วเปลอื ก กากถั่ว กากมะพรา ว หวั อาหารไกส ําเรจ็ รปู ชนดิ เมด็ หรอื ชนดิ ผง 4. มีเปลือกหอยปนผสมเกลือปนตั้งทิ้งไวใหไกกินตลอดเวลา 5. ใหหญาสด ใบกระถิน หรือผักสดใหไกกินทุกวัน 6. ในฤดูแลง ไกมักจะขาดหญากิน เกษตรกรควรปลกู กระถนิ ไวบ รเิ วณใกล ๆ คอก วิธีปลูกนั้นให นําเมล็ดกระถินมาลวกดวยนาํ้ รอ นนาน 2 ถึง 3 นาที แลว นําไปแชนํา้ เย็น เสรจ็ แลว จงึ นําไปเพาะในดินในถุง พลาสติก จนกระทั่งตนกระถินสูงประมาณ 1 เมตร จึงยายไปปลกู เปน แถวหรือแนวรว้ั เมอ่ื ตน กระถนิ ตดิ ดี แลว ควรตดั ใหต น ตา่ํ ๆ เพื่อไกจะไดกินถึง หรือจะคอยตัดใหไกกินก็ได นอกจากนน้ั เราอาจเพาะขาวเปลอื กหรือถว่ั เขยี วใหไกก นิ ก็ได การเพาะถั่วเขียวใหเอาเมล็ดถั่วเขียว แชนํ้าเยน็ ไว 12 ชว่ั โมง ลางใสไหควํ่าไวห มน่ั รดนา้ํ ทุก 2-3 ชว่ั โมง พอครบ 3 วนั กเ็ อาออกใหไ กกินได ถั่วเขียว 4 กระปอ งนม ใหแมไกกินไดประมาณ 100 ตวั 7. การใชหัวอาหารไกสาํ เรจ็ รปู ผสมลงในราํ ขาวหรือปลายขาว เปนวิธีการที่สะดวกที่สุด เนอ่ื งจาก เกษตรกรสามารถหาซื้อไดงายและผสมไดสะดวก เปน วธิ ที จ่ี ะเสรมิ ใหไ กเ จรญิ เตบิ โตรวดเรว็ ขน้ึ 8. การสังเกตวาไกไดอาหารเพียงพอหรือไม ใหดูวาในระยะแรกที่ใหอาหารไกจะรีบกินและมีการ แยงกัน ถา ไกก นิ อาหารไปเรอ่ื ย ๆ และเลิกแยงกัน กินอาหารชาลง มีการคุยเขี่ย แสดงวาไกไดกินอาหารเพียง พอแลว การฟก ไข แมไกพ ้ืนเมอื งจะเริม่ ใหไข เมอ่ื อายุประมาณ 6-8 เดอื น การไขมีลักษณะเปนชุด เฉลี่ยแลวจะไขปละ ประมาณ 4 ชุด ๆ ละประมาณ 10-12 ฟอง แมไกเมื่อไขหมดชุดแลวก็จะเริ่มฟกไข กอนจะใหแมไกฟกไข ควรฆาไรและเหาบนตัวแมไ กเสียกอ น โดยจับแมไ กจ ุมนา้ํ ยาฆาไร เหา ทั้งนี้ เพื่อปองกันไรและเหารบกวนแมไกในขณะกกไข

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 7 การฟกไขนั้น ในเวลากลางคืนแมไกจะนอนกกไขตลอดคืนและออกหากินในเวลาเชา ตอนกลางวัน แมไกจะขึ้นกกไขครั้งละประมาณ 2 ชว่ั โมง แลวลงจากรังไข ออกหากินสลับกนั ไป แลวจะกลับมากกไขอีก เมื่อแมไกฟกไขไปไดประมาณ 5-7 วนั ควรเอาไขม าสอ งดเู ชอ้ื โดยใชก ระดาษแขง็ มามว นเปน รปู กระบอก เอาไขไกมาชิดที่ปลายทอดานหนึ่ง แลวยกขึ้นสองดูกับแสงแดด ไขท ม่ี เี ชอ้ื จะเหน็ มจี ดุ ดําอยูขางในและมีเสน เลือดสีแดงกระจายออกไป สวนไขที่ไมมีเชื้อจะใสไมเห็นเสนเลือด ตอ งคดั ออกและเอาไปกนิ ได ซึ่งจะเปน การชวยใหแมไกฟกไขท่ีมีเช้ือท่ีเหลือไดดีขึ้น และไดลูกไกมากขึ้น แมไกจะใชเวลาฟก ไขจ นออกเปน ตวั ประมาณ 21 วนั เมือ่ ลกู ไกฟ ก ออกหมดแลว ควรเอาฟางที่รองรงั ไขร วมท้งั เปลอื กไขเ ผาทง้ิ เสยี และทาํ ความ สะอาดรังไข การเลย้ี งแมไ กแ ละลกู ไก เมื่อลูกไกออกจากไขหมดแลวควรใหแมไกเลี้ยงลูกเอง โดยการยายทั้งแมไกและลูกไกลงมาขังใน สุมหรือกรงบนพื้นดินที่แหง ในระยะแรก ควรมถี าดอาหารสําหรบั ใสร ํา ปลายขาวหรือเศษขาวสุกใหลูกไก กิน และมีถวยหรืออางนาํ้ ตน้ื ๆ ใสนํ้าสะอาดใหกินตลอดเวลา เมื่อลูกไกอายุประมาณ 2 อาทติ ย ลูกไกแข็งแรงดีแลว ก็เปดสุมออกปลอยใหลูกไกไปหากินกับแม ไกได ซึ่งโดยธรรมชาติแมไกจะเลี้ยงลูกประมาณ 1-2 เดือนจึงจะแยกจากลูกเพื่อผสมพันธุและวางไขใหม ถาตองการใหแ มไ กเ ตรยี มตวั ไขร นุ ตอ ไปเรว็ ขน้ึ หลังจากปลอยใหเลี้ยงลูกได 2 อาทติ ย ก็ใหแยกลูก ออกจากแม นาํ ไปเลี้ยงในกรงตางหาก เพอ่ื ใหแ มไ กพ กั ตวั แลว เตรยี มตวั ไขร นุ ตอ ไป ลูกไกอายุ 2 อาทิตยที่แยกจากแมใหม ๆ ยังหาอาหารไมเกงและยังปองกันตัวเองไมได ตองเลี้ยงใน กรงตางหาก เพื่อใหลูกไกแข็งแรงปราดเปรียว จนอายไุ ดเ ดอื นครง่ึ ถงึ สองเดอื นจงึ จะปลอ ยเลย้ี งได ลูกไกระยะนี้เปนชวงที่ลอแหลมมาก มักจะมีการตายมากที่สุด เจาของตองดูแลเอาใจใสอยางใกลชิด เรื่องนํ้า อาหาร และการปอ งกันโรค ในกรณีที่มีแมไกเลี้ยงลูกขนาดตาง ๆ กันหลายแม ควรจะมสี ุมทขี่ นาดตาถหี่ รอื ตาหางหลาย ๆ ขนาด มีอาหารและนา้ํ ใสไวขางใน เพ่ือเปนการปอ งกนั ไกเ ล็กถกู เหยยี บหรอื เตะตาย เพราะไกเล็กจะเขาสุมที่ มีรูเล็ก ลูกไกรุนใหญก็จะเขาสุมที่มีตาใหญ ไกรุนโตแลว จะอยขู างนอกเขา ไปไมไ ด ซึ่งวิธีนี้จะเปนการชวย ใหลูกไกเลก็ ไดก ินอาหารเต็มท่ี โตเรว็ ขน้ึ และตายนอ ยลง กรณีที่เกษตรกรมีไกรุน อายุ 3-4 เดอื นจํานวนมาก ๆ ควรนํามาเลี้ยงขังกรง ขนุ ใหก นิ อาหารเตม็ ท่ี สัก 1 เดอื น จะทาํ ใหไกอวน ขายไดราคาดี ซึ่งจะเปนวิธีการชวยใหมีรายไดเพิ่มขึ้น การคดั เลอื กพนั ธไุ ก เกษตรกรสามารถคัดเลือกไกพื้นเมืองไวทาํ พันธุได โดยการปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 1. พอไกที่ดีจะตองมีรูปรางสมบูรณ และแขง็ แรง มนี ้ําหนกั ตง้ั แต 2.5 กก. ขึ้นไป มอี ายตุ ง้ั แต 9 เดอื น แตไ มเ กนิ 3 ป

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 8 2. แมไกท่ีดจี ะตอ งมรี ปู รา งสมบรู ณแ ละแขง็ แรง มนี ้ําหนกั ตง้ั แต 1.5 กก. ขึ้นไป มอี ายตุ ง้ั แต 7 เดอื น แตไ มเ กนิ 3 ป - ใหไขอยางนอยปละ 4 ชุด - ใหไขอยางนอยชุดละ 12 ฟอง - ฟก ไขอ อกอยา งนอ ยชดุ ละ 8 ตวั - เลี้ยงลูกเกง เล้ียงลูกรอดจนโตชุดละ 6 ตวั - ไมด รุ า ย คอยจิกตีลูกไกของแมไกตัวอื่น 3. หมั่นคัดเลือกพอพันธุและแมพันธุเสมอ ๆ ถาแมเกิน 3 ป ตอ งคดั ออก 4. พอพันธุ 1 ตวั สามารถใชผสมพันธุหรือคุมฝูงแมไกได 6-10 ตวั 5. เก็บลูกไกที่เกิดจากพอแมไกที่ดีไวทาํ พันธุ รุนละ 2-3 ตวั การคัดเลือกพันธุไกที่ดีไวทาํ พันธุจะชวยใหไกในฝูงมีขนาดตัวโต ใหไขดก เลี้ยงลูกดี เลี้ยงลูก รอดมาก และลูกไกโตเร็ว ทาํ ใหผูเลี้ยงไดผลตอบแทนสูง ปญหาที่สาํ คัญที่สุดในการเลี้ยงไกคือ เรอ่ื งโรค เชน โรคนิวคาสเซลิ โรคหลอดลมอกั เสบ โรค อหวิ าต โรคฝด าษ นอกจากน้ี ยังมีโรคพยาธิตาง ๆ ทั้งพยาธิภายนอก เชน เหา ไร หมัด และพยาธิภายใน เชน พยาธิไสเดือน พยาธิตัวแบน พยาธินัยนตาไก วธิ ปี อ งกนั และควบคมุ โรคและพยาธิ วิธีที่ดีที่สุดคือ * การสุขาภิบาลที่ดี * การใหว คั ซนี ปอ งกันโรค โดยสมา่ํ เสมอ การสุขาภิบาล เปนสิ่งสาํ คัญมากในการปองกันโรคและพยาธิไก เพราะถาการสุขาภิบาลไมดีจะเปน สาเหตุใหไกสุขภาพเลวลง ไมแ ขง็ แรงเปน โรคตา ง ๆ ไดงาย ขอแนะนาํ มดี งั น้ี 1. ควรดแู ลทาํ ความสะอาดเลาและภาชนะตาง ๆ ที่วางไวในเลาไกและบริเวณใกลเคียง ดว ยนา้ํ ยาฆาเชื้อ โรค และอยาปลอยใหเลาชื้นแฉะ เพราะจะเปน ทห่ี มกั หมมของเชอ้ื โรค 2. สรางเลาใหอากาศถายเทไดสะดวก 3. กาํ จดั แหลง นา้ํ สกปรกรอบ ๆ บรเิ วณบา น เลาไก และใกลเคียง 4. อาหารไกตอ งมคี ณุ ภาพดี อาหารท่กี ินไมหมดใหท้งิ อยาปลอยใหเนาเสีย 5. มนี ้าํ สะอาดใหไกกินตลอดเวลา

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 9 6. ถามีไกปวยไมมากนัก ควรกาํ จดั เสยี และจดั การเผาหรอื ฝง ใหเ รยี บรอ ยจะชว ยกาํ จดั โรคไดเ ปน อยา งดี 7. อยาทิ้งซากไกลงแหลงนํ้าเปน อนั ขาด เพราะเชอ้ื โรคจะแพรก ระจายไปได 8. กาํ จดั ซากไกโ ดยวธิ เี ผาหรือฝง ไมควรนําไปจาํ หนา ย เพราะจะทาํ ใหเ กดิ โรคแพรร ะบาดได 9. วิธีปองกันโรคอกี อยางหนึ่งก็คือ เราไมค วรซอ้ื ไกส ดจากตลาดหรอื หมบู า นอน่ื มากนิ เพราะไกพวกนี้ อาจเปน โรคมาแลว ก็ได 10. เมอ่ื มโี รคระบาดเกดิ ขน้ึ เจา ของไกค วรตดิ ตอ หารอื กบั สตั วแพทย โดยเรว็ การใชว คั ซนี ปอ งกนั โรคระบาดไก ถึงแมวา เราจะไดมีการสุขาภิบาลที่ดีแลว แตโ ดยปกตใิ นสง่ิ แวดลอ มจะมเี ชอ้ื โรคอยู ซึ่งสามารถทาํ ใหไกเปนโรคไดทกุ เวลา เราจงึ ตอ งสรา งความตา นทานโรคใหก บั ไกข องเรา โดยการใชว คั ซนี ปอ งกนั โรค ควรใหตั้งแตอายุนอย ๆ และทาํ ตามตารางทกี่ าํ หนดอยางสมาํ่ เสมอ เปนวิธีการปองกันโรคที่เสียคาใชจาย นอ ย และไดผลคอนขางดี การใหวัคซีนจะไดผลดีที่สุดเมื่อ 1. สขุ ภาพของไกต อ งแขง็ แรงไมเ ปน โรค 2. วัคซีนมีคุณภาพดี เก็บรักษาดี โดยตอ งเกบ็ ในทเ่ี ยน็ เชน ใสกระติกนํา้ แขง็ หรอื ตเู ยน็ ไมควรใหถูก แสงแดดจะทาํ ใหวัคซีนเสื่อมใชไมไดผล 3 เครื่องมือที่ใชกับวัคซีนสะอาด และผา นการตม ฆา เชอ้ื โรคแลว 4. ฉีดวัคซีนใหครบตามขนาดที่กาํ หนด 5. ฉดี วคั ซีนโดยสมา่ํ เสมอ และพยายามฉีดวัคซีนไกที่มีสุขภาพดีทุกตัวในฝูงเดียวกัน สถานที่ซื้อวัคซีน - กรมปศุสัตว พญาไท กรุงเทพฯ - สาํ นักงานปศุสัตวจังหวัด ปศสุ ตั วอ ําเภอ ทุกอาํ เภอ การซื้อวัคซีน ตองนํากระติกบรรจุนํ้าแข็งไปเพื่อใสวัคซีนที่ซื้อทุกครั้ง เพราะวัคซีนตองเก็บรักษาใน ความเย็นมิใหถูกแสงสวางเพ่ือรักษาคุณภาพของวัคซีนมิใหเสื่อมใชไมไดผล นอกจากวัคซีนปองกันโรค อหวิ าต เปด -ไก ที่ไมตองเก็บไวในความเย็น ถายังไมเขาใจวิธีใชวัคซีน ใหสอบถามจากเจาหนาที่ผูขาย วัคซีน โรคที่ตองใชวัคซีนปองกัน ไดแก โรคนิวคาสเซลิ โรคฝด าษ โรคอหวิ าต โรคหลอดลมอกั เสบ ติดตอ ไกมักจะเปน โรคเหลา นเ้ี ปน ประจาํ เกษตรกรจงึ ควรใชว คั ซนี ปอ งกนั โรคตามตารางทก่ี ําหนด โรคพยาธิ ไดแก โรคพยาธิภายนอก โรคพยาธิไสเดือนของไก โรคพยาธินัยนตาไก

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 10 โรคนวิ คาสเซลิ เปนโรคระบาดไกที่รายแรงที่สุด มีระบาดทั่วไป ถาเกิดขึ้นในฝูงใดมักจะทาํ ใหตายหมดเลา ในไก ใหญท าํ ใหไขลด อาการ ปกติจะแสดงอาการปว ยหลังไดร บั เชอ้ื โรคเปน เวลา 3-6 วนั โดยแสดงอาการหายใจลําบาก มีเสียงดังในเวลาหายใจ มนี ้าํ มูกไหล ทองเสยี กระตุก คอบดิ ขาและปกเปนอัมพาตใชการไมได บางราย อุจจาระรว งเปน สเี ขยี ว แมไกที่กาํ ลังไขจะหยุดไขทันที และมักตายภายใน 1 อาทติ ย ไกที่หายจากโรคนี้มัก จะพิการ คอบดิ ขาและปกใชงานไมไดดี และจะเปนตัวอมโรคตอ ไป สาเหตแุ ละการตดิ ตอ โรคนี้เกิดจากเชื้อไวรัสชนิดหนึ่ง การตดิ ตอ ของโรคเปน ไปรวดเรว็ มากดงั น้ี - ติดตอกันโดยตรงในไกปวยที่อยูใกลชิดกัน กินนา้ํ และอาหารรว มกนั - ติดไปกับอุปกรณการเลี้ยงไก คนและสัตวเลี้ยง เชน สุนัข แมว ตลอดจนนก หนู และแมลงวัน ก็ เปนตัวนาํ โรคได - จากการชาํ แหละไกที่ปวยและตายดวยโรคนี้ ซึ่งในซากไกจะมีเชื้อโรคอยูในปริมาณสูงมากพอที่ จะแพรระบาดไปยังไกตัวอื่น ๆ ในเลาและไกบริเวณใกลเคียงได การปอ งกนั โดยการใชวัคซีนปองกันซึ่งมี 2 ชนดิ ดวยกันคือ ชนดิ หยอดจมกู และชนิดแทงปกซึ่ง ใชกับไกอายุ 3 เดอื นขน้ึ ไป การใชวัคซีนปองกันโรคนิวคาสเซิล ชนิดวัคซีน อายุไก วิธีให ขนาดวัคซีน ระยะคุมโรค ชนดิ หยอดจมกู 1-7 วนั หยอดจมกู 1-2 หยด ระยะสั้น ควรใหค รง้ั ทส่ี องเมอ่ื ไกอายุ 21 วนั ชนดิ หยอดจมกู 21 วนั หยอดจมกู 1-2 หยด ควรใหวัคซีนนิวคาสเซิลชนิด แทงปกอีกครั้งเมื่อไกอายุ 3 เดอื น ชนิดแทงป 3 เดอื น ใชเ ขม็ คแู ทงผนงั ปก 1 ครง้ั 6 เดอื น (ระวังอยาใหถูกเสน เลอื ด)

