การเลี้ยงนกอีมู

การเลี้ยงนกอมี ู •! คาํ นาํ โดย •! ลกั ษณะของนกอมี ู ศริ พิ นั ธ โมราถบ •! โรงเรือนและสถานที่ตั้งฟารม สวสั ด์ิ ธรรมบตุ ร •! การใหผ ลผลติ ไสว นามคณุ •! การจบั นกอมี ู กองปศสุ ตั วส มั พนั ธ กรมปศสุ ตั ว •! สรุปขอ มลู เกย่ี วกบั นกกระจอกเทศและ กระทรวงเกษตรและสหกรณ นกอมี ู จดั ทําเอกสารเผยแพรโ ดย : สาํ นกั สงเสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร คาํ นาํ นกอีมู (EMU OR KALAYA) มีช่อื ทางวิทยาศาสตรว า Dromaius novaehollandiae เปน สตั ว ประเภทนกท่ีบินไมได และมีขนาดใหญเปนอันดับสองรองจากนกกระจอกเทศมีถิ่นกําเนิดอยูใน ประเทศออสเตรเลีย ปจจุบันหลายประเทศไดหันมาในใจตั้งฟารมนกอีมูกันมาก เนื่องจากนกอีมูให ประโยชนห ลายอยา งคอื เนอ้ื รสชาดดคี ลา ยเนอ้ื ววั แตโ คเสลเตอรอลตา่ํ กวา นา้ํ มนั ใชเ ปน สว นประกอบใน เคร่ืองสําอางค และยาบางชนดิ ไขม สี สี รรสวยงาม สําหรับในประเทศไทยก็มีการเลี้ยงนกอีมูกนั หลายแหง แตส ว นใหญจ ะเลย้ี งเพอ่ื เปน สตั วส วยงาม ตามสวนสาธารณะตางๆ เทา นน้ั และในขณะเดยี วกนั กม็ ผี ทู ส่ี นใจจะตง้ั ฟารม เลย้ี งนกอมี กู นั มาก ดงั นน้ั หนังสือคําแนะนําการเลี้ยงนกอีมูเลมน้ี จึงจัดพิมพขึ้นเพื่อใหเปนแนวทางในการจัดตั้งฟารมการเลี้ยงดู เทาน้ันขอมูลตา งๆ อา งองิ มาจากตา งประเทศ แตอ ยา งไรกต็ ามปจ จยั ในการผลติ ทส่ี ําคญั ตา งๆ ที่จะตอง คํานงึ ถงึ อยตู ลอดเวลา คอื การจดั การดา นการตลาดทแ่ี นน อนและมปี ระสทิ ธภิ าพ การจดั หานกอมี พู นั ธดุ แี ละมปี ระสทิ ธภิ าพในการผลติ สงู การจัดหาอาหารที่มีคุณภาพและเหมาะสม

การเลย้ี งนกอมี ู 2 การจดั ระบบการใหแ สงสวา งอยา งถกู ตอ ง การจดั การเลย้ี งดอู ยา งดี กรมปศุสัตวหวัง วา คาํ แนะนําเบอ้ื งตน นค้ี งจะเปน ประโยชนแ กท า นไดบ า ง หากสนใจขอราย ละเอียดเพิ่มเติมไดที่ กองบํารงุ พนั ธสุ ตั ว กรมปศสุ ตั ว พญาไท กรงุ เทพฯ 10400 หรือ โทรศพั ท หมายเลข 02-2251315 ลกั ษณะของนกอมี ู คลายนกแตบ นิ ไมได ขนาดโตเตม็ ทส่ี งู ประมาณ 1.50 เมตร น้าํ หนกั ประมาณ 30-50 กิโลกรัม โดยตัวเมียจะโตกวาตัวผู สีขน ขนจะหยาบ แขง็ สนี า้ํ ตาลเทาตลอดลาํ ตวั โตเต็มที่หัวจะมีสีฟาเขม แตเ มอ่ื โตขน้ึ ลาย ดังกลาวจะหายไป สว นลกู นกอมี จู ะมขี นสนี า้ํ ตาลเขม และมลี ายทางสขี าวพาดตลอดลําตวั ปาก ขา เทา จะมสี นี า้ํ ตาลเขม ถงึ ดาํ เทา มขี นาดใหญแ ละมนี ว้ิ เทา ขา งละ 3 นว้ิ ยน่ื ไปขา งหนา (ไมม นี ว้ิ หลงั ) กระดูกหนา อกแบนราบคลา ยหนา อกคน ไมเ ปน สนั (Keel) วง่ิ ไดเ รว็ 50-60 กโิ ลเมตรตอ ชว่ั โมง โรงเรือนและสถานที่ตั้งฟารม นกอีมู เปนสัตวท่ีอาศยั อยใู นแถบทม่ี อี ากาศรอ น และแหง สามารถเลย้ี งไดท ง้ั แบบปลอ ยตาม ธรรมชาติ (Natural Conditions) และเลย้ี งขงั ในโรงเรอื น(Intensive Rearing) แตก ารเลย้ี งขงั และจดั บริเวณภายนอกใหเ ดนิ เลน จะชวยใหก ารจัดการเล้ียงดสู ะดวกและควบคมุ โรคไดงา ย ดงั นน้ั การเลอื ก สถานท่ีและการวางผังจัดต้ังฟารมจึงเปนสิ่งสําคัญอยางยิ่งโดยโรงเรือนท่ีจะกอสรางก็จะตองคํานึงถึง ลักษณะและขนาดของโรงเรอื นจะตอ งเหมาะสมกบั สภาพอากาศ สง่ิ แวดลอ ม อายขุ องนกอมี ู การจัดการ เล้ียงดูและสามารถปอ งกนั ศตั รู แดด ฝน ไดเ ปน อยา งดี

การเลย้ี งนกอมี ู 3 โรงเรือนเลย้ี งนกอมี สู ามารถแบง ไดต ามอายตุ า งๆ ดังนี้ ลูกนกอมี ู อายุ 0-12 สปั ดาห ขนาดและพน้ื ท่ี ลูกนกอมี อู ายุ 0-4 สัปดาห ใชพื้นที่ 3 ตวั ตอ ตารางเมตร และเลย้ี งเปน ฝงู ไดไมเกิน 25 ตวั อายุ 5-12 สัปดาห ใชพื้นที่ 3 ตวั ตอ ตารางเมตรและจะตอ งเพม่ิ พน้ื ทด่ี า นนอกไวใ ห นกอีมูว่ิงเลนอกี ตวั ละ 5 ตารางเมตร จะเลย้ี งเปน ฝงู ไดม ากไมเ กนิ 100 ตวั พื้นที่โรงเรือน จะตองเรยี บและไมมเี ศษวสั ดตุ กหลน เชน ตะปู ลวด เศษผา เปน ตน เพราะลกู นกอีมูอาจจกิ กนิ และเปน อนั ตรายได วสั ดรุ องพน้ื จะตองออ นนมุ โดยจะตอ งหมน่ั ตรวจสอบอยา งสมา่ํ เสมอ ถาเปยกหรือจับกันเปน แผนกอนหรือจะตอ งรบี แกไ ขโดยเรว็ และไมค วรปลอ ยใหล กู นกอมี เู ดนิ บนพน้ื คอนกรตี หรอื พน้ื ลวด แสงและความเขม ของแสง ลูกนกอีมูตอ งการแสงอยา งนอ ยวนั ละ 8 ชั่วโมง ถาใหแสงมากกวา วนั ละ 16 ชั่วโมง จะทาํ ใหล กู นกเจรญิ เติบโตอยางผิดปกตหิ รอื พิการ ลูกนกอีมูอายุ 4 วนั แรก ตอ งการความเขม ของแสงประมาณ 40 ลักษ (Lux) หลงั จากนน้ั ให ลดลง แตต อ งไมน อ ยกวา 20 ลักษ (Lux) จนครบ12 สัปดาห ระบบระบายอากาศ ภายในโรงเรือนจะตอ งมกี ารหมนุ เวยี นอากาศเปน อยา งดี เพอ่ื ใหส ามารถ ระบายความรอนหรอื อากาศเสยี ออกไป เชน กา ซแอมโมเนยี คารบ อนไดออกไซด เปน ตน ระดบั ของ แอมโมเนยี ในโรงเรอื นจะตอ งนอ ยกวา 20 ppm. ลูกนกอมี รู นุ อายุ 12 สปั ดาห ถงึ 6 สปั ดาห พ้ืนท่ีบริเวณโรงเรือนตวั ละครง่ึ ตารางเมตรและทว่ี ง่ิ เลน อกี ตวั ละ 40 ตารางเมตรโดยจะสามารถ เลี้ยงเปนผูใหญไมเกิน 250 ตวั นกอมี ู อายุ 6-18 เดอื น พ้ืนท่ีท่ีใชเ ลย้ี งประมาณตวั ละ 60 ตารางเมตร นกอมี หู นมุ สาว อายมุ ากกวา 1 ป จะเลย้ี งรวม กันเปนฝูงไดไมเกิน 16 ตวั และใชพื้นที่ 625 ตารางเมตร นกอีมู พอ -แม พนั ธุ พอ-แมพันธุ 1 คู จะใชพื้นที่ 400 ตารางเมตร เปน อยา งนอ ย โรงเรอื นจะตอ งมรี ะบบระบายนา้ํ เปนอยางดี โดยเฉพาะในชว งฤดฝู น เพอ่ื ปอ งกนั ไมใ หค อกชน้ื แฉะซง่ึ นกอมี ไู มช อบ

การเลย้ี งนกอมี ู 4 อาหารสําหรบั นกอมี ู การใหอ าหารนกอมี ู จะใชอ าหารไกไ ขร ะยะตา งๆ แตจะตอ งเสรมิ แรธ าตบุ างชนดิ เพื่อให เหมาะสมกบั ขนาด และความตองการของนกอมี แู ตล ะอายซุ ง่ึ จะแบง ความตอ งการอาหาร อาหารของ นกอีมูออกตามชว งอายไุ ด ดงั น้ี ลูกนกอมี ู อายุ 0-12 สปั ดาหใ ชอาหารลูกไกไขทม่ี ีโปรตีน 18-20% พลงั งาน 2,800-3,000 กิโลแคลอรี่ แตต อ งไมเ สรมิ อาหารเยอ่ื ใยอน่ื ๆ ใหอ าหารครง้ั ละนอ ยๆ แตบอยๆ ครง้ั อาหารนกอมี ู รุน อายุ 12 สัปดาหถึง 18 เดอื น ใชอ าหารไกไ ขร นุ ทม่ี โี ปรตนี 14-15 % พลงั งาน 2,700-2,800 กโิ ลแคลลอร่ี ใหก นิ วนั ละตวั ละ 300-400 กรัม และเสริมดวยหญาหรือผัก บา ง อาหารนกอมี พู อ -แมพันธุ ใชอาหารไกไขระยะไขที่มีโปรตีน 16% ใหก นิ วนั ละตวั ละ 600กรัม และเสริมดวยหญาหรือผักแคลเซียม 3% ฟอสฟอรสั 0.7% ไลซนี 0.7% เมธไทโอนนี 0.32% นํา้ จะตองมีใหน กกนิ อยา งเพยี งพอและควรตรวจสอบคณุ ภาพของน้ําทใ่ี ชเ ลย้ี งนกอมี ดู ว ย การผสมพนั ธุ ทั้งเพศผูและเพศเมีย จะใชผสมพนั ธเุ มอ่ื อายุ 2 ป ในอตั ราสว นเพศผู 1 ตวั ตอ เพศเมยี 1 ตวั เน่ืองจากนกอีมูเปน สตั วท ม่ี ฤี ดกู าลในการผสมพนั ธ(ุ Breeding Season) โดยตัวผูและตัวเมียจะจับคูกัน ผสมพันธุ แมน กอมี จู ะออกไขเ ปน ตบั (Clutch) เหมอื นไกพ น้ื เมอื ง ตบั ละ 5-12 ฟอง ไขห นกั ฟองละ 500-700 กรัม เมอ่ื แมน กอมี อู อกไขแ ลว พอนกอีมูจะทาํ หนาที่ฟกไข ซง่ึ ใชเ วลาฟก นาน 56 วัน อีกทั้ง ยังกกและเลี้ยงดูลูกนกอีมูดวย การฟก ไขน กอมี ู ไขนกอมี ทู ีจ่ ะนาํ มาฟก จะตอ งมาจากพอ แมน กทส่ี มบรู ณ แข็งแรงและไดทาํ การผสมพนั ธกุ นั แลว โดยไขที่จะฟกไมควรเก็บไวนานเกิน10 วัน เพราะถาเก็บไวนานจะทาํ ใหแนวโนมที่จะฟกออกตํ่าลง และ ควรเก็บไวในที่มีอุณหภูมิ 20-22 Cํ ความชื้นสัมพัทธ60-65 เปอรเ ซน็ ต ไขน กทเ่ี กบ็ ไวน านกวา 7 วัน

การเลย้ี งนกอมี ู 5 ควรจะทําการกลับไขอยางนอยวันละครั้ง เพ่ือปองกันไมใชเช้ือติดเยื่อเปลือกไข ไขท่ีนําเขาฟกควรมี ขนาด 500 กรัม โดยจะใชเวลาฟกไข 56 วัน วธิ กี ารฟก ไขม ี 2 วิธี ใหพอนกฟก โดยพอ นกจะฟก ไขไ ดค รง้ั ละ 15-20 ฟอง ใชตูฟกไข ไขที่จะนาํ มาฟก หากนํ้าออกมาจากหอ งเกบ็ ไขท ค่ี วบคมุ อณุ หภูมจิ ะตอ งนําออก มาวางไวใ นหอ งทอ่ี ณุ หภมู ปิ กตเิ สยี กอ นอยา งนอ ยไมต า่ํ กวา6 ชั่วโมง (preheat) แลว จงึ นาํ เขา ตฟู ก อุณหภูมิและความชื้น อุณหภูมิที่ใชฟกไข คือ 35.25 + 0.15 ํC (95.45+0.27 ํF) ความชน้ื สัมพัทธ 45% (25 Cํ หรือ 77-78 ํF) ถาอุณหภูมิและความช้ืนสูงข้ึน จะทําใหเวลาในการฟก นอ ยลงในขณะเดยี วกนั ถา อุณหภูมิและความชน้ื ต่าํ ลง จะเพม่ิ เวลาในการฟก ใหน านยง่ิ ขน้ึ การที่จะนาํ ไขช ดุ ใหมเ ขา ฟก จะตอ ง นําไขชดุ ใหมไ วใ นถาดชน้ั บนของตแู ลว ยา ยไขเ กา ไวถ าดชน้ั ลา ง การรมควนั ควรจะทาํ การรมควนั ไขฟ ก 3 ครง้ั คอื กอ นการนาํ เขา หอ งเกบ็ ไขเ พอ่ื รอเขา เครอ่ื งฟก ระหวางฟกไข หลงั จากนาํ เขา ตฟู ก ไปแลว อยา งนอ ย 3 วัน กอนยายจากตูฟก (Setter) ไปตูเกิด(Hatcher )รมควนั ดว ยกา ซฟอรม ลั ดไี ฮด ในอตั รา สวนระหวา งฟอรม าลนิ 40 % จาํ นวน 40 ซีซีกับดางทับทิม (KMnO4) 20 กรัม ตอ พื้นท1่ี 00 ลกู บาศก ฟุต เปน เวลา 20 นาที การกลับไข ควรกลับไขอ ยา งนอ ยวนั ละ 3 ครง้ั และควรตรวจดอู ณุ หภมู แิ ละความชน้ื ของตฟู ก เปน ประจาํ ทุกวันอยา งนอ ยวนั ละ 2 ครง้ั สาํ หรบั การฟก ไขโ ดยพอ นกอมี พู อ นกกลบั ไขป ระมาณวนั ละ 9 ครง้ั การกกลกู นกอมี ู ใหติดไฟเครื่องกกกอนที่จะนาํ ลกู นกอมี ลู งกกประมาณ 3-4 ชั่วโมง โดยตั้งอุณหภูมิไวที่ 27-28 ํC และใชอ ณุ หภมู ขิ นาดนต้ี ดิ ตอ กนั ไปในระยะสปั ดาหแ รกของการกก ที่ใหนํ้า ใหอาหาร จะตอ งมเี พยี งพอกบั จาํ นวนลกู นกอมี แู ละสอนใหล กู นกรจู กั ทใ่ี หน า้ํ เม่ือลูกนกอมี เู ขา กกเรยี บรอ ยแลว ใหอ าหารลกู นกครง้ั ละนอ ย ๆ แตบ อ ย ๆ ครง้ั ใหแ สงสวา งในโรงเรอื นตลอด 24 ชั่วโมง ในระหวา ง 2 สัปดาหแรก ระยะเวลาในการกกลกู นกอมี ปู ระมาณ 6-8 สัปดาห ซง่ึ อาจมากหรอื นอ ยกวา น้ี ขน้ึ กบั สภาพอากาศภายนอก และความแขง็ แรงของลกู นก ลดอุณหภูมใิ นการกกหลงั สัปดาหที่ 3 ลงเหลอื 20-25 Cํ และกกดว ยอุณภมู นิ จ้ี นครบ

การเลย้ี งนกอมี ู 6 6-8 สัปดาห การใหผ ลผลติ นกอมี จู ะนยิ มนําไปเขา โรงงานแปรรปู เมอ่ื อายุ 50 สัปดาห ที่นาํ้ หนกั 30-35 กิโลกรัม ซึ่งจะให ไดผลผลติ ตา งๆ ดงั น้ี อายุ (สปั ดาห) 30 40 50 60 นํ้าหนกั มชี วี ติ (กก.) 24.2 28.7 33.2 39.4 นํ้าหนกั ซาก (กก.) 14.7 19.5 22.2 27.8 (%) 60.7 67.9 66.9 70.6 ไขมัน (กก.) 2.0 3.1 3.9 7.7 (%) 13.6 15.9 17.5 27.5 นํา้ หนกั เนอ้ื (กก.) 8.6 11.4 12.5 14.0 (%) 58.8 58.4 55.8 50.1 กระดูก (กก.) 3.6 4.0 4.7 4.9 (%) 24.5 20.5 21.4 17.9 คอ (กก.) 0.6 0.8 1.0 1.0 หนงั (ตร.เมตร) 0.46 0.57 0.7 0.6 เล็บ (เลบ็ ) 6.0 6.0 6.0 6.0 นอกจากน้ียังมไี ขไ มม เี ชอ้ื หรอื ไขท ฟ่ี ก ไมอ อก เพอ่ื ใชใ นการวาดรปู หรอื แกะสลกั และขนนกซง่ึ ใช ประดบั เสอ้ื ผา การจบั นกอมี ู การจะจับนกอีมูเพ่ือการขนยาย หรือการรักษาจะตองมีกรงสําหรับจับโดยเฉพาะแยกจาก โรงเรือนอ่ืนและออกแบบใหเหมาะสมโดยจะตอ งไมใ หญห รอื เลก็ เกนิ ไปความสงู ประมาณ 1.50 เมตร และควรจะสรา งจากไมเ พอ่ื ปอ งกนั การขดู ขดี ใหน กอมี เู ปน แผล ซึ่งจะทาํ ใหหนังเสียหายและมีผลตอราคา ดวย ในการจบั นกอมี จู ะตอ งทาํ อยา งออ นโยนเพอ่ื ปอ งกนั นกอมี ตู น่ื ตกใจ

การเลย้ี งนกอมี ู 7 การขนยายนกอีมู รถบรรทกุ ทจ่ี ะใชข นยา ยจะตอ งแบง ออกเปน ชอ งเลก็ ๆ ตามขนาดและนา้ํ หนกั ของนกอีมูที่จะขนยา ย ความสงู ของไมท ใ่ี ชก น้ั แตล ะชอ ง จะตอ งสงู 1.00-1.50 เมตร ปรมิ าณในการ ขนยายตามตารางตอ ไปน้ี นํ้าหนกั นกอมี ู (กก.) จํานวนนกอีมู (ตวั /ตร.เมตร) นอ ยกวา 7 8 25-30 3 35-45 2 สําหรบั การขนยา ยนกอมี ทู อ่ี ายมุ ากกวา 6 เดอื น หรอื นา้ํ หนกั ตง้ั แต 25 กโิ ลกรมั ขน้ึ ไป จะตอ ง คลุมผาใหภายในมืด เพ่ือไมใหมองเห็นภายนอกตัวรถบรรทุกแตท้ังน้ีภายในจะตอ งมอี ากาศถา ยเทได สะดวกพ้ืนรถบรรทกุ จะตอ งปดู ว ยวสั ดรุ องพน้ื ทอ่ี อ นนมุ เพอ่ื ปอ งกนั ไมใ หน กอมี บู าดเจบ็ จากการเดนิ ทาง ตัวอยา ง คุณคาของอาหารสําหรบั นกอมี ู อายุ 0-3 เดอื น โภชนะ ปริมาณความตองการ โปรตีน (%) 20-22 พลงั งาน (กโิ ลแคลอร/่ี กก.) 2,250-2,350 เยอ่ื ใย (%) 8-10 ไลซนี (%) 1.0-1.2 แคลเซียม (%) 1.2-1.6 ฟอสฟอรสั (%) 0.8

การเลย้ี งนกอมี ู 8 สรุปขอ มลู เกย่ี วกบั นกกระจอกเทศและนกอมี ู นกกระจอกเทศ นกอมี ู 1.! สขี นเพศผู ลําตัวมีขนสีดํายกเวน ปลายปก ทั้งเพศผูและเพศเมีย จะมีขนหยาบ เพศเมยี และขนหางสขี าว แข็ง สีน้ําตาลเทาแตบริเวณลาํ คอ 2.! ขนาด ลาํ ตวั มขี นสนี า้ํ ตาลเทา ยกเวน จะมีขนสีขาวเปนวงแหวนรอบลํา สูง (ซม.) นา้ํ หนกั (กก.) ปลายปก และขนหางจะมีขนสี คอตัวเมียใหญกวาตัวผู 3.! นว้ิ เทา ออนกวา 4.! อายเุ รม่ิ ไข 5.! ฤดผู สมพนั ธุ 175-270 150-180 6.! อัตราสว นผสมพนั ธุ 100-165 40-60 ขา งละ2นว้ิ ขา งละ 3 นว้ิ (ตัวผู : ตวั เมยี ) 7.! การใหผลผลติ 2 3 ฤดหู นาว ฤดหู นาว ไข (วัน/ฟอง) 1:2-3 8.! ปริมาณไขเ ฉลย่ี ตอ ป (ฟอง) 1:1 9.! ขนาดโรงเรอื น พอ-แมพันธุ (เมตร) 23 10.!ระยะเวลาฟก ไข (วัน) 11.!การใหผ ลผลิต 55 30 15X60 12X25 อายุ (เดอื น) หนัง (ตร.เมตร) 42 56 เนื้อ (กก.) ขน (กก.) 12-24 14-14 นา้ํ มนั (ลติ ร) 1.3 0.7 55-60 12-15! 1.5-2 0.75 - 4.-5 12.!นา้ํ หนกั ไข (กรัม) 900-1,450 500-700 13.!ระยะการใหผลผลิต (ป) 40-50 7-12 จัดทําเอกสารอเิ ลก็ ทรอนกิ สโ ดย : สํานักสงเสรมิ และฝก อบรม มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร