นิทานคำกลอนเรื่องโคบุตร

®0^ นางสาวใช้ทำงอนอ่อนชมิาย แก่จะคายแล”วไม่หย่อนย*งช่อนว่า ไม่กิดถึงอนิจจ้ง์ส'งขารา ย*งจะว่าเรื่องราวเพลงยาวเพราะ ๆ ๏ เถรกระอำฅอบว่าสีกาแม่ ถึงคำแก่ใจย'งกำล'งเหมาะ นึกนึกว่าจะสึกออกพัเพลาะ กลำจะเกาะคามติคเสียอีกนาง นางสาวใช้ยั้มละไมอยู่ในหน”า เถรชราเอาใจมิให้หมาง พี่เมตฅาว่าหยอกเล่นคอกนาง นี่ขํดขวางอย่ในวำหรืออย่างไร ๆ ® นางทาสีอ*ญชสีแลำเล่าเรื่อง แม่ขว*ญเมืองให้มาแจำแถลงไข พระอนุชามาเผาองคทำวไท พระ ทรงศำดรำใคร่ยำไม'คลาย เขาร่วมห”องน*องพี่เบนที่รำ จะทูลองค์ทรงศำคึ้ให้เสื่อมหาย จงโปรดคำยช่วยเพี่มเติมนำงชาย พอให้กลายเบาใจพระทำนาง ๆ ๑ เถรหำเราะว่าออเจำเท่านนหรือ มืได้ครือเคืองของทำหมองหมาง เวลากํ่าจึ่งจะทำไม่อำพราง จะให้ลำงเสียให้ไค้เบึนไร คำเจำก*บ่กลยาเบนผาสุก นายสนุกบ่าวคะนองทงสองศรื ให้เถรแก'แคดั้นอยู่กุฎี อเวจึไม่ฅองผลำเพราะรำก*น ๆ ® แมงวำยำษ์พี่งประจำษ์ถึแจำเรื่อง ให้แคนเคืองเฉียวฉุนคืคหนห'น ปากกระเดาะเหาะโลดกระโดดพลำ เรียกกุมภ*ณฑ์พ่ออรุณจงหนุนมา ฤทธิแรงแปลงรูปเบนยำบ่รำย ขำงมีอซำยจำจิกอีทาสา ขวากระหวำรำเถรดำยฤทธา อสุราอรุณหนุนถึงพลำ เสียงสนนกรนกร้นพี่นฤทธยำษ์ กุฎีหำโครมครืนเถรยืนหำ เสียงอ่างโอ่งโฉ่งฉ่างโผงผางลนเถรขยำภาวนามหามนต์ เบนนากินทรีปลํ้นปลูกกระลูดเลอย ทูยาวเพี่อยขู่พ้อคำเสียงฝน สองฅาแดงดำแสงพระสุรืยน กายพิกลโคดำเท่าลำฅาล

๑๑0 ราพณรายรูปกลายญึ๋นฤรฑราช เผ่นผงาคฤทธ์แรงกำแหงหาญ เขำจิกจํบส้'ประยุทธ์ฉุกทะยาน กรุฑประหารนากมำยกำยฤทธา เถรก็หายกลายรปเบนหนหรี่ง กระโกควี่งเขำโพรงไม้ในพฤกษา กรุฑ๙.กหายกล”า๘ยเหนฟ่เ^ปนวล/ า'')- เขไไล่กวำจำหนูอยู่ในโพรง ขบขยาบจไ]พลากฟากสะบก ตาเถรพลำไปเบนลิงวี่งโขยง แหกฅาหลอกกลอกกางทำหางโก่ง แล่นโขย่งโลดกายขนปลายยาง ยำษ์เน็นงเลอยไล่กลอกยอก กระหวำกอดลิงคะมำลงดาผาง เสียงศอกอุบทบอึกรำงโอยกราง ลิงก็หายกลายร่างเบ็นเถรชรา ยำษกระหวำรำแขนเบึนครุฑอำ เอาเชือกรำโยงดิคกำทาสา แต่หำผีที่กุฎีดาษกา กำอำรากณไสยนามำพราย อรุณVเำยส'งให้รำยเอาหำผี ผูกกอเถรกำทาสีมาถวาย ท^งคำราผ้าห่อผูกกอกะพาย ให้นำไปขุดรูปบนที่ผ้งมา เถรกระอำเดินฅามนางทาสี สาวใช้แบกกำภีรี่เดินไปหนำ เอาเชือกผูกกอล่ามกามกำมา จนถึงหนำพระโรงร'ฅน์ชำวาล พวกขไเผีาเหล่าเสนามาพรำมพร'ง้ บำงก็ชำบำงก็กิกจิฅสงสาร องค์อรุณอสุราพญามาร ขำราชการแวดลำมอยู่พรำมมูล ๆ ® บืางพระองค์ทรงโลกเฉลิมภพ ขจรจบบ่ถพินบดินทร์สูร สถิตเหนือแท่นสุวรรณอนจำรูญ ก็ไพบลย์คำยสุรางค์นางเรียงราย เสก็จทรงสรงสนานสำราญจิต ทรงภูษิฅเครื่องฅนวิมลฉาย ร่มแสงสุริยาเวลาบ่าย พระผ้นํผายเสด็จยำพระโรงทอง ประโกมวำกำวิเวกบี่'ไฉน กำนำในเชิญเครื่องเนึ๋องสนอง พระประทำย่ำเกั้5บลลำค์ทธง ดูทำนองผุดผากสะอาดงาม (8) วํลาะ= วิฬไร์ แมว

