การเพาะเลี้ยงหอยแครง

ขอ มูลจาก นพิ นธ ศริ ิพันธ การเพาะเลยี้ งหอยแครง ¾ การทาํ ฟารมเลย้ี งหอยแครง ¾ ทําเล ¾ การเลยี้ งแบบด้งั เดมิ ¾ การเลี้ยงแบบพฒั นา ¾ แปลงเล้ยี งและการรวบรวมพันธหุ อยแครง ¾ การหวานลกู หอยลงแปลงเลย้ี งและการจัดการดแู ลรักษา หอยแครง เปนอาหารทะเลที่นิยมบริโภคกันอยางแพรหลาย สามารถประกอบ อาหารไดห ลายประเภท อกี ทงั้ เปน สตั วน า้ํ ทม่ี คี ณุ คาสูงทัง้ ทางเศรษฐกิจและโภชนาการ อาชพี การเลยี้ งหอยแครง ในประเทศไทยไดมีมาเปนเวลานานไมน อ ยกวา 100 ป โดยการรวบรวม พันธุหอยจากแหลงลูกหอยในธรรมชาติเพื่อหวานลงเลี้ยงในบริเวณท่ีเหมาะสม มีการกั้นคอก แสดงอาณาเขตท่ีเลี้ยงไว สําหรับในประเทศไทย พบวามีเลี้ยงคร้ังแรกที่ ต.บางตะพูน อ.บานแหลม จ.เพชรบุรี ในเนอ้ื ท่ี 5-10 ไร ใชเวลาเล้ยี ง 1-2 ป จงึ เก็บเกี่ยวไปขายได และตอ มาขยายการเลย้ี งไปในพนื้ ทีใ่ กลเคียงและจังหวดั ตาง ๆ การเลยี้ งหอยแครงเปน การดําเนินธุรกจิ แบบงา ย ๆ ไมจ าํ เปน ตอ งดแู ลและใหอาหาร จงึ สามารถทํากาํ ไรได 5-10 เทา ของเงนิ ลงทุน ทํา ใหปจจุบันมีการขยายพื้นที่เลี้ยงไปยังชายฝงท่ีมีสภาพที่เหมาะสมทั้งฝงอันดามันและอาวไทย หลายจังหวดั การทําฟารมเลย้ี งหอยแครง หอยแครงชนดิ ทน่ี ยิ มนาํ มาใชใ นการเลี้ยงนนั้ มีชือ่ เรยี กท่ัวไปวา หอยแครงเทศ หอย แครงขยุ หอยแครงปากมุม หอยแครงมัน หรือหอยแครงเบย้ี วเปน หอยทีม่ ี

ขนาดไมใ หญม ากนกั (ชนดิ ทม่ี ีขนาดคอนขางใหญจะเรียกหอยครางหรือหอยแครงขน) เปน หอยทชี่ อบฝง ตวั อยูตามหาดโคลนหรือเลนละเอยี ดในบรเิ วณชายฝง ทะเลจนถึงแนวทีอ่ ยหู างฝง ออกไปประมาณ 2 กิโลเมตร หอยแครงจะมีอปุ นสิ ยั ชอบฝง ตวั อยูตามผิวดนิ โคลน ลกึ ต้งั แต 1- 12 นว้ิ โดยเราจะสงั เกตเห็นเปน รจู าํ นวน 2 รูท่ีผวิ ดินซ่งึ เปน ชอ งทางนํา้ เขา - ออก และ สามารถเหน็ รอยการเคลอ่ื นที่ของหอยเปน รอ ง ๆ โดยใชเ ทาในการเคล่อื นทเ่ี พ่ือหาอาหาร หลบ หลกี ศตั รแู ละเพอ่ื หาสภาวะแวดลอมท่เี หมาะสม หอยแครงจะข้ึนมาท่ผี ิวดนิ เมือ่ น้าํ ขนึ้ เพ่อื หา อาหาร และจะฝง ตวั ใตผ วิ ดนิ เมือ่ นา้ํ ลงเพ่อื ปองกัน นํา้ ออกภายนอกตวั หอย แตจ ะเปด ฝาทง้ั 2 เลก็ นอ ย โดยจะยงั มีสภาวะการไหลเวยี นของนํา้ และการหายใจเกดิ ขนึ้ เปน ปกติภายในเปลอื ก บรเิ วณทเี่ หมาะสมสาํ หรบั การเลี้ยงหอยแครงหรือสถานทเี่ ล้ยี งหอยแครงนั้น นบั วา เปนปจจัย สาํ คญั เบอื้ งแรกทจ่ี ะทาํ ใหก ารประกอบอาชพี การเลย้ี งหอยแครงประสบผลสาํ เร็จหรือไม การ เลอื กทําเลเล้ียงหอยแครง 1. ควรเลอื กชายฝง ทะเลทมี่ ีหอยเกิดอยูแลวในธรรมชาติ หรอื สามารถหาพนั ธุห อยได สะดวก 2. การเลือกลกั ษณะพน้ื ท่ี ตอ งเปนหาดโคลนเรียบ มีความลาดเอียงเลก็ นอ ย (ไมค วรเกนิ 15 องศา) และเปน อาวท่บี งั คลื่นลมได กระแสน้าํ ไมห ลแรงเกนิ ไป เพอื่ ปองกันกระแสน้าํ หรือ คลนื่ ลมพัดพาหอยแครงไปกองรวมกนั 3. ดินควรเปน ดินเลน ดินโคลนละเอยี ด หรอื ดินเหนยี วปนโคลน ควรมีความหนาของผวิ หนา ดนิ ไมต่ํากวา 40-50 เซนติเมตร พื้นของเลนเหลวทุกระดบั และไมม ีการสะสมของเศษ ใบไมป าชายเลน 4. ความลกึ ของนํา้ บริเวณแหลง เล้ยี งประมาณ 0.5-1 เมตร (ระดับน้ําทะเลปานกลาง) ทัง้ นไี้ มค วรใหห อยมโี อกาสตากแดดอยูใ นทแ่ี หง (นํา้ ลดตาํ่ สุดไมเกนิ กวา 2-3 ชัว่ โมง) 5. ความเคม็ ของนา้ํ บริเวณแหลงเลีย้ งควรเปลีย่ นแปลงอยใู นชวง 10-30 สวนในพนั หาก นา้ํ มสี ภาพจดื นานเกินไปจะเปน สาเหตุใหหอยตายได 6. ควรเปน พ้นื ที่ทไ่ี มไดร ับอทิ ธพิ ลนาํ้ เสยี จากโรงงานอตุ สาหกรรม แหลง อาศัยชมุ ชน ซึ่งจะ เปน สาเหตใุ หห อยมอี ตั ราตายสูง เนอื้ หอยมีคุณภาพตํ่าและไมปลอดภัยตอผบู ริโภค ระบบการเลีย้ ง การเลยี้ งหอยแครงในประเทศไทยอาจแบง ออกไดเปน 2 ระบบคือ ระบบการเลีย้ งแบบด้งั เดิม และการเลย้ี งแบบพฒั นา การเล้ียงแบบดั้งเดมิ เปน การทาํ ฟารม ขนาดเลก็ ในครอบครัว เน้อื ที่ 5-30 ไรตอ ครอบครวั หรอื ราย โดยใชไมไ ผก ้ัน คอกลอ มแปลงเลย้ี ง ขนาดลกู หอยเรมิ่ ตน เลี้ยงจะขนึ้ กบั สายพนั ธุข องลูกหอย หากเปน ลกู หอย พนั ธพุ ืน้ เมอื งของจงั หวดั เพชรบรุ ี จะใชลกู หอยขนาดใหญ คอื 400 - 1,200 ตัวตอกิโลกรมั โดยขนาดทน่ี ยิ มหวานเลย้ี งประมาณ 450 ตัวตอกิโลกรมั จะมอี ตั ราการหวา นประมาณ 800 - 1,500 กโิ ลกรมั / ไร เนอ่ื งจากหอยพนั ธุพื้นเมอื งสามารถเดนิ ได ดังน้ันเพื่อใหหอยเจริญเติบโต อยา งรวดเรว็ และไมก องทับกนั ตอ งมกี ารตรวจความหนาแนนและเกลี่ยลูกหอยเปนประจําทกุ 15 วนั หรอื ทกุ เดอื น โดยใชเครื่องมอื คลายคราด ซ่ึงเรยี กตามภาษาทอ งถ่ินวา โพง คราดและ

รวบรวมลกู หอยไปหวานกระจายบรเิ วณอน่ื สาํ หรับลกู หอยสายพนั ธมุ าเลเซยี ซ่งึ นาํ มาจากทาง ภาคใต (สตูลหรอื มาเลเซีย) จะปลอยเลี้ยงลกู หอยขนาดเลก็ กวา พนั ธพุ ื้นเมอื ง โดยจะปลอ ย ขนาด 1,000-3,000 ตวั ตอ กโิ ลกรมั แตขนาดที่นิยมปลอยเลยี้ งประมาณ 2,500 ตวั ตอ กโิ ลกรัม ลกู หอยสายพันธมุ าเลเซยี นไ้ี มเคลอื่ นที่ แตใ นการหวา นลงเล้ียงครั้งแรก อาจมกี ารกอง ทบั กนั ดงั นนั้ ตอ งใชเ รือคราดและรวบรวมลกู หอยไปหวานใหมีความหนาแนนสมํ่าเสมอทั่วพื้นที่ เลย้ี งซง่ึ จะทาํ เพยี งครงั้ แรกในชว งเริม่ หวานเลี้ยง สาํ หรบั อัตราหวา นนั้นประมาณ 300 - 3,000 กโิ ลกรมั ตอ ไร โดยระหวา งการเลีย้ งลกู หอยจะมกี ารเพม่ิ จํานวนขนึ้ จากปริมาณหอยท่ี ปลอ ยเลยี้ งในตอนเร่มิ ตน ดว ย ดังนัน้ การเก็บรวบรวมลูกหอยหลงั จากปลอยเลย้ี ง จะมีการเกบ็ รวบรวมโดยใชเรือลาก และคัดขนาดลูกหอย ลูกหอยท่ีมขี นาดเลก็ จะถูกปลอ ยลงเลี้ยงใหม หลงั จากการเลย้ี งได 1 ถงึ 1 ปค ร่งึ สามารถเก็บเกย่ี วผลผลติ ได แตห อยพนั ธุพนื้ เมือง จะใชเ วลา นานกวา โดยมอี ายกุ ารเลีย้ งประมาณ 1 ปครึง่ ถงึ 2 ป หอยที่เก็บเกีย่ วไดทั้งสองสายพันธุจะมี ขนาด 80-120 ตัว/กิโลกรัม โดยจะไดผลผลติ ประมาณ 2,000 - 3,000 กโิ ลกรัม / ไร / รุน การเลยี้ งแบบนน้ี ิยมเลีย้ งแถบอา วไทยตอนในโดยเฉพาะแถบชายฝง จังหวดั เพชรบุรี และ สมุทรสงคราม เปนตน การเลย้ี งแบบพฒั นา เปน การเล้ยี งหอยแครงแบบธรุ กจิ ขนาดใหญ เนือ้ ที่ 200-1,000 ไร/ราย มีการปก เขต เชน เดยี วกบั แบบแรก ลกู หอยท่ีนํามาเลย้ี งจะใชห อยขนาดเล็ก (นยิ มใชพันธุหอยจากประเทศ มาเลเซยี ) โดยมขี นาดตั้งแต 1,000 - 3,000 ตัว/กโิ ลกรัม แตข นาดท่ีนิยมนํามาใชประมาณ 2,500 ตวั /กโิ ลกรัม ซ่งึ ท้งั ขนาดและอัตราหวานเชน เดียวกบั การปลอยลูกหอยลงเลีย้ งในระบบ ดงั้ เดมิ เนอ่ื งจากผปู ระกอบการเล้ียงหอยแครงรายใหญ จะเปนผนู าํ ลูกหอยมาจําหนายใหแกผ ู ประกอบการรายยอ ยดว ย โดยมีราคาแตตางตามขนาดลูกหอยทร่ี บั มา ใชเวลาเล้ยี ง 1-2 ป จะ ไดหอยขนาด 80-120 ตัว/กิโลกรัม ผลผลติ ประมาณ 4,000 - 5,000 กโิ ลกรัม / ไร / รุน การเลย้ี งระบบน้นี ิยมในจงั หวดั ชายฝง ทะเลภาคใตท ้งั ฝง อาวไทยและอันดามนั การเตรียมแปลงเลยี้ งและการรวบรวมพนั ธหุ อยแครง การเลย้ี งทง้ั สองแบบนน้ั ใชว ิธใี นการเตรียมแปลงหอยท่ีเหมอื นกัน จะตางกนั ในการกั้น คอกเลย้ี ง เนือ่ งจากการเลย้ี งแบบดง้ั เดมิ น้ันใชไมไ ผปก หรืออาจใชเฝอกไมไ ผปก กน้ั เขต แตใน แบบพฒั นาจะมกี ารใชไ มป กในการกน้ั เขตและมกี ารใชไมไ ผปกแบง ออกเปน แปลงยอย ๆ ขนาด 20-30 ไร เพื่อใหสะดวกในการทํางาน การปก ก้ันเขตจะปก ลึกในดินเลนประมาณ 50 เซนตเิ มตร สาํ หรับการปก เฝอกไมไ ผเ พือ่ ปอ งกนั การหลบหนีของลกู หอยออกจากแหลง เลี้ยง และปอ งกนั กระแสนา้ํ พดั ลูกหอยออกจากเขตเลย้ี ง จะใชไ มไผก วางประมาณ 2 นว้ิ ยาว 60-80 เซนตเิ มตร ปกลงดนิ ประมาณ 40-50 เซนตเิ มตร ประมาณ 10,000 ซ่ตี อ พ้นื ท่เี ลีย้ ง 1 ไร การเตรยี มพนื้ ดนิ แปลงเลี้ยงจะทาํ เหมือนกัน คือตองปรบั สภาพดินในแปลง โดยใชค ราด คราด ดนิ ในแปลงเพอ่ื ใหเ ปลือกหอยทตี่ าย เศษไมแ ละวสั ดุอ่นื ๆ ออกจากแปลงหอยและทําใหพ นื้ ดนิ เลนราบเรยี บสมา่ํ เสมอ งายตอการฝงตัวของลกู หอยและเปน การรวบรวมลกู พนั ธหุ อยแครงได อกี ดว ย การรวบรวมพนั ธหุ อยนน้ั เราใชว ิธกี ารคราดโดยใชคราดหรอื โพง (เปนถุงอวนขนาด เลก็ ) หรอื อาจใชม อื เก็บ และนํามาหวา นในแปลงหอย ในกรณีทีแ่ หลง พนั ธแุ ละแปลงเลย้ี งหอย

อยหู า งกนั นน้ั เรามวี ธิ ีในการลําเลยี งพนั ธหุ อยเพอ่ื ไมใหหอยตายและยงั สามารถเจรญิ เติบโตไดดี ดังน้ี 1. แยกลกู หอยแครงออกจากเศษขยะและวัสดุตาง ๆ ทําความสะอาดนาํ ไปบรรจใุ นถุงปุย ถุงละ ประมาณ 60 กิโลกรมั ใชนํา้ ทะเลราดกระสอบ จนชมุ จึงเย็บปากถุง 2. นาํ ถงุ ลกู หอยขน้ึ รถบรรทกุ ใชด า นยาวของกระสอบขวางตัวรถ และไมคลุมถุงหอยจนทบึ สามารถใหล มผานไปมาไดส ะดวก 3. ไมค วรใหล กู หอยถูกน้าํ จดื หรือแดดโดยเด็ดขาด ควรเดนิ ทางในตอนกลางคนื 4. ระยะเวลาในการลาํ เลยี งลกู หอยไมค วรเกิน 36 ชว่ั โมง ตง้ั แตบรรจถุ ุงจนถึงแปลงหวา น การหวานลูกหอยลงแปลงเล้ยี งและการจดั การดแู ลรักษา ในการหวา นลกู หอยตอ งคํานึงถงึ อัตราความหนาแนน และขนาดของลูกหอยเปน สาํ คัญ ดงั นนั้ เพอื่ ใหห อยกระจายสมา่ํ เสมอจงึ ควรแบง แปลงใหมขี นาดเลก็ ลง โดยใชพ้ืนท่ี 400 ตาราง เมตร และมกี ารคาํ นวณปรมิ าณของหอยทจี่ ะหวา นโดยใช ขนาดหอยเปนตัวกาํ หนดอตั ราการ หวา น ซง่ึ มวี ธิ กี ารคํานวณพันธุห อยเพื่อหวานเลี้ยง ดงั น้ี 1. ช่ังนํ้าหนกั หอยทงั้ กระสอบ (ตวั อยางเชน น้าํ หนักท้งั กระสอบ = 60 กโิ ลกรมั ) 2. นาํ ลกู หอยออกมาชงั่ ใหไ ดนา้ํ หนกั 1 กิโลกรัม แลวนบั จํานวนลูกหอย (สมมตไิ ด 400 ตัว) 3. คาํ นวณจาํ นวนลูกหอยในแตละกระสอบ (60 x 400 = 2,400 ตวั ) 4. จดขนาดแปลงหอยทีแ่ บงไว (สมมุติมขี นาด 400 ตารางเมตร) 5. ทราบความตองการหวา นหอยในอัตราความหนาแนน ตัว/ตารางเมตร (400 ตัว/ ตาราง เมตร) กรณีท่ลี ูกหอยขนาดเลก็ 1,500 ตัว/กก. ข้ึนไปหวานในอตั รา 600 ตวั /ตาราง เมตร หอยท่ีมขี นาดโตกวา นี้ หวานในอัตรา 300 - 500 ตวั /ตารางเมตร 6. คาํ นวณการใชห อยตอแปลง (400 x 400 = 160,000 ตัว หรือ 6.6 กระสอบ) เมอ่ื ไดห วา นลูกหอยลงแปลงเรียบรอ ยแลว ก็จะถึงขั้นตอนการดแู ลรกั ษาผูเ ล้ยี งควรตรวจ สอบความหนาแนน และอตั ราการเจรญิ เตบิ โตเปนประจําทุกเดือน เพือ่ ปอ งกนั มใิ หหอยแครงที่ เลยี้ งมคี วามหนาแนน มากเกนิ ไป และมกี ารทับถมกนั ซึง่ อาจทาํ ใหห อยตายและเจรญิ เตบิ โตชา วธิ กี ารตรวจสอบโดยใชก ระดานถบี เลนในขณะน้ําลดตาํ่ สดุ ของวันท่ีนํ้าเกิด นอกจากนี้กต็ อ งมี การเฝา ระวงั เหลา มจิ ฉาชีพ ในพืน้ ที่บางแหง จําเปน ตองมีโรงเรอื นเฝาบรเิ วณแปลงหอย เพ่อื ปอ ง กนั การลกั ขโมยทง้ั กลางคนื และกลางวนั ทส่ี าํ คญั ก็ยังตอ งตรวจดศู ัตรูอืน่ ๆ ทีอ่ าจมใี นบริเวณ แปลงหอย เชน ปลาดาว หอยหมู หอยตะกาย แมก ระทงั่ หอยกะพงกเ็ ปน ศัตรูทางออมทค่ี อย แยง อาหารหอยแครงทเี่ ราเลย้ี ง เปนตน ฯลฯ หากพบศัตรูดงั กลา วขางตนกค็ วรเก็บออกหรอื นาํ ไปใชป ระโยชนอ ยางอ่ืน เมอ่ื เล้ยี งหอยไดป ระมาณ 1-2 ป หอยจะเตบิ โตขนาดประมาณ 80 - 120 ตวั /กก. ซง่ึ เปน ขนาดทใ่ี ชบ รโิ ภค หอยที่โตขนาดดังกลาวจะผานการวางไขแลวการเก็บเกย่ี วหอยชวงน้จี งึ เปน การชว ยอนรุ กั ษท รพั ยากรหอยไดอ ีกทางหนึง่ ผลผลิตหอยสองฝาท่วั ไปบางครง้ั อาจมกี ารสะสม โลหะหนกั และสงิ่ สกปรกโดยเฉพาะแบคทเี รยี ที่บางครงั้ ทาํ ใหผ ูบริโภคเกิดโรคทางเดินอาหาร และอาหารเปน พษิ

สาํ หรบั ปญ หาในการเลยี้ งหอยแครงท่ีเกษตรกรประสบเปน ประจํา คือ ปญหาการเกิดข้ึน ปลาวาฬ ซึ่งมกั จะเกดิ ในชว งเดือนกนั ยายนถึงกลางเดือนพฤศจิกายนของทกุ ป ซึ่งไมส ามารถ เกบ็ เกยี่ วลกู หอยขณะน้นั ได เนอ่ื งจากไมม ตี ลาดรบั ซ้ือเกษตรกรจึงมักจะขายหอยแครงใหแกพอ คา คนกลางซึ่งจะรบั หอยไปขายตอยังประเทศจีน ในชว งตน ป ตนทนุ และผลตอบแทน คา ใชจ า ยและผลตอบแทนจากการเลย้ี งหอยแครงเฉลีย่ ตอ 30 ไรต อรุน ตนทนุ ผันแปร คา พนั ธหุ อยแครงขนาด 1,000 - 2,500 ตัวกิโลกรัม 550,000 บาท (เฉลยี่ 55 บาทตอกโิ ลกรมั ปลอ ยเล้ียง 10 ตนั /รุน ) 550,000 บาท คา แรงงาน (3,500 บาทตอ 2 ตนั * 60 ตนั ตอ 30 ไร) 105,000 บาท คา นา้ํ มนั เชอื้ เพลิงและนาํ้ มันหลอ ลน่ื (5,000 บาท/เดือน/รุน) 60,000 บาท คา ซอมแซมเรอื และอปุ กรณต า ง ๆ 3,000 บาท ตน ทนุ คงที่ คา อาชญาบตั ร (96 บาทตอไร) 2,880 บาท คา เฝอกไมไผ (10,000 ซี่ตอไร* 30 ไร*1.20 บาทตอ ซี่) 12,000 บาท ตน ทนุ ทงั้ หมด 732,880 บาท รายได ราคาท่ีเกษตรกรขายได 80 - 120 ตัว / กิโลกรมั 16 บาท รายไดเ ฉลย่ี (60 ตันตอ 30 ไร) 960,000 บาท กาํ ไรสุทธติ อ 30 ไร 227,120 บาท กาํ ไรสทุ ธติ อกโิ ลกรัม 3.78 บาท ------------------------ บรรณานกุ รม กรมประมง.2536. การเล้ียงหอยแครง. เอกสารคาํ แนะนํา กองสงเสรมิ การประมง กรมประมง. กรมประมง. 29 หนา. คณะเศรษฐศาสตรจ ฬุ าฯ. 2542. หอยแครงและหอยนางรม. ราย งาน ฉบบั สมบรู ณการประเมินผลโครงการกองทุนรวมเพ่ือชวยเหลอื เกษตรกร ป 2539-2540 เสนอสาํ นกั งบประมาณ 41 หนา . จนิ ดา เทยี มเมธ. 2503. หอยทีใ่ ชเ ปน อาหารในกรงุ เทพฯ. คณะประมง มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร.110 หนา. ฝา ยวจิ ยั สนิ คา เกษตรกรรมท่ี 2. 2530. เศรษฐกจิ การผลิตและการตลาดหอยแครง เอกสาร เศรษฐกจิ การผลติ และการตลาดหอยแครง เอกสารเศรษฐกิจการเกษตรเลขท่ี 88/2530 สาํ นกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 59 หนา ยทุ ธ ฮน่ั โสภา และขวญั ฤทัย ถนอมเกียรต.ิ 2529. บทปฏบิ ตั กิ าร : การเลี้ยงหอยแครง ในโครง การเรง รดั ผลติ พนั ธหุ อยแครง. สถานีประมงนา้ํ กรอยจงั หวัดสุราษฏรธ านกี องประมงนา้ํ กรอย กรมประมง. 39 หนา .

สริ ิ ทกุ ขว นิ าศ. 2526. การเลี้ยงหอยแครงในภาคใตของประเทศไทย. วารสารการประมง ปท ่ี 36เลมที่ 5. หนา 445-449. สริ ิ ทกุ ขว นิ าศ. 2528. การเล้ยี งหอยแครงในประเทศไทย. เอกสารเผยแพร ฉบับที่ 1/2528 สถาบนั เพาะเล้ยี งสตั วน ํ้าชายฝงจังหวดั สงขลา กรมประมง. 46 หนา. สพุ จน จงึ แยม ปน . 2539. ศกึ ษาการเล้ยี งและสรางแหลง พอแมพ นั ธุห อยแครง (Anadara granosa) ในพนื้ ที่จงั หวดั ตรัง. เอกสารวิชาการฉบับท่ี 36-2539 สถานีเพาะเลยี้ งสตั วน า้ํ ชาย ฝง จงั หวดั ตรงั กองเพาะเลี้ยงสตั วน ํ้าชายฝง กรมประมง. 9 หนา . อนนั ต สาระยา และคณะ. 2529. การทดลองปรับปรุงพ้นื ที่เลี้ยงหอยแครงบริเวณ ตาํ บลบาง ตะบนู จงั หวดั เพชรบรุ ี. เอกสารรายงาน/วิชาการ ฉบบั ที่ 49 งานนิเวศนวิทยา ฝา ยสาํ รวจแหลง เพาะเลยี้ ง กองประมงน้าํ กรอ ย กรมประมง. 17 หนา. ---------------------