การปลูกขิงแดง

ไมต ดั ดอกเขตรอ น เรื่อง \" การปลูกขิงแดง\" กองสงเสริมพืชสวน กรมสงเสริมการเกษตร การปลกู ขงิ แดง • ทว่ั ไปเกย่ี วกบั ขงิ แดง คณะผูแตง • อนกุ รมวธิ าน พวงเพญ็ ศิริรักษ • ลักษณะทางพฤษศาสตร วนิ ยั จะระนิล • การขยายพนั ธุ คณะผูจัดทํา • ปจ จยั การผลติ นายสมชาย สุคนธสงิ ห (ท่ปี รกึ ษา) • การเตรียมแปลง นายโอฬาร พทิ กั ษ • การปฏิบัติดูแลรักษา นางภาวนา อศั วะประภา • โรคและแมลง นายทวพี งศ สวุ รรณโร • การเกบ็ เกย่ี ว นายเศรษฐพงศ เลขะวัฒนะ • การปฏบิ ัติหลังการเกบ็ เกี่ยว นายอภชิ าติ สุวรรณ ขงิ แดง เปนพืชท่ีมีการปลกู ประดบั บา นเรอื นมานานแลว มกี ารดแู ลรกั ษางา ย สามารถเจรญิ เติบโตไดดีในสภาพดินทั่วไป ขยายพันธุไดดว ยหนอ และใหด อกตลอดป ขงิ แดงมชี อ ดอกทส่ี วยงาม สามารถบานอยูบนตน ไดน าน และมรี ปู ทรงของดอกทแ่ี ปลกกวา ไมด อกชนดิ อน่ื ๆ ประกอบกบั เมอ่ื นํามา ปกแจกัน พบวา มีอายุการปกแจกันที่เหมาะสม ทําใหเ ปน ทต่ี อ งการของผบู รโิ ภค ดงั จะเหน็ ไดจ าก วิวัฒนาการจากการปลกู เปน ไมป ระดบั บรเิ วณบา น มาเปน การปลกู เพอ่ื ตดั ดอกเปน การคา มากขน้ึ จาก ขอมูลการซ้ือขายทป่ี ากคลองตลาดพบวา มกี ารซอ้ื ขายขงิ แดงเปน ปรมิ าณ 2,000 ดอก/สัปดาห คดิ เปน มูลคา 10,000 บาท/สัปดาห และยงั พบวา มกี ารสง ออกบา ง แหลงพันธุที่ผลิตขิงแดง ปจจุบันจะพบในจังหวัดปริมณฑล ไดแก อ.บางกรวย จ.นนทบรุ ี อ. กระทุม แบน อ.บานแพว จ.สมทุ รสาคร อ.สามพราน จ.นครปฐม และอ.ทามว ง และกิ่ง อ. ดา นมะขามเตย้ี จ. กาญจนบุรี

2 อนกุ รมวธิ านอนกุ รมวธิ าน ชื่อวิทยาศาสตร : Alpinia purpurata (Vieill.) K. Schum. ชอ่ื พอ ง : Alpinia grandis Schum. ชอ่ื สามญั : ขงิ แดง, Red ginger วงศ : Zingiberaceae ถน่ิ กาํ เนดิ : ประเทศนวิ คาลโี ดเนยี , หมเู กาะโซโลมอน, ประเทศวานาวาตู และ พบตง้ั แตร ะดบั น้ํา ทะเล จนถงึ 650 เมตร ลกั ษณะทางพฤษศาสตร ตน ตนขิงแดงเปนพืชวงศเดียวกับขิงขา ซ่ึงมีลําตนใตดินเรียกวา เหงา (rhizome) มขี นาดสน้ั แตกสาขาทอดขนานไปกบั ผวิ ดนิ และ เปนท่ีสะสมอาหาร เหงา มสี แี ดง เสน ผา ศนู ยก ลาง 1-1.5 ซ.ม. สวน ลําตนเหนอื ดนิ เปน กาบใบทโ่ี อบซอ นกนั แนน เชนเดียวกับพวกกลวย สว นน้ี คอื ลําตนเทยี ม (pseudostem)ลําตน เหนอื ดนิ สงู 1-2 เมตร หากสมบูรณมากหรอื ขน้ึ อยใู นธรรมชาติ อาจสงู ถงึ 5 เมตร ขน้ึ อดั แนน เปน กอใหญ ใบ เปน รปู รบี รเิ วณ กลางใบกวาง แลว คอ ยๆ เรยี วไปหาปลายใบและฐานใบไมม กี า นใบ ผวิ ใบเกลย้ี งทง้ั ดา นบนและดา นลา ง ขนาดยาว 20-30 ซม. และกวา ง 5-8 ซม. ปลายใบแหลม ยาว ฐานใบเรยี วลาดเขา หากา นใบ เหน็ เสน กลางใบ ปรากฎชดั ทางดา นลา งของใบ ดอก ชอดอกจะออกทย่ี อดชอ ดอก ยาว ประมาณ 30 ซม. อาจยาวไดถึง 90 ซม. ประกอบดว ย กลบี ประดบั เรยี ง ซอนกันอยู กลบี ประดบั มสี แี ดงสด รปู ไข ปลายแหลม ขนาดยาว 3-4 ซม. และ กวาง 1.5-2.5 ซม. ดอกแทเ ปน รปู กรวยสขี าวขนาดเลก็ อยภู ายในกลบี ประดบั ไมคอยเห็นโผลอ อกมาเหนอื กลบี ประดบั ดอกแทมักเหย่ี วแหง ไปในเวลาอนั รวด เร็ว คงเหลอื แตร ว้ิ ประดบั ซง่ึ คงมสี สี ดอยเู ปน เวลานานทําใหข งิ แดง มีชอ ดอกทส่ี วยงาม ผล ผลของขงิ แดง เปน ชนดิ แคบซลู ผิวสีแดง ขนาดยาวประมาณ 3 ซม. เมลด็ มสี ี ดําความยาวประมาณ 3 มม. และมเี ปลอื กหมุ เมลด็ แขง็ พันธุ 1.Red ginger หรือขิงแดงทม่ี ปี ลูกอยทู วั่ ไป 2.Eileen Mcdonald หรอื ขิงชมพู (Pink ginger) มีกลีบประดบั สชี มพู ลกั ษณะชอ ดอกคลา ย ขงิ แดง 3.Jungle King มีกลีบประดบั สแี ดง ชอ ดอกจะมลี กั ษณะมน อว นกวา ขงิ แดง 4.Jungle Queen มีกลีบประดบั สชี มพจู าง ลกั ษณะชอ ดอกคลา ย Jungle King

3 5.Tahitian มีกลีบประดบั สแี ดง และมกั จะมชี อ ดอกแขนงจํานวนมาก แตกจากชอดอกหลัก ทาํ ใหม ี ลักษณะเปนชอใหญ 6.Kimi เปนพันธุท ี่เกิดจากการเพาะเมล็ดของขิงชมพู กลบี ประดบั มสี ชี มพเู หลอื บแดง สวยงาม มากลักษณะชอ ดอกคลา ยขงิ แดง การขยายพนั ธุ 1. ใชเ มลด็ พบวาขงิ แดงตดิ เมลด็ ไดย ากในประเทศไทย ดังนั้นผูปลูกเล้ียง จะตองหม่ันสังเกตดอกแหงถาตองการเก็บ เมล็ดพันธุ ควรเพาะเมลด็ ในวสั ดเุ พาะทค่ี ณุ สมบตั เิ ปน กรดเลก็ นอยระบายนํ้าดี และกลบดว ยวสั ดเุ พาะบาง ๆ เวลาการงอก ของเมล็ดไมแนน แตงอกเร็วเม่ือเปรียบเทียบกับเมล็ดธรรม รักษา 2. ใชต ะเกยี