9 อสุราอรุณเขำเคียงอาสน์ อภิวาทจอมภพเการพสาม พรอมอวยหม่เสนาพฤฒาพราหมณ์ สง่างามหมอบเรียงเกียงก'นไป เจ้าอรุณทูลเหตุพระเชษฐา เถรชราทำเสน่ห์นใ)งจ'บไค้ พามาเผ้าพระองค์ผู้ทรงช้ย่ ท*งขุดไค้รูปบนสำก'ญมา ฯ ๏ พระโกบฅรสุริย์วงค์ก็สงสใ) ม'นอย่ไหนเล่าพระนใ)งเสน่หา เจ้าอรุณส'ง้ยใาษ์ให้พามา อีทาสาเมียงหมอบหอบค'มภีรี ท*งรปรอยเถรถือมาฅามหล\"ง ครุงร้งพ'นพำลวนหำผี พระเห็นเถรก'บทาสนางเทวี ไม่สมประคือนอใเฅ'นพระทำ พระฅร*สถามตำแหน่งควยแกลงรืฅ มีงกบกิคก'นทำจริงหรือไฉน เถรชราพ้งถามให้คร้ามใจ ก็ทูลไปทกสี่งคามจริงมา ขอพระองค์ทรงยศทศทิศ ขำทำผิคโทษกวรถึงซึ่งสำขาร์ คำยโฉมยงองค์อำพ'’แกํลยา ใช้ทาสานารีกนนั้ไป ว่าพระองค์ร'กนางผายขำงขวา ไปบนขำทำพระองค์ให้หลงใหล ควยอยากไค้ลาภพาลส'น่คานใจ มิโปรดไว้ชีวาฆ่าก็ฅาย ๆ

ต01111 ©๓ โคบตรปริกษาโทษนางอำพ่นมาลา © พระทรงพงกงแกนแสนกระสน ก็อ’นอ*1าฅ*'นไจพระท''ยหาย อ้ประมาณสามนฅพลนิกาย คิดเสียดายเดชาสง่าเมือง ท”วประเทศเขฅนกรขจรฤทธึ้ บจจามิตรด่างระบือออกลีอเลี่อง ท”วจ”งหวดบถพีบุรีเรือง ลือกระเดื่องท”วหล’'าท้าแลกิน เราหลงตีนางมณีถึงสาห*'ส สารพ*'คที่เราผิดคิดถวิล หลงควยหญิงแพศยาเบื่นรากิน เพราะคหมื่นของสำก*'ญไม่ท*'นคิด แสนสลดเหมือนทศก”'ณ^ย*'กษ เมื่อลิงล*'กล่อลวงเอาควงจิต เสียยศศ*'กดเสียศรีดวยมืฤทธ พระยี่งกิดก็ยึงแค’'นแน่นอุรา พระหยุดย*งส”งฝูงนางสาวสรรค ไ!]เอาตำนางอำพ*'นมาข’'างหน’'า สาวสนมวี่งกลมเบื่นเกลียวมา ทูลอำพ”'นก”'ลยาประหม่าไจ ว่าพระองค์ทรงเรียกแม่เนั้อเกลยงทรงกรั้วเสียงดำล”นสน”นไหว เขาจบทาสาก*'บฅาเฒ่าเข’'ามาไว้ ภูวไนยโกรธาอย่าชำที ฯ ® โฉมอำพ*'นขว*'ญหายพระท*'ยส”น เห็นแม่นม”นคงจะปลงลงเบึนผื พระพ*'กฅร์เผือดเลือดซดไม่สมประด จรสีมาก*'บสาวเหล่ากำน''ล หมอบประนมบ''งกมพระทรงฤทธ กำชีวิตก*'ลยาจะอาส*'ญ เห็นพระองค์ทรงกรั้วค่'งไฟกสป พระทรงธรรม์ฅร*'สถามนางทรามว*'ย นี่แน่เจ’'าเยาวล’'กษณ์ศกดกษัศริย์ จงแจำอรรถไปให้สนที่สงส*'ย เจ’'าใช้นางทาสาไปหา!กร แด่จริงใจนะนางอย่าพรางกัน ๆ ® ยุพาพาลพงถามให้กร’'ามจิฅ เห็นสดคิดที่จะแก้พูดแปรกัน ค’'วยพวกเพื่อนเหมือนพยรนกอกยี'^พยรํะอปงค์ส”นก’'มกราบกับบาทา

โอ้พระร่มโพธทองขยิงนํ0งแกํเมๅืยผิดแลวประทานโทษโปรดเกศา ควยเปลยวใจไกสญาติอนาถมา พระผ่านพ้าห่างเหินสะเทนไป ชงทำผิคคิคกไ]อีทาสา ให้เถรทำผ่านพ้าจนหลงใหล จงโปรดไว้ชีว*งแต่กร*ง์เคียว ฯ ไค้เมามำชํ่วแล‘'วพระภวไนย ® พระทรงพงคไ3อไานีรุทร^®^ มาจจดปุยนุ่นให้ฉุนเฉียว เจ*ามารยากาลีอย่างนืเจียว ย*งลดเลยวลนลมคารมดี เมื่อแรกรไาติดว่าศ้กด็กษํฅริย์สูง มาเบ็๋นฝูงส*ตว้ร*ายระบายลี ติดว่าหงส์หลงพล”ดเบืนกากี มาย*อมสีลวงชายค*วยลายกร พระกรํ้วฅรสฅ่คพ*อืนางโฉมศรี เลียแรงที่ไค้ร่วมสโมสร สั้นร'กแลวอย่าพ*กมาวิงวอน แด่เลือดฅกในนกรก็อไ]ระมง^' จะทำลายเสียไห้วายชีวาวาฅม์ ท^งวงศ์ญาติที่อยู่เมืองกาหลง มิไห้เหลือเชอชาติญาติวงศ์ แล*วเออนโองการส่งสี่กุมภ*ณฑ์ ท่านรีบไปพาราเมืองกาหลง ไปถึงตรงเข*าในไอศวรรย์ แก'ฉกรรจ์พูดไม่ชไาม*คเอามา สุรีย์วงศ์พงศาอีอำพ'น เอาไฟจุดคลอกเสียท^งวงศา กุมภ*ณฑ์พาก*นไปจไ]มาฉับพล*น ฯ ใส่แพฅะรางช'งไว้กลางสมุทร ทงอำมาตย์ทาสีเถรชรา ® อสุรินทร์ยินกรั้วให้พร'นจิฅ ระว*งผิคช่วยรอนทลผ่อนผ*น แข็งอารมณ์บ*งกมพระทรงธรรมื่ ท*าวกุมภ*ณฑ์พูดเปรียบประเทียบทูล ซึ่งพระองศ์จะประสงควงศกษตริย ใช่จะข*คพระบ*ญชานราสูร อ*นรบรกนคราไม่อาดร ขอกราบทูลพระภบาลนิทานมี ย'งมืพราหมณ์พรหมจรรย์อนวิเศงะ! เที่ยวประเวศดามบาพนาศรี เข่าหยดร่มพฤกษาพธน'เคี ขบนํ้วชหนีไปใค้สธา (8) ไฟค้เย - ไฟกํลไ! (๒) อํ\"ประมง — อ'ปมงกล