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 11 ข้ันตอนการใชว คั ซนี ปอ งกนั โรคนิวคาสเซลิ วัคซนี ชนดิ หยอดจมกู และเครอ่ื งมอื วัคซีนชนิดแทงปก ผสมวัคซีนดวยนํ้ายาละลาย ใชเข็มแทงปกจุมวัคซีน หยอดจมกู ตําแหนงแทงปก โรคฝด าษไก เปนโรคระบาดที่พบไดมากในลูกไกและไกรุน นอกจากนน้ี กพริ าบกเ็ ปน โรคนไ้ี ด ตดิ ตอ ไดร วดเรว็ มาก มักจะทําใหไกตายเปนจํานวนมาก ตวั ทไ่ี มต ายจะแคระแกรน ไมเ จรญิ เตบิ โตเทา ทค่ี วร อาการ หลังจากไกไ ดร บั เชอ้ื โรคแลว ประมาณ 1 อาทิตยจะแสดงอาการ ซึ่งอาจพบได 2 ลักษณะคือ 1. เกิดตุมฝดาษลักษณะคลายหูด เกดิ ขน้ึ ตามผวิ หนงั บรเิ วณทไ่ี มม ขี น เชน บรเิ วณหนา หงอน เหนยี ง หนังตา และขา ระยะแรกเปน เมด็ ตมุ เลก็ ๆ ตอ มาจะคอ ย ๆ ใหญขึ้นที่หัวของฝเปนแผลมีสะเก็ดสีนาํ้ ตาลปด อยู ตอ มาจะแหงและลอกหลุดออกไป 2. ตุมฝดาษชนิดที่เปนแผลเกิดขึ้นในลาํ คอ ทาํ ใหกินอาการลาํ บาก นา้ํ ลายไหลยืด มีกลิ่นเหม็น เปน มาก ๆ จะทาํ ใหแกตายได สาเหตแุ ละการตดิ ตอ เกิดจากเชื้อไวรัส ติดตอ ไดหลายทาง ดงั น้ี - ทางบาดแผล เชน แผลที่เกิดจากถูกของมีคม แผลจากการจิกตีกันในฝูง - ยุงเปนพาหะที่สาํ คญั ในการนําเชอ้ื โรคไประบาดในไกต วั อน่ื ๆ โดยยุงกินเลือดสัตวปวยในระยะที่ มีเชื้อโรคอยูในกระแสเลือด เชอ้ื โรคกจ็ ะเขา ไปอยใู นตวั ยงุ เมื่อยุงไปกัดดูดเลือดไกอีกตัวหนึ่งก็จะปลอยเชื้อ โรคเขาไปทําใหไ กเ ปน โรค การปองกันและรักษา 1. ในการเลี้ยงลูกไกเล็ก ควรระวังอยางใหยุงกัด

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 12 2. ใชทิงเจอรไ อโอดนี ทาตามตมุ ฝท เ่ี กดิ ขน้ึ เพอ่ื ลดการอกั เสบของฝ และใหยาปฏิชีวนะละลายนํ้า ใหก นิ ตดิ ตอ กนั 3-4 วนั 3. การทาํ วัคซีนปองกันโรคฝดาษไก ใชเข็มแทงปก โดยแทง 1 ครง้ั ทาํ กับไกอายุ 1 อาทิตยขึ้นไป ไกจะมภี มู ิคมุ กนั โรคฝด าษไดน าน 1 ป ข้ันตอนการทาํ วคั ซนี ปอ งกนั โรคฝด าษ วัคซีนและเคร่อื งมอื ผสมวัคซีนดวยนํ้ายาละลาย ใชเข็มแทงปกจุมวัคซีน ตําแหนงแทงปก โรคอหิวาต เปด-ไก เปนโรคติดตอรายแรงที่พบไดในไก เปด หาน และนกอีกหลายชนิด ระบาดไดทุกฤดูกาล สาเหตแุ ละการตดิ ตอ เกิดจากเชื้อแบคทีเรยี ชนดิ หน่ึง ติดตอ ไดห ลายทาง เชน - โดยกินอาหารหรอื นา้ํ ทม่ี เี ชอ้ื โรคเขา ไป และติดตอกันตอไปในสัตวปวยที่อยูใกลชิดกัน - เชื้อโรคติดไปกับอุปกรณการเลี้ยง คน และสัตวเลี้ยง เชน สุนัข แมว ตลอดจน นก หนู ก็เปน ตัวนําโรคได - เปด-ไกที่เลี้ยงใกลแหลงนาํ้ ซากเปด-ไกท เ่ี ปน โรค และสิ่งขับถายที่ตกลงในนาํ้ นน้ั เชอ้ื โรคจะแพร กระจายไปตามกระแสนาํ้ ได - จากการชาํ แหละเปด-ไก ที่ปวยและตายดวยโรค ซึ่งเชื้อโรคสามารถแพรกระจายไปสูเปด-ไกตัว อ่ืน ๆ ในเลาและเปด-ไกบริเวณใกลเคียงได

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 13 อาการ ถาเปนอยางรายแรงเปด-ไกอ าจตายโดยไมแ สดงอาการใหเ หน็ ถา เปน อยา งออ นไกอ าจ จะปวยเปนแรมเดือน มีอาการหงอยซึม เบอ่ื อาหาร กระหายนาํ้ จดั ทอ งรว ง อจุ จาระมสี เี หลอื งหรอื เขยี ว หงอนและเหนียงมีสีคลาํ้ กวาปกติ ในรายทเ่ี ปน อยา งเรอ้ื รงั เหนยี งจะบวม บางตัวจะบวมที่ขอขา ทาํ ให เดินไมสะดวก การปองกันและรักษา 1. การสุขาภิบาลสาํ คญั มากในการปอ งกนั โรค ตองระวังความสะอาดภายในเลาไก การสรา งโรง เรือนตอ งโปรง เยน็ สบาย ไมอ บอา ว ไมสกปรก 2. การฉดี วคั ซนี ปอ งกนั โรคอหวิ าต เปด-ไก เมอ่ื ไกอายุ 1-3 เดอื นฉดี วคั ซนี แทงเขา กลา มเนอ้ื หรอื ใต ผิวหนัง จํานวน 1 ซ.ี ซ.ี ไกจะมีภูมิคุมโรคไดนาน 3 เดอื น หรอื ไกอ ายุ 3 เดอื นขน้ึ ไป ฉีดวัคซีนเขากลามเนื้อ หรือใตผิวหนังเชนกัน แตใ ชจ ํานวน 2 ซ.ี ซ.ี ไกก็จะมีภูมิคุมโรคไดนาน 3 เดอื น และตองทาํ ซํ้าทุก 3 เดอื น 3. การรักษาโดยใชยาปฏิชีวนะหรือยาซัลฟาบางตัว ละลายนํ้าใหไกกินติดตอกัน 2-3 วนั และควร หารือกับสัตวแพทยในทองที่ ข้ันตอนการฉดี วคั ซนี ปอ งกนั โรคอหวิ าต เปด -ไก วัคซีนและเคร่อื งมือ ดดู วคั ซนี ตําแหนงฉีดวัคซีนในไก ตําแหนง ฉีดวัคซนี ในเปด โรคหลอดลมอกั เสบตดิ ตอ เปนโรคติดตอทางระบบหายใจ เกิดไดกับไกทุกอายุ แตในลูกไกเล็กจะติดโรคนี้ไดงายกวา และตาย มากกวาในไกใหญ

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 14 อาการ ไกแสดงอาการคลายเปนหวัด โดยเฉพาะในลูกไกจะมีอาการหายใจลาํ บาก อาปากเวลาที่ หายใจ และมีเสียงดงั ครืดคราด ตาแฉะ หงอย ซึม ลูกไกมักตายเพราะหายใจไมออก เนอ่ื งจากจะมนี า้ํ เมอื ก อุดในหลอดลม สวนในแมไกจะตายนอยกวา แตมีผลกระทบตอการไข ทาํ ใหไขลดลงอยางรวดเรว็ คุณภาพของไข เลวลง เชน เปลอื กไขบ าง นม่ิ ขรขุ ระ ไขข าวเหลวเปน นา้ํ ฟก ออกเปน ตวั นอ ย สาเหตแุ ละการตดิ ตอ เกดิ จากเชอ้ื ไวรสั ชนดิ หนง่ึ การแพรร ะบาดรวดเรว็ มาก ไกจะไดรับ เชื้อโรคโดยการหายใจเอาเชื้อโรคที่ปลิวฟุงอยูในอากาศ หรอื การกนิ เอาเชอ้ื โรคทป่ี นอยใู นอาหารหรอื น้ําเขา ไป การปอ งกนั ในการปอ งกนั มใิ หเ กดิ โรค มขี อ แนะนํา ดงั น้ี 1. อยาเลี้ยงลูกไกตางรุนปนเปกัน ควรเลี้ยงไกเล็กใหอยูหางจากไกใหญ 2. หมั่นดูแลความสะอาดเลาไก และภาชนะตาง ๆ ที่ใชในเลาไกและใชนํ้ายาฆา เชอ้ื โรค 3. อาหารที่ใชเลี้ยงไกตองเปนอาหารที่มีคุณภาพดี อาหารที่ไกกินไมหมดใหทิ้ง อยาปลอยใหเนาเสีย ควรกวาดลางใหหมด 4. โรคนี้ไมมียารักษาโดยตรง วิธีปองกันที่ดีที่สุด คือ การใหว คั ซนี ปอ งกันโรคลว งหนา โดยใช วัคซีนหยอดตาหรอื หยอดจมกู ลกู ไกเ มอ่ื อายุได 2 อาทติ ย และหยอดซํ้าทุก ๆ 3 เดอื น โรคพยาธภิ ายนอก พยาธิภายนอกไดแก เหา หมัด ไร ที่อาศัยอยูตามผิวหนังและขนไก จะดูดเลือดและกดั กนิ ผวิ หนงั และขนไก ทาํ ความราํ คาญทั้งกลางวันและกลางคืน ไกไมมีความสุข สุขภาพไกออนแอ ซูบผอมลง โลหติ จางและความตานทานโรคลดลง การรักษา รักษาโดยใชยากาํ จัดพยาธิภายนอกที่มีจําหนายในทองตลาด เชน โรทิโนนมาลาไท ออน ใชละลายนํา้ ฉดี พน บรเิ วณเลา ไกแ ละกรงไกเ ปน ประจํา อยาใหถูกตัวไก แตเ วลาพน จะตอ งระวงั เพราะเปนอันตราย โดยใชม าลาไทออน 5% อาจใชละลายนํ้าอยา งออ น ๆ ในขนาดเพียง0.5% จุมไกลงในนํา้ ยาเพ่ือฆา หมดั หรอื ไรตามตวั ไก ยาที่ใชทั่ว ๆ ไป ไดแก โลต น๊ิ ทุบแชนํ้าใหนาํ้ ขาวออก แลวผสมนํ้าลงไปพอประมาณ จับไกลงจุม หรือจะใชยาผงสําเรจ็ รปู โรยตามตวั ไกโ ดยตรงกไ็ ด อาจใชยาสูบอยางฉุนแชนาํ้ ในปบใหเขมขน แลวจับตัวไกจุมลงไป หรอื จะตํายาสูบอยางฉุนใหปน แลวนําไปโรยตามรังไขและบริเวณเลาไกก็ได หรืออกี วธิ หี นง่ึ ใหทาํ ที่เกลือกฝุน โดยนํากลองสี่เหลี่ยมลึกประมาณ 1 คืบ ใชยาสูบอยางฉุนตําให ปนเปนแปง ผสมกับปูนขาว (หรอื ขเ้ี ถา ) และดิน ใสไวในลัง ราดนา้ํ ใหช มุ นดิ หนอ ย เพราะไกชอบเกลือก วิธี นี้จะชวยลดเหาและไรไกลงได ทั้งประหยัดและไดผลดี

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 15 โรคพยาธไิ สเ ดอื นของไก พยาธิไสเดือนของไกพบในไกพื้นเมืองบอย ๆ พยาธิชนิดนี้จะทาํ อนั ตรายไกร ะหวา งอายุ 1-3 เดอื น ไดมาก ถาปองกันมิใหไกเปนพยาธินี้จนอายุเกิน 3 เดอื นไปแลว อันตรายและความเสียหายจะมีนอยลง ไขพยาธิจะปนออกมากับอุจจาระ เม่ือความรอนและความชุมช้ืนพอเหมาะ ไขพยาธิจะเจรญิ เปน ระยะติดตอ ซึ่งจะมีตัวออนอยูภายในไกจะติดพยาธิโดยกินไขระยะติดตอเขาไป ไกอายุ 1-3 เดอื น เมอ่ื เปน โรคพยาธชิ นดิ นจ้ี ะมอี าการซบู ผอม เบอ่ื อาหาร ขนหยอง ปกตก เตบิ โตชา ทอ งเสยี ถามีพยาธิมาก ลูกไกอาจตายภายใน 10 วนั ในไกใหญจาํ นวนไขลดลงจนสังเกตุเห็นไดชัด การปองกันและกาํ จดั พยาธิ 1. ทําความสะอาดคอก กวาดอจุ จาระบอ ย ๆ แลว นําไปทิ้งใหไกลจากที่เลี้ยงไก หรือเอาไปใสถังไม 2 ชั้น ซึ่งระหวางกลางใสขี้เลื่อยไวและมีฝาปด และทิ้งไว 2 อาทิตยไขพยาธิจะถูกทําลาย เอาอจุ จาระไปใช เปนปุยได 2. อยาใหคอกชื้นแฉะ และพยายามใหคอกถูกแสงแดดเสมอ 3. การเลี้ยงลูกไกบนตะแกรงลวดตาขายจะปองกันพยาธิไดดี 4. การรกั ษาพยาธิไสเดือน ใชยาพวกปปเปอราซีนชนิดแคปซูล ขนาด 200 มิลลิกรัม ตอ นา้ํ หนกั ตอ ไก 1 กก. หรือใชผสมลงในอาหารใหไกกิน ในขนาด 0.5 เปอรเ ซน็ ต เมอ่ื ไกอ ายุได 2-3 เดอื น ไมควรให อาหารมากเกินไป ควรผสมใหไกกินอาหารไดหมดในวันเดียว หรืออาจจะใหไกอดอาหารกอนใหยาก็ได เพื่อทําใหไกอยากกินอาหารมากขึ้นในวันที่ใหยาถายพยาธิ ตอ ไปใหซ าํ้ เปนระยะ ๆ ทุก 3-4 เดอื นจะชว ยให ไกแ ขง็ แรงสมบรู ณ หรือถาไมสะดวกในการหาซื้อจะใชของที่มีอยูในพื้นบานก็ได โดยใชหมากแข็งที่ใชกิน นํามาแชน าํ้ ใหอ อ นตวั แลว ตําใหแหลก ปน ใหเ ปน เมด็ ขนาดเมลด็ ขา วโพด ใหไกกินตัวละ 1 เมด็ โรคพยาธนิ ยั นต าไก พยาธินัยนตาไกมักพบไดเสมอในไกที่เลี้ยงปลอยใหหากินตามที่รก หรือในเลาที่มีแมลงสาบอาศัย อยู จะพบวา นัยนตาไกจะมีพยาธิตัวเล็ก ๆ สีขาวยาวประมาณครึ่งเซนตเิ มตร อยใู นมมุ ตา ดา นหวั ตาของไก สาเหตุ แมลงสาบเปนพาหะชั่วคราวที่พยาธิจะไปเจริญเติบโต จากไขเ ปน ตวั ออ นอยภู ายในตวั แมลงสาบ เมื่อไกกินแมลงสาบเขาไป ก็จะติดโรคพยาธินี้ ตัวออนพยาธิจะเคลื่อนตัวจากปากของไกเขาไป ทางชอ งจมกู แลวเขาไปในทอนาํ้ ตาไปสูที่หัวตา อาการ ไกจะกะพริบตาบอย ๆ น้าํ ตาไหล ถูตากับหัวปก พยาธิจะรบกวนตาไก ทาํ ใหตาอักเสบ เปนหนอง ตาบวมปด และจะพบพยาธินัยนตาไกซอนอยูที่มุมตาดานหัวตาของไก การปองกันและรักษา ตองกาํ จัดแมลงสาบใหหมดไปจากบริเวณเลาไก รักษาความสะอาด ของเลาไก และที่เก็บอาหาร อยาใหรกรุงรังเปนที่อาศัยของแมลงสาบได การรักษาโดยใชไมพันสาํ ลี เขย่ี เอากอ นหนองทน่ี ยั นต าออก แลวใชนํ้าเกลอื หรอื น้าํ มะเกลือคั้น หรอื อาจใชยาฉนุ แชน า้ํ จนไดน ้าํ สีชาออ น ๆ หยอดนัยนตาไก แลว เขย่ี เอาพยาธอิ อก หยอดตาดว ยยาหยอดตาทม่ี ยี า

การเลย้ี งและการควบคมุ โรคไกพ น้ื เมอื ง 16 ปฏชิ วี นะ เชน คลอแรมเฟนนคิ อล เพอ่ื ลดการอกั เสบของตา วันละ 2 ครง้ั เชาและเย็น ประมาณ 2-3 วนั จน กวาจะหายเปนปกติ ชนิดวัคซีน อายุไก วิธีใช ขนาดวัคซีน ระยะคุมโรค นิวคาสเซิล(ชนดิ 1-7 วนั หยอดจมกู 1-2 หยด ควรทาํ ครง้ั ท่ีสองเม่ือไก หยอดจมกู ) อายุ 21 วนั นิวคาสเซิล 21 วนั หยอดจมกู 1-2 หยด ควรทาํ วัคซีนนิวคาสเซิล ชนิดแทงปกอีกครั้ง เมอ่ื นิวคาสเซิล (ชนดิ แทง 3 เดอื น ใชเ ขม็ คแู ทงปก 1 ครง้ั ไกอายุ 3 เดอื น ปก) 6 เดอื น ฝดาษไก อหิวาตไก 7 วนั ต้ังแต 1 เดอื น ใชเ ขม็ คแู ทงปก ฉดี 1 ป 3 เดอื น หยอดจมกู เขากลามเนื้อ 1 ฉีดซํ้าทุก 3 เดอื น ครง้ั 1 ซ.ี ซ.ี หลอดลมอกั เสบ 14 วนั 1-2 หยด 3 เดอื น ทาํ ซํ้าทุก 3 เดอื น หา มใชวัคซีนนี้พรอมกับ วัคซีนนิวคาสเซิล ควรใช วัคซีนชนิดนี้หางกันไม นอยกวา 1 อาทติ ย