การเลี้ยงเป็ด

เอกสารเผยแพร อนั ดบั ท่ี 45 โดย ผศ.กระจา ง วสิ ทุ ธารมณ ภาควชิ าสตั วบาล คณะเกษตร มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร พิมพเ ผยแพรโ ดย ศูนยสง เสรมิ และฝก อบรมการเกษตรแหง ชาติ สํานกั สง เสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร จัดทําโอมเพจโดย : สํานกั บรกิ ารคอมพวิ เตอร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร จดั ทําเอกสารเผยแพรโดย : สาํ นกั สงเสรมิ และฝก อบรม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร สารบัญเนื้อหา ประโยชนข องการเลย้ี งเปด ……………………………. 1 พนั ธเุ ปด ……………………………. 1 โรงเรือนเปด ……………………………. 5 อุปกรณใ นการเลย้ี งเปด ……………………………. 6 การเตรยี มตวั ……………………………. 10 การเลย้ี งดเู ปด ……………………………. 11 สตู รอาหารเปด ……………………………. 12 โรคเปด ……………………………. 14

เพื่อใหไข เนอ้ื เปน อาหาร ชวยเพิ่มรายได ประหยัดทุน สามารถใชท ด่ี นิ และแหลง น้ําใหเปน ประโยชนมากข้ึน ใชเศษผัก เศษอาหารและปลาเปด ใหเ ปน ประโยชนไ ด ไดม ลู เปด เปน ปยุ เปด ทเ่ี ลย้ี งกนั อยทู ว่ั ไปมี 2 ประเภท คอื เปด พนั ธไุ ข เปด พนั ธเุ นอ้ื 1. เปด พนั ธไุ ข 1.1 พันธุกากีแคมเบลล พฒั นาพนั ธใุ นประเทศองั กฤษ จนไดเ ปน เปด พนั ธทุ ใ่ี หไ ขด ก ที่สุดในโลกพนั ธหุ นงึ่ โดยใหไขปละมากกวา 300 ฟอง เปด กากมี ขี นสนี ้ําตาล แตข นทห่ี ลงั และปก มสี สี ลบั ออ นกวา ปากดําคอ นขา งไปทางเขยี ว จงอยปากต่ํา ตาสนี ้ําตาลเขม คอสว นบนสนี ้ําตาล แตส ว นลา งเปน สกี ากี ขาและเทา สเี ดยี วกนั กบั ขน แตเขมกวา เลก็ นอ ย ตวั เมยี เมอ่ื โตเตม็ ทห่ี นกั ประมาณ 2.0-2.5 กก. เรม่ิ ไขเ มอ่ื อายปุ ระมาณ 4 1/2 เดอื น สว นตวั ผจู ะมขี นสีเขียวทีห่ ัว คอ ไหล และปลายปก ขนตวั สกี ากแี ละน้ําตาลขาและ เทาสกี ากเี ขม โตเตม็ ทห่ี นกั ประมาณ 2.5-2.7 กก. 1.2 พนั ธอุ นิ เดยี นรันเนอร เปน เปด ขนาดเลก็ ตวั ผโู ตเตม็ ทม่ี นี ้ําหนกั ประมาณ 1.7- 2.5 กก. ตวั เมยี มนี ้ําหนกั 1.5-2.0 กก. เปด พนั ธนุ ม้ี อี ยู 3 ชนิด คอื สขี าว สีเทา และสลี าย ลกั ษณะเดน ประจําพนั ธทุ แ่ี ปลกกวา เปด พนั ธอุ น่ื ๆ คอื การยนื คอตรงลําตวั เกอื บตง้ั ฉากกบั พน้ื ปากสีเหลือง แขง และเทาสีสม ตวั เมยี เรม่ิ ใหไ ขเ มอ่ื อายปุ ระมาณ 4 1/2 เดอื น ใหไขฟองโตและไขทน 1.3 พนั ธพุ น้ื เมอื ง ทีน่ ยิ มเลย้ี ง มี 2 พันธุ คอื เปด นครปฐม เลย้ี งกนั มากในเขตจงั หวดั นครปฐม เพชรบุรี สพุ รรณบรุ ี และในพน้ื ทล่ี มุ ซ่ึงเปนเขตน้ําจืด ตวั เมยี มขี นสลี ายกาบออ ย ปากสีเทา เทาสีสม ตัวผูม สี ีเขียวแกตัง้ แตคอไปถงึ หวั คอ ควน่ั ขาว อกสแี ดง ลําตัวสีเทา ปากสีเทา และเทาสีสม ตวั ผโู ตเตม็ ทห่ี นกั ประมาณ 3.0-3.5 กก. ตัวเมยี หนกั 2.5-3.0 กก. เรม่ิ ใหไ ขเ มอ่ื อายปุ ระมาณ 6 เดอื น

เปด ปากน้ํา เลย้ี งกนั มากในเขตจงั หวดั สมทุ รปราการ (ปากน้ํา) สมทุ รสาคร ฉะเชงิ เทรา และชลบรุ ี ตลอดจนจงั หวดั ทอ่ี ยชู ายฝง ทะเลอน่ื ๆ เปน เปด พนั ธเุ ลก็ ตวั เมยี มปี าก เทา และลําตวั สดี ํา อกสีขาว เฉพาะตวั ผูจะมขี นสีเขยี วบรอนซที่หวั ขนาดเลก็ กวา เปด นครปฐม ขนาดไขก เ็ ลก็ กวา เรม่ิ ใหไ ข เม่ืออายุ 5-6 เดอื น ตวั ผขู องเปด พนั ธพุ น้ื เมอื งนยิ มนําไปเลย้ี งเปน เปด เนอ้ื ในปจจุบัน เปด ไขพ นั ธพุ ้ืนเมืองแทแ ทบจะหมดไปจากวงการเล้ียงเปด ไขแ ลว เนอ่ื งจากมกี ารผสม พันธุกันระหวางพนั ธกุ ากแี คมเบลลก บั พนั ธพุ น้ื เมอื งมาเปน ระยะเวลายาวนาน จนกลายเปน เปด พนั ธุ ผสมแทบทั้งหมด พนั ธแุ ทส ว นใหญเ หลอื อยตู ามสถานที ดลองของกรมปศสุ ตั วเ ทา นน้ั 1.4 พันธุลูกผสมกากีแคมเบลลกับพื้นเมือง นิยมเล้ยี งกนั มากกวา พนั ธุแท เพราะเลี้ยง งายทนทาน ใหเ นอ้ื ดี และใหไขดก ประมาณ260 ฟองตอป อายทุ เ่ี รม่ิ ไขป ระมาณ 5 1/2-6 เดอื น 1.5 พันธุลูกผสม ไฮ-บริด พัฒนาพันธุโดยบริษัทเอกชนในตางประเทศเปนสวนใหญ แลวนําเขามาเลีย้ งใน เมืองไทย เรม่ิ เขา มามบี ทบาทในวงการเลย้ี งเปด มากขน้ึ พนั ธทุ น่ี ิยมเลย้ี ง เชน ซปุ เปอรด ค๊ั ลักษณะทว่ั ไปของเปด ทใ่ี หไ ขด ก - เปด มลี ําตวั ลกึ และกวา ง - ขนกรา นไมส วยงาม ไมพองฟู - นยั นต านนู เดน เปน ประกายสดใส - ชว งคอลกึ และแขง็ แรง - กน ยอ ยหอ ยเกอื บตดิ ดนิ - จบั ดหู นา ทอ งจะบางและนมุ - กระดกู เชงิ กรานกวา ง ทวารกวางและชื้น 2. เปด พนั ธเุ นอ้ื 2.1 พันธุปกกิ่ง มตี น กําเนิดจากประเทศจีน รปู รา งใหญโต ลําตวั กวา งลกึ และหนา ขนสขี าวลว น ปากสีเหลอื ง-สม แขงและเทาสีหมากสุก ผิวหนาสเี หลือง เลย้ี งงา ย ไมฟกไข ใหไ ขด พี อใชป ระมาณ 160 ฟองตอป เปลอื กไขส ขี าว เมอ่ื โตเตม็ ทต่ี วั ผหู นกั ประมาณ 4 กก. ตวั เมยี หนกั 3.5 กก. เปด ปก กง่ิ มี นิสัยคอนขางตน่ื ตกใจงา ย ผเู ลย้ี งควรระวงั เพราะอาจกระทบกับการเจริญเติบโตได ใชเ ลย้ี งไลท งุ ไมค อ ย ไดผล ควรเลย้ี งในเลา ทอ่ี ากาศถา ยเทไดส ะดวก จงึ จะเตบิ โตดี นอกจากใหเ นอ้ื แลว ขนเปด ปก กง่ิ ยงั เปน ท่ี ตองการของอตุ สาหกรรมผลติ ลกู ขนไก และใชทําฟกู ทน่ี อนไดด ว ย

2.2 เปดเทศ (Muscovy) มตี น กําเนดิ มาจากทวปี อเมรกิ าใต เปน เปด อกี พนั ธหุ นง่ึ ตา งหาก เมอ่ื ทําการผสม พนั ธกุ บั เปด พนั ธอุ น่ื จะใหลูกเปนหมัน เชน เปน พนั ธปุ ว ฉา ย เปด เทศใชอ าหารพวกพชื สดไดด คี ลา ย ๆ กับหาน เปน เปด ทใ่ี หเ นอ้ื ดแี ตใ หไ ขน อ ย และโตคอ นขา ง ชา จึงไมคอยมีผูนิยมเลี้ยงเปนการคา เปดเทศชอบฟกไขและเลี้ยงลูกไก มนี สิ ยั ชอบบนิ เมอ่ื โตเตม็ ทต่ี วั ผู จะมนี ้ําหนกั ประมาณ 4-4.5 กก. ตวั เมยี มนี ้ําหนกั 3.0-3.5 กก. เปด เทศมี 2 ชนิด คอื ชนดิ มสี ขี าว และชนดิ สดี ํา ทั้ง 2 ชนิด ทีบ่ รเิ วณหนา และเหนือจมกู มหี นงั ยนสีแดง เปด เทศชนดิ ทม่ี สี ขี าวจะมขี นสขี าว ผวิ หนงั สขี าว แขง สเี หลอื ง-สม ออ น ปากมสี เี นอ้ื ชนดิ สดี ํามี ขนที่หนาอก ลําตแั ละหลงั สดี ําประขาวปากสชี มพู แขง สเี หลอื งหรอื ตะกว่ั เขม 2.3 พันธุปวฉาย เปน เปด พนั ธผุ สมระหวา งเปด เทศกบั เปด ธรรมดา พนั ธพุ น้ื เมอื งของไทย ลกู เปดที่ไดจะเปนหมันทั้งเพศผูและเพศเมีย ลกั ษณะเปด พนั ธุนี้ท่สี ําคญั คอื โครงรา งใหญ เลบ็ แหลมดํา และวองไว กระโดดเกง กวา ลกู เปด ธรรมดา เลย้ี งงา ย โตเรว็ ไมเที่ยวหากินไกล ไมร อ งเสยี งดงั รสชาติ ของเนื้อดีกวาเปดธรรมดา เนอ้ื แนน มไี ขมนั ต่ํา ชาวจีน นยิ มบรโิ ภคมานานนบั รอ ยปแ ลว ในชว งตรษุ และสารทจนี ราคาดกี วา เปด ธรรมดามาก การเลย้ี งใชเ วลาประมาณ 3.5-4 เดอื น เปด ตวั ผจู ะมนี ้ําหนกั 3-3.5 กก. สว นตวั เมยี จะหนกั 2.5-3 กก. 2.4 พันธุลูกผสม ไฮ-บริด นํามาเผยแพรโดยบริษัทเอกชน มเี ลย้ี งกนั อยหู ลายพนั ธใุ นขณะน้ี เชน พันธุ เชอรว่ี อลเลย พันธุทีเกล พนั ธฮุ กั การด พันธุเลคการด เปน ตน ซง่ึ สว นใหญม กี ารพฒั นาพนั ธโุ ดยมี พันธุปกกิ่งผสมอยูดวย 2.5 พนั ธพุ น้ื เมอื ง มอี ยู 2 พันธุดวยกัน คอื พนั ธนุ ครปฐม เปน เปด ตวั ผทู ค่ี ดั ออกจากเปด พนั ธไุ ข และนํามาเลย้ี งเปน เปด เนอ้ื ไดร บั ความนิยมจากผเู ลย้ี งมากทส่ี ดุ เพราะลกู เปด ราคาถกู เลย้ี งงา ย และไดน้ําหนกั ดกี วา เปด พน้ื เมอื งพนั ธุ อ่ืน ๆ ใชเ วลาเลย้ี ง 3-4 เดอื น ได น้าํ หนกั เฉลย่ี 1.6-2.0 กก. ตวั ผจู ะมหี วั สเี ขยี วคอควน่ั ขาว อกสแี ดง ลาํ ตัวสีเทา และเทาสีสม พันธุกากีผสม เปน เปด ตวั ผทู ค่ี ดั ออกจากเปด ไขพ นั ธกุ ากผี สมและนํามาเลย้ี งเปน เปด พันธุเนื้อ เปน เปด พนั ธุ เลก็ น้าํ หนกั ไมค อ ยดี จงึ ไมน ยิ มเลย้ี งกนั มากนกั ใชเ วลาเลย้ี ง 4 เดอื น ได นา้ํ หนกั 1.3-1.6 กก.

การเลย้ี งเปด ตวั ผเู ปน เปด พนั ธเุ นอ้ื เดมิ ทเี ดยี ว ไมไ ดน ยิ มกนั มากนกั จนกระทั่งเกษตรกรแถบ นครปฐม สพุ รรณบรุ ี ฉะเชิงเทรา อยุธยา อา งทอง หลังจากทํานาแลว กล็ องซอ้ื ลกู เปด ตวั ผมู าเลย้ี ง จน กลายเปนความนิยมท่วั ไป โดยสว นมากนยิ มเลย้ี งเปด พน้ื เมอื ง การเลย้ี งกโ็ ดยอาศยั ใหเปดหากินเก็บ ขาวตกและลูกกุง ลกู ปลาตามหนอง คลอง บึง ตา งๆ ลักษณะทว่ั ไปของโรงเรอื นเปด ทด่ี ี ควรมีคณุ สมบตั ดิ งั ตอ ไปน้ี - กนั ลม แดด ฝน ได - อากาศภายในโรงเรอื นสามารถระบายถา ยเทอากาศไดด ี - สามารถรกั ษาความสะอาดไดง า ยไมเ ปน ทข่ี งั น้ํา - พื้นควรเปนพ้ืนทราย หรอื พน้ื ซเี มนต จะทําใหทาํ ความสะอาดไดง า ยและควรปแู กลบเปน วัสดรุ องพน้ื - ในบริเวณที่วางภาชนะใหน้ําควรมที ร่ี ะบายน้ํา พน้ื คอกตรงบรเิ วณทใ่ี หน ้ําควรใชพ น้ื ไม ระแนงหรือใชแผนซีเมนตแบบเดียวกับที่ปูคอกหมู ซง่ึ เปน ชอ งจะสามารถระบายน้ําไดด ี หรอื ทําเปน ตะแกรงลวดเพอ่ื วางทใ่ี หน ้ํา - สรางงาย ราคาถกู และใชว สั ดกุ อ สรา งทม่ี ใี นทอ งถน่ิ - หลังคาควรเปน หลงั คาจว่ั 2 ชั้น เพราะจะชวยใหระบายอากาศไดดี - ไมค วรเลย้ี งแนน จนเกนิ ไป อัตราสว นในการเลย้ี งตอ พน้ื ทค่ี อื เปด เลก็ 6-8 ตวั ตอ 1 ตารางเมตร เปด รนุ 5-6 ตวั ตอ 1 ตารางเมตร เปด ไข 4-5 ตวั ตอ 1 ตารางเมตร เปด เนอ้ื 7 ตวั ตอ 1 ตารางเมตร ทุกขนาด

1. เครอ่ื งกกลกู เปด ลูกเปดเมอ่ื ยงั เลก็ ๆ ยงั ไมม คี วามอบอนุ หรอื เครอ่ื งกน้ั ความหนาวเพยี งพอ เมอ่ื ถกู อากาศเยน็ ใน เวลากลางคืนหรอื ตอนเชา ๆ ก็จะหนาวสั่น ถา ปลอ ยไวเ ชน นน้ี านๆ ลูกเปดจะตายหรือแคระแกรนได จึง ตองมีเครื่องกกใหลูกเปด การกกลูกเปด สามารถทาํ ได 3 ลกั ษณะคอื ใชแมเ ปดกก ใชเครื่องกกที่ใชไฟฟา และใช เครื่องกกที่ไมใชไฟฟา 1.1 การกกดวยแมเปด เปน วธิ แี บบธรรมชาตใิ ชไ ดส ําหรับกรณีที่เลี้ยงเปดจํานวนไมม าก หรือใน การเลย้ี ง แบบหลังบาน มลี กู เปด ไมก ต่ี วั วิธีการกกที่นอกเหนือจากการใชวิธีธรรมชาติ เปน การกกทต่ี อ งใชเ ครอ่ื งมอื เขา ชว ย ซง่ึ มหี ลายวธิ ี ดงั น้ี 1.2 วิธีกกลูกเปนแบบงายๆ เปน การกกทน่ี ยิ มใชใ นชนบท กกโดยไมใ ชค วามรอ นชว ย โดยแบง ลูกเปดออกเปนฝงู ๆ ละ 100 ตวั สําหรบั ใสค อกนอนในเวลากลางคนื คอกนอนตอ งปด มดิ ชดิ พอควร เพื่อกันลมโกรก ภายในคอกแบง ออกเปน ชอ ง ๆ ขนาดกวา ง 1 เมตร ยาว 2 เมตร สาํ หรับเปด 100 ตวั ใชไมกระดานหรอื ไมไ ผก น้ั สงู จากพน้ื คอกประมาณ 25-30 เซนตเิ มตร ดา นบนทน่ี อนปด ดว ยกระสอบ ปาน เพอ่ื เกบ็ ความรอ นจากตวั ลกู เปด 1.3 วิธีกกดวยถานไฟหรือตะเกียงรั้ว โดยใชเ ตาอง้ั โลใ สถ า นไฟเปน แหลง ใหค วามรอ นทําใหภาย ในคอกอบอุน และตอ งมที ก่ี น้ั รอบๆ เตาเพอ่ื กนั ไมใ หล กู เปด พลดั เขา ไปถกู เตาอง้ั โล อาจใชถ งั น้ํามนั ขนาด 200 ลติ ร ตดั ใหส งู 20 เซนตเิ มตร หรอื จะใชล วดตาขา ยหรอื ไมไ ผส านกน้ั โดยรอบกไ็ ด การใชต ะเกยี งรว้ั น้ํามนั กา ดเปน แหลง ใหค วามรอ นในการกกลกู เปด กไ็ ดผ ลดี เพื่อใหเก็บและแผ กระจาย ความรอ น ไดด ขี น้ึ ควรมฝี าชสี งั กะสหี รอื อลมู เิ นยี มครอบ หยอ นใหข อบฝาชสี งู จากพน้ื ประมาณ 20 เซนติเมตร รอบนอกควรมแี ผงลอ มกกอกี ชน้ั หนง่ึ หากปูพื้นคอกดวยแกลบ ควรมแี ผน โลหะรองใต เตาเพอ่ื ปอ งกันไมใหเ กดิ ไฟไหม

1.4 วิธีกกดวยแกส เครื่องกกดวยการใชแกส ประกอบดว ยเตา ฝาชีหรือตัวกกและถังแกส พรอมดวยอปุ กรณส ําหรบั ควบคมุ ความรอ นในระดบั ทต่ี อ งการตามอายลุ กู เปด 1.5 การกกดวยไฟฟา นับวาเปนวิธีที่สะดวกที่สุด ซง่ึ อาจจะเปน เครอ่ื งกกแบบฝาชี ใชห ลอดไฟ ธรรมดาเปนแหลงใหค วามรอ น หรอื ใชล วดรอ นเปน แหลง ใหค วามรอ น หรอื จะใชห ลอดไฟอนิ ฟราเรด 2-3 หลอด แขวนใหส งู จากพน้ื คอกประมาณ 18-20 เซนตเิ มตร จะเพียงพอสําหรับการกกลูกเปด ประมาณ 100 ตวั 1.6 การกกลกู เปด แบบกรง การเลย้ี งลกู เปด สามารถทําอยา งงา ย ๆ โดยใชไ มไผห รอื ลวดตาถี่ปู พื้น ถาใชไ มไ ผป พู น้ื ควรใชล วดขนาด 1/2 นว้ิ ปูทับอีกชั้นหนึ่ง ลวดทใ่ี ชค วรเปน ลวดตาสเ่ี หลย่ี มเพราะ ไมคม ซึ่งอาจตําเทา ลกู เปด ได ถา หากไมไ ดต อ งใชล วดตาหกเหลย่ี ม ควรเปน ลวดขนาดใหญ ถา มกี รง เล้ียงลูกไกอ ยแู ลว กใ็ ชเ ลย้ี งลกู เปด ได กรงขนาด 1 x 2 เมตร เลย้ี งลกู เปด ได 50 ตวั จนถงึ อายไุ มเ กนิ 1 เดือน หรอื จนโตพอทจ่ี ะเอาลงเลย้ี งปลอ ยฝงู ได กรงกกควรกั้นทึบ 3 ดา น ประมาณ 1 ใน 3 ของกรงดา นใดดา นหนง่ึ ดา นทก่ี น้ั ทบึ ควรเปด สว น บนติดกับขอบกรงลงมาประมาณ 10 เซนตเิ มตร เปน ชอ งระบายอากาศ โดยเฉพาะถาใชตะเกียงรั้วกก ชองน้ีจะเปน ชอ งระบายแกส หรอื ควนั เสยี ออกดว ย สว นอกี 2 ใน 3 ของกรงดา นบนควรเปด หรอื ปด ดว ยลวดตาขา ย เพอ่ื ใหโ ปรง ดา นขา งจะปด ทบึ หรือจะใชลวดตาขา ยก็ได ดา นหนา ของสว นทใ่ี ชก กควรใชผ า หรอื กระสอบปา นตดั เปน รว้ิ ทาํ เปน มา นกน้ั ใหขอบสูงจากพื้นกรงประมาณ 5 เซนตเิ มตร เพอ่ื เกบ็ ความอบอนุ ภายในกก ถา อากาศหนาวจดั อาจตอ ง ใชผาหรอื กระสอบปา นปด ขา งกรงโดยรอบกไ็ ด อณุ หภมู ทิ เ่ี หมาะสมในการกกลกู เปด นน้ั ควรจะสงั เกตจากปฏกิ ริ ยิ าของลกู เปด เพราะลูกเปดจะ บอกไดดีกวาวาไดร บั ความอบอนุ ทพ่ี อดหี รอื ไม ถา ลกู เปด สมุ กนั เปน กลมุ และมเี สยี งรอ ง แสดงวา อนุ ไม

พอตองเพิ่มความรอ น ถา ลกู เปด กระจายอยนู อกกกยนื อา ปากหอบและกางปก แสดงวา รอ นเกนิ ไป ตอ ง ลดความรอนลง ถา อณุ หภมู กิ ําลงั พอดลี กู เปด จะนอนราบกบั พน้ื กระจายอยทู ว่ั ไปในกกและรมิ กก ขอควรพจิ ารณาในการกกลกู เปด 1. จํานวนลกู เปด ทก่ี กตอ ครง้ั หากกกลูกเปดจํานวนไมม าก อาจใชล งั ไมด ดั แปลงเปน กรงกกกไ็ ด โดยสุมฟางไวร อบๆ ลงั ไม เพอ่ื ใหล กู เปด อบอนุ ไมจําเปน ตอ งสรา งกรงกกอยา งมาตรฐาน 2. ความสะดวกในการใชไ ฟฟา หากบริเวณที่เลี้ยงเปดมีไฟฟาถึงอาจใชหลอดไฟฟาเปนแหลง ความรอนในการกกลกู เปด ไดห ลอดไฟฟา 60 แรงเทียน 2 หลอด สามารถกกลกู เปด ได 120-150 ตวั ถาไมมีไฟฟาก็อาจใชตะเกียงรั้วแทนหลอดไฟก็ได นอกจากนแ้ี ลว เตาถา นอง้ั โลห รอื ตมุ เกา ๆทใ่ี สถ า นไม ไวขางในกอ็ าจใชเ ปน แหลง ใหค วามอบอนุ แกล กู เปด ไดด เี ชน กนั 3. ฤดูท่ีเขา ลกู เปด หากเขา ลกู เปด ในฤดรู อ นกอ็ าจไมจ ําเปน ตอ งสรา งกรงกกดนี กั แตถ า เขา ลูกเปดในฤดูหนาว กรงกกลกู เปด ควรสรา งใหไ ดม าตรฐาน เพอ่ื ใหก รงกกนน้ั เกบ็ ความรอ นไดอ ยา งมี ประสิทธิภาพ ซึ่งจะขวย ประหยดั คา ไฟฟา าหรอื คา น้ํามนั เปน อนั มาก 4. ภยั อนั ตรายจากสตั วอ น่ื หากบรเิ วณทเ่ี ลย้ี งเปด มสี นุ ขั นกฮกู หนู แมว และงูมาก ควรลอ ม กรงกกดว ย ตาขา ยลวด