®๑ปื^ พราหมณ์กำจํคฅ้ค์นวกระเด็นเห็ด ก็หายเสร็จสั้นพิษไม'ส*งขารื่ นี่ทำช”วก็ฅํวนางก'ลยา พระวงศาใหญ่น'อยจะพลอยตาย อนนวพราหมณ์น*นเหมือนภุชงค์ก'\"ดครนกำจ*ดต*ดนึ่วพิษปลิดปลิวหา พระพงย'กษ์ช'\"ททำเนียบเปรียบภิปจึร่งาเยผยผายเทวราชประภาสพล'น พราหมณ์กำช์คฅ'คนี่วด็เห็บเนัอ้'นชอาติเชอนากาไม่อาส'ญ อ'นภุชงค์เหมือนวงศ์อีอำพไ; ไม่อาส'ญ่จะเบ็นเสั้ยนในธานี ๆ ® ผายกมภ้ณ,ฑ์คนนไ;ก็วนริฅ สุดจะติคทีจะทูลพระโฉมศรี กุมภ'ณฑหนึ่งจึ่งกราบลงสามที อ*ญ่ชลีทูลประเทียบเปรียบนิทาน แต่ปางหล'งย*งมืกรงกษํฅริย์ ผ่านสมบฅสาว*ฅถีบุรีสถาน ประชวรพระยอคเนกายแทบวายปราณ พิษผี่ซ่านท”วฅนสกนธ์กาย แพทย์ประสิทธคิดประกอบโอสถแก้ที่เจ็บแผลมิอาจจะขาดหาย ย*งรุมรึงตรึงฤท'ยไม่สบาย พอพบชายหมอผี่อ”นปรีชา เอาคมมืดกรึคเจาะเฉพาะหวะ ถอนศีรษะผื่ออกนอกม'งสา ก็เหือดหายกลายโรกกษ'ตรา ขอผ่านพ้าจงร*ง์ย^งพระท'ย ๆ @ พระพ้งเล่าขุนมารนิทานแถลไงม่จะแชังแกลงจิตติดสงสัย หมอเดิมนนเหมือนท่านไม่ชาญชัย ฅำเราไซร้เหมือนหมอรู้เลิศผู้ชาย ๆ ® ต่างนีงจนชัดสนท*งสองย'กษ์กุมภ'ณฑ์หนึ่งจึ่งชักนิทานถวาย ขอพระทูลกระหม่อมจอมนารายณ์ ย'งนิยายโบราณนิทานมี ไนเรื่องราวว่าดาบสอยู่ไพรสณฑ์ เที่ยวสอยผลไม้ในไพรศรี พบกระทไเนออนแก'บรรดามี พระเ]ๅษีฟาดหล่นระกนกัน วานรบามาเห็นกหวเราะ กล่าวเย'ยเยาะว่าโลภละโมบฉัน สอยกระทอนอ่อนกินวินสนพนธฺ ทีหลังฉันอะไรนะพระอาจารย์ ๆ

๑๑๕ ๏ ฤๅษีสิทธได้คิดเสียคายน*ก มิได้ภ'กษีเสียผลผลาหาร ขอพระองค์ทรงคำริเรึ่องโบราณ ขอประทานโทษญาตินางก*ลยา อนสุกแลวจึ่งสอยอย่าพลอยอ่อน พวกวานรทรล*กษณ์จ*กครหา พระพงอรรถฅร*สเออนโองการมา อำยลิงบืาม*นหวงกระทำ)นไพร จงจาบจวงล่วงว่าพระฤๅษี นิทานนึ่เบ็นทำเนียบพอเปรียบได้ ที่ทุลกวามสามคนก็จนใจ ภูวไนยไม่พึ้งสุนทรทูล พรนอารมณ์กไ)เศียรลงหมอบราบ กุมภ*ณฑ์หนึ่งจึ่งกราบบตินทร์สร ขอพระองค์ทรงพระอนุกูล จะกราบทูลตามนิทานบราณมา ว่าย'งมีวาสุกรีหนึ่งกำแหง ไม่เกรงแรงครุฑราชบกษา ไห้พวกนากปากอมกอนศิลา ขั้นลอยเล่นยมนาชโลทร สุบรรณโลภโฉบฉวยขำงเศียรนาก เล็บกระชากปากขยิกจิกเอาหงอน จะพาบินหินถ่วงลงสาคร ก็มวยมรณ์ชีวาควยนากิน กร*น์นานมาชีเปลือยม*นกล่าวแจำ ภชงค์แรงเพราะโอษ^*^นนอมหิน ครุฑประจ*กษีห*ทยาในนากิน กร*นจะกินบินฉวยหางภุชงค์ สำรอกหินสนแรงเจำกรุงนาก ครุฑกระชากฉวยได้โดยประสงค์ บรรคาฝูงนากราชพระญาศิวงค์ เห็นภุชงค์ฤทธื้หย่อนเหมือนก่อนมา แมนมิโปรกโทษนางที่ผิคพลร จะเหมือนดำครุฑราชบกษา สริย์วงศ์พงศ์พนธุนางกลยา คงเอามาตามประสงค์ทรงระแวง ๆ ๑ พระพ้งสารในนิทานประเทียบเรใอหง้ข*คเคืองจึ่งฅอบสุนทรแถลง มิเสียทีสี่นายช่างจ\"คิเแจง จะขอแรงเมื่อมิร*บก็แลวไป พระฅร*สสำเสนาให้เตรียมทิพ ไปโจมจ*บชาวกาหลงให้จงได้ เจำอรณเห็นจะวุ่นให้หวาตใจ บำคมไหว้สวมกอดพระบาทา

ไม่ฅองการจะไปผลาญวงศ์กษฅริย์ จงประหย*คเยก โทษโปรคโทษา ธรรมดาบิฅุรงศ์องศ์มารคร กนทํง์หลายชายหญิงในโลกา พ็๋นบุฅรแล้วนนใกรจะให้ชๅ แฅ่ผิายล้วเหลือกำล้งจะล้งสอน พี่อำพ*นมาลาพะงางอน จากนกรมาพึ๋งพ*กพระจ’กรี ธรรมคานารีที่ร่วมผำ ก็มีล้วดินพ้า'ทุกราศี ซึ่งโฉมยงหลงเบนไปเช่นนั้ อีทาสีทุจริคนนคิกการ พระทรงศ*กกเหมือนหนึ่งหล้กจอมพขิจรภจพบสรรเสริญเจริญสถาน พระทรงยศทศทิศจะคิกการ ไปล้างผลาญญาติอำพ*นก*ลยา ใครจะหาญทานฤทธี้คิกรบรบ ก็สำหร’บชีว*งจะส\"งขาร์ เหมือนสุเมรุเอนพ*บทบสธา จะบ่ายหล้าพึ่งใครนไเไม่มื นางผิดพลใ!กร^งเคียวไม่กวรฆ่า ล้วยวงศานนอยู่ห่างต่างกรุงศรี เหมือนไค้โปรดล้องร*กที่ภ‘กคี ขอประทานชีวีนางล้ลยา ๆ ® พระพี่งอรุณทูลเรื่องบรรยกา่ยอยเสึ่อมหายคลายกรั้วพระวงศา จึ่งเออนอรรถฅร'สกอบอนุชา กำเจำว่านึ่ก็ควรประเพณี แก่อำพนนนไว้มนไม่ไค้ ม*นทำให้อายชาวบุรีศรี จนหลงโกรธลงโทษนางมณี เจำล้บพี่แทบจะขาคสํ้นญาติล้ พระฅร*สพลางทางณีงกไ!อำมาตย์ จงพิฆาตเข่นฆ่าให้อาล้ญ แลวเสียบไว้ให้กนเห็นเบ็๋นสำค*ญ ท*งอำพ*นเถรเฒ่าอีชาวใน พระสํง้เสร็จเสด็จย่างชนปรางศ์มาค เพชฌฆาตเกณฑล้นอย่หล้นไหว โฉมอำพ*นชล้ญหนีไม่มีใจ นางกราบไหว้วีงวอนพระอนุชา พี่ช่ว้แลวแล้วพี่อย่าผูกผิค ล้วยช่วจิฅมวเมาเขลาหล้กหนา พ่อช่วยควยอย่าให้มวยมรณฺา เหมือนเมตตาทารกอย่ในครรภ์

9๑0) ประจวบจวนถวนทศมาสคดอค พี่มวยมอดก็จะพาก*นอาส*ญ พ่อขอไว้อย่า!ห้เขาฆ่าพน นางรำพ\"นโศกาลโเอยุ่ไปมา ๆ ชลเนครพรฟ้ง. พรายท1ง/ซ1-ายขวา ® เจ*าอรณทรงพงไห้สว้แวช น*องฅงจิฅกิดไว้แต่ไรมา เหมือนพี่ยาร่วมท*องท*ง์สองนาง มาหลงเชื่อกนชํวจนมำหมอง อย่างน*นน*องก็ไม่คิดระคางหมาง ควยส*จจาฅ^ใจอย่ผืายกลาง พระพี่นางเบาใจจึ่งได้อาย แทบจะวุ่นขุ่นเคืองถึงเมืองโนนฉ*ใเปลอบโยนให้ทเลาบรรเทาหาย จะขอคูฅามบุญอย่าวุ่นวาย แล*วห*ามนายเพชฌฆาฅไปท*นที จงหยคย*ง์ร*งรอพอสร่างโกรธ จะขอโทษคามบุญของโฉมศรี แล*วนบนอบปลอบพลางนางเทวี จรลีมาย*งพี่พระพี่นาง ทูลเน้อความฅามจ*บฅาเถรเฒ่า นำขุดเอารูปรอยได้ต่างต่าง ร*บเบนส*ฅย์พัถึงอำพ\"นนาง ส\"งให้ล*างเสยด*วยก*นท*งสามรา ฉ*นสงสารแม่อำพ\"นด’วยครรภ์แก่ จะผํนแปรทูลขอฅ่อเชษ;ฐา นางทรงพงค\"งแก*นแน่นอุรา ด’วยโกรธารึงรมกลุ้มพระทว้ย เขาทำพี่นี่หากไม่ม*วยมิด ย*งจะคิดผนแปรเข’าแก้ไข รกระน*น์ไปจ*บจำเขาทำไม ถึงบรรล\"ยก็คำข’าชีวาวาย ๆ ๏ อรุณพิงคอบองกอนงก่นาฏ พยาบาทนี่กระไรมิใคร่หาย จะมาโกรธกรั้วแก*นก่*บกนคาย ถึงเจ็บอายก็แจ*ง์อยู่เค็มใจ แต่เพียงน*นเขาก็เห็นว่าเบ็๋นผิด เอาชีวิฅไปทำอะไรได้ หรือร*กให้เบนกรรมคิดคามไป ดพระท*ยนนไม่คิดอนิจจำ ใกรเกิดมาถ*าจิฅน*นคิดปราชญ์ ย่อมหมายมาดข’นทีเบนที่ฅ*ง เหมือนเขาสเมรุมาศไม่พลาคพลง ใครชิงชำเหมือนหนึ่งว่าพายพาน

99^ ถิงแสนลมทีจะหมายทำลายโลก ไม่กลอนโยกหน*กแน่นเบนแก่นสาร ใครเกิคจิฅอิจฉาเบนสามานย์ ส'นคานพาลผู้ใดทำกรรมอน*นค์ แมนนางอยู่ฟูเพื่'องจะ!,ลื่องชึ่ก ตลอดลือแหล่งหลำสุธาสวรรค์ แมนมิเชื่อถ่อยกำที่รำพ'น จะเจ็บแคนแทนก*นทำไมมิ ๆ ๏ นางพงนองตรองฅรึกค่อยนึกใด้เขำกอดจูบสูบไล้พระโฉมศรี พี่พูดฅามโกรธาอย่ารากี พ่อเห็นดีแลวไม่หำมตามอารมณ์ จงพูคจาโดยดีก'นพี่นอง ท^งพวกพองขำสาวเหล่าสนม จะกล่าวถึงขนทองเที่ยวล่องลม ไปเที่ยวชมพฤกษาสารสำราญใจ ฅะว'นชายบ่ายพ'กฅร์เข่านกเรศ บ่นขำมเขตเขาเขินเนินไศล เห็นลำดวนหวนหอมฅลบไพร คิดถึงสองทรามว'ยให้เสียคาย ทงหม่อมพ่อพระองค์น'องอยู่ปรางค์หมาอศมประหลาคดอกไม้ไค้ถวาย ลงจิกพวงดวงคอกลำดวนราย แลำผ'นผายบินพามาว*ง์ใน เข่าสู่ปรางค์นางมณีเห็นพี่นอง นกขนทองบ่กปวะนมบ*งคมไหว้ แบ่งลำดวนส่วนถวายนางทรามว'ย คาบมาให้พ่ออรุณแลำทูลพล*น ลูกเที่ยวเล่นเห็นลำดวนก็หวนนึก คิดรำลึกถึงหม่อมพ่อแลวผายผ*น เก็บดอกไม้พอไค้มาแบ่งบน เหลืออยู่นไเจะถวายหม่อมแม่น*อ์ย ดอกลำดวนดกกระไรในไพรสณฑ์ ไม่มิกนผ้ใดจะไปสอย อรุณร'บชนทองประคองค่อย ช่างชดช้อยน่าจะกลืนชุชื่นใจ แม่อำพ'นของขนทองน*นฅอรโทษ เจำพ่อโกรธช้าให้ฆ่าไม่ปราศร*ย เดี๋ยวนพ'อให้เขารอเอานางไว้ ขุนทองไปทูลขอพ่อส*กพทั มาที่นี่พ่อดีใจจงไปก่อน ช่วยช้อนวอนขอองค์พระทวงศักดี๋ ถำมิไค้จงกลบมาอย่าข่า'แก่ ให้ประจ*กษ์จะได้ทลท*นเวลา ๆ

^9^ ๏ ขุนทองพงฅกฅะลึงคะนึงนี่ว่งาจริงจริงหรือปกหม่อมพ่อจำ อรุณลูบจูบเล่าเจาสาลิกๅ พ่อจะว่าปกเจำเอาอะไร เจาไปถูเถิคย่งอยู่พระโรงนอก แด่อย่าออกไปนานนนไม่ไค้ จงด่วนไปทุลพระองค์ทรงชํย ถึงมิไค้กลับมาอย่าชำพี ถลาลอยมาพระโรงอ”นเรืองศรี สาลิกาทุลลาอรุณนา)ย เห็นอำพ'นก‘นแสงไม่สมประถี สกณีโผลงริมองค์นาง ๆ ® นางแลเห็นสาลิกานาฅาฅก ประกองนกกอดแอบไว้แนบขำง นางสะอนบอกสาลิกาพลาง สำให้ลำงแม่เสียแลวพ่อแกวฅา พ่ออรุณนนส'งให้ยํ้งไว้ ถำหาไม่ไหนจะเห็นเจำบกษา เออไฉนใกรบอกจึ่งออกมา เบี่นเวราฃองแม่ฅํองแน่ใจ เจำช่วยแม่แก้ไขไปทลขอ บอกหม่อมพ่อยกโทษช่วยโปรกให้ เหมือนช่วยชีวิ?าน*องขนทองไว้ ไม่เห็นใครที่จะช่วยแม่ดวยรา ๆ © ขนทองพ้งนางว่านาฅาไหล ก็รองไห้กามเพศของบกชา แต่เชำฅร่ลูกสู่อรํญวา ไม่รู้ว่าลัยพาลประการใค อรุณบอกว่าเจำแม่จะลักษ'ย เก็บคอกไม้มาถวายสองสานกอก ไค้ยินข่าวลูกอนาถเพียงขากใจ กรรมอะใรมาเบึนถึงเช่นน แมนหม่อมแม่มำยมอกไม่รอคแลว ก็เหมือนสาลิกาแลัวนํ้เบี่นผี เกยร่วมร*อนจรพรากจากบุรี พระซนนีนั้ไซร้บรรลัยลาญ จะไปเผาเจ*าพ่อทุลขอโทษ เผื่อจะโปรกลูกร*กไม่พ้)หาญ บินทะยานมาปราสาทพระภธร แลำบกษาลาองค์นางนงคราญ พอถึงห*ธงทำร*องอยู่กรีกกราก เผ่นผงากโลกขั้นบจถรณ์ พระโคบฅรสุริยาสถาวร ประคองกรร‘บสาลิกาพลัน ๆ

๑โธุ90 ๑ นกขนทองร่องไห้พิไรว่า เจำพ่อจ๋าทำไมฆ่าหม่อมแม่ฉ*น แม่ทำช่วฅวผิกสินชีวน น’องในครรภ์ของขุนทองจะมรถเา จะพลอยฅายเปล่าเปล่าไม่เข’าขอ ฉ’นทลขอโทษเถิดหนอคุณพ่อจ๋า จะไค้เล่นเลยงน’องเบนสองรา สาลิกาอยู่เคียวก็เปลี่ยวกาย ฯ ® พระลูบเศียรขุนทองสนองสาไรม่ค’องการจะเอาไว้เบนเชั้อสาย ม’นชํวแล’วก็ล’างให้วางวาย จะเสียดายม’นทำไมอีกาลี ถึงลูกเกิดอยู่ในกลางหว่างเสน่ห์ มำแจำเล่ห์เหมือนมารดาน่าบ’คลี คอยเลยงลูกทื่ในท’องแม่มณี อีกาลีสาลิกาอย่าอาลัย ๆ ๏ ขุนทองพงเห็นย’งกำลังโกรธ ไม่ยกโทษกล์ยานาคาไหล เอาความหลังกร*งก่อนวอนพิไร ลูกคิดไปก็สงสารนางเทว อุคส่าห์ฅํงพยายามมาฅามติด สินชีวิตพ่อแม่ไม่เห็นผี เห็นแค่องค์ผ่านพาก็ฆ่าคี ก็ไม่มืเห็นใครที่ไหนแลัว ท*ง์เจำแม่อำพ’นก็ครรภ์แก่ สงสารแค่น*อ์งสาลิกาแลัว แม’นเจำแม่มำยมอดไม่รอดแ.ล้ว น’องของแลัวสาลิกามาพลอยตาย ๆ © พระพ้งนกยกเรื่องแค่เบั้องที่หแลค’นัลง ังแทบจะลับระง’บหาย แลัวบนบวนหวนอิดถึรเ'รอรร''^ กลับระคายเคืองแค’นแน่นพระท’ย จึ่งเออนอรรถตร’ถึหำมเจำบกษี อย่าเซำซไปเลยเลี่ยงม’นไม่ไค้ ควรคายก็ให้คายเสียดรยไย ภูวไนยแกลังบรรทมไม่พาที สาลิกาอุตส่าห์ประโลมพถอด เอาเศียรสอดเขำในอกพระโฉมศรี เห็นก’บนางเมียร่กพระลักรี ถึงกร*งนั้ก็เพราะร้กพระภธร มีใช่นางนอกจิดกิดกบฏ จงเงือคงคหยดย*งลักคร*งก่อน พระทำกร้วมีให้สาลิกาวอน ขำจะนอนแลำอย่ามาวุ่นวาย

®18;๑ จะบอกเพ้ให้ร้อย่าจ้จั้ โมโหแลวก็จะฅีเอาง่ายง่าย แลวทำเชือนญือนพํกฅร์ไม่ท์กนทกาขยยายวอนทูลพระภูบาล แมนไม่เลั้ยงถึงจะล*างให้วางวาย แค่พอกลอดน*'องชายน่าสงสาร จึงค่อยฆ่าโฉมฉายให้วายปราณ ขอประทานโทษนองขุนทองไว้ ๆ ® พระทรงนึงอิงเขนยไม่เอ่ยขคุ่นทออยงน*อยทูลพลางทางร*'องไห้ เอาเศียรซบจบบาทจะขาคใจ สุดอาลโ)แลวถวายบ'งกมลา บินมาถึงหน*าปรางกนางมณี ลงจ*บที่เพลาอรุณพ่อกุณจำ ว่าทรงฤทธึ้อิกจะกร็วเฅ็มประดา ลูกวอนว่าก็ไม่หยดเห็นสุดคิด พระโฉมยงนนทรงบรรทมนื่ง เห็นอยู่จร็งลูกร'กให้หน''กจิฅ หม่อมพ่อลองไปรอขอชืวิฅ เห็นทรงฤทธจะโปรดซึ่งโทษท''ณฑ์ ๆ ๑ อรุณพงนกขุนทองสนองสาร พ่อดูการเห็นยำกรั้วอยู่กวดข''น ฅามกุศลผลกรรมทำมานใเ ช่วยแก้กนกว่าจะสนกำลำไป อ*ญขุลีพี่นางแลวย่างย่อง ชวนขุนทองร่วมจึฅพิสมโ) มาถึงปรางค่เชษ^าประหม่าใจ กรงเขำไปห*'องทองท*งสองรา ๆ ® กร*นถึงอาสน์อภิวาทถวายห*กลพงศ์กษ''ฅริย์เห็นน*'องร*'กก''บบกษา พระฅร'สถามกวามโมโหดวยโกรธา เขาเช่นฆ่าแลำหรือหนาอีกาลี อรุณกราบสารภาพควยผิดพล*ง ฉ''นให้ย*งไว้พระโรงอ''นเรืองศรี ควยคิดเห็นครหาเบ็๋นราคี เพราะเทวีทรงครรภ์กุมารา เบี่นนํ้าเนั้อเชอวงศ์ของทรงฤทไธมํ่มี่ผิดกมารำพลอยสำขาร์ ราษฎรก็จะค่อนจำนรรจา ว่าเข่นฆ่าโอรสอยู่ในกรรภ์ ก*บข*อหนึ่งเทวีไม่มญาฅิ พอพล*งพลาดชืวาก็อาส*'ญ ไม่มีใกรขอรองช่วยบองกน นินทาฉ*'นก็มีก*'บพึ่นาง

๑]คุ012) ควยโกรธขงหึงกนจึ่งเกิดเข็ญ ใกรจะเห็นในจิตว่ากิคหมาง ทงตำน”องร่วมท็องก*บพี่นาง ไม่แกล้วทางกรหาท*งํ้ธานี จงว่าน’องแถลงแกล้งขอโทษ แม่นมิโปรดเข่นฆ่านางโฉมศรี ม*นจะว่าฉนมาขอพอเบ็'นที กงกระนีแน่นำประจำษ์ใจ จงเมตตาทารกโอรสนอย ไค้ติดฅำยตามเชอเบ็๋นเนีอไข แม’นมิจำทำอีกไม่อายใจ ประหารให้มอดมำยลงดวยก'น ฯ

ตฝิฬท ๑๔ ขบนางอำพ่นมาลาออกจากเ31อง ® พระโกบุฅรสุริย์วงศ์ทรงสวํสค็ ได้พงอรรถเห็นจริงทุกสื่งสรรพ่ คํวยลูกน*อยกลอยใจอย่ในกรรภ์ จะหุนห*นเข่นฆ่ากงราคี ประโลมลบจบน*อ์งเสน่หา พ่อปรีชาว่าชอบนะโฉมศรี แฅ่ใจหญิงแพศยาพึนกาลี ไม'ควรที่จะเลียงไว้เวียงช*?) จะลือชาว่าพี่นั้โฉกเขลา ช่างมำเมาร*กเมียไม่เลียไค้ ขอชีวาอย่าวิฅกจะยกไว้ แฅ่ข*บไล่เลียให้พ*นพระพารา ฯ ® ขนทองพงเห็นประทำประทานโทษ เด*นกระโดดขนบนพระเพลาขวา พลอยฉะอ*ยินวอนทูลพระบิดา ลูกสมเพชเวทนาไม่รุ้วาย ถึงไม่เลียงเคียงพ*กฅร์เหมือนหนหลใ*งห้อยู่วำฅามประสานางโฉมฉาย จะข'บไปเกินคงก็กงคาย ประทานโทษโฉมฉายไว้เวียงช*ย ฯ ® พระพงกำทำเคืองมิให้ขอ เผาสอพลอไปทุกสี่งไม่นี่งได้ ใครว่าไรว่าบำงเบ็'นอย่างไร ย*กออกไปเลียเจำไม่เขำการ ๆ ๏ อรุณพงเห็นย*งไม่หยุคได้ ดพระท*ยลีนร*กสม*กรสมาน จะทูลน*กจ'กเคืองเรื่องรำคาญ เจำกราบกรานทูลลาออกมาพล*น ฯ ๏ สาลีกามาฅามอรุณน*อย ให้เศรำสร*อืยสงสารแล้วโศกศ*ลย์ โฉมอำพ*นแลมาโศกาล้ย ะ นาฅาฅกไฅ่ถามคามสงล้ย พี่รอใจคอยพ้งท*ง์สองรา ๆ กรใ*ถึงห*องท*องพระโรงเรีองสุวรรณ เขำสวมสอดกอดน*องประคองนก พ่อขอโทษโปรดบำงหรืออย่างไร ® สาลีกาก*บอรณก*นแสงไห้ ฉ*นขอได้แค่ชีวำไม่สำขารื่ ให้ข*บไปไกลนอกพระพารา สุดบญญาที่จะทูลให้เกลื่อนกลาย

ถาไปได้รีะไปส่งถึงนกเรศ ก็เกรงเหกุดรงผิดน*อ์งกิดหมาย ใกรจะเหนกวามจุริงทํ้ง์'หญิงชาย ได้รอดฅายแล้วก*มหน’าไปฅามบุญ ฯ ® เยาวมาลย์พงสารสลกจิฅ ด*งหนึ่งพิษนาคีให้เฉียวฉุน ชํเวิฅพี่นั้เห็นจะเบนจุณ กอดอรุณรํ่าไห้อยู่ไปมา อ*นฅำพี่นั้ก็กงจะฅํกษํย พี่ขอบใจน*อํงร*กเบ็นหน*กหนา พระกุณเจ*าสุจริฅค*งบิดา พี่ช*วช*าคูด้อไมซอฅรง ผลกรรมจำจากบุรีกรี เอาซากผีไปไว้ไพรระหง พ่อช่วยพาไปลาแม่โฉมยง เมื่อปลดปลงอย่าให้กรรมประจำกาย © อรุณรบอภิว*นท์แล*วผ*นพ*กฅรี แจ’งประจ*กษ์เพชฌฆาฅสั้นท*งหลาย เราขอโทษพี่นางไม่วางวาย ย*^3กงดายอยู่เถรอีชาวใน เขาถึงกรรมฅามบทพจนารถ เพชฌฆาฅล้มกราบอยู่ไสว เจ*าอรณขุนทองนางทรามว*ย พาก'นไปห*องสุวรรณพรรณราย ฯ ๏ เพชฌฆาฅพาเถรก*บทาสี ไปถึงที่แล้วล้างเสียโดยหมาย ไม้รวกเสียบกายทะลวงเลือดทลาย ประจานกายขั้นขาหย*งริมทางกน ๆ ® โฉมอำพ*นกรรไลให้เทวษ ชลเนฅรหยดย*อยด*งฝอยฝน มาถึงปรางค์นางมณีนฤมล เจ*าขั้นบนอ'ฌจ*นทร์เห็นก*ลยา สงสารนางวางวี่งเข*ากอดบาท นุชนาฏร*องไห้โฮขอโทษา ที่ได้ทำผิดพล*งแฅ่หล*งมา แม่อย่าผูกเวรให้ติดดำ ลกฅายจากปลดเปลั๊องไปเมืองผี เพราะกรรมมืดลจิฅให้คิดชำ ให้แม่เจ’าเศร*าหมองละอองมืว แม่ทูนหำอย่าให้เบึนมีเวรไป ชาตินลกอาภ\"พอ*บิล”กษณ์ จะรู้จำคุณแม่ก็หาไม่ เมื่อลกพล*ดมาถึงพระเวียงชํย พระหน่อไทบิดาก็ปรานี

ฉันหลงเชอกนช'วคํวยม*วริฅ มิไค้กิคลึงกณแม'โฉมศรี ไม่ควรกบเถรชราทำยายึ แม่ฉัองโพยโบยตีระกำกาย สารพ'ดที่ช'วในตำลูก แม่อย่าผูกเวราไปสืบสาย อนุญาตลูกยาจะลาตาย นางฟูมฟายชลนาโศกาล*ย ฯ ® โฉมยงทรงพงสุนทรหวาน กิคสงสารก*ลยานาตาไหล ที่แกไนคืองเปลองปลคสลตใจ พลอยรํ่าไรเลไโลมนางโฉมยง อุตส่าห์กลไเก'นแสงเสียเถิกนอง พี่ไม่ปองผูกกรรมนวลหง นิจจาเอยเกยอยู่สบายองค์ ฝูงอนงค์แซ่ซองประกองนาง เวราใคจำให้ใกลนิเวศนิ โอ้สมเพชนวลนัองจะหมองหมาง จะไค้ใครไปเบืนเพื่อนในเถื่อนทาง สงสารนางโฉมยงเจไทรงครรภ์ แมนรอคลึงพาราบิดาฉัอง จะประคองแก้ไขไม่อาส*ญ นี่พารากรุงไกรก็ไกลก'น เจไโศกศ*ลย์สงสารนางเทวี โอ้นิจจากร*งนี่เจไพี่เอย กระไรเลยเบาใจไม่พอที่ แมไเช่วยไค้พี่มิให้เจาจรสี เบนสุคที่ใจจนพไเกำล*ง อ'นความผคมิไค้คืดที่ตรงเจไ เพราะกรรมเราย่อมสรไงแต่ปางหลำ สงสารนองจะลำบากไปจากว*ง จะเซซังเปลี่ยวองค์ในพงพี แมนบุญปลอกคลอคบุตรในไพรเขียจวะแลเหลียวเห็นใครในไพรศรี ใครจะช่วยมาก'อกองอ'คคื ไม่เห็นมีใครแลำนะแกำตา ฯ ๑ นางอำพ'นอ*นอ*คสะอั้นรํ่า อานัยคำพื่ไม่ผูกซึ่งโทษา ก'นแสงพลางนางกราบก'บบาทา อนิจจาเจไประคุณของลกร*ก ลูกทำช'วมวหมองให้ช่องขุ่น ลืมบุญคุณของพระองค์ผู้ทรงนักคิ้ ถึงพาค้นก็ไม่เท่าย*งเบานัก แฅ่ลกรกทำช'วนัวยมำเมา

๑!ดุ)V) แมนอยู่ได้ลูกจะฅายอย่ใฅ้บาท ใจหมายมาดค'งแม่บ'งเคิคเกลา แลำกลั้งเกลือกเสือกองกนางนงเยาว์โฉมเฉลานี่งซบสลบลง ฯ ® นางมณีสาลิกาเจ*าอรณ ก็วายวุ่นเอาสกนธ์มาโสรจสรง หอมระรื่นพนกายนางโฉมยง ช้นแสงทรงโอบอุ้มเช้าสาลิกา จะจำไกลไปจากขนทองแลว พระลูกแกวอยู่เถิดอย่าโหยหา นกขนทองรองไห้ฟายนาฅา จนสุริยาเยองรถลงรอนรอน นางมณีมีจิฅคิดสงสาร โดยอ่อนหวานให้สดิสายสมร เออแม่น*องลองไปเผาพระภูธร ทูลช้อนวอนเพึ๋อจะโปรดแม่เทวี ๆ © โฉมอำพไเวไเทาลงฅรงพระบาท ยรยาฅรจากปรางค์ปราสาทศรี ขนปราสาทรำนาพระสามี นางเทวีก*มกราบช้บบาทา ทลกระหม่อมจอมโลกของเมียแกว เมียผิดแช้วจงประทานซึ่งโทษา มิให้ขายแก่ผืายพระบาทา ขอเบ็๋นขำแม่มณีที่ในว'งใน อ*นหนทางกลางบาก็ไม่แจ’ง จะรู้แห่งจรดลไปหนไหน พระลกน*อยในกรรภ์จะบรรลย จงโปรดให้เบี่นช้าอยู่ธานี ๆ ® พระพงนางพลางคิดถึงกวามหล*ง ให้แค*นก\"งช้ดเคืองมเหสี ออกไปเสืยเถิดเจ็าอย่าเช้าซ หญิงกาลีภูจะเลืยงมึงไว้ไย จะเคินบืาว่าไม่ร้ช้กแห่งหน เสาะหากนทำเล่ห้เสน่ห่ได้ จะเหาะหรือเดินทางก็ช่างใกร พระกรั้วเหล่าสาวใช้เบึนโกลี เบนไรเล่าอีเหล่านั้มึงน็งไดข้'บลงไปเสียให้พ’นกนบ'ดสื แลำขั้นแท่นไสยาไม'พาที นางเทวีให้สลดระทดใจ ฝงกำน'ลิชวนก'นเข*าวอนว่า เบนเวรของแม่จะทำไฉน จงกลืนกลนก'นแสงแข็งพระท'ย ประกององค์ทรามว'ยลงจากปรางค์

ข้าหลวงทุกกระทรวงนางเฒ่าแก่ ร'องไห้แซ่เสียงก'องค่างหมองหมาง ฟายนาฅาฅามส่งอนงค์นาง ลงจากปรางค์มาถึงทวารข้ง ๆ ® โฉมอำพ่นมาลานาฅาไหล เห็นชาวในพระสนมมากบก'ง ค่อยหยคยืนขืนองค์ทรงประพ่ง เหลียวมาข้งสาวสรรค์กำนลใน จงปกบองกรองกไแบึนผาสุก อย่ามีทุกข้เศรำสร’อยละห’อยไห้ เรามีกรรมจำลาเข้ากลาไกล ห*กพระท'ยออกจากทวารา เทวษ■รากำสรกก'นแสงโศก แสนวิโยกเศรำสร’อยละห'อํยหา^®) ละห‘อยห'นผ'นพ่กกร์ดปรางค์ปรา โอ้ปรางค์เปรียบปรางค์พ้าจะราคี จะร'างไปไกลลื่น'ที่เกยเล่น ไม่แลเห็นเชำเย็นจะหมองศรี จะหมองเศร’าเปล่าใจไกลบุรี ไกลบรีนธานีกล'บพล'กพราย กล*บพล'ดพรากจากเขนยเกยสถิฅ เกยบรรทมอยู่เบี่นนิฅย็จะเสึ๋อมหาย จะแสนโหยโดยกั้นส'นโกษกาย ส'นโคษเดียวเปลี่ยวกายระกำใจ^'®ข้ ระกำจิกกิดขํ้นมาก็สาจิฅ ก็สาใจที่ไม่คิกจะทำไฉน ฉะนไเท่านจึ่งทำให้ห'นำใจ - จะอยู่ไปเบนกายก็อายกน กรองชพอย่รู้ถึงไหนก็อายท'ว เพราะวำค่วก'องกำข้คมาเกินหน จะกรองชีพอยู่ไปก็อายกน นฤมลโศกซบสลบไป ๆ * ฅง็แฅ่เลข (ย) ถึง (๒) ๖ คำกลอน แต่งเบ็'นนาคบริ'หนธ์

/; -. ‘เ ' ^•ค้^;';-^. ‘เ^ ■ไ * '1- I ^-2 40' ' ••^:ซี;-. '•^ ,*^ * ' .^ เ^ -^-'®-. 4*53**๙๙^' Vซี’ 1^; 1 . ■*'^ ^' ^ .- ■- -# '^ ' ’. .♦- ^1* ..'1 .' เ') จี!^ '-1 ^.แเ^*^/’'5^/■แ* #’'*- ' ■ - ^,., ' ร^4แ. ^ - - .4' I^■■ซี ■■V■^ ;1 ''ว้ร-.