ง (Aerial offshoots) ชอดอกของขงิ แดงเมอ่ื แกจ ะสรา งตะเกยี ง หรอื หนอ เลก็ ๆ ที่ โคนกลีบประดับ สามารถแยกตะเกียงออกจากชอดอกและปลูกไดทันที แตจะใหผลดีถาตะเกียงมาชําให เกดิ รากกอ น โดยจะมกี ารสรา งราก 4-8 สัปดาหห ลงั การชํา 3. การแยกหนอ (Division) ก่ิงหนอใหมจ ะเกดิ ทส่ี ว นบนของเหงา ของตน แม การแยกหนอมัก ทําโดยใชหนอ ที่ไมแกเ กินไปนกั ใหม สี ว นของเหงา ยาวประมาณ 5 นว้ิ และสว นของตน เทียมยาว 8-12 นว้ิ แลวนํามาปกชําในกระบะชํา หรอื ถงุ พลาสตกิ ปจ จยั การผลติ แสง ขิงแดง เจรญิ เตบิ โตและใหด อกทม่ี คี ณุ ภาพดใี นทม่ี รี ม เงา ดงั นน้ั ในการปลกู ขงิ แดงจําเปน จะ ตองปลกู ภายใตโ รงเรอื นพรางแสงดว ยซาแรน ซ่ึงแสงทเ่ี หมาะสมในการปลกู ขงิ แดง จะอยปู ระมาณ 50-70 เปอรเ ซน็ ต หรอื อาจปลกู เปน พชื แซมในสวนไมย นื ตน กไ็ ด

4 การเตรยี มแปลงปลกู 1. การเตรยี มแปลง มี 2 แบบ คอื พน้ื ทด่ี อน ทําแปลงแบบทํารอ งใหล กึ ประมาณ 20 เซนตเิ มตร กวาง 2-3 ม. ความยาวตาม ขนาดของพน้ื ท่ี แตล ะแปลงหา งกนั 1.5 เมตร พน้ื ทล่ี มุ การทาํ แปลงโดยการทําคนั รอ งขดุ คนู ้ําลกึ 1 เมตร กวาง 1 เมตร ทําแปลงปลกู กวา ง 1.5 เมตร ความยาวตามพน้ื ท่ี และทําคนั ขอบแปลงโดยรอบแปลงสงู 20 เซนตเิ มตร ทําการเตรยี ม แปลงปลูกโดยไถพรวนตากดิน 5-7 วัน ใสปยุ คอกผสมแกลบดิน ในแปลงปลกู เพอ่ื เพม่ิ อนิ ทรยี ว ตั ถใุ ห กับดิน และใชปูนขาวอตั รา 100 กิโล กรมั ตอ ไร เพอ่ื ปรบั ปรงุ ดนิ 2. ระยะปลกู ระยะปลูกที่เหมาะสม 1 x 1 ม. ขิงแดงโดยใชห นอ พนั ธปุ ลกู หลุมละ 1 ตน หรือใชหนอที่ชําจนแตกกอแลว ปลกู หลมุ ละกอ จากนน้ั กลบดนิ ใหแ นน และใชหลักปก ผูกติดกับตน เพื่อ ไมใ หต น ลม แลว รดน้ําใหชุม การปฏบิ ตั ดิ แู ลรกั ษา การใหป ยุ การใหปุยไมจําเปน ตอ งใหป ยุ เคมมี าก เนอ่ื ง จากการตอบแทนในการใหผลผลิตตอการใหปุยเคมไี ดนอ ย แต อยางไรกต็ ามยงั มคี วามจําเปน ตอ งใหป ยุ เคมแี กข งิ แดง โดยใหปุย สูตรทม่ี อี ตั ราสว น 1:1:1 ปล ะ 2 ครง้ั ๆ ละ 50 กก./ไร ใหรวม กับปุยคอกจะทําใหข งิ แดงใหด อกดกและมคี ณุ ภาพดอกดขี น้ึ การใหน ้ํา ขิงแดงเปน พชื ทต่ี อ งการความชน้ื ในดนิ สงู ดงั นน้ั จงึ จําเปน ตอ งใหน้ําอยางเพียงพอ วธิ กี ารใหน ้ําอาจใหน ้ําแบบทว มแปลงปลกู สําหรับแปลงปลูกที่เปน ที่ดอนโดยให 3-5 วนั ตอ ครง้ั ทล่ี มุ ใหน ้ําโดยการใชเ รอื รด 1-2 วัน/ครง้ั หรือโดยสังเกตจากความช้ืน ดนิ การปอ งกนั กําจัดวัชพืช วัชพืชจะรบกวนมากในชวงแรกๆ เทา นน้ั หลงั จากอายุ 1 ป ไปแลวขิงแดงจะเจริญโตเต็มที่ ทาํ ให วัชพชื ไมส ามารถเจรญิ เตบิ โตได การตดั แตง สวนใหญจะมีการตดั แตง ตน พรอ มกบั การตดั ดอก โดยการตดั ดอกชดิ โคนตน เหนอื ดนิ ประมาณ 2-3 นว้ิ

5 โรคและแมลง ไมพบโรคที่กอใหเกิดความเสียหายกับขิงแดง แตอาจพบแมลงที่เขาทําลายดงั น้ี 1. เพลย้ี แปง เกิดจากการปลกู ขงิ แดงใกลก บั แปลงปลกู กลว ยหรอื พชื อน่ื ทเ่ี ปน พชื อาศัยของเพลี้ยแปง เพลี้ยจะ เขา ทําลายดอก เกษตรกรควรใชวิธีการตัดดอกที่ถูกทําลายทิ้ง หรอื สารเคมปี อ งกนั กําจดั แมลง เชน ฟูรา ดาน 3 จี อะโซดริน เดลดรนิ ฟอสซ เปน ตน 2. หนอนเจาะลําตน หนอนเจาะลํ าตนจะเขาทํ าลายโดยกินไสของตนขิงแดงที่ยังไมใหดอกทํ าใหยอดแหงตาย เกษตรกรควรตัดตนท่ีถูกทําลายมาผาเอาหนอนที่อยูภายในลําตนมาทําลาย และใชสารเคมีปองกัน กาํ จดั แมลงฉดี พน เชน ฟอสซ แลนเนท คาราเต เปน ตน การเกบ็ เกย่ี ว โดยตัดดอกทบ่ี านแลว ประมาณ 70-80% ของชอ ดอก โดยใชม ดี คม ๆ ตดั โคนตน เหนอื ดนิ ประมาณ 2-3 นว้ิ การปฏบิ ตั หิ ลงั การเกบ็ เกย่ี ว เมื่อตัดดอกขิงแดงแลวใหนําดอกแชลงในอางน้ําท่ีมีน้ําสะอาดและทําความสะอาด ตัดใบให เหลือ 3-4 ใบ ตดั กา นใหย าว 1 ม. สําหรบั ดอกขนาดใหญ และดอกขนาดกลาง สว นดอกเลก็ มกั ตดั กา นใหยาว 50-70 ซม. แลวนํามามดั เปน กําๆ ละ 10 ดอก สําหรบั การคดั ขนาดดอกนน้ั จะคดั ตาม ขนาด ดงั น้ี เกรด A ชอ ดอกยาว 6 นว้ิ ขน้ึ ไป กานชอ ดอกยาว 1 เมตร เกรด B ชอ ดอกยาว 4-5 นว้ิ กานชอ ดอกยาว 1 เมตร เกรด C ชอ ดอกยาว 2-3 นว้ิ กา นชอ ดอกยาว 0.5-0.7 เมตร อายกุ ารปก แจกนั ไดมีการศึกษาคน พบวา ความยาวของตน ทต่ี ดิ กบั ชอ ดอกนน้ั มผี ลตอ อายกุ ารปก แจกนั ดงั น้ี กา นยาว 50 ซม. มีอายกุ ารปก แจกนั 2 สัปดาห กา นยาว 100 ซม. มีอายกุ ารปก แจกนั 3-5 สัปดาห กา นยาว 150 ซม. มีอายกุ ารปก แจกนั 4-6 สัปดาห

6 และ Jjia (1988) ยังพบวาการใชกรด ซติ รกิ (Citric acid: 5 UM) สามารถยดื อายกุ ารปก แจกันดอกขงิ แดง (กา นยาว 40 ซม.) จาก 4 วัน เมอ่ื แชใ นน้ํากลน่ั เปน 13.5 วัน เมอ่ื ผสมกรดซติ รกิ ณ อณุ หภูมิ 24-24 องศาเซลเซยี ส การขนสง จะมีการขนสง ดอกขงิ แดงโดยแชก า นชอ ดอกขงิ แดงในถงั น้ํา ทว่ี างไวห ลงั รถบรรทกุ เลก็ สง พอ คา หรือมพี อ คา มารบั ซอ้ื ถงึ สวน ตนทนุ การผลติ ในการผลิตขงิ แดง 1 ไร สามารถประมาณการตน ทนุ การผลติ ไดด งั น้ี รายการ เปน เงนิ (บาท) คา พนั ธุ จํานวน 1,280 ตน ๆ ละ 10 บาท เปน เงนิ 12,800 คา เตรยี มดนิ 1,000 คาแรงงาน 4,500 คา ปยุ คอก 2,000 คา ปยุ เคมี 1,000 คาสารเคมี 800 รวม 22,100 ผลผลติ ตอ ไร สามารถตัดดอกขงิ แดงโดยแบง ตามขนาดดอกไดด งั น้ี คอื ดอกเล็กจํานวน 67,200 ดอก/ป ดอกใหญแ ละดอกกลางจํานวน 48,000 ดอก/ป การจาํ หนา ยผลผลติ สวนใหญจะมีจําหนา ยขงิ แดงแกพ อ คา ปากคลองตลาดโดยแบง ตามขนาด ดงั น้ี ดอกเล็กจํานวน 67,200 ดอก/ป ดอกใหญและดอกกลางจํานวน 48,000 ดอก/ป ดอกเลก็ 2-3 บาท ดอกเลก็ 2-3 บาท ดอกกลาง 4-5 บาท ดอกใหญ 8-10 บาท ปจจุบันมีเกษตรกรสง ออกดอกขงิ แดงบา งแตไ มม ากนกั เนอ่ื งจากพน้ื ทก่ี ารปลกู ขงิ แดงยงั มนี อ ย ผลผลิตยังไมมากเพียงพอที่จะปอนตลาดอยางสมํ่าเสมอ สว นการบรโิ ภคภายในประเทศของขงิ แดงนน้ั มี เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ดงั จะเหน็ ไดจ ากการทร่ี า นดอกไม และโรงเรยี นสอนจดั ดอกไม มกี ารใชด อกขงิ แดงมาก ข้ึน แตเกษตรกรยงั ขาดขอ มลู ดา นการตลาด สว นผูซ อ้ื มักจะไมทราบแหลงผลิต ทําใหผูผลิตและผูบริโภค ไมพบกันท้ังทค่ี วามตอ งการใชข งิ แดงมเี พม่ิ ขน้ึ ทาํ ใหเ กษตรกรไมก ลา ตดั สนิ ใจในการขยายพน้ื ทก่ี ารผลติ มากนัก เน่ืองจากขงิ แดงยงั มพี นั ธอุ น่ื ๆ ทม่ี รี ปู รา งลกั ษณะ และสแี ตกตา งกนั บา งเกษตรกร อาจอาศยั ความหลากหลายของพนั ธนุ เ้ี ปด ตลาดขงิ แดงเพม่ิ ขน้ึ ไดอ กี ดว ยในอนาคต จดั ทาํ เอกสารอิเล็กทรอนิกสโดย : สาํ นกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร