ข้าวโพดหวาน

Sweet corn ขาวโพดหวาน รศ. นิพนธ ไชยมงคล ขาวโพดหวาน (Sweet corn : Zea mays L. var. saccharata) อยูใน Order Graminiales, Family: Poaceae ( Graminae-Grass family) เปนพืชที่ใหพลังงานสูง และมี ปริมาณโปรตีนรองจาก ถว่ั ลนั เตา ถว่ั แขก และกระเทียม นอก จากน้ีจะประกอบดวยปริมาณธาตอุ าหารสูง เชน ฟอสฟอรัส โพแทสเซี่ยม และ ไทอามีน นอกจากนี้สายพันธุสีเหลืองจะมี วิตามนิ เอ สูง เปนพืชที่ตองการสภาพอากาศอบอุน อุณหภูมิจะมีอิทธิพลตอการเจริญและผลผลิต อุณหภมู ิทเ่ี หมาะสมอยรู ะหวาง 16-24 o ซ และอุณหภูมิเฉลี่ยระหวางเดือนไมควรสูงเกิน 35 o ซ ตองการอุณหภูมิ 21- 30 o ซ สําหรับการงอกของเมลด็ และการเจรญิ เตบิ โต ในสภาพ อุณหภูมติ ่าํ เมล็ดไมสามารถงอกได อุณหภูมิสูงอัตราการเปล่ียนจากน้ําตาลเปนแปง (polysaccharides) จะสูงโดยท่ัวไป อุณหภูมิจะมีอิทธิพลตอคณุ ภาพและปริมาณนาํ้ ฝนจะมอี ทิ ธพิ ลตอ การเจรญิ เตบิ โต ในสภาพอุณหภูมิสูงจะเปนอุปสรรคในการผสมเกสร ทําใหเมล็ดในฝกไมเจริญ โดยเฉพาะ ในอุณหภูมิที่สูงกวา 38 o ซ และมีความชื้นสัมพัทธตาํ่ กระแสลมที่มีความชื้นสัมพัทธตาํ่ และอุณหภูมิสูง จะทําใหละอองเกสรไมสมบูรณ อตั รา การผสมเกสรตาํ่ นอกจากน้ีในสภาพแปลงปลูกท่ีมีความชื้นสูงเมล็ดอาจจะเนา หรือในสภาพที่มีความชื้น สูงหรือตํ่าเกินไป จะมีอิทธพิ ลตอ การเจริญเตบิ โตและผลผลิต ขาวโพดหวานเปน พชื วนั สน้ั ในสภาพที่ชวงแสงยาว(>13 ชั่วโมง/วนั ) จะจํากดั การเจรญิ ของดอกในบางสายพันธุ ขาวโพดหวานเปนพืชท่ีผสมขา มโดยลม ดงั นน้ั จงึ ควรปลกู ในจาํ นวนทม่ี ากพอสาํ หรบั การ ผสมเกสร การผสมขา มกบั ขา วโพดไรห รอื ขา วโพดเลย้ี งสตั วจ ะทําใหเมลด็ มปี รมิ าณแปง มาก ควร ปลูกหา งจากสายพันธุอื่น 500 เมตร 1

ระบบราก รากขา วโพดหวานเปน แบบ fibrous root system มีสองแบบคอื 1. รากขน้ั ตน (primary root หรือ seminal root) ซ่ึงเปน รากชว่ั คราว 2. รากพเิ ศษ (adventitious root) ประกอบดวย รากยดึ เหนย่ี วหรอื รากอากาศ (brace root or aerial root ) รากแขนง (lateral root) และรากฝอย (root hair) ไมม รี ากแกว (tap root) รากเจริญจากขอ ทต่ี ดิ กบั ดนิ การกลบโคนจะชว ยใหม จี าํ นวนรากมาก เจรญิ ในแนวดง่ิ 2-3 เมตร แนวนอนกวาง 0.6-1.0 เมตร ขน้ึ อยกู บั สายพนั ธุ อากาศและความชน้ื ในดนิ รากจะชะลอการ เจริญในระยะที่ดอกและฝกพัฒนา ลําตน ขาวโพดหวานมลี ําตน สเี ขยี ว แข็งแรง ขนาดเสน ผา ศนู ยก ลาง 3-4 เซนตเิ มตร ตน สงู 150- 220 เซนติเมตร มีจาํ นวนปลอ ง 8-20 ปลอ ง บางสายพันธุจะมีหนอขาง ใบ ใบมีสีเขียว ลักษณะคลายใบหญา ประกอบดว ยตวั ใบ กา นใบ และหูใบ สายพนั ธตุ า ง ๆจะ มีความแตกตางดาน สี ขนบนใบ ขนาดของใบ และความกวางของมุมใบและ จํานวนใบตอ ตน (16- 20 ใบ) ดอก ดอกตัวผูและดอกตัวเมียแยกกันแตอยูบนตนเดียวกัน ดอกตัวผูจะอยูสวนยอดของตน เจรญิ เปน ชอ ดอก (tassel) ดอกดานบนจะบานกอนดอกลาง ประกอบดว ยละอองเกสร 25 ลา น ละอองตอ ตน ดอกตัวผูจะบานกอนดอกตวเมียพรอมที่จะผสม 1-3 วนั และทยอยบานทล่ี ะคู ใชเวลา 2- 14 วนั ดอกตัวเมียมีลักษณะเปนฝก(ear) เกดจากแขนงสั้น ๆบนขอ ทม่ี ใี บขนาดใหญท ส่ี ดุ แขนง ดังกลาวประกอบดว ยใบ 8-13 ใบ เจรญิ เปน กาบใบหมุ สว นของดอกตวั เมยี และหุมฝก(husk) กา น เกสรตัวเมียมีลักษณะคลายเสนไหม เจริญออกมาดานสวนปลายของฝก ประกอบดวยเหมือ เหนยี วเพอ่ื ดกั จบั ละอองเกสร ในสภาพแวดลอมไมเหมาะสม เชน อณุ หภมู สิ งู ความชน้ื ในอากาศต่าํ ขาดนา หรอื สภาพ อุณหภูมิต่ําเกินไปในชว งทด่ี อกเจรญิ หรอื การใสป ยุ ไนโตรเจนมากเกนิ ไป ทําใหไ หมหรอื กา นเกสร ตัวเมยี เจรญิ ชา ไมสามารถผสมเกสรได 2

สายพันธุ ขาวโพดหวานแบงออกไดเปน 3 กลุมคือ 1. Normal sugary (su) เปนพันธุทนี่ าํ้ ตาลเปลย่ี นเปน แปง ไดเ รว็ หรอื ภายใน 6-12 ชั่ว โมง ประกอบดว ยนา้ํ ตาลรอ ยละ 3-5 2. sugary-enhanced (se) สายพันธุที่มีปริมาณนํ้าตาลสงู กวา su และเมอ่ื เกบ็ รกั ษา ในอุณหภมู ิตํ่า สามารถรกั ษาความหวานไดห ลายวนั 3. supersweet, shrunken gene (sh2) ประกอบดว ยนํ้าตาลในปรมิ าณทส่ี งู กวา su (7- 10 %) การเปลี่ยนแปลงนํ้าตาลเปน แปง ชา เมื่อเก็บรักษาในอุณหภูมิที่เหมาะสมจะ เก็บรกั ษาได 7-10 วนั สายพันธุเมล็ดสีเหลือง Normal sugary หรอื Standard sweet (su) Jubilee(Golden Jubilee), Supersweet DMR, Sundance Supersweet (sh2) Sheba, Krispy King, Supersweet Jubilee, Challenger, Crisp'N Sweet 710, Zenith. สายพันธุเมล็ดสีขาว Silver Queen, Sterling Aspen, Frontier สายพนั ธเุ มล็ดสองสี Honey and Pearl, Appaloosa, Phenomenal, Quest Calico Belle, Double delight การเตรียมดิน ขาวโพดหวานสามารถเจริญไดดีในดนิ ทร่ี ว นซยุ มคี วามอดุ มสมบรู ณ ของดนิ สูง ระบายนา้ํ ไดด ี pH 6.0-7.0 การจัดการปุย ขาวโพดหวานเปนพืชที่ตองการธาตุอาหารคอนขางสูง ผลผลิตและ คุณภาพจะข้ึนอยูกับปริมาณธาตอุ าหารทพ่ี ชื สามารถนําไปใชป ระโยชนไ ด ใน กรณีทขี่ าดปุยจะชะงักการเจรญิ ควรใสปุยหมกั หรอื ปยุ มลู สตั ว เพื่อปรบั ปรุงสภาพดิน เพม่ิ ความอดุ มสมบรู ณข องดนิ ชนดิ และ ปริมาณปยุ ทใ่ี ช จะขน้ึ อยกู บั ผลการวเิ คราะหด นิ และความตอ งการของพชื 3

ขาวโพดหวานเปน พชื ทต่ี อ งการไนโตรเจนสงู เพอ่ื ชว ยในการเจรญิ ของตน ใบ และฝก ประ สิทธิภาพของไนโตรเจนขน้ึ อยกู บั การใหน า้ํ การใหน า้ํ หลังจากใสป ยุ พืชสามารถนําไปใชป ระโยชน ไดเร็ว แตการใสในปริมาณทม่ี ากเกินไปจะทําใหไหมหรือเกสรตัวเมียเจริญชา ปยุ ในรปู ยเู รยี หรอื แอมโมเน่ียมฟอสเฟตเมอ่ื ใสก อ นปลกู และใสใ กลเ มลด็ อาจเปน อนั ตรายตอ เมลด็ ปริมาณไนโตรเจน(N) และทองแดง (Cu) ในตนจะลดลงตามอายุของพืช สวนฟอสฟอรสั แคลเซียม แมกนีเซียม และ แมงกานีส จะเพิ่มขึ้นตามอายุของพืช โพแทสเซียมจะเพิ่มขึ้นตามระยะ การเจริญทางตน ใบ และจะลดลงเมื่อเริ่มติดฝก โดยท่ัวไปขาวโพดหวานตอ งการปยุ ไนโตรเจน ประมาณ 27 กโิ ลกรมั ตอ ไร ใสก อ นปลกู 9.0-11.0 (N) กิโลกรัมตอไร ที่เหลือใสหลังปลูก สองครง้ั เมอ่ื ตน สงู 60 เซนตเิ มตรและระยะตดิ ฝก การใสป ยุ ไนโตรเจนสงู กวา 27 (N) กิโลกรัมตอไร จะทําใหพชื แสดงอาการใบไหม โดยเฉพาะตน ออน ฟอสฟอรัส 9.0 (P2O5)กิโลกรมั ตอ ไร และโพแทสเซียม 14 (K2O) กิโลกรมั ตอ ไร การขาดธาตุอาหาร สวนใหญการปลูกในสภาพที่อุณหภูมิสูง ความชน้ื สงู หรอื ต่าํ เกินไป หรือการปลูกในดินทราย พืชจะแสดงอาการขาด ไนโตรเจน โดยพชื จะแสดงอาการเมอ่ื ตน มขี นาด เล็ก ใบจะเหลือง ลําตน บดิ เมลด็ สว นปลายของฝก เหย่ี ว การขาดฟอสฟอรสั ใบจะมีสีเขียวเขม ปลายใบและขอบใบมีสีมวงปนแดง การปลกู ในดนิ ทรายและมี pH ต่ํา พืชจะแสดงอาการขาดแมกนีเซียม โดยจะปรากฎสขี าว เปนทางระหวางเสนใบ ใบแกจ ะเปลย่ี นเปน สนี ้ําตาลแดงและปลายใบไหม ผลการวเิ คราะหด นิ และการใสป ยุ ไนโตรเจน (1) Nitrate-N ความลึกของดิน (ฟุต) ppm กก/ไร 0-2 4 5.8 6.5 2-5 3 ผลการวเิ คราะหด นิ และการใสป ยุ ไนโตรเจน(2) Nitrate-N (กก/ไร) ปลกู หลงั พชื อน่ื ปลูกหลงั พชื ตระกลู ถว่ั 45 0 54 36 27 9 45 18 9 18 36 27 27 36 18 4

45 9 0 54 0 0 ฟอสฟอรัส (Phosphorus; P) จําเปนสําหรับการเจริญของรากและระยะตนกลา ควรใสลึกวาเมล็ดและหางจากเมล็ด ประมาณ 5 เซนตเิ มตร ผลการวเิ คราะหด นิ และการใสป ยุ ฟอสฟอรัส P2O5 ppm P2O5 กิโลกรมั /ไร 0-15 14-22 15-50 11-14 >50 0-11 การหวานปยุ และไถกลบ ควรใสป ยุ เพม่ิ เปน สองเทา ในสภาพอุณหภูมิตํ่า และผลการวเิ คราะหด ินมี P2O5 สูงกวา 12 ppm ควรใสปุย 3.6-5.5 กิโลกรมั ตอ ไร โพแทสเซียม (Potassium ; K) K2O กิโลกรัม/ไร ผลการวเิ คราะหด นิ และการใสป ยุ โพแทสเซยี ม 27-36 K2O ppm 18-37 0-100 0-18 100-150 150-200 ซัลเฟอร (sulfur; S) พืชนําซัลเฟอรไปใชประโยชนในรูปของซัลเฟต การใสป ยุ ซัลเฟอรล งไปในดนิ ขบวนการ เปลี่ยนรูปซัลเฟอรเปนซัลเฟตจะเกดิ ข้ึน อตั ราการเปลย่ี นรปู จะเรว็ ในรปู เมด็ ขนาดเลก็ (ต่าํ กวา 40 mesh) มีอุณหภูมิและความชื้นสูง การใสปุยในรูปของซัลเฟอร ซึ่งมีคุณลักษณะเปนกรดจัด จะตองใสกอนฤดูปลูกหนึ่งป สวนการใสในรูปของซัลเฟต สามารถใสก อ นปลกู 5

ผลการวเิ คราะหด นิ และการใสป ยุ ซัลเฟอร SO4-S กิโลกรัม/ไร SO4-S ppm ดนิ รว น ดนิ ทราย (ความลกึ ของดนิ 0-5 ซม.) 0-2 3.6-5.5 5.5 2-5 0-3.6 3.6 5-8 00 สงั กะสี(Zinc; Zn) ขาวโพดหวานตอ งการ Zn สูง เม่ือผลการวเิ คราะหด นิ มปี รมิ าณตา่ํ กวา 0.8 ppm ควรใส Zn อัตรา 1.8 กโิ ลกรมั ตอ ไร โดยหวา นและไถคลกุ ลงไปในดนิ กอ นปลกู โบรอน (Boron) ในกรณีท่ีผลการวเิ คราะหด นิ มปี รมิ าณตา่ํ กวา 0.4 ppm ควรเพิ่มโบรอน การปลูก ศึกษาจํานวนเมลด็ ตอ นา้ํ หนกั 10 กรมั (ประมาณ 40-60 เมล็ดตอ นา้ํ หนกั 10 กรัม) ตลอด จนทดสอบความงอก และคัดเลือกเมล็ดที่มีขนาดใหญ เพอื่ ประมาณการปรมิ าณเมล็ดทใ่ี ชป ลูก โดยทั่วไปใชเมล็ดประมาณ 2-3 กโิ ลกรมั ตอ ไร ขน้ึ อยกู บั ขนาดของเมลด็ อตั ราความงอกและระยะ ปลูก ควรหยอดเมล็ดลึก 1-2 เซนตเิ มตร เมล็ดจะงอกไดด ที สี่ ดุ ในอณุ หภูมิ 30 o ซ โดยอุณหภูมิดิน 10 o ซ เมล็ดจะงอกภายในเวลา 20 วนั และ 5 วันในอุณหภูมิ 21 o ซ ผลผลิตจะขึ้นอยูกับจํานวนและนํ้าหนักของฝก การปลูกหางจะใหฝกขนาดใหญแตให จํานวนฝกนอย การปลูกระยะชิด จํานวนฝกมากขนาดของฝกจะเลก็ การหยอดเมลด็ มากและ ระยะชิด ทําใหจําเปนตองใชเมล็ดมากและเสียคาแรงงานในการถอนทําใหเ กดิ ผลสบื เนอ่ื งคอื ตน ทุนการผลิตสูง นอกจากนี้ผลผลิตและคุณภาพจะเพิ่มขึ้นตามจํานวนตน ตอ ไร จนกระทั้งถึงจุดหนึ่ง จะลดลง จําเปน ตอ งศกึ ษาจาํ นวนตนที่เหมาะสมในแตละสายพันธุ แตล ะฤดปู ลกู และความอดุ ม สมบูรณของพื้นที่ การปลูกอาจจะใชระยะปลูกระหวางตน 20-50 เซนตเิ มตร ระยะระหวางแถว 70-100 เซนติเมตร หยอด 2-3 เมล็ด และถอนเหลอื 1 ตน ตอ หลมุ หรอื หยอดเมลด็ หา งกนั 10 เซนตเิ มตร โดยไมถ อน 6

การกาํ จัดวัชพืช ควรทําเมื่อตนวัชพืชขนาดเล็ก พรวนดนิ พรอ มกบั กลบโคนตน เนอ่ื งจากขา วโพดหวานเปน พืชที่มีระบบรากตื้นกวาขาวโพดไร นอกจากนก้ี ารกลบโคนตน สามารถเพม่ิ จาํ นวนรากใหม การจัดการนํ้า ขาวโพดหวานเปน พชื ทม่ี รี ะบบรากตน้ื โดยรากจะอยหู นาแนน ในระดบั 30 เซนตเิ มตรจาก หนาดิน และกระจายในแนวนอนกวา ง 50-100 เซนตเิ มตร ดังนั้นจาํ เปน ทจ่ี ะตอ งรกั ษาความชน้ื ให พอเพียงในระดบั 30 เซนตเิ มตร ความตองการน้ําของขา วโพดหวานจะเพม่ิ ขน้ึ ตามการเจรญิ เตบิ โต จนกระทั้งถึงระยะผสม เกสร นอกจากนี้ระยะการพฒั นาของฝก และเมลด็ ตอ งการนา้ํ สงู การใหน า้ํ ทเ่ี หมาะสมคอื การทด เขา ตามรอ งแปลง ในระยะท่ีเจรญิ เตบิ โตและระยะทเ่ี กสรตวั เมยี เจรญิ จะเปน ระยะทต่ี อ งการความชน้ื สงู การเก็บเกี่ยว เก็บเก่ียวในระยะนํ้านม (milking stage) หรือเม่ือใชเล็บกดลงไปที่เมล็ดจะมีนา้ํ นม กระเดน็ ออกมา หรอื สายพันธุ su และ se เมื่อมีความชื้นในเมล็ด 70-75 % สวน sh2 77-78 % โดยสังเกตไหมจะเริ่มแหง เมล็ดสวนปลายของฝกจะสมบูรณ อายกุ ารเกบ็ เกย่ี วขน้ึ อยกู บั สายพนั ธุ และฤดปู ลูก อณุ หภูมิสงู จะเกบ็ เกย่ี วเรว็ กวา อณุ หภมู ติ า่ํ เมล็ดจะสูญเสียความชื้น 0.5 % ตอวัน เก็บรกั ษาในอณุ หภมู ิ 0-1.5 o ซ ความชื้นสัมพัทธ 95-98 % ปกติไมน ยิ มเกบ็ รกั ษาขา ว โพดหวาน เน่ืองจากคุณภาพจะขนึ้ อยูกบั ความนุม และปริมาณนาํ้ ตาล การเกบ็ รกั ษาจะทาํ ใหค ณุ ภาพตํ่า ดงั นน้ั ไมค วรเกบ็ รกั ษานานเมลด็ จะสญู เสยี ความชน้ื 0.5 % ตอวัน การเก็บรกั ษาในอณุ หภูมติ ่ํากวา 0.6 o ซ จะเกดิ แผลจดุ ดําเนอ่ื งจากอณุ หภมู ติ า่ํ เกินไป อัตราการสูญเสยี นาํ้ ตาลในเมลด็ ในอณุ หภมู ิ 10 o ซ จะสูงเปน 4 เทาของอุณหภูมิ 0 o ซ หรือใน 30 o ซ จะสูญเสียปริมาณนํ้าตาลถงึ 60 % ตอวัน ในขณะที่ 0 o ซ จะสูญเสีย 6 % ตอวัน การลดอุณหภูมิเฉียบพลัน โดยการใชน า้ํ เยน็ (hydrocooling) ใหเหลือ 0 o ซ ภายในเวลา 1 ช่ัวโมงหลงั การเกบ็ เกย่ี ว ขนสงและวางขายในอุณหภูมิ 0 o ซ เน่ืองจากขา วโพดหวานจดั อยใู น กลุมทม่ี อี ตั ราการหายใจสงู 7

อัตราการหายใจของขาวโพดหวานในอุณหภูมิตาง ๆ อุณหภูม(ิ o ซ) ml/CO2kg/hr อุณหภูม(ิ o ซ) ml/CO2kg/hr 0 30-51 15 151-175 5 43-83 20 268-311 10 104-120 25 282-435 To calculate heat production multiply ml/CO2/kg/hr by 440 to get Btu/ton/day or by 122 to get kcal/metric ton/day อัตราการสราง Ethylene < 0.1 kg/hr at 20 o ซ เอกสารอางอิง Sweet Corn, Recommendations for maintaining Postharvest Quality, http://www.postharvest.ucdavis.edu/ProduceFacts/Veg/corn.htlm Vegetable Production Guides \"Sweet Corn for Fresh Market\" http://www.osu.orst.edu/ Dept/NWREC/corn-fr.html 8