5. เนอ้ื ทก่ี รงกก ไมวาจะเลือกใชกรงแบบไหน ควรสรา งกรงกกใหม เี นอ้ื ทพ่ี อเหมาะกบั จํานวนลกู เปดท่ีตอ งการจะกก ในเนอ้ื ท่ี 1 ตารางฟตุ ไมค วรกกลกู เปด เกนิ 7 ตวั หรือ 1 ศอกสเ่ี หลย่ี มตอ ลกู เปด 10 ตวั อตั ราสว นนใ้ี ชส ําหรับกกลูกเปดจํานวนเกนิ 100 ตวั ตอ ครง้ั ถากกเปดจํานวนนอ ย เนอ้ื ทต่ี อ ง เพ่ิมมากข้ึน หากเนื้อที่กกแคบไป ลกู เปด จะไมส ามารถหนคี วามรอ นได แตถา เน้ือทก่ี กกวา งไป ลกู เปด บางตัวอาจหนาวตายเพราะอยูไกลจากบริเวณ ทค่ี วามรอ นไปถงึ 2. รางอาหาร ควรทํา 3 ขนาด คอื ขนาดเลก็ สําหรบั ลกู เปด ขนาดกลางสําหรบั เปด รนุ และขนาดใหญ สําหรับ เปดไข ภายในรางอาหารควรยารอยตอ กนั รว่ั เพราะเรานยิ มเลย้ี งเปด ดว ยอาหารเปย ก 3. รางนํ้า

สาํ หรับลกู เปด ควรใชแ บบกระติกน้ํา ซง่ึ หาซอ้ื ไดใ นทอ งตลาด หากหาซ้อื ลําบากก็อาจทําราง อาหารขนาดเล็กที่ยารอยรั่วอยางดีใชแทนก็ได ขอ สําคัญคือ ตอ งมรี างไมก นั ไมใ หล กู เปด ลงเลน น้ําได เพราะจะทําใหล กู เปด หนาวตาย ถา บรเิ วณทเ่ี ลย้ี งเปด มตี น ไผม าก อาจจะใชต น ไผล ําโตๆ ผา เปน รอ งแลว ฝงดนิ ใชเ ปน รางน้ําสําหรบั ลกู เปด กไ็ ดผ ลดี และเปนการประหยัดดวย คอยเตมิ น้ําสะอาดอยเู สมอและทํา ความสะอาดกระถางน้ําวนั ละครง้ั สว นรางน้ําสําหรบั เปด ใหญน น้ั อาจใชอ า งดนิ เผาหรอื กะบะไมท ย่ี ารรู ว่ั ไวเรียบรอย ควรมไี มก นั ไมใ หเ ปด ลงไปเลน น้ําได ถา เลย้ี งเปด เปน จํานวนมากอาจสรา งรางน้ําขนาดใหญ ดวยซีเมนต แลว ปลอ ยใหน ้ําไหลผาน น้าํ จะสะอาดอยตู ลอดเวลา ถงึ แมเ ปด จะลงไปเลน น้ํากต็ าม รางน้ําควรวางใหห า งจากรางอาหารพอควร เพอ่ื บงั คบั ใหล กู เปด ไดเ ดนิ ไปกนิ น้ําและอาหาร เปน การออกกําลงั กาย กอนลูกเปด มาถงึ ควรเตรยี มตวั ในเรอ่ื งตา งๆ ที่จําเปน ไวใ หพ รอ ม ดงั น้ี 1. ทําความสะอาดโรงเรอื นและอปุ กรณก ารเลย้ี ง พรอ มทง้ั ฆา เชอ้ื โรคทง้ิ ไวไ มน อ ยกวา 7 วัน 2. ใสแ กลบหรอื สง่ิ รองพน้ื อน่ื ๆ ที่ใหมและสะอาด รองพน้ื คอกใหห นาประมาณ 4 นว้ิ 3. จดั วางเครอ่ื งกกพรอ มเครอ่ื งใหค วามอบอนุ เชน ตะเกยี งรว้ั หรือหลอดไฟ และใหเ ครอ่ื งกกอบ อุนเพยี งพอเมอ่ื ลกู เปด มาถงึ 4. มแี ผงลอ มเครอ่ื งกก กนั ไมใ หล กู เปด ออกหา งจากเครอ่ื งกกมากเกนิ ไป แผงลอ มเครอ่ื งกกอาจ ใชลวดตาขายไมก ระดานหรอื สงั กะสแี ผนเรียบ สงู ประมาณ 50 เซนตเิ มตร วางหา งจากเครอ่ื งกก ประมาณ 2 ฟุต ในระยะการกก 2-3 วนั แรก 5. เตรียมทีใ่ หน้ําและอาหารไวใ หพรอ ม และมีปริมาณเพียงพอ มนี ้าํ สะอาดไวใ หกนิ วางทใ่ี หน ้ํา และอาหารใหทั่วถึง 6. เพอ่ื ใหล กู เปด กนิ อาหารเปน เรว็ ขน้ึ ควรปพู น้ื บรเิ วณเครอ่ื งกกดว ยกระสอบปา นเกา ๆ ที่สะอาด แลวโรยอาหารใหกินอยาใชกระดาษปูเพราะกระดาษจะลื่นทําใหล กู เปด ขาเสยี ได

การเลย้ี งดเู ปด 1. ลกู เปด อายุ 1 วนั ถงึ 3 สัปดาห ควรใหค วามอบอนุ อาจใชห ลอดไฟฟากก หรือกกดวยตะเกียง นา้ํ มนั กา ด 2. อยา ใหล กู เปด เลก็ ลงเลน น้ํา หรอื ภาชนะใสน ้ําควรมที ก่ี น้ั ไมใ หเ ปด ลงไปเลน เพราะลกู เปด เลก็ ขนเปย กงา ยเพราะยงั ไมม ตี อ มน้ํามนั ทช่ี ว ยใหข นเปด เปน มนั จงึ เปย กน้ําไดง า ย จะทําใหเปดหนาวและ เปดปอดบวมไดง า ย หรอื ตายได 3. ลกู เปด อายุ 1 วัน อาหารทใ่ี หค วรเปน น้ําและกรวดหรือทรายหยาบ และใหกินพวกปลายขาว ละเอียดหรือขาวโพดปนบาง 4. เมอ่ื ลกู เปด อายุ 2-6 วัน ใหอ าหารออ นทย่ี อ ยงา ย ใชข า วสกุ 2 สว นผสม อาหารลกู ไก 1 สวน คลุกน้ําพอหมาดโปรยใสถาดใหกิน หรือจะใหอาหารผสมสําหรบั ลกู เปด กนิ เลยกไ็ ด 5. เมอ่ื ลกู เปด มอี ายุ 1-4 สัปดาห จะเตบิ โตแขง็ แรงควรหน่ั ผกั สดหรอื หญา ขนหน่ั ฝอยปนดว ย คอยลดจํานวนขา วสกุ ลง ใหอ าหารผสมมากขน้ึ หรือจะใชรําละเอยี ดตม กบั ปลาเปด หรอื ถว่ั เขยี วตม หน่ั ผักผสมคลุกใหกิน การใหอ าหารลกู เปด ควรใหก นิ คราวละนอ ยๆ ในตอนแรก เมอ่ื ลกู เปด กนิ อาหารเกง แลว ใหอ าหาร ทุก 2-3 ชั่วโมง และตอ ไปลดลงใหว นั ละ 3 ครง้ั ใหม ากพอทล่ี กู เปด จะกนิ ไดเ กอื บตลอดเวลาเมอ่ื อายไุ ด 1 อาทิตย แตอยาใหจนเหลือ และตอ งคอยดคู วามสะอาดอยา ใหเ ศษดนิ และสง่ิ สกปรกลงไปในอาหาร หรอื มดขน้ึ 6. อาหารเปด ระหวา งอายุ 1-4 เดอื น ระยะนเ้ี ปน ระยะของการเจรญิ เตบิ โตเรว็ อาหารที่ใหจะ เปนอาหาร ผสมทข่ี ายตามรา นขายอาหารสตั วก ไ็ ด หรอื จะใชป ลายขา วรําหยาบ รําละเอยี ด ผัก เศษ ปลาตม หรือปลาปน ผสมลงไปกบั ใบกระถนิ ปน เลก็ นอ ย คลกุ ใหเ ขา กนั 7. เมอ่ื เปด อายุ 4 เดอื นขน้ึ ไป จะสาวเตม็ ทแ่ี ละรอการไข อายรุ าว 4 1/2-5 เดอื น ควรใหอาหาร พวกปลาเปด หอยเลก็ ๆ รําหยาบ รําละเอยี ด ปลายขา ว หรอื ถา ไมม ปี ลาเปด กใ็ ชป ลาปน ผสมลงไป กับใบกระถนิ ปน เลก็ นอ ย การเลย้ี งดเู ปด ไข 1. การยา ยเปด สาวทจ่ี ะเขา เลย้ี งในคอกเปด ไข ควรยา ยกอ นทเ่ี ปด จะเรม่ิ ไขป ระมาณ 2-3 อาทติ ย เพอ่ื ใหเ ปด เคยชนิ กบั คอกใหม 2. การใหน ้ําเปด ไขค วรมนี ้ําสะอาดใหก นิ ตลอดเวลาทใ่ี หน ้ําควรทําเปน ลานคอนกรตี ปอ งกนั พน้ื คอกชน้ื แฉะเพราะเปด เวลากนิ น้ําชอบใชทําใหพื้นคอกเปยกที่ใหนํ้าควรมที ร่ี องพน้ื และมที ร่ี ะบายน้ําไดด ี 3. การใหอาหาร ถา เลย้ี งแบบในน้ําหรอื ลําคลองเปด สามารถหาลกู กงุ ลกู ปลาและหอยเลก็ ๆ กนิ ได ใหอาหารพวก รําหยาบ รําละเอยี ด ปลายขา ว หรอื ขา วเปลอื กผสมใหก นิ หรอื ถา อยใู นแหลง ทม่ี ปี ลาเปด ใชป ลาเปด ตม หรอื สบั หรอื บดผสมกบั รําหยาบ รําละเอยี ด ปลายขาวหรือ ขา วโพดใหกนิ หรอื อาจจะใหอ าหารผสมตามสตู รทใ่ี หม ากไ็ ด หรอื ซอ้ื หวั อาหารเปด มา ผสมกับพวกรํา ปลายขา ว ขาวโพด ใหเ ปด ไขก นิ กไ็ ดเ ชน กนั แลวแตผูที่จะเลี้ยง

4. การใหแสงสวา ง ในระยะเปด ไข ควรใหแ สงสวา งวนั ละ 16-18 ชั่วโมง เพื่อชวยในการทําให เปดไขดีข้ึนโดยใชแ สงไฟนอี อนหรอื หลอดไฟธรรมดา หรอื ใชแ สงสวา งตามธรรมชาตปิ ระมาณ 12 ชั่วโมง แลว ตอนหวั ค่ําเปด แสงไฟนอี อนประมาณ 2 ชั่วโมง และเชา มดื เปด อกี 2-3 ชั่วโมง หลอดไฟแสง สวางควรตดิ สงู จากพน้ื ดนิ ประมาณ 2.4 เมตร หรือ 8 ฟุต ควรแขวนหลอดไฟใหกระจายทั่วคอก 5. ควรมรี งั ไข ขนาดกวา ง 12 x 14 นว้ิ สูง 12 นว้ิ ดา นบนและดา นหนา เปด ใชฟ างหรอื แกลบ รองพื้น รงั ไข ใชอ ตั รา 1 รงั ตอ เปด 3-5 ตวั การเลย้ี งดเู ปดเน้อื การเลี้ยงเปดเนือ้ เปน การคา เพง่ิ เรม่ิ ตน ในประเทศไทยไมน านมานเ้ี อง เดมิ นน้ั ใชเ ลย้ี งเปด พน้ื เมืองหรือลูกผสม โดยคดั เอาตวั ผเู ปน เปด เนอ้ื สง ตลาด ปจ จบุ นั เนอ่ื งจากมพี นั ธไุ ฮบรดิ เขามามาก ซง่ึ เปน พันธุที่เลี้ยงงายโดยเร็ว จงึ นยิ มเลย้ี งกนั มากและการซอ้ื ขายปจ จบุ นั เปลย่ี นแปลงมาจากการขายเหมาตัว แบบสมยั กอ น มาชง่ั ขายตามน้ําหนักทําใหผ เู ลย้ี งไมข าดทนุ 1. การเลย้ี งดเู ปด เนอ้ื การเลย้ี งดเู ปด เลก็ ๆ ในชว งอายุ 1-4 อาทติ ยก เ็ ลย้ี งเชน เดยี วกบั เปด ไข มี การกก ใหอ าหารผสมสําหรับลูกเปด(โปรตนี 20-22 เปอรเ ซน็ ต) 2. เมอ่ื เปด เนอ้ื มอี ายไุ ด 4 อาทติ ย จงึ เรม่ิ ใหอ าหารระยะขนุ ซง่ึ มโี ปรตนี 16-18 เปอรเ ซน็ ต อาหารพวกพืชผักสดคงใหกินตามเดิม อาจจะใหอ าหารผสมทข่ี ายตามทอ งตลาด หรอื อาหารอดั เมด็ ให เปดเนอ้ื กนิ กไ็ ด เมอ่ื เปด อายุ 6-7 อาทติ ย จงึ จบั สง ตลาดได 3. ขอ ควรระวงั สําหรบั การเลย้ี งเปด เนอ้ื พวกลกู ผสมไฮบริด เนอ่ื งจากเปด พวกนโ้ี ตเรว็ ควรจะให แรธาตุพวกแคลเซี่ยม ฟอสฟอรสั ผสมในอาหารพรอ มทง้ั ไวตามนิ ดใี หเ พยี งพอ หรอื อาจจะเพม่ิ เปลอื ก หอยใสรางแยกใหก นิ ตา งหาก ในระยะขนุ เพอ่ื ชว ยไมใ หเ ปด ขาออ นหรอื ขารบั น้ําหนักตัวไมไหว 4. การเลย้ี งเปด เนอ้ื ควรเลอื กพนั ธเุ ปด ทม่ี ขี นสขี าวเพราะสะดวกในการถอนขนและขายงา ย แต พันธุเปดเน้ือปจ จบุ นั นข้ี นมกั จะสขี าวตามความนยิ มของตลาดอยแู ลว วัสดุที่ใช (กก.) เปด เลก็ เปด รนุ เปดไข-พนั ธุ (0-8 สปั ดาห) (0-2.0 สปั ดาห) ปลายขา ว 23.0 ราํ ละเอยี ด 26.0 15.0 20.0 ราํ หยาบ 20.0 20.0 20.0 กากถว่ั เหลอื ง 20.0 40.0 8.0 ใบกระถนิ ปน 10.0 8.0 6.0 ปลาปน 3.0 3.0 10.0 กระดูกปน 16.0 10.0 3.5 1.5 2.5

เปด เลก็ เปด รนุ วัสดุที่ใช (กก.) เปดไข-พนั ธุ (0-8 สปั ดาห) (0-2.0 สปั ดาห) 1.0 7.0 ไดแคลเซย่ี มฟอสเฟต - - 0.5 1.0 เปลอื กหอยปน 2.0 - 100.0 เกลอื ปน 0.5 0.5 ไวตามนิ -แรธ าตุ 1.0 1.0 รวม 100.0 100.0 หมายเหตุ เปนสตู รอาหารเปด ของภาควชิ าสตั วบาล สูตรอาหารเปด ไข แบบใชห วั อาหาร เปด สาว เปด ไข (กอ นไข) วัสดุที่ใช (กก.) สูตรที่ 1 สูตรที่ 2 สตู รท่ี 3 สูตรที่ 4 20.0 30.0 30.0 30.0 30.0 - หัวอาหารเปดไข 30.0 15.0 - ขาวโพดหรอื ปลายขา ว - - 40.0 ขาวเปลือก - 90.0 - - 25.0 มนั เสน - 15.0 30.0 10.0 ราํ ละเอยี ด 45.0 - 40.0 35.0 5.0 ราํ หยาบ 45.0 - 40.0 - 100.0 ใบกระถนิ ปน - - 5.0 150.0 - - 100.0 รวม 120.0 140.0 สูตรอาหารเปด ไขแ ละเปด ผสมพนั ธุ วัสดุที่ใช เปดไข (กก.) เปดผสมพันธุ (กก.) มนั แหง ราํ ละเอยี ด 30* (มนั เสน ) 15** (มนั เสน บด) ใบกระถนิ แหงปน ปลายขา ว 40 35 หัวอาหารเปดไข หัวอาหารเปดพันธุ 15 5 รวม - 20 15 - - 25 100 100 * อาจใชม นั หมกั 90 กก. หรือ มนั ตม 90 กก. ** อาจใชม นั หมกั 45 กก. หรือ มนั ตม 45 กก.

โรค คือ อาการที่ทําใหร างกายของสตั วผดิ ไปจากสภาพปกติ รา งกายไมส ามารถปฏบิ ตั งิ านใน ทางสรีรวทิ ยาได เชน ไมก นิ อาหาร หงอยซึม รา งกายซบู ผอม ทําใหเ ปด ถงึ แกค วามตายได จํานวนเปด ปวยในฝูงยิ่งมากขึ้น เทา ใดยอ มหมายถงึ การสญู เสยี มากขน้ึ เทา นน้ั โรคระบาดรายแรง อาจทําใหการ เล้ียงเปด ตอ งเลกิ ลม ได สาเหตขุ องโรคเปด แบง ไดเ ปน 1. โรคตดิ ตอ เปน โรคทเ่ี ปน แลว จะตดิ ตอ กนั และระบาดถงึ กนั ไดอ ยา งรวดเรว็ สว นมากจะเปนโรคท่ตี ิดจากเชือ้ ไวรัส แบคทีเรีย โปรโตซัว เชอ้ื ราและพยาธติ า งๆ 2. โรคทไ่ี มต ดิ ตอ ไดแกโรคที่เปนเฉพาะตัว เชน โรคขาดธาตอุ าหาร และไวตามนิ เกลอื แรต า งๆ โรคที่เกิดจากการ บาดเจบ็ โรคที่เกิดจากสิ่งที่เปนพิษ โรคเปดที่สําคัญคือ 1. โรคตบั อกั เสบตดิ ตอ ของลกู เปด (Duck virus hepatitis) 1.1 สาเหตุ เกิดจากเชื้อไวรัส มอี ตั ราการตายสงู มกั เกดิ กบั ลกู เปด อายุ 1 วนั จนถงึ 4 อาทิตย สวนลูกเปด อายุ 1 เดอื นมกั ไมเ ปน โรคเพราะมคี วามตา นทาน 1.2 อาการ ลกู เปด แสดงอาการโรคนช้ี นดิ เฉยี บพลนั คอื ไมเ คลอ่ื นไหวชว่ั ขณะแลว จะลม ลงนอน ตะแคง ชักอกแอน คอหงาย เทาทั้งสองแสดงทาพุยนํ้าไปขา งหลงั และตายภายใน 30 นาที ลกู เปด อายุ 1 วันหากไดร บั เชอ้ื จะแสดงอาการของโรครวดเรว็ มากภายใน 26 ชว่ั โมงหลงั รบั เชอ้ื 1.3 การปอ งกนั โรค ใหทําวัคซีนโดยใชแทงที่พังผืดเทาเปดจะไดคุมโรคไดภายใน 2 วัน หรอื อาจ ใชซ รี ัมฉีดปอ งกนั โรคระบาด โดยเก็บโลหิตจากเปดที่เคยปวยและหายจากโรคนี้แลวนํามาแยกเอาซรี มั ใชสําหรบั ฉดี ปอ งกนั และรกั ษาโรคนไ้ี ด หรือใชพ ันธุที่ตานทานโรค 2. โรคเพล็ก (Duck plague) เกดิ ขน้ึ ครง้ั แรกในประเทศไทยป 2519 โรคนร้ี ะบาดรวดเรว็ มากและมอี ตั ราการตายสงู 2.1 สาเหตุ เกิดจากเชื้อไวรัส 2.2 อาการ เปด จะแสดงอาการขาออ น นอนหมอบ ตวั สน่ั ตอ มาไมช า จะเกดิ อาการอมั พาต เปด กระหายน้ําจัด บางทมี นี ้ําลาย (dischrge)เหนียวๆ ไหลออกจากปาก ตาแฉะ จมูกสกปรก หายใจมีเสียง ครืดคราด ทองเดิน อจุ จาระสขี าว และจะตายภายใน 24 ชั่วโมง ระยะฟก ตวั ของโรคตง้ั แตต น จนแสดง อาการเหลา นป้ี ระมาณ 1 สัปดาห 2.3 การปอ งกนั - ทําวคั ซนี ปอ งกนั โรคเพลก็ - ปอ งกนั พาหะนําเชื้อ - มกี ารจดั การสขุ าภบิ าลในฟารม ทด่ี ี - ใหอาหารคุณภาพดี เพอื่ ใหเ ปดแข็งแรง

2.4 การทําวัคซีน ครง้ั แรกเมอ่ื เปด อายุ 1 เดอื น-ครง้ั ท่ี 2 อายุ 3 เดอื น ครง้ั ท่ี 3 อายุ 6 เดอื น และทําซํ้าทุกๆ 6 เดอื น โดยฉดี เขา กลา มเนอ้ื หนา อกหรอื ขา ตวั ละ 1 ซีซี. 3. โรคอหวิ าตเ ปด (Duck cholera) เปน โรคระบาดทส่ี ําคญั โรคหนง่ึ ของเปด 3.1 สาเหตุ เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย 3.2 อาการ เบอ่ื อาหาร กระหายนํ้าจัด มไี ขส งู อจุ จาระมลี กั ษณะเปน มกู ขาวตอ มามสี เี ขยี วออ น ปน อัตราการตายสงู ถงึ 50 เปอรเ ซน็ ต เปดอาจตายโดยกระทันหัน มผี วิ หนา คล้ํา มกั พบขอ หัวเขา และ ขอเทาบวมในเปด บางตวั โรคนพ้ี บมากในเปด ทม่ี อี ายตุ ง้ั แต 4 สปั ดาหข น้ึ ไป 3.3 ปอ งกนั - ทําวคั ซนี ปอ งกนั อหวิ าต ฉดี ตวั ละ 1-2 ซี.ซี. ตามขนาดของเปด - การสขุ าภบิ าลในฟารม ทด่ี เี ปน สง่ิ ทจ่ี ําเปน - ปอ งกนั พาหะนําเชอ้ื โรค - ใหอ าหารอยา งสม่ําเสมอ เพียงพอ และมคี ณุ ภาพดเี พอ่ื ใหเ ปด แขง็ แรงสามารถตา นทาน โรคได - ใชยาพวกซัลฟา ละลายน้ําใหก นิ หรอื ผสมในอาหาร 3.4 การทําวคั ซนี อหวิ าต ทาํ เมอ่ื เปน อายไุ ด 1 เดอื น และฉีดซ้ําทุกๆ 3 เดอื น โดยฉดี เขา กลา ม ตวั ละ 2 ซี.ซี. 4. โรคบิด (Coccidiosis) โรคนเ้ี ปน อนั ตรายมากกบั ลกู เปด ถา พน้ื โรงเรอื นชน้ื แฉะมโี อกาสเปน โรคไดง า ยเพราะเปด ชอบน้ํา 4.1 สาเหตุ เกิดจากเชื้อโปรโตซัว 4.2 อาการ ทอ งรว งและอาจมโี ลหติ ปนมากบั อจุ จาระ เนอ่ื งจากลําไสอ กั เสบอยา งแรง 4.3 การปอ งกนั รกั ษา - การจดั การสขุ าภบิ าลในฟารม ใหด เี ปน วธิ ที ด่ี ที ส่ี ดุ และหมั่นดูแลรักษาพื้นคอกใหแหง อยูเสมอ ที่ใหนํ้าควรมตี ะแกรงรอง และมชี อ งระบายน้ําออก - อยา เลย้ี งเปด ตา งอายปุ นกนั - ใหอาหารกนิ ใหเตม็ ท่ี - ใชยาพวกซัลฟาผสมนํ้าหรอื อาหาร เชน ซลั ฟานอ กซาลีน, ซัลฟาเมทาซีน หรือ ไนโตรฟวราโซน